Soliq kodeksi 2019 yangi tahriri

O’zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi

(yangi tahriri)

UMUMIY QISM

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.09.00.00 Soliqlar va yig’imlar / 07.09.01.00 Umumiy qoidalar]

I BO’LIM.
UMUMIY QOIDALAR

1-bob. Asosiy qoidalar

1-modda. O’zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi bilan tartibga solinadigan munosabatlar

Ushbu Kodeks soliqlar va yig’imlarni belgilash, joriy etish va bekor qilishga, hisoblab chiqarish hamda to’lashga doir munosabatlarni, shuningdek soliq majburiyatlarini bajarish bilan bog’liq munosabatlarni tartibga soladi.

2-modda. Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari ushbu Kodeksdan va qabul qilinishi ushbu Kodeksda to’g’ridan-to’g’ri nazarda tutilgan boshqa normativ-huquqiy hujjatlardan iborat.

Agar O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasida O’zbekiston Respublikasining soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo’lsa, khalqaro shartnoma qoidalari qo’llaniladi.

3-modda. Normativ-huquqiy hujjatlarni yoki ularning qismlarini ushbu Kodeksning qoidalariga muvofiq emas deb topish

Normativ-huquqiy hujjat yoki uning bir qismi, agar mazkur hujjatga nisbatan quyidagi shartlardan hech bo’lmaganda bittasi bajarilsa, ushbu Kodeksning qoidalariga muvofiq emas deb topiladi:

1) ushbu Kodeksga muvofiq bunday hujjatlarni qabul qilish huquqiga ega bo’lmagan organ tomonidan qabul qilingan bo’lsa yokhud normativ-huquqiy hujjatlarni qabul qilishning belgilangan tartibi buzilgan holda qabul qilingan bo’lsa;

2) soliq munosabatlari subektlarining ushbu Kodeksda nazarda tutilgan huquqlarini bekor qilsa yoki cheklasa;

3) soliq munosabatlari subektlari harakatlarining ushbu Kodeksda belgilangan asoslarini, shartlarini, ketma-ketligini yoki tartibini o’zgartirsa;

4) ushbu Kodeksda taqiqlangan harakatlarga rukhsat bersa yoki yo’l qo’ysa;

5) ushbu Kodeksning normalariga yoki qoidalarining mazmuniga boshqacha tarzda zid bo’lsa.

Ushbu Kodeksga muvofiq bo’lmagan normativ-huquqiy hujjatni qabul qilgan organ yoki uning yuqori turuvchi organlari bu hujjatni bekor qilishga yoki unga zarur o’zgartishlar kiritishga haqli. Bu organlar ushbu Kodeksga muvofiq bo’lmagan normativ-huquqiy hujjatni bekor qilishni yoki unga zarur o’zgartishlar kiritishni rad etgan taqdirda, u sud tomonidan haqiqiy emas deb topilishi mumkin.

Normativ-huquqiy hujjat yoki uning qismi ular qabul qilingan sanadan etiboran ushbu Kodeksga muvofiq emas deb topiladi.

4-modda. Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining vaqt bo’yicha amal qilishi

Soliq solish, agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq majburiyatlari yuzaga kelgan paytda amalda bo’lgan qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.

Agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari orqaga qaytish kuchiga ega emas va ular amalga kiritilganidan keyin yuzaga kelgan munosabatlarga nisbatan qo’llaniladi.

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlikni bekor qiladigan yoki engillashtiradigan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari orqaga qaytish kuchiga ega.

Soliqlar va yig’imlarni bekor qilishni, soliqlar va yig’imlar stavkalarini kamaytirishni, soliq to’lovchilarning majburiyatlarini bekor qilishni yoki ularning ahvolini boshqacha tarzda engillashtirishni nazarda tutuvchi soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari, agar bu soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida to’g’ridan-to’g’ri nazarda tutilgan bo’lsa, orqaga qaytish kuchiga ega bo’lishi mumkin, bundan ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan hollar mustasno.

Yangi soliqlar va yig’imlar belgilanishini nazarda tutuvchi soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari rasman elon qilingan kundan etiboran kamida uch oy o’tgach amalga kiritiladi. Soliq imtiyozlarini bekor qilishni, yangi majburiyatlarni joriy etishni, soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik choralarini kuchaytirishni yoki soliq munosabatlari subektlarining holatini boshqacha tarzda og’irlashtirishni nazarda tutuvchi soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari ham khuddi shunday tartibda amalga kiritiladi.

Soliqlar va yig’imlar stavkalarining o’zgartirilishini nazarda tutuvchi soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari, agar ularda kechroq muddat ko’rsatilmagan bo’lsa, ular rasman elon qilingan oydan keyingi oyning birinchi kunidan etiboran amalga kiritiladi.

Ushbu moddaning beshinchi va oltinchi qismlarida ko’rsatilmagan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari, agar hujjatlarning o’zida kechroq muddat ko’rsatilmagan bo’lsa, rasman elon qilingan kundan etiboran kuchga kiradi.

5-modda. Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarni hisoblash tartibi

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan muddatlar, ro’y berishi kerak bo’lgan voqea yoki sodir qilinishi kerak bo’lgan harakatni ko’rsatgan holda kalendar sana bilan yoki vaqtning yillar, choraklar, oylar yoki kunlar bilan hisoblanadigan o’tish davri bilan aniqlanadi.

Kalendar sanadan yoki ro’y berishi kerak bo’lgan voqeadan keyingi kun soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan muddatni hisoblash boshlanadigan kun deb hisoblanadi.

Yillar bilan hisoblanadigan muddat muddatning okhirgi yilining tegishli oyi va kunida tugaydi. Bunda ketma-ket keladigan o’n ikki oydan iborat har qanday vaqt davri yil deb etirof etiladi, bundan kalendar yil mustasno.

Choraklar bilan hisoblanadigan muddat muddatning okhirgi oyining tegishli kunida tugaydi. Bunda chorak uch kalendar oyga teng deb hisoblanadi, choraklar hisobi esa kalendar yil boshidan yuritiladi.

Oylar bilan hisoblanadigan muddat muddatning okhirgi oyining tegishli sanasida tugaydi.

Agar muddatning tamom bo’lishi tegishli sana mavjud bo’lmagan oyga to’g’ri kelsa, muddat mazkur oyning okhirgi kunida tugaydi.

Kunlar bilan hisoblanadigan muddat, agar bu muddat kalendar kunlar bilan belgilanmagan bo’lsa, ish kunlari bilan hisoblanadi. Bunda qonun hujjatlariga muvofiq dam olish va (yoki) ish kuni bo’lmagan bayram kuni deb etirof etilmaydigan kun ish kuni deb hisoblanadi.

Agar muddatning okhirgi kuni qonun hujjatlariga muvofiq dam olish va (yoki) ish kuni bo’lmagan kun deb etirof etiladigan kunga to’g’ri kelsa, dam olish kunidan va (yoki) ish kuni bo’lmagan kundan keyingi ish kuni muddatning tamom bo’lish kuni deb hisoblanadi.

Amalga oshirilishi uchun muddat belgilangan harakat muddatning okhirgi kuni soat 24 ga qadar bajarilishi mumkin.

Agar hujjatlar yokhud pul mablag’lari aloqa tashkilotiga muddatning okhirgi kuni soat 24 ga qadar topshirilgan bo’lsa, muddat o’tkazib yuborilmagan deb hisoblanadi.

6-modda. O’zbekiston Respublikasining soliq solishga oid khalqaro shartnomalarining qo’llanilishi

O’zbekiston Respublikasining soliq solish masalalariga oid khalqaro shartnomalarini va khalqaro soliq huquqining umumiy normalarini qo’llash ushbu moddada belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

O’zbekiston Respublikasi tomonlardan biri bo’lgan, ikkiyoqlama soliq solishning oldini olish va soliqlarni to’lashdan bo’yin tovlashni bartaraf etish masalalarini tartibga soladigan khalqaro shartnoma qoidalari shunday shartnomani tuzgan bir yoki ikkala davlatning soliq rezidentlariga nisbatan qo’llaniladi.

Ushbu moddaning ikkinchi qismi qoidalari O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasi tuzilgan davlatning soliq rezidentiga nisbatan, agar soliq rezidenti ushbu khalqaro shartnoma qoidalaridan mazkur khalqaro shartnoma tuzilgan davlatning soliq rezidenti bo’lmagan boshqa shakhs manfaatlarini ko’zlab foydalansa, tatbiq etilmaydi.

Ushbu moddaning beshinchi — o’n ikkinchi qismlari qoidalari O’zbekiston Respublikasi khalqaro shartnomasiga muvofiq to’lov manbaidan daromad olish uchun haqiqiy huquqqa ega bo’lgan shakhsni aniqlash uchun qo’llaniladi.

Yuridik shakhs tomonidan to’lanadigan daromadlardan mustaqil ravishda foydalanish va (yoki) ularni tasarruf etish huquqiga ega bo’lgan shakhs yokhud uning manfaatlarini ko’zlab bunday daromadlarni tasarruf etishga vakolatli bo’lgan o’zga shakhs ushbu daromadlarga nisbatan haqiqiy huquqqa ega bo’lgan shakhs deb topiladi. Bunda bu huquq ushbu yuridik shakhsda bevosita va (yoki) bilvosita ishtirok etish yoki uning ustidan nazorat bo’lganligi yokhud boshqa holatlar tufayli yuzaga kelganligi ahamiyatga ega emas.

Yuridik shakhs tashkil etmagan tuzilmaning daromadlariga nisbatan haqiqiy huquqqa ega bo’lgan shakhs khuddi shunday tartibda aniqlanadi.

Daromadlarga nisbatan haqiqiy huquqqa ega bo’lgan shakhsni aniqlashda ushbu moddaning beshinchi qismida ko’rsatilgan shakhslar tomonidan bajariladigan vazifalar, shuningdek ular qabul qiladigan tavakkalchiliklar inobatga olinadi.

Agar O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olinadigan daromadlarni tasarruf etishga nisbatan chet ellik shakhs cheklangan vakolatlarga ega bo’lsa, hech qanday boshqa vazifalarni bajarmasa va hech qanday tavakkalchilikni o’z zimmasiga olmasa, bunday daromadlarni bevosita yoki bilvosita boshqa shakhsga to’lagan (to’liq yoki qisman) holda, ushbu boshqa shakhsning manfaatlarini ko’zlab mazkur daromadlarga nisbatan vositachilik vazifalarini amalga oshirsa, bu chet ellik shakhs O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olinadigan daromadlarga nisbatan haqiqiy huquqqa ega deb etirof etilmaydi.

O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan daromadlarni bunday daromadlarga nisbatan haqiqiy huquqqa ega bo’lmagan chet ellik shakhsga to’lash chog’ida, agar to’lov manbaiga bunday daromadlarga (ularning bir qismiga) nisbatan haqiqiy huquqqa ega shakhs malum bo’lsa, to’lanayotgan daromadga soliq solish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:

1) agar to’lanayotgan daromadlarga (ularning bir qismiga) nisbatan haqiqiy huquqqa ega bo’lgan shakhs O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti bo’lsa, to’lanayotgan daromadga (uning bir qismiga) soliq solishi, O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlariga nisbatan ushbu Kodeks qoidalariga muvofiq amalga oshiriladi. Bunda to’lanayotgan daromadlarga (ularning bir qismiga) taalluqli soliq, agar to’lov manbai o’zi hisobga olingan joydagi soliq organini khabardor qilgan bo’lsa, to’lov manbai tomonidan ushlab qolinmaydi. Bunday khabardor qilish tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilanadi;

2) agar to’lanayotgan daromadlarga (ularning bir qismiga) nisbatan haqiqiy huquqqa ega bo’lgan shakhs soliq solish masalalari bo’yicha O’zbekiston Respublikasi bilan amaldagi khalqaro shartnoma mavjud bo’lgan davlatning (hududning) soliq rezidenti bo’lsa, to’lanayotgan daromadlarga (ularning bir qismiga) soliq solishga nisbatan mazkur khalqaro shartnoma qoidalari qo’llaniladi.

Ko’rsatilgan qoidalar, basharti daromadlar to’lanadigan va bu daromadlarga nisbatan haqiqiy huquqqa ega bo’lmagan shakhsning doimiy turgan joyi soliq solish masalalari bo’yicha O’zbekiston Respublikasi bilan amaldagi khalqaro shartnomaga ega bo’lgan davlat (hudud) bo’lsa, qo’llaniladi.

Agar daromadlar to’lanadigan va bu daromadlarga nisbatan haqiqiy huquqqa ega bo’lmagan shakhsning doimiy turgan joyi soliq solish masalalari bo’yicha O’zbekiston Respublikasi bilan amaldagi khalqaro shartnomaga ega bo’lmagan davlat (hudud) bo’lsa, soliq to’lov manbaida mazkur Kodeks bilan belgilangan soliq stavkalari bo’yicha ushlab qolinadi. Agar bunday daromadlar ushbu daromadlarga nisbatan haqiqiy huquqqa ega bo’lmagan va bu daromadlarga (ularning bir qismiga) nisbatan haqiqiy huquqqa ega bo’lgan shakhs qaysi davlat (hudud) rezidenti ekanligi o’ziga malum bo’lmagan shakhsga to’lansa, to’lov manbaidagi soliq ham soliq stavkalari bo’yicha ushlab qolinadi.

Khalqaro shartnomada O’zbekiston Respublikasi tomonidan belgilangan vakolatli organ O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasi qoidalariga muvofiq chet davlatning vakolatli organidan chet davlat soliq to’lovchisi tomonidan O’zbekiston Respublikasida bajarilmagan soliq majburiyatlarini bajarishiga ko’maklashish to’g’risida so’rashga haqli.

7-modda. Soliq solish prinsiplari

Soliq solish majburiylik, aniqlik va soliq organlarining soliq to’lovchilar bilan hamkorligi, adolatlilik, soliq tizimining yagonaligi, oshkoralik va soliq to’lovchining haqligi prezumpsiyasi prinsiplariga asoslanadi.

8-modda. Majburiylik prinsipi

Har bir shakhs ushbu Kodeksda belgilangan soliqlar va unda nazarda tutilgan yig’imlarni to’lashi shart.

Hech kimga soliqlar va yig’imlarning barcha alomatlariga ega bo’lgan, biroq ushbu Kodeksda nazarda tutilmagan yokhud uning normalari buzilgan holda belgilangan soliqlar va yig’imlarni to’lash majburiyati yuklatilishi mumkin emas.

9-modda. Soliq solishning aniqligi va soliq organlarining soliq to’lovchilar bilan hamkorligi prinsipi

Soliqlarni va yig’imlarni belgilovchi soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchilarni hamda ushbu soliqlarning va yig’imlarning boshqa barcha elementlarini, shu jumladan ularni to’lash muddatlari va tartibini aniqlab berishi kerak.

Soliq organlari soliq munosabatlari doirasida soliq to’lovchilar bilan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini to’g’ri bajarish maqsadida hamkorlik qilishi shart. Bunda soliq organlari soliq to’lovchilarning qonuniy faoliyatiga asossiz to’siqlar yaratishga haqli emas, soliq to’lovchilar esa soliq organlari o’z vakolatlarini amalga oshirishi uchun shart-sharoit yaratishi kerak.

10-modda. Adolatlilik prinsipi

Soliqlar va yig’imlar kamsitish khususiyatiga ega bo’lishi hamda ijtimoiy, irqiy, milliy, diniy va boshqa shu kabi mezonlardan kelib chiqqan holda qo’llanilishi mumkin emas.

Mulkning shakliga, jismoniy shakhslarning fuqaroligiga yoki kapitalning kelib chiqish mamlakatiga qarab farqlangan soliq stavkalarini, soliq imtiyozlarini yoki boshqa afzalliklarni belgilashga yo’l qo’yilmaydi.

Fuqarolarning o’z konstitusiyaviy huquqlarini amalga oshirishiga to’sqinlik qiladigan soliqlarni belgilashga yo’l qo’yilmaydi.

11-modda. Soliq tizimining yagonaligi prinsipi

Soliq tizimi O’zbekiston Respublikasining butun hududida yagonadir.

O’zbekiston Respublikasining yagona iqtisodiy makonini buzuvchi, khususan, O’zbekiston Respublikasining hududi doirasida tovarlarning (khizmatlarning) yoki moliyaviy mablag’larning erkin muomalada bo’lishini bevosita yoki bilvosita cheklab qo’yadigan soliqlar belgilanishiga yo’l qo’yilmaydi.

12-modda. Oshkoralik prinsipi

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari rasman elon qilinishi shart.

Rasman elon qilinmagan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari kuchga kiritilmagan hujjat sifatida huquqiy oqibatlarni keltirib chiqarmaydi.

13-modda. Soliq to’lovchining haqligi prezumpsiyasi prinsipi

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlaridagi barcha bartaraf etib bo’lmaydigan qarama-qarshiliklar va noaniqliklar soliq to’lovchining foydasiga talqin etiladi.

14-modda. Bitimlarning iqtisodiy mazmuni va ularni yuridik jihatdan rasmiylashtirish

Soliq solish maqsadida barcha bitimlar va soliq to’lovchi kirishadigan boshqa iqtisodiy munosabatlar, ularning yuridik jihatdan rasmiylashtirilishi usulidan yoki shartnomaning nomlanishidan qati nazar, o’zining haqiqiy iqtisodiy mazmunidan kelib chiqqan holda hisobga olinishi kerak.

Agar bitimning yoki iqtisodiy munosabatlarning yuridik jihatdan rasmiylashtirilishi ularning haqiqatdagi iqtisodiy mazmuniga muvofiq bo’lmasa, soliq organlari soliq solish maqsadida bitimning yuridik tavsiflanishini, soliq to’lovchining maqomini va (yoki) uning iqtisodiy faoliyati khususiyatini o’zgartirishga haqli.

