Кҳитой биринчи Иқтисодиёт дунёга!

Бир неча ҳафта олдин Кҳитой аксиялари сўнгги олти ой ичида дунёдаги енг якҳши кўрсаткичларга еришди, чунки сармоядорлар пандемия чекловлари олиб ташланганидан кейин мамлакатнинг иқтисодий тикланишига пул тика бошлади.

Аммо 18 апрел — Кҳитой биринчи чоракдаги иқтисодий ишлаб чиқариш кўрсаткичларини елон қилганидан бери, бутун дунё бўйлаб Кҳитой компанияларининг аксиялари такҳминан 540 миллиард доллар қийматини йўқотди.

Сармоядорлар мамлакатдаги иқтисодий ноаниқлик, ортиб бораётган геосиёсий кескинликлар ва Пекиннинг кҳалқаро консалтинг фирмаларига нисбатан тазйиқлари фонида Кҳитойга инвестисияларини қисқартирди.

Насдақ Голден Драгон Чина Индекҳ 18 апрелдан бери 5 фоиздан кўпроқ йўқотди. Гонконгнинг Ҳанг Сенг (ҲСИ) индекси ҳам 5 фоизга пасайди. СҲанкҳай композит индекси ва СҲензҳен компонент индекси мос равишда 3 фоиз ва 6,5 фоизга тушди. Кҳудди шу даврда Насдақ Компосите 4 фоизга ошди.

Бу жараён фақат қимматли қоғозлар билан чекланмайди. Инвесторлар кайфиятининг барометри бўлган Кҳитой юани ўтган ойда 2 фоиздан ошди. 17 май куни оффшор савдода юан АҚСҲ долларига нисбатан еттидан пастга тушди ва бу йил биринчи марта асосий даражани бузди. Валюта 19 июн куни янада заифлашди ва деярли олти ой ичида енг паст даражага тушиб кетди.

Инвесторлар икки асосий сабабга кўра Кҳитойга шубҳа билан қарамоқда. Биринчидан, пандемиядан сўнг иқтисодий тикланиш барқарор бўлмади. Иккинчидан, мамлакатнинг инвестисия қобилияти савол остида, — деди Гонконгда жойлашган Каиюан Капитал бош инвестисия директори Брок Силверс геосиёсий ва Кҳитой сиёсатидаги кҳавотирларга ишора қилиб.

АҚСҲ ва Кҳитой ўртасидаги муносабатлар сўнгги бир неча ой ичида тобора кескинлашиб бормоқда. Вашингтон Кҳитойнинг асосий саноатига, жумладан чип ишлаб чиқаришга қарши санксияларни кучайтирди. Пекин кҳорижий компанияларга нисбатан ишончсизлик кучайиб бораётганини кўрсатиб, кҳалқаро консултасияларни тақиб қилмоқда ва ўтган ойдан бошлаб мамлакатнинг аксил-жосуслик қонунини кенгайтирмоқда.

Афсуски, йигирма йиллик ўзаро манфаатлардан сўнг, Кҳитой ва АҚСҲ ўртасида глобал кескинлик кучайди, — деди Ню-Ёркда жойлашган ПинеБридге Инвестментс активларни бошқариш компаниясининг кўп активлар бўйича глобал раҳбари Майкл Келли.

Иқтисодиётнинг тикланиши

Октябр ойининг окҳирида Кҳитой қимматли қоғозлари мамлакат ўзининг нол-КОВИД сиёсатидан воз кечиши кутилаётганида, кескин кўтарилишни бошлади. Декабр ойи бошида Пекин қаттиқ чекловлардан воз кечди, бу еса иқтисодий фаолликнинг тез тикланишига олиб келди.

Аммо биринчи чоракда истемолга асосланган 4,5 фоиз ўсишга қарамай, сўнгги иқтисодий малумотлар дунёдаги иккинчи йирик иқтисодиётнинг “нотекис тикланаётганига” ишора қилмоқда.

16 май куни Кҳитой апрел ойи учун иқтисодий малумотлар тўпламини елон қилди. Бу ҳисоботдаги кўрсаткичлар еса инвесторларни кҳавотирга солгани айтилмоқда.

Номура ва Барклай малумотлар елон қилинганидан кейин ўз прогнозларини мос равишда 5,5 фоиз ва 5,3 фоизгача туширди. Аммо УБС ва Голдман Сачс ўзларининг ўсиш прогнозларини сақлаб қолди — бу йил учун 5,7 фоиз ва 6 фоиз.

Апрел ойида мамлакатда истемол наркҳлари индекси атиги 0,1 фоизга ўсди. Бу икки йилдан ортиқ вақтдаги енг паст ўсиш суратидир.

Завод наркҳларини ўлчайдиган ишлаб чиқарувчиларнинг наркҳ индекси 3,6 фоизга камайди. Бу уч йил ичида енг катта қисқариш бўлди ва дефлясия кҳавфи юзага келганини такидлади.

Апрел ойида Кҳитой импорти 7,9 фоизга камайди. Бу еса заиф ички талаб белгиларини кучайтирди. Бандликка келсак, 16 ёшдан 24 ёшгача бўлган аҳолининг ишсизлик даражаси апрел ойида рекорд даражадаги 20,4 фоизни ташкил етди.

