Главная / Жамият / Ваксина олганлар коронавирус юктиришда давом етиши нечоглик рост?

Ваксина олганлар коронавирус юктиришда давом етиши нечоглик рост?

Ижтимоий тармокларда купинча мана шундай фикрлар хам янграб турибди: коронавирусга карши ваксина олган инсон инфексияни ваксина олмаган одамдек юктиради ва таркатади, шу сабаб бировнинг ваксина олганидан бошкаларга фойда нима?

[каптион ид=”аттачмент_580135″ алигн=”алигнноне” wидтх=”650″]Vichan Poti / Pacific Press / SIPA / Scanpix / LETA Вичан Поти / Пакифик Пресс / СИПА / Сканпикх / ЛЕТА[/каптион]

Аслида емланган киши инфексияни ваксина олмаган одам сингари таркатмайди асло. Бунинг аксини такидлаётганлар узларининг шакхсий фикрларигагина таянишмокда, бу фикрлар асосида хеч кандай назарий асос ёки далилловчи база йук.

Купинча ёшлар «менда КОВИДга чалиниб касалкхонага ётиш ехтимоли шундок хам паст, ваксина мени коронавирус юкишидан, ваксиналанмаганлар сингари инфексия таркатишдан асрай олмас екан, унинг менга нима кераги бор?» кабилида фикрлашади.

Мана шу боскичда нотугри фикр шаклланади: «сингари инфексия таркатиш». Ваксиналанмаганлар СИНГАРИ инфексия таркатиш, дегани 100 нафар ваксиналанган ва 100 нафар ваксиналанмаган одам бир кхилда вирус юктириб олиши, бир кхил вирус юкламаси — вирус консентрасиясига ега булиши ва бир кхил сондаги одамларга уни юктиришини англатади.

Биз вирус таркатишни камайтириш борасида ваксина томонидан ишлаб чикилган иммунитет тасир утказиши мумкин булган енг камида 4 боскичга егамиз:

  • юктиришнинг узи;
  • вирус юкламаси;
  • бир кишидан иккинчисига юктириш остонаси;
  • касалланиш аломатлари.

Келинг, бу лахзаларнинг хар бирини тахлил килиб курамиз.

Албатта, бу уринда аслида жуда куп булган далил-исботларни калаштириб ташлаш хам мумкин, лекин оддий инсон буларнинг барчаси кандай кечиши, мекханизмни тушуниши мураккаб.

Лирик чекиниш тугади, енди мохиятга утамиз.

1. Ваксинасиянинг вирус юктириш жараёнига тасири

Вирус юктириш жараёни узи кандай содир булади? Бошка инсоннинг сулак ва шиллик каватларидан вирус аерозол зарралари оркали бизнинг шиллик каватимизга урнашади. Кейин вирус епителиал хужайраларнинг АКЕ2 ресепторлари билан богланиб, уларнинг ичига ёриб киради.

СХунинг учун бу жараённинг олдини олиши мумкин булган препаратлар ишлаб чикилган. Кхуш, ваксина кай тарика бу жараёнга тасир утказади?

Ваксина плазмада айланиб юрувчи ИгГ ишлаб чикарилишини таминлабгина колмасдан, шиллик кават сиртига бориб урнашувчи ИгА ишлаб чикарилишини хам таминлайди.

Улар нафас йуллари шиллик каватининг юкори кисми, сулакда пайдо булиб, уша ердаёк коронавирусга карши кураша бошлайди хамда уларнинг АКЕ2 ресепторлари билан богланиши ва хужайрага ёриб кириши ехтимолини пасайтиради.

Мана бу тадкикотда ковиддан согайганлар ва ваксина олганларнинг шиллик кавати хамда сулагида антитаначалар микдорини улчаш натижалари келтирилган. Пфизер ва Модерна ваксиналарининг икки дозасидан сунг сулакда САРС-КоВ-2 коронавирусига карши нейтраллаштирувчи фаоликка ега ИгА топилади.

Мана бу ишда еса нейтраллаштирувчи ИгА’нинг бурун ва танглай шиллик каватидаги консентрасияси бахоланган — бурун шиллик каватида уларнинг микдори огиз бушлиги шиллик каватига нисбатан 15 баробар куп булган, биз учун мухими уларнинг кондан бошка жойларда хам пайдо булиши.

Бу тадкикотда еса Модерна ваксинасининг икки дозасидан сунг шиллик каватлардаги ИгА даражаси улчанган — уларнинг шиллик каватдаги микдори ваксиналашдан сунг кутарилиб, 6 ойдан сунг пасайган.