Qalbaki (ko’zbo’yamachilik uchun tuzilgan) bitimlar soliq solish maqsadida hisobga olinmaydi. Agar bunday bitimlar boshqa bitimlarni niqoblasa, soliqlarni hisoblash uchun haqiqiy bitimlarning iqtisodiy mazmuni va natijalari hisobga olinadi.

Agar bitimlarning yoki boshqa iqtisodiy munosabatlarning barcha ishtirokchilari o’zlari tuzgan bitimlarning barcha shartlari va talablarini bajarayotgan bo’lsa, soliqqa oid bo’lmagan munosabatlarni tartibga soluvchi normativ-huquqiy hujjatlarda nazarda tutilgan qoidalarning ayrim buzilishlari soliq to’lovchi tomonidan olingan daromadlarni yoki ularning qilgan kharajatlarini (ko’rgan zararlarini) soliq solish maqsadida etirof etishni rad etish uchun asos bo’lib khizmat qilishi mumkin emas.

Agar soliq to’lovchi yagona yoki ustuvor maqsadi soliq to’lamaslik tarzidagi asossiz soliq nafi olishdan yokhud o’zi to’laydigan soliqlarning summasini kamaytirishdan iborat bo’lgan operasiyalarni yoki operasiyalar ketma-ketligini amalga oshirsa, uning bunday harakatlari ushbu Kodeks maqsadlarida huquqni suiistemol qilish deb etirof etiladi.

Soliqlarning summalarini kamaytirishga oid skhema ham huquqni suiistemol qilish deb etirof etiladi, bunda ushbu kamaytirish bevosita yoki bilvosita maqsad yokhud oqibat bo’ladi yoki maqsadlardan yokhud oqibatlardan biri bo’ladi hamda bu maqsad yoki oqibat ikkinchi darajali bo’lmaydi. Soliqlarning summalarini kamaytirish soliq solish qamrovini bevosita yoki bilvosita o’zgartirishni, soliq imtiyozlaridan foydalanishni yoki to’lanishi lozim bo’lgan soliqlar summalarini boshqacha tarzda kamaytirishni o’z ichiga oladi.

Huquq suiistemol qilingan hollarda, soliq organlari soliq to’lovchi to’lashi lozim bo’lgan soliqlarning summalarini aniqlashda huquqni suiistemol qilish alomatlariga ega bo’lgan ayrim operasiyalarni yoki operasiyalar ketma-ketligini etiborga olmaslikka haqli. Shuningdek soliq organlari to’lanishi lozim bo’lgan soliqlar summalarini bunday suiistemollikning tasirini istisno etadigan tarzda o’zgartirishga haqli.

Ushbu moddada ko’rsatilgan huquqni suiistemol qilishning, bitim qalbakiligining (ko’zbo’yamachilik uchun tuzilganligining) holatlarini aniqlash, shuningdek ularning oqibatlarini qo’llash soliq organlari tomonidan, soliq to’lovchi norozi bo’lgan taqdirda esa, soliq organlarining davosi bo’yicha sud tomonidan amalga oshiriladi.

15-modda. Lozim darajada ehtiyotkorlik

Soliq munosabatlarida soliq to’lovchilar kontragentlarni tanlash chog’ida ularning soliq organlarida soliq to’lovchilar sifatida hisobga qo’yilganligini, kontragentning ishbilarmonlik obro’sini, ishlab chiqarish bazasi va khodimlari mavjudligini, moliyaviy holatini, bitim bo’yicha majburiyatlarni bajarish qobiliyatini tekshirib, lozim darajada ehtiyotkorlik qilishi shart.

Soliq to’lovchi tomonidan uning oldidagi o’z majburiyatlarini bajarmagan shakhslar bilan tuzilgan bitimlar bo’yicha qilingan kharajatlar (ko’rilgan zararlar), agar ushbu soliq to’lovchi bitim tuzayotganda lozim darajada ehtiyotkorlik qilmagan bo’lsa, soliq solish maqsadida tan olinmaydi.

Soliq organlari soliq to’lovchilarga kontragentlarning soliq organlarida soliq to’lovchi sifatida hisobga qo’yilganligi to’g’risidagi akhborotdan, shuningdek boshqa akhborotdan O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan tartibda foydalanish imkoniyatini beradi.

2-bob. O’zbekiston Respublikasida soliqlar va yig’imlar tizimi

16-modda. Soliqlar va yig’imlar

Soliq deganda ushbu Kodeksda belgilangan, O’zbekiston Respublikasining Davlat byudjetiga yoki davlat maqsadli jamg’armasiga (bundan buyon matnda byudjet tizimi deb yuritiladi) to’lanadigan majburiy beg’araz to’lov tushuniladi.

Yig’im deganda byudjet tizimiga ushbu Kodeksda yoki boshqa qonun hujjatlarida belgilangan majburiy to’lov tushuniladi, bu yig’imning to’lanishi uni to’lovchi shakhsga nisbatan vakolatli organ yoki uning mansabdor shakhsi tomonidan yuridik ahamiyatga ega harakatlarni amalga oshirish, shu jumladan unga muayyan huquqlarni yokhud rukhsat etuvchi hujjatlarni berish shartlaridan biri bo’ladi.

Shakhsning zimmasiga sud tartibida yuklatilgan jarimalar va boshqa to’lovlar, shuningdek qonunda belgilangan hollarda mol-mulkni musodara qilish hamda boshqacha tarzda olib qo’yish soliqlar yoki yig’imlar jumlasiga kirmaydi.

17-modda. Soliqlarning va yig’imlarning turlari

O’zbekiston Respublikasi hududida quyidagi soliqlar belgilanadi:

1) qo’shilgan qiymat solig’i;

2) aksiz solig’i;

3) foyda solig’i;

4) jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i;

5) er qaridan foydalanganlik uchun soliq;

6) suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq;

7) mol-mulk solig’i;

8) er solig’i;

9) ijtimoiy soliq.

O’zbekiston Respublikasi hududida yig’imlar belgilanishi mumkin. Yig’imlarni joriy etish, hisoblab chiqarish va to’lash tartibi ushbu Kodeksda hamda boshqa qonun hujjatlarida belgilanadi.

Avtotransport yig’imini hisoblab chiqarish va to’lash tartibi ushbu Kodeks bilan tartibga solinadi.

Davlat bojini hisoblab chiqarish va undirish tartibi davlat boji to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilanadi.

18-modda. Makhsus soliq rejimlari

Soliq to’lovchilarning ayrim toifalari uchun O’zbekiston Respublikasi hududida quyidagi makhsus soliq rejimlari belgilanadi:

1) aylanmadan olinadigan soliq;

2) mahsulot taqsimotiga oid bitimlar ishtirokchilariga soliq solishning alohida tartibi;

3) makhsus iqtisodiy zonalar ishtirokchilariga va ayrim toifadagi soliq to’lovchilarga soliq solishning alohida tartibi.

Makhsus iqtisodiy zonalar ishtirokchilariga va ayrim toifadagi soliq to’lovchilarga soliq solishning alohida tartibi qonun hujjatlarida yoki investisiya bitimlarida nazarda tutilgan investisiyalarni amalga oshirish hamda boshqa shartlarni bajarish bilan bog’liq holda muayyan muddat uchun belgilanadi.

Makhsus soliq rejimlari ayrim soliqlarni to’lashdan ozod etishni, pasaytirilgan soliq stavkalarini va boshqa soliq imtiyozlarini qo’llashni nazarda tutishi mumkin.

3-bob. Soliq munosabatlarining subektlari, ularning huquqlari va majburiyatlari

19-modda. Soliq munosabatlarining subektlari va hujjatlar almashish tartibi

Soliq to’lovchilar, soliq agentlari va vakolatli organlar soliq munosabatlarining subektlaridir.

Soliq organlari, ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda, hujjatlarni elektron hujjat tarzida soliq to’lovchining shakhsiy kabinetiga yuboradi. Yuborilgan hujjatlar soliq to’lovchi tomonidan o’qib chiqilganidan keyin, lekin ushbu hujjat jo’natilgan sanadan etiboran uch kundan kechiktirmay olingan deb hisoblanadi.

Agar soliq to’lovchida soliq to’lovchining shakhsiy kabineti mavjud bo’lmasa, hujjatlar buyurtma khat qilib pochta orqali yuboriladi va ular jo’natilganidan so’ng besh kundan keyin olingan deb hisoblanadi.

Hujjatlar soliq to’lovchiga yoki uning vakiliga shakhsan mazkur hujjatlar olingan sana ko’rsatilgan holda imzo qo’ydirib topshirilishi mumkin.

Soliq to’lovchilar, ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda, soliq organlariga hujjatlarni mazkur moddaning ikkinchi — to’rtinchi qismlarida ko’rsatilganiga o’khshash tartibda yuboradi. Bunda ushbu hujjatlar soliq organlariga soliq to’lovchining shakhsiy kabineti orqali yuborilganda — jo’natilgan kun, pochta orqali yuborilganda besh kundan keyin olingan deb hisoblanadi.

Ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hujjatlarning, elektron hujjat aylanishini taminlash uchun zarur bo’lgan hujjatlarning shakllari, mazkur hujjatlarning shakllarini to’ldirish tartibi, bunday hujjatlarni qog’ozda yoki telekommunikasiya kanallari orqali elektron shaklda yokhud soliq to’lovchining shakhsiy kabineti orqali yuborish hamda olish tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan tasdiqlanadi.

20-modda. Soliq to’lovchilar

Ushbu Kodeksga muvofiq zimmasiga belgilangan soliqlar hamda yig’imlarni to’lash majburiyati yuklatilgan yuridik va jismoniy shakhslar soliq to’lovchilar deb etirof etiladi.

Yuridik shakhslarning alohida bo’linmalari mazkur shakhslarning soliqlar va yig’imlarni to’lash bo’yicha majburiyatlarini ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda va tartibda ushbu alohida bo’linmalar joylashgan eri bo’yicha bajaradi.

Yirik soliq to’lovchilar toifasiga kiritilgan soliq to’lovchilar alohida bo’linmalarni hisobga olib markazlashgan holda soliq hisobotini taqdim etadi va soliqlarni (yig’imlarni) to’laydi.

Ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmalari soliq to’lovchilar deb etirof etiladi.

21-modda. Soliq to’lovchilarning huquqlari

Soliq to’lovchilar quyidagi huquqlarga ega:

soliq organlaridan va boshqa vakolatli organlardan (ularning vakolatlari doirasida) amaldagi soliqlar to’g’risida, soliq to’g’risidagi qonun hujjatlaridagi o’zgarishlar haqida, soliqlarni hisoblab chiqarish va to’lash tartibi to’g’risida akhborotni, soliq hisobotining va arizalarning shakllarini, shuningdek ularni to’ldirish tartibi haqida tushuntirishlarni bepul olish;

o’z soliq majburiyatlarini bajarish yuzasidan soliq organlarida va boshqa vakolatli organlarda mavjud bo’lgan malumotlarni olish;

ushbu Kodeksda belgilangan asoslar mavjud bo’lganda va tartibda soliq imtiyozlaridan foydalanish yokhud ulardan foydalanishni rad etish;

soliqlar, penyalar va jarimalarning ortiqcha to’langan yoki ortiqcha undirilgan summalarini o’z vaqtida hisobga o’tkazish yoki qaytarish;

ushbu Kodeksda belgilangan tartibda va shartlarda soliqlarni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash;

soliq solish obektlarini hisobga olishda, soliqlarni hisoblab chiqarish va to’lashda o’zlari yo’l qo’ygan khatolarni mustaqil ravishda tuzatish;

ushbu Kodeksga muvofiq o’z hududida o’tkaziladigan sayyor soliq tekshiruvini va soliq auditini o’tkazish chog’ida hozir bo’lish;

sayyor soliq tekshiruvi va soliq auditi materiallari bilan tanishish, shuningdek ushbu tekshiruvlarning dalolatnomalarini olish;

soliq tekshiruvini amalga oshiruvchi soliq organlariga soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining ijrosiga taalluqli masalalar bo’yicha tushuntirishlar berish;

soliq organlari va boshqa vakolatli organlarning hamda ular mansabdor shakhslarining ushbu Kodeksga va (yoki) soliq to’g’risidagi boshqa qonun hujjatlariga muvofiq bo’lmagan talablarini bajarmaslik;

soliq organlari va boshqa vakolatli organlarning normativ tusga ega bo’lmagan hujjatlari hamda qarorlari, ular mansabdor shakhslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan belgilangan tartibda shikoyat qilish;

soliq organlari va boshqa vakolatli organlarning qonunga khilof qarorlari yoki ular mansabdor shakhslarining noqonuniy harakatlari (harakatsizligi) tufayli etkazilgan zararlarning o’rni qoplanishini belgilangan tartibda talab qilish;

ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda, soliq tekshiruvi materiallarini yoki soliq organlarining boshqa hujjatlarini ko’rib chiqish jarayonida ishtirok etish;

soliq munosabatlari masalalariga oid o’z manfaatlarini shakhsan yokhud soliq maslahatchilari tashkiloti yoki boshqa o’z vakillari orqali ifodalash;

soliq siriga rioya etish va uni saqlash.

Soliq to’lovchilar ushbu Kodeksda va soliq to’g’risidagi boshqa qonun hujjatlarida belgilangan o’zga huquqlarga ham ega bo’lishi mumkin.

Soliq to’lovchining soliq munosabatlarida shakhsan ishtirok etishi uni vakilga ega bo’lish huquqidan mahrum etmaydi, khuddi shuningdek vakilning ishtirok etishi soliq to’lovchini bunday munosabatlarda shakhsan ishtirok etish huquqidan mahrum etmaydi.

Soliq to’lovchilarning huquqlari soliq organlari va boshqa vakolatli organlar mansabdor shakhslarining tegishli majburiyatlari bilan taminlanadi.

Soliq to’lovchilarning huquqlarini taminlashga oid majburiyatlarni bajarmaganlik yoki lozim darajada bajarmaganlik O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida nazarda tutilgan javobgarlikka sabab bo’ladi.

22-modda. Soliq to’lovchilarning majburiyatlari

Soliq to’lovchilar:

belgilangan soliqlar va yig’imlarni o’z vaqtida hamda to’liq hajmda hisoblab chiqarishi va to’lashi;

hujjatlarni ko’rib chiqish yoki tushuntirishlar berish zaruriyati to’g’risida chaqiruv khatini olganida soliq organiga kelishi;

tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishda kharidorga hisobvaraq-fakturalarni, cheklarni yoki ularga tenglashtirilgan boshqa hujjatlarni berishi;

soliq tekshiruvini o’tkazayotgan soliq organlarining mansabdor shakhslariga soliqlarni hisoblab chiqarish va to’lash uchun asos bo’lib khizmat qiladigan hujjatlar, shuningdek elektron manbalarda saqlanadigan tegishli akhborot bilan tanishish imkoniyatini taminlashi;

soliq organlari va boshqa vakolatli organlarning qonuniy talablarini bajarishi, ko’rsatilgan organlarning va ular mansabdor shakhslarining qonuniy faoliyatiga to’sqinlik qilmasligi;

agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq hisobotlarining va soliqlarni hisoblab chiqarish hamda to’lash uchun zarur bo’lgan boshqa hujjatlarning tegishli soliqlarni to’lash uchun belgilangan kalendar yildan keyingi besh yil mobaynida but saqlanishini taminlashi;

o’zi soliq bo’yicha hisobga olingan joydagi soliq organlarini O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhslaridagi va chet el yuridik shakhslaridagi ishtiroki to’g’risida, agar ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushi 10 foizdan ortiq bo’lsa, khabardor etishi shart.

Yuridik shakhs bo’lgan soliq to’lovchilar ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan majburiyatlardan tashqari, o’zlari hisobga olingan joydagi soliq organlariga o’zlarining barcha alohida bo’linmalari to’g’risida va alohida bo’linmalarga oid ilgari khabar qilingan malumotlaridagi o’zgarishlar to’g’risida alohida bo’linma tashkil etilgan yoki mazkur malumotlar o’zgartirilgan kundan etiboran bir oy ichida khabar qilishi shart.

Ushbu Kodeks bilan zimmasiga soliq hisobotini elektron shaklda taqdim etish majburiyati yuklatilgan shakhslar soliq organlari tomonidan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari bilan tartibga solinadigan munosabatlardagi o’z vakolatlarini amalga oshirish chog’ida foydalaniladigan hujjatlarning soliq organidan telekommunikasiya aloqa tarmoqlari orqali elektron shaklda olinishini taminlashi kerak.

Ushbu Kodeksga muvofiq soliq solish obekti deb etirof etiladigan ko’chmas mulkka ega bo’lgan chet el yuridik shakhslari ushbu moddada nazarda tutilgan majburiyatlardan tashqari, ko’chmas mulk obekti turgan joydagi soliq organiga ushbu chet el yuridik shakhsining ishtirokchilari to’g’risidagi malumotlarni ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda va tartibda khabar qilishi shart. Yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmalari ko’rsatilgan holatlarda o’z muassislari, benefisiarlari va boshqaruvchilari haqidagi malumotlarni khabar qilishi kerak. Chet el yuridik shakhsida (yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmasida) ushbu qismda ko’rsatilgan bir nechta mol-mulk obekti mavjud bo’lgan taqdirda, ushbu shakhs tanloviga ko’ra, khabar mol-mulk obektlarining biri turgan erdagi soliq organiga taqdim etiladi.

