Главная / Жамият / Автотураргохларнинг кар хизматчилари хаёти хавф остида!

Автотураргохларнинг кар хизматчилари хаёти хавф остида!

8 сентябрь куни менга Тошкент ипподроми автотураргохида отишма содир булгани хакидаги дахшатли хабарни юборишди. Автотураргохнинг эшитиш кобилияти чекланган ходимларига галати куролдан беш мартадан ук узилган. Номаълум шахслар автотураргохда фаолият курсатаётган кар хизматчиларни ипподром тураргохида тутиб олиб, ушлаб турган холда уларга ук отишган. Натижада эшитиш буйича ногиронлиги булган икки йигит буйин, энса ва хатто куз сохасида бир неча ук жарохатларини олди. Бири ук яногига тегиши окибатида икки тишидан айрилди. Бошка ук эса кузига тегди, айни пайтда уни жаррохлик амалиётига тайёрлашмокда. Шифокорларнинг фикрича, унинг яна куриш имконияти элликка эллик.


2018 йилнинг 8 сентябрь куни «Марказий Ипподром» ОАЖ автотураргохининг кар ходимларига куролли хужум жабрланувчилари. Исмини ошкор килмасликни сураган ходиса гувохининг фотоси.

Худди шу куни жабрланувчилар узлари мустакил Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказига кадар етиб боришади. Бирок тиббиёт ходимларидан хеч бири уларнинг биринчи ёрдам курсатиш хакидаги имо-ишораларига эътибор каратмайди. Кар хизматчилар укдан яраланган холда ички ишлар ходимлари тезкор-кидирув ишларини олиб бориш учун келгунларига кадар икки соат давомида кутиш йулагида утиришади. Шундан кейингина жабрланувчиларга зарур тиббий ёрдам курсатишга киришишади. Сунгра йигитларни шифохонадан прокуратурага олиб кетишади. Туман ички ишлар булимида уларнинг аризаси расмийлаштирилгандан буён сукунат кузатилмокда. Хукукни мухофаза килиш органлари ишлари кандай натижа бергани хозирча номаълум колмокда.

Содир булган ходиса гувохлари менга жиноят содир этилган жойдаги видео ёзувлари кузатув камералари симсиз алока оркали ишлаши, уша куни кучли шамол булгани сабабли барча ускуналар учгани боис саклаб колинмаганини хабар килишди. Жиноят содир этилган кундан бир неча хафта утганини хисобга олсак, автотураргохнинг кар ишчиларига шифохонада даволаниш курсини уташ ва шу билан мазкур ишни ёпиш таклиф этилмокда, дейиш мумкин. Бирок эшитиш буйича ногиронлиги булган кишиларни ишга жойлаштириш сохасида тупланиб колган муаммолар ва уларга нисбатан муносабат мохиятига чукуррок кириб борилса, уларга карши куролли боскинчилик тасодифан содир этилмагани ва унга элтувчи илдизлар аллакачон етилганини тушуниш кийин иш эмас.

Автотураргохдаги кар ишчиларига хужум сабаблари

Жорий йилнинг ёзида имо-ишора таржимони билан биз автотураргохларнинг кар ишчилари билан сухбатлашиш учун пойтахтдаги бозорлардан бирининг автотураргохига йул олдик. Жазирама иссикда туришнинг имкони йук эди ва таржимон иккимиз тураргохда беш дакикадан ортик кола олмадик. Бизнинг ишораларимизга автотураргохнинг кар ишчиларидан бири жавоб кайтариб, дархол менга савол билан юзланди: «Сиз бизга иш таклиф килиш учун заводдан келдингизми?» Кондиционерли автомобилга утирар эканмиз, ушбу автотураргохда фаолият курсатаётган кар ишчиларнинг бундай жазирамада тулик иш жадвалига кандай дош бераётганини аклимизга сигдира олмадик.