Кҳитой иқтисоднинг асосий ҳайдовчиси бўлган “тўкҳтовсиз” кўчмас мулк сектори мамалакат учун катта ташвиш бўлиб қолмоқда, — деди Силверс.

Малумотларга кўра, сўнгги бир неча ўн йилликларда ушбу сектор Кҳитой ялпи ички маҳсулотининг 30 фоизини ташкил етган.

17 апрел куни мамлакат Миллий статистика бюроси янги уйлар наркҳи март ойидаги 0.4 фоиздан кейин апрел ойида атиги 0.3 фоизга кўтарилганини малум қилди. Бу еса пандемия чекловлари тугагандан сўнг сусайган талаб янада тушиб кетиши мумкинлигини кўрсатмоқда.

Февралдан олдин уй-жой наркҳлари такҳминан 18 ой давомидаги тарикҳий пасайишда еди.

“Айғоқчига қарши кураш”

Ўтган даврда, компаниялар раҳбарлари чет ел сармоясини қайтаришга интилган бўлса ҳам, консалтинг ва тегишли текширув фирмаларига қарши кампания ишбилармонларни асабийлаштирди.

Ўтган ой Пекин ўзининг аксил-жосуслик қонунини янгилади, бу еса жосуслик деб ҳисобланиши мумкин бўлган фаолиятлар рўйкҳатини кенгайтирди. Масалан, сўнгги бир неча ой ичида расмийлар Капвисион, Баин & Компанй ва Минтз Груп каби консалтинг компанияларида бир қатор рейдлар ўтказди.

Улар СҲанкҳай ва Ню-Ёркда жойлашган Капвисион компаниясини макҳфий ҳарбий малумотларни кҳорижий кучларга ошкор қилишга ёрдам беришда айблади.

Расмийлар, шунингдек, консалтинг саноати жосуслик учун ишлатилганми ёки йўқми, бутун мамлакат бўйлаб тергов ўтказилишини елон қилди.

Пекиннинг маҳаллий ва бизнес малумотларидан чет ел огоҳ бўлишини қисқартириш бўйича ҳаракатлари Кҳитойга аксиядорлик инвестисияларини жалб қилишни янада қийинлаштиради, — деди Осиё жамияти сиёсати институтининг Кҳитойни таҳлил қилиш маркази кҳодими Неил Томас.

Унга кўра, иқтисодий сиёсатни ишлаб чиқишда миллий кҳавфсизликка етибор кучайиши Си Сзинпиннинг раҳбарияти чет ел фирмаларининг Кҳитойда бизнес юритишини қийинлаштирадиган сиёсий кҳавфларни қандай яратаётганига кҳос мисолдир.

Жамғарма менежерлари ва таҳлилчиларнинг такидлашича, тақиблар кҳорижий инвестор учун одатда қарор қабул қилишда иштирок етадиган Кҳитой компаниялари ҳақида мунтазам малумот олишни анча қийинлаштиради.

СҲу билан бирга, Пекин Кҳитойнинг бази малумот манбаларига, масалан, асосий молиявий малумотларни тақдим етадиган базасига чет елда киришни чеклаб қўйди.

Ёпилаётган бозорлар

Кҳитойдаги бази фондлар ва тадқиқот фирмалари ўз филиалларининг мамлакатдаги фаолиятини тугатмоқда.

ОАВ кҳабарларига кўра, АҚСҲнинг текҳнологияга йўналтирилган тадқиқот ва консултасия фирмаси Форрестер Ресеарч кҳитойлик таҳлилчиларнинг аксариятини ишдан бўшатишни режалаштирмоқда.

Форрестер глобал қайта қуришнинг бир қисми сифатида Кҳитойдаги офисини ёпаётганини айтди.

Беқарор иқтисод билан бир қаторда кҳизматларимизни доимий янгилаб боришимиз ўзгаришларнинг асосий омиллари, — деди компания матбуот котиби.

Компаниянинг Кҳитойдаги бизнеси ҳажми унинг глобал даромадига нисбатан у қадар “катта емас” ва у ўзининг глобал тадқиқот гуруҳи орқали Кҳитойдаги мижозларига кҳизмат кўрсатишда давом етади.

СҲунингдек, дунёдаги енг йирик пенсия жамғармаларидан бири бўлган Онтарио Теачерс Пенсион План ҳамГонконгда жойлашган Кҳитойнинг капитал сармояси гуруҳини ёпди.

Ендиликда Осиёда жойлашган мамлакатларга йўналтирилган закҳираларни йиғиш гуруҳлари ёпилди. Бунинг натижасида беш нафар ҳамкасбимиз Гонконгдаги офисимизни тарк етади, — дейди Пенсия жамғармаси вакили Ден Мадж.

СҲундай бўлса ҳам, бази инвесторларнинг кҳитойликлар билан алоқалар яна ўз ҳолига қайтишига ишончи комил.

Кҳитой фонд бозорида катта тузатишлар содир бўлганига шубҳа йўқ бўлса-да, ёдда тутиш керакки, бу мамлакат октябр ойидаги енг паст кўрсаткичлардан сўнг ҳам енг йирик фонд бозорларида етакчилик қилган, — деди ПинеБридге Инвестментсдан Келли.

Унинг қўшимча қилишича, Ғарб иқтисодларида қанчалик кўп “ёриқлар” пайдо бўлса, шунчалик кўп глобал инвесторлар Кҳитой активларига пул қўйиши керак бўлади.