O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali tovarlar olib o’tilishi munosabati bilan soliqlar to’laydigan soliq to’lovchilar zimmasida O’zbekiston Respublikasining bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan majburiyatlar ham bo’ladi.

Soliq to’lovchilarning zimmasida qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlar ham bo’lishi mumkin.

23-modda. Soliq agentlari

Ushbu Kodeksga muvofiq zimmasiga soliqlarni hisoblab chiqarish, soliq to’lovchidan ushlab qolish va byudjet tizimiga o’tkazish majburiyati yuklatilgan shakhslar soliq agentlari deb etirof etiladi.

Soliq agentlari, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchilar kabi huquqlarga ega bo’ladi.

Soliq agentlari:

soliqlarni to’g’ri va o’z vaqtida hisoblab chiqarishi, ushlab qolishi hamda byudjet tizimiga o’tkazishi;

soliq organlariga soliqni ushlab qolish imkoniyati yo’qligi va soliq to’lovchining soliq qarzi summasi to’g’risida bunday holatlar soliq agentiga malum bo’lgan kundan etiboran bir oy ichida yozma ravishda yoki elektron shaklda khabar qilishi;

hisoblangan va to’langan daromadlarning, hisoblab chiqarilgan, ushlab qolingan va byudjet tizimiga o’tkazilgan soliqlarning hisobini har bir soliq to’lovchi bo’yicha alohida yuritishi;

soliqlarning to’g’ri hisoblab chiqarilishi, ushlab qolinishi va o’tkazilishi ustidan nazoratni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan hujjatlarni soliq organlariga taqdim etishi;

soliq hisobotlarining hamda soliqlarni hisoblab chiqarish, ushlab qolish va o’tkazish uchun zarur bo’lgan boshqa hujjatlarning ushbu Kodeksning 88-moddasida nazar tutilgan davo muddati mobaynida but saqlanishini taminlashi shart.

Soliq agentlarining zimmasida qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlar ham bo’lishi mumkin.

24-modda. Soliq to’lovchining vakillari

Soliq to’lovchi, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq munosabatlarida qonuniy yoki vakolatli vakil orqali ishtirok etishga haqli.

Vakilning vakolatlari ushbu Kodeksga va boshqa qonun hujjatlariga muvofiq hujjatlar bilan tasdiqlangan bo’lishi kerak.

Yuridik shakhs bo’lgan soliq to’lovchining qonuniy vakili deb ushbu yuridik shakhsga qonun yoki uning tasis hujjatlari asosida vakillik qilishga vakolatli shakhslar etirof etiladi.

Jismoniy shakhs bo’lgan soliq to’lovchining qonuniy vakili deb fuqarolik qonun hujjatlariga muvofiq uning vakillari sifatida faoliyat olib boradigan shakhslar etirof etiladi.

Yuridik shakhs qonuniy vakillarining mazkur yuridik shakhsning soliq munosabatlarida ishtirok etishi munosabati bilan sodir etilgan harakatlari (harakatsizligi) ushbu yuridik shakhsning harakati (harakatsizligi) hisoblanadi.

Soliq to’lovchi tomonidan belgilangan tartibda soliq organlari, bojkhona organlari va soliq munosabatlarining boshqa ishtirokchilari bilan munosabatlarda o’z manfaatlarini ifodalash vakolati berilgan soliq maslahatchilari tashkilotlari yoki boshqa shakhslar soliq to’lovchining vakolatli vakillari bo’lishi mumkin.

Yuridik shakhs bo’lgan soliq to’lovchining vakolatli vakili, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, o’z vakolatlarini tuzilgan shartnoma yoki fuqarolik qonun hujjatlarida belgilangan tartibda beriladigan ishonchnoma asosida amalga oshiradi.

Jismoniy shakhs bo’lgan soliq to’lovchining vakolatli vakili o’z vakolatlarini fuqarolik qonun hujjatlariga muvofiq notarial tasdiqlangan ishonchnoma asosida amalga oshiradi.

Soliq, moliya, bojkhona va boshqa davlat organlarining mansabdor shakhslari soliq to’lovchining vakolatli vakillari bo’la olmaydi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi qonun asosida soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi barcha ishtirokchilarining vakolatli vakili hisoblanadi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tuzish to’g’risidagi shartnoma qoidalaridan qati nazar, ushbu guruhning masul ishtirokchisi quyidagilar bilan bog’liq huquqiy munosabatlarda mazkur konsolidasiyalashgan guruh ishtirokchilarining manfaatlarini ifodalashga haqli:

soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tuzish to’g’risidagi shartnomani soliq organlarida ro’ykhatdan o’tkazish, shuningdek ushbu shartnomaga o’zgartirish kiritish, shartnomaning amal qilish muddatini uzaytirish to’g’risidagi qaror va uni tugatish bilan bog’liq huquqiy munosabatlarda;

soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchisidan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi uchun foyda solig’i bo’yicha qarzlarni majburiy undirish bilan bog’liq huquqiy munosabatlarda;

soliq organining mansabdor shakhsi tomonidan amalga oshirilgan harakatlar (harakatsizlik) khususiyati bo’yicha ular soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchisi bo’lgan yuridik shakhsning huquqlariga bevosita tasir qilsa.

Amal qilish muddati tugashi bilan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tuzish to’g’risidagi shartnoma muddatidan oldin bekor qilinganda yoki tugatilganda ushbu guruhning masul ishtirokchisi bo’lgan shakhs ushbu moddaning o’ninchi va o’n birinchi qismlarida nazarda tutilgan vakolatlarini saqlab qoladi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi bo’lgan shakhslar mazkur guruh ishtirokchilarining manfaatlarini ifodalash bo’yicha ushbu Kodeks bilan o’zlariga berilgan vakolatlarni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tuzilgan shartnoma yoki berilgan ishonchnoma asosida uchinchi shakhslarga berishga haqlidir.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.09.00.00 Soliqlar va yig’imlar / 07.09.02.00 Soliq sohasida boshqaruv]

25-modda. Vakolatli organlar

Quyidagilar vakolatli organlardir:

soliq organlari — O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi, Yirik soliq to’lovchilar bo’yicha hududlararo davlat soliq inspeksiyasi, Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar davlat soliq boshqarmalari, shuningdek tumanlar (shaharlar) davlat soliq inspeksiyalari;

bojkhona organlari — O’zbekiston Respublikasi Davlat bojkhona qo’mitasi, Davlat bojkhona qo’mitasining Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahri bo’yicha boshqarmalari, «Toshkent — AERO» makhsus bojkhona kompleksi va bojkhona postlari;

yig’imlarni undirish funksiyasini amalga oshiruvchi davlat organlari va tashkilotlar.

26-modda. Soliq organlarining huquqlari

Soliq organlari quyidagilarga haqli:

soliq to’lovchilardan va uchinchi shakhslardan soliqlarni va yig’imlarni hisoblab chiqarish hamda to’lash uchun zarur bo’lgan hujjatlar va malumotlarni (akhborotni), shu jumladan elektron tarzda taqdim etishini talab qilish;

ushbu Kodeksda belgilangan tartibda soliq tekshiruvlari va boshqa soliq nazorati tadbirlarini o’tkazish;

hududni, ishlab chiqarish, omborkhona, savdo binolarini va boshqa binolarni, shu jumladan soliq to’lovchi daromad olish uchun foydalanadigan yoki soliq solish obektlarini saqlash bilan bog’liq joylarni ko’zdan kechirish;

mol-mulkni inventarizasiya qilish va bajarilgan ishlar, ko’rsatilgan khizmatlarning nazorat o’lchovlarini o’tkazish;

qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda kassani va tovar-moddiy boyliklar hamda hujjatlar saqlanadigan joylarni ikki kundan ortiq bo’lmagan muddatga, ikki kundan ortiq muddatga esa, sud qarori bo’yicha muhrlash;

soliqlarni va yig’imlarni hisoblab chiqarish bilan bog’liq hujjatlarni va elektron akhborot jismlarini olib qo’yish;

foto- va videotasvirga tushirish, tushuntirishlar hamda boshqa malumotlarni olish;

tarjimonni, ekspertni jalb etish va ekspertiza tayinlash;

soliq to’lovchi hisob hujjatlarini yo’qotgan yoki yo’q qilgan hollarda soliq to’lovchi to’g’risidagi o’zida mavjud akhborot, shuningdek boshqa shu kabi soliq to’lovchilar to’g’risidagi malumotlar asosida soliqlar summasini hisob-kitob orqali mustaqil ravishda aniqlash;

o’zaro kelishuv asosida soliq monitoringida ishtirok etayotgan soliq to’lovchi tomonidan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi, soliqlarni hisoblab chiqarishning to’g’riligi, to’liqligi va o’z vaqtida to’lanishi yuzasidan soliq monitoringini o’tkazish;

soliq qarzini majburiy undirish choralarini ko’rish;

soliqqa oid huquqbuzarliklar to’g’risidagi ishlarni ko’rib chiqish va moliyaviy sanksiyalar qo’llash;

soliq huquqbuzarliklarining aniqlangan holatlari bo’yicha tovar-moddiy boyliklarni belgilangan tartibda davlat daromadiga o’tkazish. Yuridik shakhs bo’lgan soliq to’lovchilar va yakka tartibdagi tadbirkorlarning tovar-moddiy boyliklarini davlat daromadiga o’tkazish sud tartibida amalga oshiriladi;

soliq to’lovchilarga nisbatan ular tomonidan noqonuniy olingan mablag’larni davlat daromadiga undirish to’g’risida sudlarga davolar kiritish;

hujjatlarning davlat tiliga tarjima qilinishini talab qilish;

soliq to’lovchilarni va soliq agentlarini yozma bildirish asosida soliq organlariga ular tomonidan soliqlarni to’lash (ushlab qolish va o’tkazish) yuzasidan yoki soliq tekshiruvi bilan bog’liq ravishda, shuningdek ular tomonidan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining bajarilishi bilan bog’liq boshqa hollarda tushuntirishlar berishga chaqirish;

ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibda soliq to’lovchining yoki soliq agentining bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish va ularning mol-mulkini khatlab qo’yish;

soliq to’lovchilar va ularning vakillaridan, soliq agentlaridan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining aniqlangan buzilishlarini bartaraf etishni talab qilish hamda ushbu talablarning bajarilishini nazorat qilish;

ushbu Kodeksda belgilangan majburiyatlarning banklar tomonidan bajarilishini nazorat qilish.

Soliq organlari qonunga muvofiq boshqa huquqlarni ham amalga oshirishi mumkin.

27-modda. Soliq organlarining majburiyatlari

Soliq organlari:

soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etishi;

soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi, soliqlar va yig’imlarning to’g’ri hisoblab chiqarilishi, to’liq hamda o’z vaqtida to’lanishi ustidan nazoratni amalga oshirishi;

soliq to’lovchilar, soliq solish obektlari va soliq solish bilan bog’liq obektlar, hisoblangan va to’langan soliqlar to’liq va o’z vaqtida hisobga olinishini taminlashi;

soliq tekshiruvlarini o’tkazishda soliq to’lovchilarga ularning huquqlari va majburiyatlari to’g’risida malumot berishi, shuningdek o’tkazilgan tekshirishlar natijalari to’g’risida khabardor qilishi;

soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining rasmiy veb-saytida o’z vaqtida elon qilishi;

soliq to’lovchilarga soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini ijro etishida yordam berishi, soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari normalarini va soliq imtiyozlarini qo’llash tartibini tushuntirishi;

soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilganligi faktlarini tahlil qilishi va baholashi, soliqqa oid huquqbuzarliklarga olib keladigan sabablar va sharoitlarni bartaraf etish to’g’risidagi takliflarni tegishli davlat organlariga kiritishi;

huquqni muhofaza qiluvchi organlar bilan birgalikda soliqqa oid huquqbuzarliklarga qarshi kurashishga doir uzoq muddatli va joriy dasturlarni ishlab chiqishi hamda amalga oshirishi;

soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilganligi to’g’risidagi arizalarni, khabarlarni va boshqa akhborotni o’rganishi;

davlat daromadiga o’tkazilgan mol-mulkni realizasiya qilishdan pul mablag’larining to’liq va o’z vaqtida tushishini nazorat qilishi;

masalani hal etish soliq organlari vakolatlari doirasiga kirmaydigan hollarda soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining buzilishi faktlari bo’yicha materiallarni huquqni muhofaza qiluvchi organlarga topshirishi;

o’z vakolatlari doirasida valyuta va eksport-import operasiyalarini amalga oshirishning belgilangan tartibiga rioya etilishi ustidan nazorat qilishi;

soliq siriga rioya etishi va uning saqlanishini taminlashi;

soliq to’lovchining talabiga binoan soliqlarni to’lash bo’yicha soliq majburiyatining bajarilishi yuzasidan solishtirma dalolatnoma tuzishi;

ushbu Kodeksga muvofiq soliq qarzi summasini so’zsiz undirishi;

yuridik va jismoniy shakhslarni, shu jumladan O’zbekiston Respublikasi norezidentlarini hisobga olishi, ularga soliq to’lovchilarning identifikasiya raqamini berishi hamda bu haqda statistika va ro’ykhatdan o’tkazuvchi organlarga rasmiy ravishda malum qilishi;

soliq to’lovchining talabiga binoan uning soliq organlarida hisobga qo’yilganligini tasdiqlovchi malumotnomani berishi;

soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini qo’llash masalalari yuzasidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining yozma tushuntirishlariga amal qilishi shart.

Soliq organlarining zimmasida qonun hujjatlariga muvofiq boshqa majburiyatlar ham bo’lishi mumkin.

28-modda. Bojkhona organlarining, yig’imlarni undirishga doir vazifalarni amalga oshiruvchi davlat organlarining hamda tashkilotlarning huquq va majburiyatlari

Bojkhona organlari tovarlarni va avtotransport vositalarini O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali olib o’tish chog’ida bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga, ushbu Kodeksga va boshqa qonun hujjatlariga muvofiq soliqlar va yig’imlarni undirish bo’yicha huquqlardan foydalanadi hamda vazifalarni bajaradi.

Yig’imlarni undirishga doir vazifalarni amalga oshiruvchi davlat organlari va tashkilotlarning huquqlari hamda majburiyatlari ushbu Kodeks va boshqa qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi.

29-modda. Soliq siri

Vakolatli organlar tomonidan olingan soliq to’lovchi to’g’risidagi malumotlar soliq sirini tashkil etadi, quyidagilar bundan mustasno:

1) hamma foydalanishi mumkin bo’lgan, shu jumladan egasining roziligi bilan shunday foydalanish imkoni yaratilgan malumotlar;

2) soliq to’lovchining identifikasiya raqami to’g’risidagi malumotlar;

3) soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining buzilishlari va bu qoidabuzarliklar uchun javobgarlik choralari to’g’risidagi malumotlar;

4) soliq to’lovchilar tomonidan qo’llaniladigan soliq rejimlari va qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilar sifatida hisobga qo’yilganlik to’g’risidagi malumotlar;

5) to’langan soliqlarning va soliq qarzining summalari haqidagi malumotlar;

6) yuridik shakhsning ishtirokchilari to’g’risidagi malumotlar;

7) khodimlarning ro’ykhatdagi o’rtacha soni to’g’risidagi malumotlar;

8) moliyaviy hisobot malumotlari bo’yicha daromadlar va kharajatlar summalari to’g’risidagi malumotlar.

Soliq siri davlat organlari, ularning mansabdor shakhslari, jalb etiladigan mutakhassislar va ekspertlar tomonidan oshkor etilishi mumkin emas, bundan qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollar mustasno.

Soliq sirini oshkor etish jumlasiga, khususan, soliq to’lovchining tijorat sirini (ishlab chiqarish sirini) tashkil etuvchi va davlat organining mansabdor shakhsiga, jalb etilgan mutakhassisga yoki ekspertga ular o’z majburiyatlarini bajarishi chog’ida malum bo’lib qolgan akhborotdan foydalanish yoki uni boshqa shakhsga berish kiradi.

O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomalariga muvofiq boshqa davlatlarning soliq organlariga yoki boshqa tegishli organlariga soliq to’lovchi to’g’risida so’ralgan malumotlarni taqdim etish soliq sirini oshkor etish sirasiga kirmaydi.

Davlat organlariga kelib tushgan soliq sirini tashkil etuvchi malumotlar makhsus saqlash va foydalanish rejimiga ega.

Soliq sirini tashkil etuvchi malumotlardan O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilanadigan mansabdor shakhslar foydalanish huquqiga ega.

Soliq sirini tashkil etuvchi malumotlarni o’z ichiga olgan hujjatlarning yo’qotilishi yoki bunday malumotlarning oshkor etilishi qonunda nazarda tutilgan javobgarlikka sabab bo’ladi.

Ushbu moddaning qoidalari O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tasarrufidagi, soliq to’lovchilar to’g’risidagi malumotlarni kiritadigan va ularga ishlov beradigan tashkilotlar tomonidan olingan malumotlarga, shuningdek mazkur tashkilotlarning khodimlariga nisbatan tatbiq etiladi.

4-bob. Ushbu Kodeksda qo’llaniladigan asosiy tushunchalar

30-modda. Jismoniy shakhslar

O’zbekiston Respublikasining fuqarolari, chet davlatlarning fuqarolari, shuningdek fuqaroligi bo’lmagan shakhslar jismoniy shakhslardir.

Tegishli maqomi o’ziga nisbatan belgilangan soliq davri boshlanadigan yoki tugaydigan har qanday ketma-ket o’n ikki oylik davr davomida jami bir yuz sakson uch kalendar kundan ko’proq O’zbekiston Respublikasida haqiqatda bo’lgan jismoniy shakhslar O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari deb etirof etiladi.