Биз бозор тураргохидан чикиб кетдик, чунки уларни ишдан колдириш ва огир ишларига халал беришни истамадик. Кейинрок куп йиллик иш тажрибасига эга автотураргохдаги кар ишчиларнинг биридан интервью олишга муваффак булдик:

«Саккиз йилдан ошдики бозорда ишлаяпмиз. Хозир саккиз кишимиз ва хеч биримизда мехнат дафтарчаси йук. Карлар жамияти оркали бир неча марта туман хокимияти ва солик инспекциясига ёзма мурожаат килиб, бизларни автотураргохга расман ишга жойлаштиришларини сурадик. Биз патент ва барча соликларни тулашга тайёр эдик. Бирок барча мурожаат ва хатларга карамасдан, хеч ким мехнатимизни ишончли шаклда расмийлаштиришни хохламади. Ахир биз саккиз йилдан ошдики шу автотураргохда ишлаб келмокдамиз».

Узбекистон Карлар жамияти Тошкент вилояти бошкармаси кумагида улар бир неча марта худди шундай илтимос билан юкори турувчи давлат органларига мурожаат килган. 2017 йил 28 март куни «Ипподром» спорт мажмуаси худудидаги собик трамвай линиясидан бушаган майдонда автотураргох учун жой ажратиш хамда эшитиш буйича ногиронлиги булган беш нафар эркакка у ерда автомашиналарга каровчи булиб ишлашга рухсат бериш тугрисида Чилонзор тумани хокими (уша вактда Тохир Мирхидоятов хоким эди, жорий йил апрелида унинг урнини Даврон Хидоятов эгаллади — муаллифдан) ва «Марказий Ипподром» ОАЖ бош директори Аъзам Избосаровга худди шундай илтимос билан мурожаат килинди.

Энг кизиги, ушбу эшитиш кобилияти чекланган йигитлар ипподром автотураргохида 2009 йилдан буён норасмий равишда ишлаб келишмокда. Мен билан сухбатда улар Чилонзор буюм бозори якинида жойлашган автойулни уз кучлари билан тартибга келтиришгани, автотураргох худудини ободонлаштиришгани — аввал трамвай линияси булган йулни текислаб, бутун худудни чикиндилардан тозалашганини сузлаб беришди. Бирок, Карлар жамиятининг куп сонли илтимосларига карамасдан, «Марказий Ипподром» ОАЖ улар мехнатини мехнат конунчилигига кура расмийлаштирмади. Аксинча, ипподром рахбарияти улар билан хамкорлик килишни хохламасдан, улардан автотураргох худудини зудлик билан бушатиб куйишни сурашган ва ногиронлиги булмаган янги автотураргох ишчиларини ёллаган.

«Улар (эшитадиган автотураргох ишчилари — тахр.) бегона йигитлар эмас. Мен уларга буйрук бердим (гап ишга кабул килиш тугрисидаги буйрук хакида кетаётган булса керак — муаллиф фикри). Мени тугри тушунинг, бу — давлатнинг ери ва мен неча йил уларга (кар ишчиларга — тахр.) ишлашга имконият бердим. Бу шунча куллаб-кувватлаганим учун менга миннатдорчиликми?! Уларнинг ишлашига ноконуний равишда имкон бердик. Мен узим уларга рухсат бердим. Ахир улар конуний ишлашмайди. Улар давлатга солик тулашадими? Улар хисобкитоб юрита олишмайди», — дея изох берди «Марказий Ипподром» ОАЖ бош хисобчиси Абдужаббор Узоков телефон оркали сухбатда.

«Директор биз билан сухбатда жуда купол муносабатда булди ва бу бизнинг муаммомиз эканини айтди. Нима учун ипподром рахбарияти бизни эшитишдан бош тортишмокда? Биз хам улар каби одамлармиз-ку ахир. Нима учун бизни эшитадиганлар ва эшитмайдиганларга ажратишмокда? Нима учун улар ишлашимизга ишонишмаяпти? Ахир биз автотураргохдан ун йилдан ошдики хеч кандай фавкулодда ходисаларсиз ишлаб келаяпмиз-ку!» — деди куролли боскинчиликда жарохатланган кар ишчилардан бири хафа булган холда.