Бу еса ваксиналанганларнинг бурун, томок-танглай шиллик каватлари хамда сулагида нейтраллаштирувчи антитаначалар борлиги хакидаги фаразларимизга исботдир, яни коронавирусга карши улар вирус епителиал хужайраларнинг АКЕ2 ресепторларига богланиб, ёриб киришидан аввалрок кураша бошлайди.

Албатта, ваксиналанмаган ва ковид билан огриб курмаган одамлар шиллик каватларида бундай антитаначаларга ега емас, шу сабабли уларга коронавирус юкса хужайраларга хеч бир тусиксиз утиб олади ва узи каби миллионлаб вирусларни фаол купайтиради.

Кхуп, буни тушуниб олдик. Навбатдагисига утамиз.

2. САРС-КоВ-2га карши ваксинасиянинг вирус репликасиясига тасири

Яни коронавирус ваксиналанган ва ваксиналанмаган одамнинг организмида кандай купайишини урганиб курамиз. Чунки хар бир инсоннинг бошка инсонларга канча вирус заррачалари ажратиши айнан репликасияга боглик.

Ваксиналангандан сунг сизда узига кхос Т-хужайралар (уша хужайравий иммунитет) пайдо булади. У дархол вирусни танийди, зарарлаган хужайраларни ажратади ва уларни йук кила бошлайди, бу билан юктириш онидан бошлаб коронавируснинг репликасион салохиятига зарба берилади.

Хали касал булиб курмаган ваксиналанмаганлар бундай хужайраларга ега емас, шу сабабли бундайлар вирус юктирса иммун жавоб шакллангунга кадар — бу такхминан 5–8 кун дегани — вирус организмда истаган нарсасини килади, яни узига укхшаган миллионлаб вирусларни нускхалайди ва хеч нарса уларни бу йулдан тукхтата олмайди.

Буни тасдикловчи малумотлар хар бир ваксиналар буйича жуда куп. Мана, масалан биттаси — ваксина олганларнинг 100 фоизида 10-кунга келиб Т-хужайравий иммунитет хосил булади, айнан шу хужайралар вирусни йукотиш билан тугридан тугри шугулланади.

Иккинчи боскич тушунарли булди: ваксиналанганлар узига кхос Т-хужайраларга ега булади, бу хужайралар коронавирус хамда у зарарлаган хужайраларни аниклаб, йукотади ва уларга миллионлаб янги вирусларни яратиш имконини бермайди. Ваксиналанмаган+касалликни кечирмаганларда бундай хужайра булмайди.

3. Ваксинасиянинг бир инсондан иккинчисига юктиришга тасири

Бу пункт аввалгисига хам, кейингисига хам бироз укхшаш, бирок фаркли томонлари бор. Биринчи икки боскичдан малум булдики, бизда бошкаларга юктириш мумкин булган вирус зарралари сони камрок булади.

Вирус хавода учиб бошка инсонга юкишдан аввал каерда булади? Албатта, юкори ва куйи нафас йулларида, огиз бушлигида (Бежиз никоб такинг дейилмаяпти).

Нафас йулларидаги вируснинг юкори консентрасияси (вирус юкламаси) бу инсон бошка канча кишига вирус юктиришига туридан тугри боглик.

Мана бу тадкикотда касаллик аломатларига ега инсонда бурун-томок бушлигида вирус юкламаси аломатларсиз инсондагига нисбатан 2 баробар куп булиши тасдикланган.

Тусикларга карамасдан вирус юктирган инсонларда вирус юкламаси ваксиналанмасдан касалланганларга нисбатан камрок булиши факти хам бунга исбот булади. Буни тушуниб олиш жуда мухим: ваксиналангандан сунг касал булганлар ва ваксиналанмасдан касал булганлар турлича сондаги инсонларга вирус юктиришади.

Мисол учун, бу ерда ваксиналанган холида касал булганлар (ёриб утувчи инфексия) ва ваксиналанмасдан касаллик юктирганларга вирус консентрасияси таккоси. Ваксиналанган касалларда бу курсаткич паст, яни улар ваксиналанмасдан касал булганларга нисбатан камрок вирус зарралари ажратиб чикаришади.

Агар у камрок зарра ажратса, демак бир кхил шароитларда камрок сондаги одамларни зарарлайди.

Буни хам тушуниб олдик. Енди сунгги боскичга утамиз.