Ushbu moddaning ikkinchi qismi qoidalari mazkur moddada belgilangan khususiyatlarni va O’zbekiston Respublikasining soliq solish masalalariga doir khalqaro shartnomalari qoidalarini hisobga olgan holda qo’llaniladi.

Agar jismoniy shakhs tegishli soliq davrida O’zbekiston Respublikasida jami bir yuz sakson uch kundan kam bo’lib, biroq ushbu turish muddati uning boshqa biror-bir davlatda turgan muddatidan ko’proq bo’lsa ham, u O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etiladi.

Agar jismoniy shakhs ushbu moddaning ikkinchi qismida ko’rsatilgan o’n ikki oylik muddat tugagunga qadar soliq organlariga uzoq muddatli mehnat shartnomasini yoki ushbu moddaning ikkinchi — to’rtinchi qismlarida nazarda tutilgan shartlar bajarilishini tasdiqlovchi boshqa hujjatni taqdim etsa, o’zining arizasiga binoan O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etilishi mumkin.

Jismoniy shakhsning O’zbekiston Respublikasida haqiqatan bo’lib turishi davri uning qisqa muddatli (olti oydan kam) davolanish yoki o’qish uchun O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga chiqqan davrida uzilmaydi.

Ushbu modda maqsadlarida chet davlat fuqarosi yoki fuqaroligi bo’lmagan shakhsning quyidagi davrlar mobaynida bo’lgan vaqti uning O’zbekiston Respublikasida haqiqatda bo’lgan vaqtiga taalluqli hisoblanmaydi:

1) diplomatik yoki konsullik maqomiga ega shakhs sifatida bo’lgan davri;

2) O’zbekiston Respublikasi ishtirokchisi bo’lgan, khalqaro shartnoma bo’yicha tuzilgan khalqaro tashkilotning khodimi sifatida bo’lgan davri;

3) tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanmagan taqdirda, ushbu moddaning 1 va 2-bandlarida ko’rsatilgan shakhslar oilasining azosi sifatida bo’lgan davri.

O’zbekiston Respublikasida haqiqatan qancha vaqt bo’lganligidan qati nazar, chet elda khizmatni o’tayotgan O’zbekiston Respublikasining harbiy khizmatchilari, shuningdek O’zbekiston Respublikasidan tashqarida ishlash uchun khizmat safariga yuborilgan davlat hokimiyati organlarining khodimlari O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari deb etirof etiladi.

O’zbekiston Respublikasi hududida haqiqatda bo’lib turganlikni tasdiqlash uchun O’zbekiston Respublikasiga kirish (O’zbekiston Respublikasidan chiqish) kuni chet davlatlarning davlat chegaralarini kesib o’tganlik to’g’risidagi belgi asosida aniqlanadi. Bunday belgi O’zbekiston Respublikasining va (yoki) chet davlatning chegara nazoratini amalga oshiruvchi vakolatli organi tomonidan shakhsni tasdiqlovchi hujjatlarga va (yoki) O’zbekiston Respublikasiga kirish (O’zbekiston Respublikasidan chiqish) hujjatlariga qo’yiladi. Shuningdek shakhsning O’zbekiston Respublikasi hududida haqiqatda bo’lib turganligi davlat organlari va tashkilotlar tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda taqdim etilgan, soliq organida mavjud bo’lgan malumotlar asosida ham aniqlanishi mumkin.

Agar ushbu moddaning to’qqizinchi qismi qoidalari jismoniy shakhsning O’zbekiston Respublikasi hududida haqiqatan ham bo’lib turganlik vaqtini aniq belgilash imkonini bermasa, jismoniy shakhs soliq organiga o’zining kalendar yil (yillar) davomida haqiqatda bo’lib turgan joyini tasdiqlovchi hujjatlarni (ularning ko’chirma nuskhalarini), shuningdek o’zining haqiqatda bo’lib turgan joyini aniqlash uchun asos bo’lib khizmat qilishi mumkin bo’lgan har qanday boshqa hujjatlarni (yoki ularning ko’chirma nuskhalarini) taqdim etadi:

1) shakhsni tasdiqlovchi hujjat;

2) belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan O’zbekiston Respublikasida vaqtincha yashash uchun rukhsatnoma;

3) haqiqatda bo’lib turgan joyini tasdiqlovchi hujjatlar.

Agar ushbu moddaning qoidalariga yoki O’zbekiston Respublikasining soliq solish masalalari bo’yicha khalqaro shartnomalariga muvofiq, bir vaqtning o’zida jismoniy shakhsni ham O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti, ham chet davlatning soliq rezidenti deb tan olish uchun asoslar bo’lsa, uning soliq rezidentligi shunday khalqaro shartnomaning qoidalariga muvofiq jismoniy shakhs hayotiy manfaatlarining markazi asosida belgilanadi. Bunda quyidagi shartlardan hech bo’lmaganda bittasi bajarilgan taqdirda, jismoniy shakhs hayotiy manfaatlarining markazi O’zbekiston Respublikasida deb etirof etiladi:

1) jismoniy shakhsning eri (khotini) va (yoki) yaqin qarindoshlari O’zbekiston Respublikasida yashasa;

2) O’zbekiston Respublikasida jismoniy shakhsga va (yoki) uning eriga (khotiniga) va (yoki) uning yaqin qarindoshlariga mulk huquqida yoki boshqa asoslarda tegishli bo’lgan, istalgan vaqtda uning yashashi va (yoki) eri (khotini) va (yoki) uning yaqin qarindoshlari yashashi mumkin bo’lgan ko’chmas mulkning mavjudligi.

Agar jismoniy shakhsning O’zbekiston Respublikasi hududida yashash joyi mavjud bo’lmasa, ushbu Kodeksning maqsadlari uchun yashash joyi bu jismoniy shakhsning iltimosiga binoan uning bo’lib turgan joyi bo’yicha belgilanishi mumkin. Bunda jismoniy shakhsning O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda vaqtincha yashab turgan va ro’ykhatdan o’tgan joyi (manzili) jismoniy shakhsning bo’lib turgan joyi hisoblanadi.

O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari bo’lmagan jismoniy shakhslar O’zbekiston Respublikasining norezidentlari deb etirof etiladi.

31-modda. Yakka tartibdagi tadbirkorlar

Belgilangan tartibda ro’ykhatdan o’tgan va yuridik shakhs tashkil etmagan holda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiradigan jismoniy shakhs yakka tartibdagi tadbirkor hisoblanadi.

Yuridik shakhs tashkil etmagan holda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi, biroq yakka tartibdagi tadbirkor sifatida ro’ykhatdan o’tmagan jismoniy shakhslarga soliq solish va ularga nisbatan javobgarlik choralarini qo’llash maqsadida yakka tartibdagi tadbirkor sifatida qaraladi.

32-modda. Yuridik shakhslar va ularning alohida bo’linmalari

Quyidagilar yuridik shakhslardir:

1) O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etilgan yuridik shakhslar (O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslari);

2) chet davlatlarning qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etilgan, fuqarolik huquqiy layoqatiga ega bo’lgan chet el yuridik shakhslari (shu jumladan kompaniyalar va boshqa korporativ tuzilmalar);

3) khalqaro tashkilotlar.

Yuridik shakhsning hududiy jihatdan alohida bo’lgan, turgan eri bo’yicha doimiy ish joylari jihozlangan har qanday bo’linmasi O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhsining alohida bo’linmasidir.

Yuridik shakhsning alohida bo’linmasini etirof etish, unga qanday vakolatlar berilganligidan va uning tashkil etilishi bo’yicha yuridik shakhsning tasis hujjatlarida yoki boshqa tashkiliy-boshqaruv hujjatlarida aks ettirilganligi yoki aks ettirilmaganligidan qati nazar, amalga oshiriladi.

Agar ish joyi bir oydan ortiq muddatga yaratilgan bo’lsa, u doimiy hisoblanadi.

O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhsi alohida bo’linmasining joylashgan eri ushbu yuridik shakhs mazkur alohida bo’linma orqali faoliyat olib boradigan joydir.

33-modda. O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar. O’zbekiston Respublikasining norezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar

Quyidagi yuridik shakhslar O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlaridir:

1) O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslari;

2) O’zbekiston Respublikasining soliq solish masalalari bo’yicha khalqaro shartnomalariga muvofiq ushbu khalqaro shartnomalarni qo’llash maqsadlari uchun O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari deb etirof etilgan chet el yuridik shakhslari;

3) haqiqatdagi boshqaruv joyi O’zbekiston Respublikasi bo’lgan chet el yuridik shakhslari, agar O’zbekiston Respublikasining soliq masalalari bo’yicha khalqaro shartnomasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa.

Ushbu moddaning birinchi qismi 3-bandining maqsadlari uchun chet el yuridik shakhsi haqiqatda boshqariladigan joy ushbu Kodeksning 34-moddasi qoidalariga muvofiq belgilanadi.

Investisiya fondining (pay fondining yoki jamoaviy investisiyalarni amalga oshirish boshqa shaklining) boshqaruvchi kompaniyasini O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etish ushbu investisiya fondini (pay fondini yoki jamoaviy investisiyalarni amalga oshirishning boshqa shaklini) O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etish uchun asos bo’lmaydi. Mazkur fondlar (jamoaviy investisiyalarni amalga oshirishning boshqa shakllari) boshqaruvchi sheriklar yoki boshqa shakhslar tomonidan boshqarilgan taqdirda ham shunday qoidalar qo’llaniladi.

O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari bo’lmagan yuridik shakhslar O’zbekiston Respublikasining norezidentlari deb etirof etiladi.

34-modda. Chet el yuridik shakhsi haqiqatda boshqariladigan joy

Quyidagi shartlardan hech bo’lmaganda bittasiga rioya qilingan taqdirda, O’zbekiston Respublikasi chet el yuridik shakhsi haqiqatda boshqariladigan joy deb etirof etiladi:

1) uning ijro etuvchi organi (ijro etuvchi organlari) o’z faoliyatini ushbu yuridik shakhsga nisbatan muntazam ravishda O’zbekiston Respublikasidan turib amalga oshiradi. Bunda O’zbekiston Respublikasidagi faoliyatning boshqa davlatdagiga (davlatlardagiga) nisbatan sezilarli darajada kam hajmda amalga oshirilishi faoliyatni muntazam ravishda amalga oshirish deb etirof etilmaydi;

2) uning asosiy (rahbar) mansabdor shakhslari (faoliyatni rejalashtirish va nazorat qilishga, korkhona faoliyatini boshqarishga va buning uchun javobgarlikni o’z zimmasiga olishga vakolatli bo’lgan shakhslari) ushbu yuridik shakhsni rahbarlik asosida boshqarishni asosan O’zbekiston Respublikasida amalga oshiradi. Bunda rahbarlik asosida boshqarish jumlasiga, khususan, ushbu chet el yuridik shakhsining joriy faoliyatiga doir bo’lgan, boshqaruvning ijro organlari vakolatlariga kiradigan masalalar bo’yicha qarorlar qabul qilish va boshqa harakatlarni amalga oshirish kiradi.

O’zbekiston Respublikasida quyidagi faoliyatni amalga oshirish O’zbekiston Respublikasining chet el yuridik shakhsini haqiqatda boshqarish joyi sifatida etirof etishga sabab bo’lmaydi:

1) aksiyadorlar (ishtirokchilar) umumiy yig’ilishining vakolatiga kiradigan masalalar bo’yicha qarorlar tayyorlash va (yoki) qabul qilish;

2) direktorlar kengashining majlisini o’tkazishga tayyorgarlik ko’rish;

3) chet el yuridik shakhsining faoliyatini rejalashtirish va nazorat qilish doirasida alohida funksiyalarni amalga oshirish.

Alohida funksiyalarni amalga oshirishga, khususan, strategik rejalashtirish, byudjetlashtirish, konsolidasiyalashgan moliyaviy hamda boshqaruv hisobotini tayyorlash va tuzish, ushbu chet el yuridik shakhsining faoliyatini tahlil qilish, ichki audit hamda ichki nazorat, shuningdek standartlar, uslubiyatlar va (yoki) siyosatlarni qabul qilish (maqullash) kiradi.

Chet el yuridik shakhsining faoliyatiga nisbatan quyidagi shartlarga bir vaqtning o’zida rioya etilgan taqdirda O’zbekiston Respublikasi ushbu yuridik shakhs haqiqatda boshqariladigan joy deb etirof etilmaydi:

1) faoliyat o’zi doimiy joylashgan erdagi davlatda (uning hududida) o’zining malakali khodimlari va aktivlaridan foydalangan holda amalga oshirilganda;

2) faoliyat O’zbekiston Respublikasi bilan soliq solish masalalariga doir amaldagi khalqaro shartnomaga ega bo’lgan chet davlat hududida amalga oshirilganda.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan shartlarning bajarilganligi hujjatlar bilan tasdiqlanishi kerak.

Agar ushbu moddaning birinchi qismi 1-bandida va (yoki) 2-bandida belgilangan shartlar bir vaqtning o’zida ham O’zbekiston Respublikasiga nisbatan, ham biror-bir chet davlatga nisbatan bajarilayotganligi hujjatlar bilan tasdiqlansa, agar chet el yuridik shakhsiga nisbatan quyidagi shartlardan hech bo’lmaganda bittasi bajarilayotgan bo’lsa, O’zbekiston Respublikasi chet el yuridik shakhsi haqiqatda boshqarilayotgan joy deb etirof etiladi:

1) .bukhgalteriya yoki boshqaruv hisobini yuritish (bundan konsolidasiyalashgan moliyaviy hamda boshqaruv hisobotlarini tayyorlash va tuzishga, shuningdek uning faoliyatini tahlil qilishga doir harakatlar mustasno) O’zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan bo’lsa;

2) ish yuritish O’zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan bo’lsa;

3) khodimlarni operativ boshqarish O’zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan bo’lsa.

35-modda. Yuridik shakhsni tashkil etmagan chet el tuzilmalari

Chet davlatning qonun hujjatlariga muvofiq yuridik shakhs tashkil etmagan holda tashkil etilgan va o’z ishtirokchilarining (paychilarning, ishonch bildiruvchilarning yoki boshqa shakhslarning) yokhud boshqa benefisiarlarning manfaatlarini ko’zlab daromad (foyda) olishga qaratilgan faoliyatni amalga oshirish huquqiga ega bo’lgan tashkiliy tuzilma yuridik shakhsni tashkil etmagan chet el tuzilmasidir.

Yuridik shakhsni tashkil etmagan chet el tuzilmalari jumlasiga, khususan, fondlar, sherikliklar, shirkatlar, trastlar, jamoaviy investisiyalar va (yoki) ishonchli boshqaruvning boshqa shakllari kiradi.

36-modda. Doimiy muassasa

Ushbu Kodeksning maqsadlarida chet el yuridik shakhsi O’zbekiston Respublikasidagi tadbirkorlik faoliyatini to’liq yoki qisman qaysi doimiy faoliyat joyida amalga oshirayotgan bo’lsa, o’sha joy chet el yuridik shakhsining O’zbekiston Respublikasidagi doimiy muassasasi deb etirof etiladi.

Doimiy muassasa deganda quyidagilar tushuniladi, chunonchi:

1) har qanday boshqaruv joyi, filial, bo’linma, byuro, idora, ofis, khona, agentlik, fabrika, ustakhona, sekh, laboratoriya;

2) tovarni ishlab chiqarish, qayta ishlash, butlash, qadoqlash va o’rab-joylash amalga oshiriladigan joy;

3) savdo shokhobchasi sifatida foydalaniladigan har qanday joy, shu jumladan ombor;

4) kon (shakhta), neft yoki gaz qudug’i, karer yoki tabiiy resurslar qazib olinadigan boshqa har qanday joy;

5) tabiiy resurslarni o’rganish (qidirish), ishlatish, qazib olish va (yoki) ulardan foydalanish uchun qo’llaniladigan qurilma yoki inshoot (shu jumladan uni montaj qilish), faqat qurilma yoki inshoot bir yuz sakson uch kundan ortiq muddat mobaynida foydalanilayotgan bo’lishi yoki foydalanish uchun tayyor bo’lishi shart;

6) quvur, gaz quvuri bilan bog’liq faoliyat (shu jumladan nazorat yoki kuzatuv) amalga oshiriladigan har qanday joy;

7) o’yin avtomatlarini (shu jumladan ularga qo’shimchalarni), kompyuter tarmoqlari va aloqa kanallarini, attraksionlarni o’rnatish, sozlash hamda ulardan foydalanish bilan bog’liq faoliyat amalga oshiriladigan har qanday joy.

Quyidagilar ham doimiy muassasa deb etirof etiladi:

1) qurilish maydoni, qurilish, montaj qilish yoki yig’ish obekti yokhud ular bilan bog’liq kuzatuv (nazorat qilish) faoliyati, basharti bunday maydon, obekt yoki faoliyat istalgan ketma-ketlikdagi o’n ikki oylik davr mobaynida bir yuz sakson uch kundan ortiq muddat mobaynida mavjud bo’lsa yoki davom etsa;

2) khizmatlar ko’rsatish, shu jumladan ushbu chet el yuridik shakhsi tomonidan o’z khizmatchilari yoki shu maqsadlar uchun uning tomonidan yollangan boshqa khodimlar orqali bajariladigan maslahat khizmatlari, basharti bunday faoliyat (ayni bir loyiha bilan bog’liq shakhs yoki chet el yuridik shakhsining bog’langan tarafi uchun) istalgan ketma-ketlikdagi o’n ikki oylik davr mobaynida kamida bir yuz sakson uch kun davom etsa.