«Биз кучаникимиз ва хеч кимга керак эмасмиз»

Эхтимол, купчилигимиз Тошкент автотураргохларида кишин-ёзин кулбола таёкча ва хуштакли эркакларни пайкагандирмиз. Бирок нима учун улар кучада колишди экан, деб савол берадиганлар кам. Шунингдек, нима учун айнан эшитиш буйича ногиронлиги бор кишилар автотураргохларни банд килишган? Айримлар назарида улар хайдовчилардан пул ундирадиган оддий куча тиланчиларидек куринар эхтимол. Бошкалар уларга ачинганидан кулларига майда пул тутиб кетишлари мумкин. Лекин хеч ким уларнинг яшаш шароитлари ва ижтимоий химояси тугрисида уйлаб хам курмайди.

Мен очикчасига сухбатлаша олган автотураргох кар ишчиларидан бири уз мехнат фаолиятини 1988 йилда Карлар жамияти кошидаги укув-ишлаб чикариш корхоналаридан (УИЧК) бирида бошлаганини сузлаб берди. Уч йиллик иш стажига эга булгандан кейин у корхонани тарк этади ва турли ишларда тирикчилик килишни бошлайди. 2000-йиллардан бошлаб эса автотураргохда ишлай бошлайди. У неча йиллардан буён норасмий ишлаб келаётгани ва хозирда кексаликда ишончли пенсияни расмийлаштириш учун етарли иш стажига эга эмаслигидан укинади.

«Автотураргох эгалари биз кар булганимиз учун расман ишлай олмаслигимизни айтишади. Бирок биз неча йиллардан бери ишлаб келаяпмиз, узимиз автомобиль хайдай оламиз. Биз куча одамларимиз, хеч кимга керак эмасмиз», — дея укинади автотураргох кар ишчиси мен билан сухбатда.

Маълум булишича, пойтахт автотураргохларида у билан бирга худудлардан — Сурхондарё, Фаргона, Андижон ва бошка вилоятлардан келган эшитиш буйича ногиронлиги бор кишилар хам ишлашади. Улар Тошкентда ёмон яшаш шароитларига эга ижарага олинган квартираларда гурух булиб яшашади. Уларнинг ишлаш ва эхтимолий фавкулодда ходисалардан химояланиш тамойили «бир киши хамма учун, хамма бир киши учун» шиорига асосланади. Агарда автотураргохда автомобиль кирилса ёки тукнашув содир булса, ёки автотураргохда колдирилган машинадан буюмлар йуколса молиявий жавобгарлик бу ерда ишлаётган барча кар ходимлар зиммасига юклатилади. Бундай ходисалар эса ойда энг камида бир марта содир булиб туради.

Бухоро вилоятидан келган ишчилардан бири умрининг сунгига кадар автотураргохда ишлади. Якинда у вафот этди. Жигар саратони хасталигига чалинган экан. Эшитиш кобилияти чекланган дустларимиздан уч нафари «касб касалликлари» сабабли хаётдан куз юмишди, деди менга сухбатдошим. Тиббий ёрдам олишни чунтаклари кутармайди ва автотураргохларда ишлаётган кар ходимларнинг купчилиги сунгги нафаси колгунга кадар ишлайди. Агар касал булиб колса, у хар кандай ёрдам ва пулдан курук колади. Шунинг учун автотураргох кар ишчилари ёзнинг жазирамасию кишнинг кахратонида хам саломатлигини хавф остида колдириб ишлашга мажбур. Куёш остида доимий равишда турган холда кузларини куёш нурларидан химояламаганлари сабабли уларнинг айримлари хатто куз нурларини йукотмокда. Хатоки улардан бири автотураргохда ишлар экан, куз нуридан бутунлай махрум булиб, хам кузи ожиз, хам кар кишига айланди.

Ишсизлик ва мехнат бозоридаги камситишлар

Тиббий-мехнат эксперт комиссияларининг (ТМЭК) ногиронлик тугрисидаги маълумотномасида касбий ва мехнат фаолияти буйича хулоса ва тавсиялар берилади. Бу аввало эшитиш буйича ногиронлиги булган одамлар «махсус шароитларда ишлашлари мумкин» эканини англатади. Бундан Узбекистон Карлар жамияти кошида халигача фаолият курсатиб келаётган карларнинг ихтисослаштирилган укув-ишлаб чикариш корхоналари назарда тутилади. Республика буйлаб унлаб шу каби корхоналарда жами 240−250 нафар кар ва заиф эшитувчи инсонлар мехнат килмокда.