4. Ваксинасиянинг касаллик аломатларига тасири

Бу нима учун мухим? Коронавирус ковидга сабаб булади — ковид йутал, нафас кисиши билан кечадиган касаллик, бу симптомлар еса вирус таркалишига тугридан тугри тасир утказади. Бу боскичда ваксина кандай тасир курсатиши мумкинлигини урганамиз.

Бу ерда аслида хаммаси жуда оддий — ваксиналанмаганлар ваксиналанганларга нисбатан симптомли ковид билан 5 марта купрок огришади — бунга исботлар талайгина, турли давлатлардан реал wорд дата.

Ха, ваксинага карши кишилар касаллик аломати буй курсатган касаллар дархол изолясияга олинади, улардан хамма чучийди, симптомларсиз одамлар еса паст вирус юкламасига карамасдан хамма ерда юраверишади, куп одамлар билан учрашиб, алока килишади, алал-окибатда улар купрок инсонларга юктиришлари мумкин, дейишади.

Аслида еса айнан симптомлари буй курсатган одамлар касаллик купрок юкиши учун жавобгар, бу хам уз исботини топган, камида мана шу тадкикотда.

Унда вирус юккан 730 кишининг 8800 контактлари кузатилган.

Симптомли ковид холатларининг купрок кисми айнан симптомли беморлар билан контакт килганлар орасида буй курсатган, симптомсизлар билан емас. Симптомсиз ковид еса айнан симптомсиз бемор билан алока килганлар орасида купрок таркалган.

Бошкача айтганда, яккол ковид билан касалланганлар юкори вирус юкламасига ега булишади, бунинг окибатида улар купрок симптомли юктиришларни амалга оширишади. Ваксина симптомли ковидга дучор булиш тахдидини 5 баробарга камайтиради.

Яни 100 нафар ваксиналанганлар гурухида ваксиналанмаган 100 инсон гурухига караганда касалланганлар сони 5 баробар кам булади. Улар 5 баробар кам булгач, бир кхил шароитда янада камрок инсонларга касаллик юктиришади. Колаверса, ваксина олиб ковидга учраган беморлар касалликни тезрок енгиб, тезрок согайишади, демакки, камрок инсонларга юктиришга улгуришади.

Ваксинасия нафакат симптоматик ковид, симптомсиз юктириш ехтимолини хам камайтиришига оид далиллар хам бор. Бу тадкикотда ваксиналанган тиббиёт кходимлари — яни вирус юктириб олиш ехтимоли жуда юкори булган шакхсларни кузатув остига олишган.

Ваксиналанган тиббиёт кходимларининг факат 1,2 фоизигина коронавирусга карши мусбат ПСРга ега булишган.

СХу сабабли, ваксина факат касалликнинг огир кечишини олдини олади, юктиришдан химоялай олмайди, дейишса — бу ёлгон. Ваксина касалликни бошкаларга юктириш ехтимолини пасайтиради, хам назарий, хам амалий жихатдан.

Кхуш, демак кхулосалаймиз: юкорида ваксиналанган инсонлар кхудди ваксиналанмаганлар сингари касаллик юктириб олиши, касал булиши ва енг асосийси — бошкаларга хам вирус юктиришига карши назарий асослаш ва исботлар келтирилди.

Ваксинасия енг камида 4та асосий жараёнга тасир килади:

  • вирус юктириб олиш жараёнига;
  • вирус репликасияси жараёнига;
  • бир инсондан иккинчисига юкишида;
  • касалликнинг авж олишида.

Мана шу боскичларга тасир утказилиши коронавирусининг бир инсондан иккинчисига таркалиши имкониятларини чеклайди.

Британияда утказилган йирик тадкикотда ваксина олган одамнинг якин атрофида вирус юктирганлар сони ваксиналанмаган инсон ён-атрофига нисбатан 50 фоизга камрок булиши исботланган.

СХундай килиб, енди сиз ваксинасия сизни нафакат касаллик огир кечиши хамда улимдан асраши, шунингдек, у кандай килиб епидемия таркалишининг олдини олишидан бокхабар булдингиз. Ваксиналанганлар канчалик куп булса, коронавирус бир инсондан иккинчисига шунчалик кийин юкади ва пандемия тезрок тугайди.

Ваксинага каршилар ваксина вирус юктириб олишдан асрай олмаслиги ёки ваксина олган инсонлар хам касал булиши ва кхудди узлари сингари бошкаларга касаллик юктиришини такидлай бошлашса, мана шуларни укитинг.

Хаккимизда

Яна маълумот

Juma-muborak-uz

Жума билан табриклаш мумкинми – ёкми ? Аник жавоби!

100200300