Agar ushbu moddaning uchinchi qismi 1-bandida ko’rsatilgan qurilish maydonida yoki boshqa obektda turli vaqt davrlarida, bir yoki bir nechta o’zaro bog’liq chet el yuridik shakhsi tomonidan khizmatlar ko’rsatish amalga oshirilsa, bu davrlarning har biri alohida olinganda ushbu moddaning uchinchi qismi 1 va 2-bandlarida ko’rsatilgan muddatdan yoki muddatlardan oshmasa, ushbu khizmatlarga doir faoliyat davrlari mazkur qurilish maydonida yoki boshqa obektda faoliyat amalga oshirilgan jami vaqt davriga qo’shiladi.

Faqat tayyorgarlik yoki yordamchi khususiyatga ega bo’lgan va chet el yuridik shakhsi tadbirkorlik faoliyatining asosiy turlari hisoblanmaydigan quyidagi faoliyat turlari doimiy muassasani tashkil etishga olib kelmaydi:

1) obektlardan faqat ushbu yuridik shakhsga tegishli tovarlarni yoki buyumlarni saqlash yokhud namoyish etish maqsadida foydalanish;

2) o’ziga tegishli tovarlar yoki buyumlar zakhiralarini faqat saqlash yoki namoyish etish maqsadida asrab turish;

3) o’ziga tegishli tovarlar yoki buyumlar zakhiralarini faqat ularning boshqa shakhs tomonidan qayta ishlanishi maqsadida saqlab turish;

4) doimiy faoliyat joyini faqat tovarlarni, buyumlarni kharid qilish yoki ushbu chet el yuridik shakhsi uchun akhborot yig’ish maqsadida saqlab turish;

5) doimiy faoliyat joyini faqat tayyorgarlik yoki yordamchi khususiyatga ega bo’lgan boshqa har qanday faoliyatni amalga oshirish maqsadida saqlab turish;

6) doimiy faoliyat joyini ushbu qismning 1 — 5-bandlarida eslatib o’tilgan faoliyat turlarining istalgan birikmasi uchun saqlab turish, basharti ushbu doimiy faoliyat joyining bunday birikmadan yuzaga kelgan jami faoliyati tayyorgarlik khususiyatiga yoki yordamchi khususiyatga ega bo’lsa. Bunda tayyorgarlik khususiyatiga va yordamchi khususiyatga ega bo’lgan faoliyat uchinchi shakhslar uchun emas, balki O’zbekiston Respublikasi norezidentining o’zi uchun amalga oshirilishi kerak.

Ushbu moddaning beshinchi qismi qoidalari tadbirkorlik faoliyatining chet el yuridik shakhsi tomonidan foydalanilayotgan yoki saqlab turilgan doimiy joyiga nisbatan, agar bu chet el yuridik shakhsi yoki u bilan o’zaro bog’liq bo’lgan shakhs tadbirkorlik faoliyatini O’zbekiston Respublikasidagi ushbu joy yoki boshqa joy orqali amalga oshirsa va quyidagi shartlardan hech bo’lmaganda bittasi bajarilsa, qo’llanilmaydi:

1) ushbu joy yoki boshqa joy chet el yuridik shakhsi uchun yokhud u bilan o’zaro bog’liq bo’lgan shakhs uchun ushbu moddaning qoidalariga muvofiq doimiy muassasani tashkil etsa;

2) ikki nafar shakhs, shu jumladan O’zbekiston Respublikasi norezidenti bo’lgan yuridik shakhslar tomonidan doimiy joy orqali yoki ayni shu norezident yokhud u bilan o’zaro bog’liq bo’lgan shakhs tomonidan har ikkala joy orqali amalga oshirilayotgan faoliyat turlarining birikmasi natijasi bo’lgan jami faoliyat tayyorgarlik khususiyatiga yoki yordamchi khususiyatga ega bo’lmasa.

Agar ikki nafar shakhs, shu jumladan chet el yuridik shakhslari tomonidan doimiy joy orqali yoki ayni shu shakhs yokhud u bilan o’zaro bog’liq bo’lgan shakhs tomonidan har ikkala joy orqali amalga oshirilayotgan tadbirkorlik faoliyati umumiy tadbirkorlik faoliyatining bir qismi bo’lgan o’zaro to’ldirib turuvchi funksiyalari bo’lsa, ushbu moddaning oltinchi qismi qoidalari qo’llaniladi.

Sug’urta faoliyatini amalga oshiruvchi chet el yuridik shakhsi, qayta sug’urtalash holatlaridan tashqari, agar O’zbekiston Respublikasi hududida sug’urta mukofotlarini yig’sa yoki tobe agent orqali tavakkalchilik khatarlaridan sug’urta qilsa, u O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasaga ega deb etirof etiladi.

Agar biror-bir shakhs O’zbekiston Respublikasida chet el yuridik shakhsi nomidan harakat qilsa va odatda mulk (khizmatlar ko’rsatish) huquqini boshqa shakhslarga o’tkazishga yoki mol-mulkdan ushbu chet el yuridik shakhsi nomidan foydalanish huquqini berishga doir kontraktlarni tuzishda asosiy rol o’ynasa, bunday shakhsning faoliyati ushbu chet el yuridik shakhsining doimiy muassasasi tashkil etilishiga olib keladi.

Agar chet el yuridik shakhsi O’zbekiston Respublikasidagi faoliyatini vositachilik (topshiriq) shartnomasi yoki shunga o’khshash shartnoma asosida harakat qiluvchi va bitimlarni ushbu chet el yuridik shakhsi nomidan imzolashga vakolatli bo’lmagan mustaqil agent orqali amalga oshirsa, ushbu moddaning to’qqizinchi qismi qoidalari qo’llanilmaydi. Bunda, agar bunday agent asosan o’zi bilan o’zaro bog’liq bo’lgan bir yoki bir nechta chet el yuridik shakhsi nomidan harakat qilsa, bu shakhs tobe agent deb hisoblanadi.

Chet el yuridik shakhsi tomonidan chet ellik khodimlarni O’zbekiston Respublikasi hududida ishlash uchun boshqa yuridik shakhsga berish, quyidagi shartlar bir vaqtda bajarilgan taqdirda, O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasani tashkil etishga olib kelmaydi:

1) bunday khodimlar qaysi yuridik shakhsga berilgan bo’lsa, o’sha yuridik shakhs nomidan va uning manfaatlarini ko’zlab harakat qilsa;

2) khodimlarni bergan yuridik shakhs ushbu khodimlarning ish natijalari uchun javobgar bo’lmasa;

3) yuridik shakhsning khodimlarni berishdan olgan daromadi uning ushbu khodimlarni berish yuzasidan soliq davrida qilgan kharajatlari umumiy summasining 10 foizidan oshmasa.

Chet el yuridik shakhsi tomonidan O’zbekiston Respublikasi hududidagi faoliyat birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma asosida amalga oshirilgan taqdirda:

1) bunday shartnoma har bir ishtirokchisining faoliyati ushbu moddada belgilangan qoidalarga muvofiq doimiy muassasani tashkil etadi;

2) bunday shartnomaning har bir ishtirokchisi tomonidan soliq majburiyatlarini bajarish ushbu Kodeksda belgilangan tartibda mustaqil ravishda amalga oshiriladi.

Chet el yuridik shakhsining faoliyati bunday faoliyatni O’zbekiston Respublikasida amalga oshirish boshlangan sanadan etiboran ushbu moddaning qoidalariga muvofiq doimiy muassasani tashkil etadi.

Ushbu Kodeksni qo’llash maqsadida chet el yuridik shakhsi tomonidan O’zbekiston Respublikasida faoliyatni amalga oshirish boshlangan sana deb quyidagi sanalar etirof etiladi:

1) quyidagilar yuzasidan har qanday kontraktni (shartnomani, bitimni) tuzish sanasi:

a) O’zbekiston Respublikasida khizmatlar ko’rsatish, shu jumladan birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma doirasida khizmatlar ko’rsatish;

b) ushbu yuridik shakhs nomidan O’zbekiston Respublikasida harakatlarni amalga oshirish vakolatlarini berish;

v) tovarlarni O’zbekiston Respublikasida foydalanish yoki realizasiya qilish maqsadida olish;

g) O’zbekiston Respublikasida khizmatlar ko’rsatish uchun khizmatlarni olish;

2) O’zbekiston Respublikasida faoliyatni amal oshirish maqsadida birinchi mehnat shartnomasini (bitimni, kontraktni) tuzish sanasi;

3) norezident bo’lgan jismoniy shakhs O’zbekiston Respublikasiga kelgan sana, chet el yuridik shakhsi tomonidan ushbu qismning 1 yoki 2-bandlarida ko’rsatilgan kontrakt (shartnoma, bitim) shartlarini bajarish uchun khodim yoki boshqa khodimlar yollangan sana.

Agar ushbu moddaning o’n to’rtinchi qismida ko’rsatilgan bir nechta shart bajarilsa, ushbu sanalarning nisbatan ilgarigisi, biroq ushbu moddaning o’n to’rtinchi qismi 2 va 3-bandlarida ko’rsatilgan sanalarning birinchisidan ilgari kirib kelmagan sana norezidentning O’zbekiston Respublikasida faoliyatni amalga oshirishi boshlangan sana deb etirof etiladi.

O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasani tashkil etishga olib keluvchi tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan chet el yuridik shakhsi ushbu Kodeksning 130-moddasida belgilangan tartibda soliq organida soliq to’lovchi sifatida ro’ykhatdan o’tishi shart.

Agar chet el yuridik shakhsi bitta soliq organida ro’ykhatdan o’tkazilishi lozim bo’lgan ikki va undan ortiq doimiy muassasa tashkil etilishiga olib keluvchi tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirsa, bitta doimiy muassasa barcha shunday doimiy muassasalar guruhi bo’yicha ro’ykhatdan o’tkazilishi lozim. Mazkur qoida ushbu moddaning uchinchi qismi 1-bandida ko’rsatilgan qurilish maydonini, qurilish, montaj yoki boshqa obektni tashkil etuvchi faoliyatga nisbatan tatbiq etilmaydi.

Agar chet el yuridik shakhsi ushbu moddaning ikkinchi, uchinchi yoki sakkizinchi qismlarida ko’rsatilgan faoliyatni amalga oshiradigan, ro’ykhatdan o’tkazilgan doimiy muassasaga ega bo’lsa va ushbu doimiy muassasa ro’ykhatdan o’tkazilgan joydan farqlanuvchi joyda shunday yoki shunga o’khshash faoliyatni amalga oshirsa, bunday faoliyatni amalga oshirish ham mazkur faoliyatni amalga oshirish boshlangan sanadan etiboran ro’ykhatdan o’tkazilishi lozim bo’lgan doimiy muassasani tashkil etishga olib keladi.

Agar chet el yuridik shakhsining faoliyati ko’chma khususiyatga ega bo’lsa (yo’l qurilishi, foydali qazilmalarni qidirish va ko’chma khususiyatga ega bo’lgan boshqa faoliyat turlari), bu holda butun loyihaga, uning ko’chma khususiyatidan qati nazar, doimiy muassasa sifatida qaraladi.

Agar doimiy muassasa O’zbekiston Respublikasining Yagona soliq to’lovchilar reestridan chiqarilganidan keyin chet el yuridik shakhsi o’n ikki oylik davr ichida ushbu moddaning ikkinchi yoki uchinchi qismlarida ko’rsatilgan faoliyatini tiklasa, u doimiy muassasani tashkil etgan deb etirof etiladi va bunday faoliyat tiklangan sanadan etiboran soliq to’lovchi sifatida ro’ykhatdan o’tkazilishi lozim.

37-modda. O’zaro bog’liq bo’lgan shakhslar

Agar shakhslar o’rtasidagi munosabatlarning o’ziga khos khususiyatlari ushbu shakhslar tuzadigan bitimlarning shartlariga va (yoki) natijalariga va (yoki) ushbu shakhslar faoliyatining iqtisodiy natijalariga yoki o’zlarini vakil qilgan shakhslarning faoliyatiga tasir ko’rsatsa, ushbu qismda ko’rsatilgan shakhslar soliq solish maqsadlarida o’zaro bog’liq bo’lgan shakhslar deb etirof etiladi.

Shakhslarning o’zaro bog’liqligini etirof etish uchun bir shakhsning boshqa shakhslar kapitalida ular o’rtasida tuzilgan bitimga muvofiq ishtirok etishi tufayli yokhud bir shakhsning boshqa shakhslar tomonidan qabul qilinadigan qarorlarni belgilashda boshqacha imkoniyati mavjud bo’lganda ko’rsatilishi mumkin bo’lgan tasir inobatga olinadi. Bunday tasir, u bitta shakhs tomonidan bevosita va mustaqil ravishda yoki shakhsning ushbu moddaga muvofiq o’zaro bog’liq deb etirof etiladigan o’zaro bog’liq shakhslari bilan birgalikda ko’rsatilishi mumkinligidan yoki mumkin emasligidan qati nazar, inobatga olinadi.

Ushbu Kodeksning maqsadlarida mazkur moddaning birinchi va ikkinchi qismlari inobatga olingan holda quyidagilar o’zaro bog’liq shakhslar deb etirof etiladi:

1) yuridik shakhslar, agar bir yuridik shakhs boshqa yuridik shakhsda bevosita va (yoki) bilvosita ishtirok etsa va bunday ishtirokning ulushi 20 foizdan ortiqni tashkil etsa;

2) jismoniy shakhs va yuridik shakhs, agar jismoniy shakhs ushbu yuridik shakhsda bevosita va (yoki) bilvosita ishtirok etsa hamda bunday ishtirokning ulushi 20 foizdan ortiqni tashkil etsa;

3) yuridik shakhslar, agar ayni bir shakhs bevosita va (yoki) bilvosita ushbu yuridik shakhslarda ishtirok etsa va har bir yuridik shakhsdagi bunday ishtirokning ulushi 20 foizdan ortiqni tashkil etsa;

4) yuridik shakhs va ushbu yuridik shakhsning yakka tartibdagi ijro etuvchi organi tayinloviga (sayloviga) ko’ra yoki ushbu yuridik shakhsning kollegial ijro etuvchi organi yoki direktorlar kengashi (kuzatuv kengashi) tarkibi kamida 50 foizining tayinloviga (sayloviga) ko’ra vakolatlarga ega bo’lgan shakhs (shu jumladan jismoniy shakhs). Jismoniy shakhs bilan bog’liq holda, uning vakolatlarini belgilash chog’ida jismoniy shakhsning ushbu qismning 11-bandida ko’rsatilgan o’zaro bog’liq shakhslari bilan birgalikdagi vakolatlari ham inobatga olinadi;

5) kollegial ijro etuvchi organ yoki direktorlar kengashi (kuzatuv kengashi) tarkibining kamida 50 foizi ayni bir shakhsning (shu jumladan jismoniy shakhsning) qaroriga ko’ra tayinlangan yoki saylangan yuridik shakhslar. Jismoniy shakhs bilan bog’liq holda esa, ushbu shakhsning qarorlarini belgilash chog’ida uning ushbu qismning 11-bandida ko’rsatilgan o’zaro bog’liq shakhslari bilan birgalikda qabul qilingan qarorlari ham inobatga olinadi;

6) kollegial ijro etuvchi organ yoki direktorlar kengashi (kuzatuv kengashi) tarkibining 50 foizdan ortig’ini ayni bir jismoniy shakhslar tashkil etadigan yuridik shakhslar. Bunda jismoniy shakhsning bevosita ishtiroki ushbu qismning 11-bandida ko’rsatilgan shakhs bilan o’zaro bog’liq shakhslarning ishtirokiga tenglashtiriladi;

7) yuridik shakhs va uning yakka tartibdagi ijro etuvchi organi vakolatlarini amalga oshiruvchi shakhs;

8) yakka tartibdagi ijro etuvchi organning vakolatlari ayni bir shakhs tomonidan amalga oshiriladigan yuridik shakhslar;

9) yuridik shakhslar va (yoki) jismoniy shakhslar, agar ushbu shakhslarning biri boshqa shakhsda bevosita ishtirok etishini aks ettiruvchi ketma-ketlikda har bir ilgarigi shakhsning keyingi yuridik shakhsdagi bevosita ishtiroki 50 foizdan ortiqni tashkil etsa;

10) jismoniy shakhslar, agar bir jismoniy shakhs boshqa jismoniy shakhsga lavozim mavqei bo’yicha bo’ysunsa;

11) jismoniy shakhs, uning eri (khotini), ota-onasi (shu jumladan uni farzandlikka olgan ota-onasi), erining (khotinining) ota-onasi, farzandlari (shu jumladan u farzandlikka olgan farzandlar), to’liq va to’liq bo’lmagan qarindosh aka-ukalari va opa-singillari, shuningdek vasiysi (homiysi) va jismoniy shakhs homiyligidagi shakhs.

Jismoniy shakhsning va uning ushbu moddaning uchinchi qismi 11-bandida ko’rsatilgan o’zaro bog’liq shakhslarining yuridik shakhsda ishtirok etishining jami ulushi ushbu moddaning maqsadi uchun jismoniy shakhsning ushbu yuridik shakhsda ishtirok etishi ulushi deb etirof etiladi.

Agar shakhslar tomonidan tuziladigan bitimlarning shartlariga va (yoki) natijalariga va (yoki) bu shakhslar faoliyatining iqtisodiy natijalariga bir yoki bir nechta boshqa shakhslar tomonidan ularning bozordagi ustun mavqei tufayli yokhud boshqa shunga o’khshash holatlar tufayli tasir ko’rsatilsa, bunday tasir shakhslarni o’zaro bog’liq deb etirof etish uchun asos bo’lmaydi.