«Карлар энг куп Тошкентдаги 1-сонли ва Андижондаги УИЧКда — 80 кишидан мехнат килмокда. Вилоятлардаги колган УИЧКларда уртача 20 нафардан кар ишчилар фаолият курсатмокда. Самарканддаги УИЧК узок муддатдан буён ишлаётгани йук. Хужайлидаги УИЧКнинг катта биноси собик иттифок даврида курилган, бирок корхона тулик кувватларда ишлаётгани йук — 5−6 киши мехнат килмокда холос. Кашкадарёда жойлашган УИЧК вилоят хокимияти ёрдами билан хозирда яна фаолият курсатишни бошлади. Бирок Карлар жамиятининг барча УИЧКлари вилоят марказлари ва йирик шахарларда — Кукон, Наманган, Самарканд, Бухоро ва Каршида жойлашган. Гулистон, Фаргона, Навоий ва Термизда эса хеч кандай ихтисослашган ишлаб чикариш йук», — деди Узбекистон Карлар жамияти Марказий Бошкарувининг реабилитация ишлари буйича етакчи мутахассиси Иногомов Магрубжон.

Карлар жамияти маълумотларига кура, 2019 йил холатида мамлакатда расман 21600 киши эшитиш буйича ногиронлиги булган шахслар сифатида руйхатга олинган булиб, уларнинг 5700 нафари ихтисослашган мактаб-интернатларида тахсил олмокда. Бугунги кунда Жамиятга 10100 киши аъзо булган. Ушбу ракамлардан келиб чикиб айтиш мумкинки, мамлакатда эшитиш буйича ногиронлиги бор инсонларни ишга жойлаштириш учун махсус ишчи иш уринлари етишмовчилиги сезилмокда. Автотураргохларнинг кар хизматчилари хам айнан УИЧКларда иш уринлари йук эканидан шикоят килишди. Хатто иш уринлари булган такдирда хам, улар таклиф этилаётган маош ва мехнат шароитларидан норози.

«Ойликлар хар жойда хар хил. Масалан, Андижондаги УИЧКда яхши ишлашаётгани ва ойлик маошлари меъёрида эканини айтишди. Тошкентдаги 1-сонли УИЧК мебел цехида 1 млн сумдан купрок маош олишади. Когоз сочикчалар ишлаб чикариш цехида ишлаётган аёллар эса камрок ойлик олишади. Менга тез-тез автотураргохларнинг кар ишчилари мурожаат килиб, уларни иш жойидан хайдаётганларини айтишади. Мана бугун хам мен кафе маъмуриятига уларнинг автотураргохи буйича ёздим. Кар ишчилар уларни хайдаётганлари, урнига соглом, эшитадиган одам келганидан шикоят килади. Кар ишчиларга алам килади, албатта. Уларга корхонага ишга киришни таклиф киламан. Фирмалардан ишга кабул килиш тугрисидаги таклифлар бор. Бирок улар рози эмас. Корхоналардаги мехнат шароитлари уларни каноатлантирмайди. Ойлик 1 млн сумга якин. Автотураргохда улар купрок топишади. Ва биз булар учун уларни айблай олмаймиз. Одам яхширок жойни излайди. Карлар бозор иктисодиётига утиш даврида дунёга келганлари учун айбдор эмас», — дейди Узбекистон Карлар жамияти Тошкент вилоят бошкармаси раиси Любовь Иногамова.

Унинг сузларига кура, авваллари Чкалов номидаги Тошкент авиация ишлаб чикариш бирлашмаси каби йирик корхоналарда 450 нафаргача кар одамлар ишлаган. «Тошкишлокхужаликмаш» заводида — 250 киши. Тошкент трактор заводида — 70 киши. Тошкентдаги 1-сонли УИЧКда 500−700 киши банд булган. Кишлок жойларидан келганларга ётокхоналарда жой берилган. Хозир эса вилоятлардаги УИЧКлар кошида туман ва кишлоклардан келган кар ишчилар учун ётокхоналар йук.