O’zbekiston Respublikasining O’zbekiston yuridik shakhslaridagi bevosita va (yoki) bilvosita ishtiroki bunday yuridik shakhslarni o’zaro bog’liq deb etirof etish uchun o’z-o’zidan asos bo’lmaydi. Mazkur yuridik shakhslar ushbu moddada nazarda tutilgan boshqa asoslarga ko’ra o’zaro bog’liq deb etirof etilishi mumkin.

Agar o’zaro bog’liq shakhslar o’rtasidagi munosabatlar ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlarida ko’rsatilgan belgilarga ega bo’lsa, ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilmagan boshqa asoslar bo’yicha shakhslarni o’zaro bog’liq deb etirof etish sud tomonidan amalga oshiriladi.

38-modda. Yuridik shakhsda ishtirok etish ulushi

Soliq solish maqsadida bir jismoniy yoki yuridik shakhsning (bundan buyon matnda shakhs deb yuritiladi) ulushi tanlangan boshqa yuridik shakhsdagi (bundan buyon matnda tanlangan yuridik shakhs deb yuritiladi) ulushni aniqlash uchun ushbu shakhsning tanlangan yuridik shakhsda bevosita va bilvosita ishtirok etish ulushlarining summasi tarzida aniqlanadi.

Tanlangan yuridik shakhs ovoz beruvchi aksiyalarining bevosita shu shakhsga tegishli bo’lgan ulushi yoki tanlangan yuridik shakhsning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) bevosita ushbu shakhsga tegishli bo’lgan ulushi yuridik shakhsda bevosita ishtirok etish ulushi deb etirof etiladi.

Shakhsning tanlangan yuridik shakhsda bevosita ishtirok etish ulushini aniqlash mumkin bo’lmagan taqdirda, ishtirokchilarning tanlangan yuridik shakhsdagi soniga mutanosib ravishda aniqlanadigan ulush shakhsning tanlangan yuridik shakhsda bevosita ishtirok etish ulushi deb etirof etiladi.

Quyidagi tartibda aniqlanadigan ulush shakhsning tanlangan yuridik shakhsda bilvosita ishtirok etish ulushi deb etirof etiladi:

1) ushbu shakhsning tanlangan yuridik shakhsda ishtirok etishining barcha ketma-ketligi har bir ilgarigi yuridik shakhsning tegishli ketma-ketlikdagi har bir keyingi yuridik shakhsdagi bevosita ishtiroki orqali aniqlanadi;

2) har bir ilgarigi yuridik shakhsning har bir keyingi yuridik shakhsdagi bevosita ketma-ketlikdagi ishtirok etish ulushi aniqlanadi;

3) har bir shunday ketma-ketlik uchun ushbu ketma-ketlikning barcha yuridik shakhslari uchun bevosita ishtirok etish ulushi topiladi;

4) har bir shunday ketma-ketlik uchun topilgan bevosita ishtirok etish ulushlarining barchasi jamlanadi.

Tashkilotda ishtirok etish ulushini aniqlashda jismoniy shakhsning yoki yuridik shakhsning yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmasidagi ishtirok etish ulushi ham hisobga olinadi, ushbu shakhs qaysi chet davlatning (hududning) qonun hujjatlariga muvofiq tasis etilgan bo’lsa, shu qonun hujjatlariga muvofiq boshqa tashkilotlarning yokhud yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi o’zga chet el tuzilmalarining kapitalida ishtirok etishga haqlidir.

Yuridik shakhsda ishtirok etish ulushini aniqlashda O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq ko’pi bilan bir yil muddatga tuzilgan REPO shartnomasi doirasida olingan qimmatli qog’ozlarga egalik qilish orqali amalga oshirilgan ishtirok yoki chet davlatning qonun hujjatlariga muvofiq REPO operasiyasi deb etirof etiladigan operasiya natijasida amalga oshirilgan ishtirok hisobga olinmaydi.

Bunday hollarda yuridik shakhsda ishtirok etish ulushini aniqlash maqsadida ushbu qimmatli qog’ozlar, agar REPOning birinchi qismi bo’yicha sotuvchi tomonidan sotilgan qimmatli qog’ozlar uning tomonidan REPOning boshqa operasiyasi bo’yicha yoki qimmatli qog’ozlar qarziga doir operasiyalar bo’yicha sotilsagina, REPOning birinchi qismi bo’yicha qimmatli qog’ozlarni sotuvchi bo’lgan shakhsda hisobga olinadi.

REPOning ikkinchi qismi bajarilmagan yoki to’liq bo’lmagan hajmda bajarilgan, shuningdek REPO shartnomasi ko’pi bilan bir yil muddatga tuzilgan taqdirda, bir yuridik shakhsning boshqa yuridik shakhsda ishtirok etish ulushini aniqlash ushbu moddaning beshinchi qismida belgilangan o’ziga khos khususiyatlar hisobga olinmagan holda amalga oshiriladi.

Yuridik shakhsda ishtirok etish ulushini aniqlashda O’zbekiston Respublikasining yoki chet davlatning qonun hujjatlariga muvofiq tuzilgan qimmatli qog’ozlar qarziga doir shartnoma doirasida ko’pi bilan bir yil muddatga olingan qimmatli qog’ozlarga egalik qilish vositasida amalga oshirilgan ishtirok hisobga olinmaydi.

Bunday hollarda yuridik shakhsda ishtirok etish ulushini aniqlash maqsadida bu qimmatli qog’ozlar, agar qimmatli qog’ozlar qarziga doir shartnoma doirasida berilgan qimmatli qog’ozlar kreditor tomonidan qimmatli qog’ozlar qarziga doir boshqa operasiya bo’yicha yoki REPO operasiyasi bo’yicha olingan bo’lsagina, kreditor bo’lgan (qimmatli qog’ozlarni qarzga beradigan) shakhsda hisobga olinadi.

Qimmatli qog’ozlar qarziga doir operasiyalar bo’yicha qimmatli qog’ozlarni qaytarish majburiyatlari bajarilmagan yoki to’liq bo’lmagan hajmda bajarilgan, shuningdek qimmatli qog’ozlar qarzi yuzasidan bir yildan ortiq muddatga shartnoma tuzilgan taqdirda bir yuridik shakhsning boshqa yuridik shakhsda ishtirok etish ulushini aniqlash ushbu moddaning ettinchi qismida belgilangan o’ziga khos khususiyatlar inobatga olinmagan holda amalga oshiriladi.

Bir yuridik shakhsning boshqa yuridik shakhsda yoki jismoniy shakhsning yuridik shakhsda ishtirok etish ulushini aniqlashdagi qo’shimcha holatlar sud tomonidan aniqlanadi.

39-modda. Nazorat qilinadigan chet el kompaniyalari

Soliq solish maqsadida bir vaqtning o’zida quyidagi shartlarga javob beradigan chet el yuridik shakhsi nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi deb etirof etiladi:

1) chet el yuridik shakhsi O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etilmaydi;

2) O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari deb etirof etiladigan yuridik va (yoki) jismoniy shakhslar chet el yuridik shakhsini nazorat qiluvchi shakhslar hisoblanadi.

Nazorat qiluvchi shakhslari O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari deb etirof etiladigan yuridik va (yoki) jismoniy shakhs bo’lgan, yuridik shakhsni tashkil etmagan chet el tuzilmasi ham nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi deb etirof etiladi.

Investisiya fondining (pay fondining yoki jamoaviy investisiyalarni amalga oshirish boshqa shaklining) boshqaruvchi kompaniyasini O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etish o’z-o’zidan ushbu qismda ko’rsatilgan shakhs o’zi uchun nazorat qiluvchi shakhs bo’lgan ushbu investisiya fondini (pay fondini yoki jamoaviy investisiyalarni amalga oshirishning boshqa shaklini) nazorat qiluvchi kompaniya deb etirof etishga asos bo’lmaydi. Mazkur fondlar (jamoaviy investisiyalarni amalga oshirishning boshqa shakllari) boshqaruvchi sheriklar yoki o’zga shakhslar tomonidan boshqarilgan taqdirda ham shunday qoidalar qo’llaniladi.

40-modda. Chet el kompaniyalari ustidan nazorat qilish va nazorat qiluvchi shakhslar

Agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq solish maqsadida quyidagilar chet el kompaniyasining nazorat qiluvchi shakhslari deb etirof etiladi:

1) chet el kompaniyasida ishtirok etish ulushi 25 foizdan ortiqni tashkil etadigan, O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etiladigan yuridik yoki jismoniy shakhs;

2) ushbu kompaniyada ishtirok etish ulushi 10 foizdan ortiq bo’lgan yuridik yoki jismoniy shakhs, agar O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari deb etirof etiladigan barcha shakhslarning ushbu kompaniyada ishtirok etish ulushi 50 foizdan ortiq bo’lsa.

Ushbu moddaning birinchi qismi maqsadi uchun chet el kompaniyasida ishtirok etish ulushi ushbu Kodeksning 38-moddasida nazarda tutilgan tartibda aniqlanadi.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan jismoniy shakhslar uchun ishtirok etish ulushi ushbu Kodeksning 37-moddasi uchinchi qismi 11-bandida ko’rsatilgan shakhslar bilan birgalikda hisobga olinadi.

Agar shakhsning chet el kompaniyasida ishtirok etishi listing tartib-taomilidan o’tgan va (yoki) tegishli lisenziyaga ega bo’lgan birjalarda yoki chet el moliyaviy vositachilari ro’ykhatiga kiritilgan birjalarda muomalaga kiritilgan qimmatli qog’ozlar (depozitar qaydlar) emitenti bo’lgan bir yoki bir nechta O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhsining bevosita va (yoki) bilvosita ishtirok etishi orqaligina amalga oshirilgan bo’lsa hamda bu shakhs ushbu moddaning beshinchi — o’n ikkinchi qismlariga muvofiq nazoratchi shakhs deb tan olinmasa, mazkur shakhs chet el kompaniyasining nazorat qiluvchi shakhsi deb etirof etilmaydi. Bunda chet el moliyaviy vositachilari deganda O’zbekiston Respublikasi qimmatli qog’ozlar bozorini rivojlantirish bo’yicha vakolatli organ tomonidan tasdiqlanadigan ro’ykhatga kiritilgan chet el fond birjalari va chet el depozitar-kliring tashkilotlari tushuniladi.

Qaysi shakhsning ishtirok etish ulushiga nisbatan kompaniyada ushbu moddaning birinchi qismida belgilangan shartlarga rioya etilmasa, biroq bunda bu shakhs mazkur kompaniya ustidan nazoratni shakhsiy manfaatlarini yoki ushbu Kodeksning 37-moddasi uchinchi qismi 11-bandida nazarda tutilgan shakhslarning manfaatlarini ko’zlab amalga oshirsa, o’sha shakhs ham chet el kompaniyasining nazorat qiluvchi organi deb etirof etiladi.

Sof foydani (daromadni) taqsimlashga nisbatan kompaniya tomonidan qabul qilinadigan qarorlarga hal qiluvchi tasir ko’rsatish yoki tasir ko’rsatish imkoniyati ushbu Kodeksning maqsadlari uchun kompaniya ustidan nazoratni amalga oshirish deb etirof etiladi. Bunda shakhsning bunday qarorlarga ham ushbu kompaniyada bevosita yoki bilvosita ishtirok etishi tufayli, ham ushbu kompaniyani boshqarish qaysi shartnomaning (bitimning) predmeti bo’lsa, o’sha shartnomada (bitimda) ishtirok etishi tufayli yokhud ushbu shakhs hamda kompaniya va (yoki) o’zga shakhslar o’rtasidagi boshqa o’ziga khos munosabatlar tufayli tasir etishi yoki tasir etish imkoniyati hisobga olinadi.

Yuridik shakhsni tashkil etmagan chet el tuzilmasining aktivlarini boshqaruvchi shakhs tomonidan ushbu tuzilma olgan foydani (daromadni) jismoniy shakhs qaysi davlatning (hududning) fuqarosi bo’lsa yoki yuridik shakhs qaysi davlatda (hududda) tashkil etilgan bo’lsa, o’sha davlatning (hududning) qonun hujjatlariga va mazkur yuridik shakhsning tasis hujjatlariga muvofiq taqsimlashga nisbatan qabul qilinadigan qarorga tasir ko’rsatish yoki tasir ko’rsatish imkoniyati ushbu Kodeksning maqsadlari uchun yuridik shakhsni tashkil etmagan chet el tuzilmasi ustidan nazoratni amalga oshirish deb etirof etiladi.

Agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, ushbu Kodeksning maqsadlari uchun yuridik shakhsni tashkil etmagan chet el tuzilmasining nazorat qiluvchi shakhsi deb ushbu tuzilmaning muassisi (asoschisi) etirof etiladi.

Agar ushbu moddaning o’n birinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa va agar yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmasining muassisiga (asoschisiga) nisbatan bir vaqtning o’zida quyidagi barcha shartlarga rioya etilsa, ushbu muassis (asoschi) mazkur tuzilmani nazorat qiluvchi shakhs deb etirof etilmaydi:

1) bunday shakhs bu tuzilmaning foydasini (daromadini) bevosita yoki bilvosita to’liq yoki qisman olishga (olishni talab qilishga) haqli bo’lmasa;

2) bunday shakhs bu tuzilmaning foydasini (daromadini) yoki uning bir qismini tasarruf etishga haqli bo’lmasa;

3) bunday shakhs bu tuzilmaga berilgan mol-mulkka bo’lgan huquqni o’zida saqlab qolmagan bo’lsa (mol-mulk bu tuzilmaga qaytarmaslik shartlari asosida berilgan bo’lsa);

4) bunday shakhs bu tuzilma ustidan ushbu moddaning ettinchi qismiga muvofiq nazoratni amalga oshirmasa.

Agar yuridik shakhsni tashkil etmagan chet el tuzilmasining muassisi (asoschisi) bu tuzilmaning aktivlarini o’z mulkiga o’tkazish huquqiga ega bo’lmasa, ushbu moddaning to’qqizinchi qismi 3-bandida nazarda tutilgan shart bajarilgan deb etirof etiladi. Bunda ushbu tuzilmaning aktivlarini tuzilmaning butun mavjud bo’lish davri mobaynida, shuningdek u tugatilgan (shartnoma tugatilgan, bekor qilingan) taqdirda, to’liq yoki qisman mulkka o’tkazishga doir cheklov ushbu tuzilma tashkil etilgan chet davlatning (hududning) qonun hujjatlari va (yoki) tuzilmaning tasis hujjatlari bilan tasdiqlangan bo’lishi kerak.

Ushbu moddaning to’qqizinchi qismida ko’rsatilgan shakhs, agar u ushbu moddaning to’qqizinchi qismi 1 — 3-bandlarida ko’rsatilgan huquqlardan istalganini olish huquqini o’zida saqlab qolgan bo’lsa, yuridik shakhsni tashkil etmagan chet el tuzilmasining nazorat qiluvchi shakhsi deb etirof etiladi.

Yuridik shakhsni tashkil etmagan chet el tuzilmasining tasis etuvchisi (asoschisi) hisoblanmaydigan o’zga shakhs ham, agar bunday shakhs tuzilma ustidan nazoratni amalga oshirsa va bunda unga nisbatan quyidagi shartlardan hech bo’lmaganda bittasi bajarilsa, ushbu Kodeks maqsadlarida ushbu shakhs mazkur tuzilmaning nazorat qiluvchi shakhsi deb etirof etiladi:

1) bunday shakhs ushbu tuzilma tomonidan olinadigan daromadga (uning bir qismiga) nisbatan haqiqiy huquqqa ega bo’lsa;

2) bunday shakhs ushbu tuzilmaning mol-mulkini tasarruf etishga haqli bo’lsa;

3) bunday shakhs ushbu tuzilma tugatilgan (shartnoma tugatilgan, bekor qilingan) taqdirda uning mol-mulkini olishga haqli bo’lsa.

O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti o’zini mustaqil ravishda ushbu moddaning birinchi yoki beshinchi qismlarida nazarda tutilgan asoslarga ko’ra, chet el kompaniyasining nazorat qiluvchi shakhsi deb yoki ushbu moddaning to’qqizinchi yoki o’n ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan asoslarga ko’ra, yuridik shakhsni tashkil etmagan chet el tuzilmasining nazorat qiluvchi shakhsi deb etirof etishga haqli. Bunday hollarda, o’zini nazorat qiluvchi shakhs deb etirof etgan shakhs o’zi hisobga olingan joydagi soliq organiga ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibda tegishli bildirish khati yuboradi.

Yuridik shakhsni tashkil etmagan chet el tuzilmalarining nazorat qiluvchi shakhslarini etirof etishning ushbu moddada belgilangan qoidalari, qaysi chet el yuridik shakhslarini nazorat qiluvchi shakhslar uchun ular tasis etilgan yoki fuqarosi bo’lgan chet davlatning (hududning) qonun hujjatlariga muvofiq kapitalda ishtirok etishi nazarda tutilmagan bo’lsa, o’sha shakhslarga nisbatan ham qo’llaniladi.

41-modda. Dividendlar va foizlar

Quyidagilar dividendlar deb etirof etiladi:

1) yuridik shakhsning foydasini (shu jumladan imtiyozli aksiyalar bo’yicha foizlar tarzidagi foydasini) ushbu yuridik shakhsning aksiyadoriga (ishtirokchisiga) tegishli aksiyalar (ulushlar) bo’yicha taqsimlash chog’ida aksiyador (ishtirokchi) tomonidan olingan har qanday daromad;

2) tugatish chog’ida yuridik shakhsning aksiyadoriga (ishtirokchisiga) ushbu aksiyadorning (ishtirokchining) shu yuridik shakhsning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushi miqdoridan ko’p bo’lgan qismi bo’yicha pul yoki natura shaklidagi to’lovlar;

3) jamiyatdan chiqarilgan yoki chiqib ketgan ishtirokchiga ulushi qismining chiqarilish yoki chiqib ketish sanasidan oldingi okhirgi hisobot davri uchun jamiyatning bukhgalteriya hisobotlari malumotlari bo’yicha aniqlanadigan haqiqiy qiymatini ushbu aksiyadorning (ishtirokchining) shu yuridik shakhsning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushi miqdoridan ko’p bo’lmagan qismi bo’yicha to’lash;

4) ushbu yuridik shakhsning o’z kapitali (mol-mulki) hisobiga ustav fondi (ustav kapitali) oshgan taqdirda yuridik shakhs aksiyadorining (ishtirokchisining) qo’shimcha aksiyalar qiymati (ulush nominal qiymatining oshishi) tarzida olingan daromadlari.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan daromadlar, basharti ular aksiyadorlarning (ishtirokchilarning) bunday daromadni to’lovchi yuridik shakhsning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushlariga mutanosib ravishda to’lansa, dividendlar deb etirof etiladi.

O’zbekiston Respublikasidan tashqaridagi manbalardan olinadigan, chet davlatlarning qonun hujjatlariga muvofiq dividendlar jumlasiga kiritiladigan har qanday daromadlar ham dividendlar deb etirof etiladi.

Ushbu Kodeksning maqsadlari uchun khususiy korkhona mulkdoriga, oilaviy korkhona ishtirokchisiga yoki fermer kho’jaligi boshlig’iga bunday yuridik shakhslar tasarrufida qolgan foyda summasidan to’lanadigan daromadlar dividendlarga tenglashtiriladi.

Ilgari bildirilgan (belgilangan) har qanday daromad, shu jumladan har qanday turdagi qarz majburiyatlari bo’yicha diskont tarzida olingan daromad (uni rasmiylashtirish usulidan qati nazar), shu jumladan pul omonatlari bo’yicha olingan daromad foizlar deb etirof etiladi.

42-modda. Daromad

Nafni baholash imkoniyati mavjud bo’lgan taqdirda va bunday nafni baholash mumkin bo’lgan darajada hisobga olinadigan pul yoki natura shaklidagi iqtisodiy naf daromad deb etirof etiladi.

43-modda. O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olinadigan daromadlar

Soliq to’lovchining daromadlari O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlar yoki O’zbekiston Respublikasidan tashqaridagi manbalardan olingan daromadlar jumlasiga kiritilishi mumkin.

O’zbekiston Respublikasidagi iqtisodiy faoliyatdan olingan daromadlar hamda O’zbekiston Respublikasining yurisdiksiyasi, huquq layoqati va (yoki) uning davlat organlari va iqtisodiy munosabatlarning boshqa subektlari bilan iqtisodiy munosabatlarga bevosita bog’liq bo’lgan boshqa daromadlar O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlar jumlasiga kiradi.

Agar ushbu Kodeksning qoidalari daromadlarni O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlarga yoki O’zbekiston Respublikasidan tashqaridagi manbalardan olingan daromadlarga qatiy kiritish imkoniyatini bermasa, daromadni u yoki bu manbaga kiritish O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan amalga oshiriladi. Mazkur daromadlarning O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlarga kiritish mumkin bo’lgan ulushi va O’zbekiston Respublikasidan tashqaridagi manbalardan olingan daromadlarga kiritish mumkin bo’lgan ulushi ayni shunday tartibda aniqlanadi.

44-modda. Royalti

Har qanday nomoddiy aktivdan foydalanganlik yoki foydalanish huquqi uchun to’lovlar royalti deb etirof etiladi, shu jumladan:

sanat, adabiyot, ilm-fan, shu jumladan dasturiy taminot va malumotlar bazalariga, chizmaga, dizaynga yoki modelga, rejaga, makhfiy formulaga, tekhnologiyaga yoki jarayonga, audiovizual asarlarga hamda turdosh huquqlar obektlariga, shu jumladan ijrolar va fonogrammalarga bo’lgan mualliflik huquqlari;

patentlar, tovar belgilari, savdo markalari yoki huquqning boshqa shunga o’khshash turlari;

sanoat, tijorat yoki ilmiy tajribaga taalluqli akhborot (nou-khau). Bunda ilmiy-tekhnika sohasidagi intellektual faoliyat natijalari va (yoki) kasbiy faoliyatni amalga oshirish usullari to’g’risidagi, ilgarigi tajribadan kelib chiqadigan, iqtisodiy faoliyatda amaliy jihatdan qo’llaniladigan, shuningdek (uning uchinchi shakhslarga malum emasligi tufayli) haqiqiy yoki potensial tijorat qiymatiga ega bo’lgan sanoat, tijorat yoki ilmiy khususiyatga ega akhborot (agar bunday malumotlardan qonuniy asosda erkin foydalanish imkoniyati uchinchi shakhslarda mavjud bo’lmasa) va uning oshkor etilishi natijasida iqtisodiy naf olish mumkin bo’lsa, bu akhborot nou-khau deb tushuniladi.

Quyidagilar uchun to’lanadigan to’lovlarga royalti sifatida qaralmaydi:

1) kompyuter dasturlaridan foydalanganlik (shu jumladan dasturni joylashtirilgan ichki imkoniyatlardan foydalangan holda sozlash yo’li bilan moslashtirish), agar foydalanish shartlari bunday dasturning mo’ljallangan funksional maqsadi bilan cheklangan va uni takrorlash bunday foydalanish uchun zarur bo’lgan ko’chirma nuskhalar soni bilan chegaralangan bo’lsa;

2) shakhsning foydalanishi, egalik qilishi va (yoki) tasarruf etishi uchun ushbu qismning 1-bandida belgilangan intellektual mulk huquqi obektlari o’zida aks ettirilgan yoki turgan tovarlarni (shu jumladan akhborot tashuvchilarni) sotib olganlik;

3) kompyuter dasturlarini va malumotlar bazalarini (hisoblash tekhnikasining dasturiy vositalarini va akhborot mahsulotlarini) ishlab chiqish, shuningdek dasturlarni o’rnatish, ularga ishlov berish va ularni sozlash, moslashtirish va modifikasiya qilish bo’yicha khizmatlar ko’rsatganlik;

4) buyurtmachi bilan tuzilgan shartnoma asosida khizmatlar ko’rsatish natijasi hisoblanadigan, yangi olingan, sanoat, tijorat yoki ilmiy khususiyatga ega bo’lgan akhborotdan foydalanganlik;

5) dasturiy mahsulotning nuskhalarini ularni takrorlash huquqisiz yoki agar ularni takrorlash yakuniy istemolchi tomonidan foydalanish bilan cheklangan bo’lsa, tarqatishga bo’lgan huquqni o’tkazganlik.

45-modda. Tovarlar va khizmatlar. Tovarlar (khizmatlar) bozori

Tabiatning yoki inson faoliyatining (shu jumladan intellektual faoliyatning) qiymat bahosiga ega bo’lgan va realizasiya qilish uchun mo’ljallangan har qanday predmeti tovar deb etirof etiladi.

Tovarlar deb, khususan, elektr energiyasi, malumotlar bazasi, akhborot, intellektual faoliyat natijalari, shu jumladan ularga bo’lgan mutlaq huquqlar etirof etiladi.

Soliq solish maqsadida mulkiy huquqlar ham tovar deb etirof etiladi.

Nomoddiy khususiyatga ega bo’lgan, pulda ifodalangan bahoga ega mol-mulkka qaratilgan va ushbu mol-mulkdan mustaqil ravishda, unga bog’liq bo’lmagan holda muomalada bo’lishga qodir (oldi-sotdi shartnomasining obekti yokhud shartnomada yoki boshqa tasdiqlovchi hujjatda ko’rsatilgan, ushbu mulkiy huquqqa egalik qilish, undan foydalanish hamda uni tasarruf etish huquqiga ega bo’lgan, o’z mulkdoridan o’zga shakhsga boshqacha tarzda o’tkazish obekti bo’lishi mumkin bo’lgan) fuqaroviy huquq obekti soliq solish maqsadida mulkiy huquq deb etirof etiladi.

Mulkiy huquqlar jumlasiga quyidagilar kiradi, chunonchi: kreditorning qarzdorga talab qo’yish huquqi, kho’jalik jamiyatining ustav fondida (ustav kapitalida) ishtirok etish ulushi, qimmatli qog’ozlar, muallifning (yoki boshqa huquq egasining) intellektual mulk obektiga bo’lgan huquqi, shuningdek huquqlarning zamirida yotgan mol-mulk bilan bog’liq, sotilishi yoki o’z mulkdoridan o’zga shakhsga boshqacha tarzda o’tkazilishi mumkin bo’lgan boshqa turlari.

Ashyoning o’zini o’tkazmay turib, mustaqil muomalada bo’lishi mumkin bo’lmagan ashyoviy huquqlarga mulkiy huquqlar sifatida qaralmaydi.

Bojkhona to’lovlarini undirish bilan bog’liq munosabatlarni tartibga solish maqsadida bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq tovarlar jumlasiga boshqa mol-mulk kiritilishi mumkin.

Boshqa shakhslarning ehtiyojlarini qanoatlantirishga qaratilgan mahsulotlarni (moddiy yoki nomoddiy) ishlab chiqarishga doir tadbirkorlik faoliyatining turlari, shuningdek boshqa shakhslar uchun bajariladigan ishlar soliq solish maqsadida khizmatlar deb etirof etiladi.

Jismoniy shakhslarning ish beruvchi bilan tuzilgan mehnat shartnomasi doirasidagi faoliyati khizmatlar jumlasiga kirmaydi.

Bir khil khususiyatli asosiy belgilarga ega bo’lgan tovarlar (khizmatlar) soliq solish maqsadida aynan o’khshash tovarlar (khizmatlar) deb etirof etiladi.

Tovarlarning aynan o’khshashligini aniqlashda bunday tovarlarning tashqi ko’rinishidagi arzimas farqlar hisobga olinmasligi mumkin.

Tovarlarning aynan o’khshashligini aniqlashda ularning fizik khususiyatlari, sifati, mo’ljallangan vazifasi, kelib chiqqan mamlakati va ishlab chiqaruvchisi, uning bozordagi ishbilarmonlik obro’si hamda foydalaniladigan tovar belgisi hisobga olinadi.

Khizmatlarning aynan o’khshashligini aniqlashda bajaruvchining (pudratchining) khususiyatlari, uning bozordagi ishbilarmonlik obro’si va foydalaniladigan tovar belgisi hisobga olinadi.

Aynan o’khshash bo’lmagan holda, bir khil khususiyatlarga ega bo’lgan hamda ayni bir vazifani bajarish imkoniyatini beradigan o’khshash tarkibiy qismlardan iborat bo’lgan va (yoki) tijorat jihatidan bir-birining o’rnini bosa oladigan tovarlar ushbu Kodeksning maqsadlari uchun bir turdagi tovarlar deb etirof etiladi.

Tovarlarning bir turdaligini aniqlashda, ularning sifati, bozordagi mavqei, tovar belgisi, kelib chiqqan mamlakati hisobga olinadi.

Aynan o’khshash bo’lmagan holda, tijorat jihatidan va (yoki) bajaradigan vazifasi jihatidan bir-birining o’rnini bosish imkoniyatini beradigan bir khil khususiyatlarga ega khizmatlar bir turdagi khizmatlar deb etirof etiladi.

Khizmatlarning bir turdaligini aniqlashda ularning sifati, tovar belgisi, bozordagi mavqei, shuningdek turlari, hajmlari, noyobligi va tijorat jihatidan bir-birining o’rnini bosa olishi hisobga olinadi.

Tovarlarning muomalada bo’lish sohasi tovarlar bozori deb etirof etiladi, bu soha kharidorning (sotuvchining) bu tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududida yoki uning hududidan tashqarida uncha ko’p bo’lmagan qo’shimcha kharajatlarsiz olish (realizasiya qilish) imkoniyatidan kelib chiqqan holda belgilanadi. Khizmatlar bozori ham khuddi shunday tartibda belgilanadi.

46-modda. Tovarlar va khizmatlarni realizasiya qilish

Tovarlarga bo’lgan mulk huquqini haq olish asosida o’tkazish yoki haq evaziga khizmatlar ko’rsatish, shu jumladan qarzdor garov bilan taminlangan majburiyatlarini bajarmaganda garovga qo’yilgan tovarlarni ayirboshlash va o’tkazish tovarlarni yoki khizmatlarni realizasiya qilish deb etirof etiladi.

Ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda tovarlarga bo’lgan mulk huquqini bepul asosda o’tkazish yoki bepul asosda khizmatlar ko’rsatish ham realizasiya qilish deb etirof etiladi.

47-modda. Hisobvaraq-faktura

Tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishda yuridik shakhslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar, agar mazkur moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, ushbu tovarlarni (khizmatlarni) sotib oluvchilarga hisobvaraq-fakturani taqdim etishi shart.

Hisobvaraq-faktura, qoida tariqasida, elektron hisobvaraq-fakturalarning akhborot tizimida elektron shaklda rasmiylashtiriladi.

Tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish chog’ida, agar sotuvchi kharidorga kassa cheki yoki belgilangan shakldagi boshqa hujjatni bersa, ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan qoidalar qo’llanilmaydi.

Realizasiya qilinayotgan tovarlar (khizmatlar) qiymati o’zgarganda, shu jumladan etkazib berilgan tovarlar yoki ko’rsatilgan khizmatlar narkhi o’zgargan yokhud miqdori (hajmi) aniqlashtirilgan hollarda, sotuvchi sotib oluvchiga ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibda qo’shimcha yoki tuzatilgan hisobvaraq-fakturani taqdim etishi shart.

Ushbu Kodeksning 279-moddasiga muvofiq hisobga turishi lozim bo’lgan chet el yuridik shakhslari hisobvaraq-fakturalarni taqdim etmaydi, sotib olish reestrlarini, sotish reestrlarini, hisobga olish jurnallarini hamda ushbu Kodeks 282-moddasida ko’rsatilgan khizmatlarni ko’rsatish qismi bo’yicha qabul qilingan va berilgan hisobvaraq-fakturalarni yuritmaydi.

Hisobvaraq-fakturaning shakli va uni to’ldirish tartibi O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan tasdiqlanadi.

48-modda. Maqsadli mablag’lar

Soliq solish maqsadida soliq to’lovchi tomonidan maqsadli mablag’larning manbai bo’lgan shakhs tomonidan belgilangan yoki qonun hujjatlarida belgilangan maqsadga ko’ra foydalanish uchun olingan mol-mulk maqsadli mablag’larga kiradi.

Maqsadli mablag’larga jumladan quyidagilar kiradi:

1) byudjetdan ajratiladigan mablag’lar va byudjet subsidiyalari;

2) grantlar va insonparvarlik yordami;

3) maqsadli tushumlar.

Soliq solish maqsadida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda bepul asosda beriladigan quyidagi mol-mulk grant deb etirof etiladi:

1) davlatlar, davlatlarning hukumatlari, khalqaro yoki chet el hukumat tashkilotlari yokhud nohukumat tashkilotlari tomonidan O’zbekiston Respublikasiga berilgan mol-mulk;

2) chet el fuqarolari va fuqaroligi bo’lmagan shakhslar tomonidan O’zbekiston Respublikasiga berilgan mol-mulk.

O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan u vakolat bergan tashkilotlar orqali taqsimlanadigan, aholining ijtimoiy jihatdan nochor guruhlariga tibbiy va (yoki) ijtimoiy yordam ko’rsatish, ijtimoiy soha muassasalarini qo’llab-quvvatlash, tabiiy ofatlar, falokatlar va halokatlar, epidemiyalar, epizootiyalar va boshqa favqulodda vaziyatlarning oldini olish hamda ularni bartaraf etish uchun O’zbekiston Respublikasiga aniq maqsadli beg’araz ko’maklashish soliq solish maqsadida insonparvarlik yordami deb etirof etiladi.

Maqsadli tushumlarga notijorat tashkilotlarni taminlash va ularning ustavda belgilangan faoliyatini yuritishga yo’naltirilgan tushumlar (bundan aksiz to’lanadigan tovarlar tarzidagi tushumlar mustasno) davlat hokimiyati organlarining qarorlari asosida bepul kelib tushgan, shuningdek boshqa yuridik va (yoki) jismoniy shakhslardan kelib tushgan, mazkur oluvchilar tomonidan maqsadli foydalaniladigan tushumlar kiradi.

Notijorat tashkilotlarni taminlash va ularning ustavda belgilangan faoliyatini yuritishga yo’naltirilgan maqsadli tushumlarga quyidagilar kiradi:

1) muassislarning (ishtirokchilarning, azolarning) nodavlat notijorat tashkilotlari to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshirilgan badallari, shuningdek fuqarolik to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq deb etirof etiladigan khayriyalar;

2) notijorat tashkilotlar tomonidan bepul olingan tegishli shartnomalar asosida ko’rsatilgan khizmatlar tarzidagi daromadlar;

3) ushbu Kodeksda belgilangan tartibda uy-joy mulkdorlari shirkatlari, uy-joy, bog’dorchilik, bog’-tomorqa, garaj-qurilish, uy-joy qurilish kooperativlari yoki boshqa ikhtisoslashgan istemolchilar kooperativlari tomonidan amalga oshiriladigan umumiy mulkni tamirlash, mukammal tamirlash uchun ularning azolari tomonidan zakhira shakllantirishga ajratmalar;

4) notijorat tashkilotlarga vasiyatnoma bo’yicha meros tartibida o’tadigan mol-mulk;

5) notijorat tashkilotlarning ustavda belgilangan faoliyatini amalga oshirish uchun berilgan byudjet mablag’lari;

6) khayriya faoliyatini amalga oshirish uchun olingan mablag’lar va boshqa mol-mulk;

7) kasaba uyushmasi tashkilotlariga kasaba uyushmasi tashkilotlarining ustavlarida nazarda tutilgan ijtimoiy-madaniy va boshqa tadbirlarni o’tkazish uchun jamoa shartnomalariga (kelishuvlariga) muvofiq kelib tushgan mablag’lar;

8) notijorat tashkilotlar tomonidan tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liq bo’lmagan, ustavda belgilangan faoliyatini amalga oshirish uchun qonun hujjatlariga muvofiq ular tomonidan tuzilgan soliq to’lovchi bo’lgan tarkibiy bo’linmalardan bepul olingan mablag’lar;

9) ustavda belgilangan faoliyatini amalga oshirish uchun diniy tashkilotlar tomonidan olingan mol-mulk;

10) notijorat tashkilotlar tomonidan ular ustavda belgilangan faoliyatini amalga oshirish uchun davlat hokimiyati organlarining qarorlariga binoan olingan davlat mulkidan bepul foydalanish huquqi tarzidagi mulkiy huquqlar.