Автотураргохларнинг кар ишчилари бекорга менга куплаб эшитиш буйича ногиронлиги бор кишилар айнан Термиз ва Фаргонадан пойтахт автотураргохларида ишлаш учун келишини айтишмаган, чунки у ерларда карлар учун УИЧКлар йук. Энг дахшатлиси — автотураргохларда нафакат эркаклар, балки кар аёллар хам ишлашга мажбур. Улар, шунингдек, куп холларда ер ости утиш йуллари ва бошка жамоат жойларида уткинчиларга уз вазнини тортиб куришни таклиф килиб тирикчилик килишга мажбур булмокда.

«Кар одамлар иш излашда улкан кийинчиликларга дуч келади. Карларни корхоналарга кабул килишмайди. Эшитишмайди, сузлай олишмайди, яхши таълим олмаган, юкори ойлик туланадиган малакали ишларда ишлай олмайди. Карларнинг ногиронлик пенсияси жуда оз, яшаш ва оила, бола-чака бокишга етмайди. Карлар оилаларида одатда эрнинг хам, хотиннинг хам эшитиш буйича ногиронлиги булади. Ёш болалари булади. Болалар усиши, кийиниши ва укиши керак. Буларнинг барчаси учун тулаш керак. Жисмонан соглом булган кар эркаклар уз имкониятлари буйича ишлашни ва кулларидан келганларича пул топишни хохлашади. Жумладан, автотураргохлар ишчилари хам», — дейилади Карлар жамиятининг «Марказий Ипподром» ОАЖга йуллаган мактубида.

Эшитиш буйича ногиронлиги булган одамлар нафакат миллий, балки ташки мехнат бозорларида хам тусикларга дуч келмокда. Ташки мехнат миграцияси масалалари агентлиги хорижда — Россия Федерацияси, Жанубий Корея ва бошка давлатларда мехнат фаолиятини олиб боришларига булган хукукларини амалга оширишда Узбекистон фукароларини куллаб-кувватлаб келмокда. Бирок кар одамлар эшитадиган мехнат мухожирлари билан тенг равишда ушбу хукукни амалга ошира олмайдилар. Агентликда мутахассислик ва тегишли касб эгаси булмаганлари учун карларга рад жавоби берилмокда. Аксарият эшитиш буйича ногиронлиги бор эркаклар таълим олмаган, автотураргохларнинг баъзи кар ишчилари касбий тайёргарликни куйинг, хатто ёзишни хам, укишни хам билмайди.

Шусиз хам ахолининг ижтимоий заиф тоифаси — ногиронлиги булган одамлар, — кар кишилар куча автотураргохларида огир ва хавфсиз булмаган шароитларда ишлаган холда узларини янада каттарок хатарларга дучор этмокдалар. Улар мехнатининг давлат томонидан ижтимоий жихатдан химояланмагани уларни янада заиф ахволга туширмокда. Автотураргохларни куплаб кар эркаклар учун бойишнинг осон йули деб караш нотугри. Улар ишсизлик сабабли — айникса худудий УИЧКларда иш уринларининг етишмаслиги, умумий мехнат бозорида ногиронлик аломатлари буйича камситиш, саводсизлик хамда ёмон таълим ёки хатто унинг мавжуд эмаслиги ортидан автотураргохларга чикишга мажбур булишмокда.

Ногиронлиги булган одамларнинг давлат томонидан куллаб-кувватланиши

Ногиронлиги булган одамларни иш билан таъминлаш бугунги кундаги энг уткир ижтимоий муаммолардан бири хисобланади. Куриниб турибдики, Узбекистон Карлар жамияти якка холатда мехнат ёшидаги барча кар ва заиф эшитувчи одамларни иш ва муносиб мехнат шароитлари билан таъминлай олмайди. Жамиятнинг туман хокимиятларига ёзма мурожаатлари хеч кандай эътиборсиз колаётгани хам мутасадди рахбарларнинг муносабати кандай эканини курсатади.

Президент Шавкат Мирзиёевнинг якиндаги карори шарофати билан 23 августдан бозор иктисодиёти шароитида ногиронлиги булган одамлар корхоналарининг давлат томонидан куллаб-кувватланиши буйича чоралар кабул килинди. Жумладан, ногиронлиги булган ходимлари сони умумий штатнинг 50 фоизидан хамда улар мехнатига тулов фонди умумий фонднинг 50 фоизидан кам булмаган корхоналар даромад солиги, кушилган киймат, мол-мулк соликларини тулашдан озод килинади, уларга нисбатан, шунингдек, ер солигининг пасайтирилган ставкаси хам татбик этилади. Кушимча равишда, давлат буюртмачиларига бундай корхоналардан Молия вазирлиги билан келишган холда ногиронлиги булган шахсларнинг нодавлат нотижорат ташкилотлари тасдиклаган руйхат буйича товарлар (иш, хизматлар) сотиб олишда квоталар такдим этилади.

«Ногиронларнинг ижтимоий химояланганлиги тугрисида”ги конунда давлат органлари хамда 20 нафардан ортик киши бандлиги таъминланган хусусий сектор ва жамоат ташкилотлари ишчи-ходимларининг энг камида 3 фоизи микдорида мажбурий квота кузда тутилган. Бирок амалиётда хатто давлат органлари хам ногиронлиги булган одамларни ишга олмаган холда конунларга риоя этаётгани йук. Акс холда улар биринчи булиб кичик ва урта бизнес учун хам чиройли намуна курсатган булар эди. Агарда давлат органлари нинг узлари конунни бузиб, бунинг устига жазосиз колса (квотани тулдирмаганлик учун маъмурий жазо чораси кузда тутилган — муаллиф), хусусий корхоналардан нимани кутиш мумкин?

2018 йилнинг 11 июнь куни кабул килинган бошка бир президент карорида ногиронлиги булган шахслар жамоат бирлашмалари ва тадбиркорлик субъектлари ногиронлиги булган шахсларни тулаконли равишда ишга жалб килмаётгани кайд этилди. Карор билан штат ходимларининг энг камида 50 фоизи ногиронлиги булган шахслардан иборат булган корхоналарга кушимча имтиёз ва преференциялар жорий этилди. Савдо-саноат палатасига ННТлар билан биргаликда ушбу имтиёз ва преференциялар тугрисида кенг тушунтириш ишларини олиб бориш, шунингдек, ногиронлик аломатлари буйича камситишга йул куймаслик, уларнинг хукуклари, эркинликлари ва конуний манфаатларини таъминлаш хамда улар бузилган такдирда, сузсиз жавобгарликка тортиш топширилди.

Президентнинг 2017 йил 1 декабрдаги ногиронлиги булган шахсларни давлат томонидан куллаб-кувватланиш тизимини тубдан такомиллаштириш тугрисидаги асосий карорига мувофик, Согликни саклаш, Молия, Адлия, Мехнат, Иктисодиёт вазирликлари ва Давлат солик кумитасига Согликни саклаш вазирлиги хузурида Ногиронлиги булган шахсларни куллаб-кувватлаш жамгармасини ташкил этиш вазифаси юклатилди. Жамгарма фаолиятининг асосий йуналишларидан бири — ногиронлиги булган шахслар учун иш уринларини ташкил этишдан иборат эди. Ногиронлиги булган шахсларни иш билан таъминлаш буйича 3 фоизлик квота ажратиш талабини бажармаганлик учун конунчиликда кузда тутилган жарималар жамгарманинг асосий даромад манбаи этиб белгиланган. Бирок жамгарма хисобига маъмурий жарималардан канча маблаг келиб тушгани халигача маълум эмас.

Узбекистонда ногиронлиги булган одамлар ва ахолининг бошка ижтимоий заиф тоифаларини ижтимоий химоя килиш сохасида ногиронлиги булган болалар ва катталарнинг хукук ва манфаатлари учун кураша оладиган ягона мувофиклаштирувчи органнинг мавжуд эмаслиги ижтимоий сохада йигилиб колган муаммоларни самарали ва комплекс хал этишга киришилмаётганининг асосий сабабларидан биридир. Ижтимоий химоя килиш вазифаси куплаб вазирлик ва идоралар уртасида таксимланган булиб, уларни иш билан таъминлаш хамда мехнат бозорида кулай шароитлар яратиш учун ким жавобгарликни зиммасига олиши тушунарсиз.

Кар инсонлар муаммосига локайдлигимиз нимаси билан хатарли?

2019 йил 1 июнь куни «Газета.uz» сурови буйича такдим этилган Давлат статистика кумитаси маълумотларида руйхатга олинган эшитиш ва бузилишнинг бошка турлари буйича ногиронлиги булган одамлар сони келтирилмаган, факатгина ногиронлик гурухлари буйича жадвалдан иборат статистика берилган. Автотураргохларнинг кар ишчилари билан сухбатда уларнинг баъзилари ногиронлик гурухига хам эга эмаслиги ва тегишли ижтимоий нафакаларни олмаслиги маълум булди. Бу эса уларни ижтимоий куллаб-кувватлаши керак булган давлат органлари учун «куринмас» холга келтирган. Бу, шунингдек, ишончли ва тулаконли статистик маълумотлар асосида самарали ва барчани камраб олувчи ижтимоий сиёсатни ишлаб чикишга тускинлик килмокда.

ТМЭК органларининг амалдаги руйхатга олиш тизими ижтимоий химоя килишнинг советча тизими асоратлари хисобланган ногиронликни мехнатга лаёкатсизлик сифатида белгилашга асосланади. ТМЭКнинг ногиронлик тугрисидаги маълумотномасидан урин олган ногиронлиги булган шахсларнинг факатгина улар учун махсус яратилган шароитларда ишлаши мумкин деган ёзув ногиронлиги булган шахсларни умумий мехнат бозорида камситмокда. Иш берувчи мазкур ёзувни укиганидан сунг, гарчи эшитиш буйича ногиронлиги булган киши жисмонан соглом ва ногиронлиги булмаган бошка одамлар каторида тенгма-тенг ишлашга тайёр булса хам, уни ишга олиш хукукига эга эмаслигини айтиши мумкин.

Абдужаббор Узоков — «Марказий Ипподром» ОАЖ бош хисобчисининг сузлари хам эшитиш буйича ногиронлиги булган одамларнинг ишчанлик кобилиятлари тугрисидаги уйдирмалар ва тукиб чикарилган стереотиплар мавжудлигидан далолат беради. Акс холда карийб ун йилдан буён мехнат килиб, уз ишини яхши эплаётган булишса, хам нима сабабдан ипподром рахбарияти уларни автотураргохдан хайдаб солмокда? Ахир Ногиронлар хукуклари тугрисидаги БМТ Конвенциясида ногиронлиги булган одамларнинг мехнат хукуки ногиронлиги булмаган бошкалар билан тенг экани таъкидланган-ку.

«Бандликнинг хар кандай шаклларида, жумладан, ишга кабул килиш, ёллаш ва бандлик, иш жойини саклаб колиш, хизмат лавозимида кутарилиш хамда хавфсиз ва соглом мехнат шароитларига тааллукли барча масалаларга нисбатан ногиронлик белгиси буйича камситиш такикланади», — дейилади Узбекистон 2009 йилда имзолаган, бирок халигача ратификация килмаган Ногиронлар хукуклари тугрисидаги конвенциянинг 27-моддасида.

Автотураргохлардаги кар ишчиларнинг машаккатли фаолияти мехнат конунчилигига мувофик равишда расмийлаштирилиши, уларнинг барча билан баробар мехнат килган холда хаёт кечиришга булган хукуклари таъминланиши шарт. Давлат ва жамиятнинг бу ижтимоий муаммога локайдлиги келгусида пойтахтимиз кучаларидаги хаёт учун кураш чогида янада огир ва кайгули холатларни келтириб чикариши хеч гап эмас. Эшитиш буйича ногиронлиги булган одамларнинг миллий мехнат бозорига киритилмаслиги жамиятда ижтимоий кескинликни янада кучайтириши мумкин. Бу сингари мусибатларнинг асосий манбаси эса ишсизлик хамда мамлакатимизнинг ижтимоий химояга мухтож катламлари учун муносиб иш жойларининг мавжуд эмаслигидадир.

Маколада билдирилган фикрлар тахририят нуктаи назарини акс эттирмаслиги мумкин.

Дилмурод Юсупов — Сассекс университети (Буюк Британия) Ривожланиш муаммоларини урганиш институти докторанти.

Хаккимизда

Яна маълумот

Juma-muborak-uz

Жума билан табриклаш мумкинми – ёкми ? Аник жавоби!

100200300