49-modda. Qimmatli qog’ozlar

Qimmatli qog’ozlar mazkur hujjatlarni chiqargan yuridik shakhs bilan ularning egasi o’rtasidagi mulkiy huquqlarni yoki qarz munosabatlarini tasdiqlaydigan, dividendlar yoki foizlar tarzida daromad to’lashni hamda ushbu hujjatlardan kelib chiqadigan huquqlarni boshqa shakhslarga o’tkazish imkoniyatini nazarda tutadigan hujjatlardir.

Qimmatli qog’ozlarga aksiyalar, obligasiyalar, veksellar, depozit sertifikatlari, depozitar tilkhatlar, opsionlar, fyuchers va forvard kontraktlari kiradi, shuningdek qonun hujjatlariga yoki chet davlatning qo’llanilishi mumkin bo’lgan qonun hujjatlariga muvofiq qimmatli qog’ozlar deb etirof etiladigan boshqa qimmatli qog’ozlar kiradi.

Qimmatli qog’ozlarni emissiyaviy qimmatli qog’ozlar jumlasiga kiritish tartibi O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari yoki chet davlatlarning qo’llanilishi mumkin bo’lgan qonun hujjatlari bilan belgilanadi.

Agar qimmatli qog’ozlar bilan bajariladigan operasiya muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga oid operasiyalar mezonlariga muvofiq bo’lsa, soliq to’lovchi uni mustaqil ravishda soliq solish maqsadida qimmatli qog’ozlar bilan bajariladigan operasiyalar jumlasiga yoki muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga oid operasiyalar jumlasiga kiritishga haqli.

Soliq solish maqsadida qimmatli qog’ozlar quyidagi shartlarga bir vaqtning o’zida rioya etilgan taqdirda qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’layotgan qimmatli qog’ozlar (muomaladagi qimmatli qog’ozlar) deb etirof etiladi:

ular qimmatli qog’ozlar savdolarining hech bo’lmaganda bitta tashkilotchisi tomonidan muomalaga kiritilgan bo’lsa;

ularning narkhlari (kotirovkalari) to’g’risidagi akhborot ommaviy akhborot vositalarida elon qilinsa yokhud savdolarning tashkilotchisi yoki boshqa vakolatli shakhs tomonidan har qanday manfaatdor shakhsga qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalar amalga oshirilgan sanadan etiboran uch yil ichida berilishi mumkin bo’lsa;

soliq to’lovchi bu qimmatli qog’ozlarga doir bitimni tuzgan sanadan etiboran o’tgan ketma-ket uch oy ichida ular bo’yicha hech bo’lmaganda bir marta bozor kotirovkasi hisoblab chiqarilgan bo’lsa (bundan qimmatli qog’ozlarni birlamchi joylashtirish chog’idagi bozor kotirovkasining hisob-kitobi mustasno).

50-modda. Muddatli bitimlarning moliyaviy vositalari

Ushbu Kodeksning maqsadlari uchun shartnoma tomonlari huquq va majburiyatlarining asos aktivlarga nisbatan taqsimlanishi bo’yicha va tomonlar majburiyatlarining bajarilishiga to’g’ri keladigan sana ko’rsatilgan shartnoma muddatli bitimlarning moliyaviy vositasi deb etirof etiladi.

O’zbekiston Respublikasining fuqarolik qonun hujjatlariga va (yoki) chet davlatlarning qo’llanilishi mumkin bo’lgan qonun hujjatlariga muvofiq shartnoma talablari bo’yicha sud himoyasi lozim bo’lmasa, ushbu Kodeksning maqsadlari uchun o’sha shartnoma muddatli bitimlarning moliyaviy vositasi deb etirof etilmaydi. Mazkur shartnoma tufayli ko’rilgan zararlar soliq solishda hisobga olinmaydi.

Muddatli bitimlar moliyaviy vositalarining asos aktivi deganda muddatli bitimning predmeti tushuniladi.

Asos aktiv sifatida, jumladan chet el valyutasi, qimmatli qog’ozlar va boshqa mol-mulk, foiz stavkalari, kredit resurslari, narkh yoki foiz stavkalarining indekslari, muddatli bitimlarning boshqa moliyaviy vositalari ishtirok etishi mumkin.

Ushbu Kodeksning maqsadlari uchun muddatli bitimlarning ishtirokchilari deganda muddatli bitimlarning moliyaviy vositalari bilan operasiyalarni amalga oshiruvchi yuridik va jismoniy shakhslar tushuniladi.

Muddatli bitimlarning moliyaviy vositalarini asos aktivlarni etkazib berish yo’li bilan, muddatli bitimlarning moliyaviy vositasi bo’yicha uzil-kesil o’zaro hisob-kitobni amalga oshirish yo’li bilan yokhud muddatli bitimning moliyaviy vositasi bilan ilgari amalga oshirilgan operasiyaga muddatli bitim ishtirokchisi tomonidan qarama-qarshi operasiyani amalga oshirish yo’li bilan bajarish muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha huquqlar va majburiyatlarning bajarilishi deb etirof etiladi.

Muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir, asos aktivni kharid qilishga qaratilgan operasiyalar uchun qarama-qarshi yo’nalishdagi operasiya deb — asos aktivni sotishga qaratilgan operasiya, asos aktivni sotishga qaratilgan operasiya uchun esa — asos aktivni kharid qilishga qaratilgan operasiya etirof etiladi.

Soliq to’lovchi asos aktivni etkazib berish shartlarini nazarda tutuvchi bitimni muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiya deb yoki ijroni kechiktirgan holda bitim predmetini etkazib berishga doir bitim deb etirof etib, ushbu bitimni mustaqil ravishda, ushbu moddaning talablarini inobatga olgan holda tavsiflashga haqli.

Bitimning predmetini etkazib berishni (bundan khedjirlash operasiyalari mustasno) nazarda tutuvchi bitimlarni muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar toifasiga kiritish mezonlari soliq to’lovchi tomonidan hisob siyosatida soliq solish maqsadlari uchun aniqlanishi kerak.

Muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha huquq va majburiyatlarning ijro etilish sanasi muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyaning tugallanish sanasidir.

Muddatli bitimning moliyaviy vositasi bo’yicha majburiyatlar quyidagi hollarda uni qayta tavsiflamagan holda tugatilishi mumkin:

1) bir turdagi talablar va majburiyatlarni hisobga o’tkazgan holda (o’zaro hisobga o’tkazgan holda);

2) shartnomalarning namunaviy shartlariga muvofiq bo’lgan bosh kelishuvda belgilangan tartibda, agar bunday tugatishda netto-majburiyatning summasini belgilash nazarda tutilgan bo’lsa;

3) tashkil etilgan savdolarning qoidalari yoki kliring qoidalari shartlarida tuzilgan shartnomalardan kelib chiqadigan muqobil talablarni hisobga o’tkazgan holda, agar bunday hisobga o’tkazish netto-majburiyatning summasini aniqlash maqsadida amalga oshirilgan bo’lsa.

Ushbu Kodeksning maqsadlari uchun bir emitentning bir turdagi, bir toifadagi (khildagi) yoki bitta pay investisiya fondining (pay investisiya fondlarining investisiya paylari uchun) bir khil hajmdagi huquqlarga ega bo’lgan qimmatli qog’ozlarini etkazib berishga doir talablar, shuningdek pul mablag’larini ayni shu valyutada to’lashga doir talablar bir turdagi talablar deb etirof etiladi.

Ijro etishni kechiktirgan holda bitim predmetini etkazib berishga doir bitim sifatida tavsiflangan bitimlarga soliq solish bunday bitimlarning tegishli asos aktivlari uchun ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi.

Ushbu Kodeksning maqsadlari uchun muddatli bitimlarning moliyaviy vositalari uyushgan bozorda muomalada bo’lgan bitimlarning moliyaviy vositalariga (muddatli bitimlarning muomaladagi moliyaviy vositalariga) va muddatli bitimlarning uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan moliyaviy vositalariga (muddatli bitimlarning muomalada bo’lmagan moliyaviy vositalariga) bo’linadi.

Muddatli bitimlarning moliyaviy vositalari quyidagi shartlarga bir vaqtning o’zida rioya etilgan taqdirda uyushgan bozorda muomalada deb etirof etiladi:

1) bitimlarni tuzish, ularning muomalada bo’lishi va bajarilishi tartibi O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga yoki chet davlatlarning qonun hujjatlariga muvofiq shunday huquqqa ega bo’lgan savdolarning tashkilotchisi tomonidan belgilansa;

2) muddatli bitimlar moliyaviy vositalarining narkhlari to’g’risidagi akhborot ommaviy akhborot vositalarida elon qilinsa yokhud savdolarning tashkilotchisi yoki boshqa vakolatli shakhs tomonidan har qanday manfaatdor shakhsga muddatli bitimning moliyaviy vositasiga doir operasiyalar amalga oshirilgan sanadan keyin uch yil ichida berilishi mumkin bo’lsa.

Agar bitim uyushmagan bozorda tuzilsa va uning shartlarida asos aktivni etkazib berish nazarda tutilgan bo’lsa, bitim muddatli bitimlarning moliyaviy vositasi sifatida faqat, basharti asos aktivni etkazib berish bunday bitimning shartlariga muvofiq bitim tuzilgan kundan keyin kamida uchinchi kundan so’ng amalga oshirilsa, muddatli bitimlarning moliyaviy vositasi sifatida tavsiflanishi mumkin.

Uyushmagan bozorda tuziladigan va shartlarida asos aktivni etkazib berish nazarda tutilmagan bitim faqat muddatli bitimlarning moliyaviy vositasi sifatida tavsiflanishi mumkin.

O’z shartlarida asos aktivni etkazib berishni nazarda tutuvchi muddatli bitimlarning moliyaviy vositalari yoki o’z shartlarida asos aktivni etkazib berishni nazarda tutuvchi boshqa moliyaviy vositaning muddatli bitimlarini tuzish etkazib berishga oid muddatli bitimlar deb etirof etiladi.

O’z shartlarida asos aktivni etkazib berish nazarda tutilmagan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalari yoki o’z shartlarida asos aktivni etkazib berishni nazarda tutmaydigan moliyaviy vositalarning muddatli bitimlarini tuzish hisob-kitobli muddatli bitimlar deb etirof etiladi.

Etkazib berishga oid muddatli bitimlar sifatida, shuningdek ijroni kechiktirgan holda bitim predmetini etkazib berishga doir bitim sifatida tavsiflangan bitimlar majburiyatlar lozim darajada ijro etishdan farq qiladigan usullar orqali tugatilgan taqdirda hisob-kitobli muddatli bitimlar sifatida qayta tavsiflanmaydi.

Variasiyali marja deganda savdolarning tashkilotchisi yoki kliring tashkiloti tomonidan hisoblab chiqiladigan hamda savdolarning tashkilotchilari va (yoki) kliring tashkilotlari tomonidan belgilangan qoidalarga muvofiq muddatli bitimlar ishtirokchilari tomonidan to’lanadigan pul mablag’lari summasi tushuniladi.

51-modda. Khedjirlash

Ushbu Kodeks maqsadida khedjirlash operasiyalari deganda soliq to’lovchi uchun nokhush oqibatlarni (to’liq yoki qisman) kamaytirish (kompensasiya qilish) maqsadida muddatli bitimlarning moliyaviy vositalari (shu jumladan harkhil turlari bilan) amalga oshiriladigan operasiyalar (operasiyalar majmui) tushuniladi.

Bunday nokhush oqibatlar jumlasiga, khususan, zarar ko’rish, tushumning yoki foydaning kamayishi, mol-mulk bozor qiymatining kamayishi, narkhning, foiz stavkasining, milliy valyutaga nisbatan chet el valyutasi kursining yoki khedjirlash obekti (obektlari) boshqa ko’rsatkichining (ko’rsatkichlari majmuining) o’zgarishi oqibatida soliq to’lovchining majburiyatlari ko’payishi kiritilishi mumkin.

Soliq to’lovchining mol-mulki, mulkiy huquqlari va uning khedjirlash operasiyasini amalga oshirish sanasida bajarilish muddati etib kelmagan majburiyatlari khedjirlash obektlari deb etirof etiladi.

Amalga oshirilishi (bajarilishi) tarafning shartnoma bo’yicha talab qo’yishi bilan bog’liq bo’lgan hamda ularga nisbatan soliq to’lovchi khedjirlash to’g’risida qaror qabul qilgan talab qilish huquqlari va majburiyatlar khedjirlash obektlari bo’lishi mumkin.

Muddatli bitimlar moliyaviy vositalarining khedjirlash operasiyasi uchun foydalaniladigan asos aktivlari khedjirlash obektidan farq qilishi mumkin.

Khedjirlash maqsadida har khil turdagi muddatli bitimning bittadan ortiq moliyaviy vositasini, shu jumladan khedjirlash muddati ichida bitta khedjirlash operasiyasi doirasida muddatli bitimlarning bir nechta moliyaviy vositalarini tuzishga yo’l qo’yiladi.

Soliq to’lovchi muddatli bitimlarning moliyaviy vositalari bilan operasiyani khedjirlash operasiyasi jumlasiga kiritish asoslanganligini tasdiqlash uchun khedjirlash operasiyasiga doir bitimni tuzish sanasida soliq to’lovchining takhminlaridan kelib chiqqan holda ushbu operasiyaning amalga oshirilishi narkhning, bozor kotirovkasining, valyuta kursining yoki khedjirlash obekti boshqa ko’rsatkichining o’zgarishi bilan bog’liq bo’lgan nokhush oqibatlarni kamaytirish imkonini berishini tasdiqlovchi malumotnomani tuzadi.

Agar bitta khedjirlash operasiyasi maqsadida muddatli bitimlarning moliyaviy vositalari bilan bog’liq operasiyalar majmuidan foydalanilsa, bunday malumotnoma ushbu bitimlar majmuining birinchisi tuzilgan sanadagi holatga ko’ra tuziladi.

52-modda. Qimmatli qog’ozlar bilan REPO operasiyalari

Repo shartnomasiga muvofiq bitimning bir tarafi bitimning boshqa tarafiga qimmatli qog’ozlarni ushbu shartnomada oldindan belgilangan narkhda muayyan muddatdan keyin ularni qaytarib sotish (sotib olish) majburiyati bilan sotadi. Bunda ushbu qimmatli qog’ozlarning shartnomada belgilangan sotish (sotib olish) narkhi ularning bozor narkhlaridan farq qilishi mumkin.

O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida va (yoki) chet davlatlarning qo’llanilishi mumkin bo’lgan qonun hujjatlarida repo shartnomalariga nisbatan qo’yiladigan talablarga javob beradigan shartnoma REPO operasiyasi deb etirof etiladi. Bunda repo shartnomasining birinchi va ikkinchi qismlari tegishincha REPOning birinchi va ikkinchi qismlari deb etirof etiladi.

Repo shartnomasi bo’yicha sotib oluvchi va repo shartnomasi bo’yicha sotuvchi tegishincha REPOning birinchi qismi bo’yicha sotib oluvchi hamda REPOning birinchi qismi bo’yicha sotuvchi deb etirof etiladi. Bunda REPOning ikkinchi qismi bo’yicha majburiyatlar REPOning birinchi qismi bajarilishi sharti bilan yuzaga kelishi kerak.

REPO operasiyasining shartlari bitim taraflarining quyidagi huquqlaridan kamida bittasini nazarda tutishi mumkin:

1) REPOning birinchi qismi bo’yicha sotuvchining REPOning ikkinchi qismini bajarish sanasiga qadar REPOning birinchi qismi bo’yicha sotib oluvchiga REPOning birinchi qismi bo’yicha berilgan qimmatli qog’ozlar yoki ular ayirboshlangan qimmatli qog’ozlar o’rniga boshqa qimmatli qog’ozlarni berish huquqi;

2) REPOning birinchi qismi bo’yicha sotib oluvchining REPOning birinchi qismi bo’yicha sotuvchidan ushbu qismning 1-bandida ko’rsatilgan o’tkazishni talab qilish huquqi.

Ushbu Kodeks maqsadida REPO operasiyasi ishtirokchilari tomonidan REPOning tegishli qismi bo’yicha o’z majburiyatlarini bajarishining repo shartnomasida nazarda tutilgan muddatlari REPO birinchi yoki ikkinchi qismining bajarilish sanalari hisoblanadi.

REPOning birinchi yoki ikkinchi qismi bo’yicha qimmatli qog’ozlarni etkazib berish va ularga haq to’lash bo’yicha majburiyatlar turli sanalarda bajarilgan taqdirda, qimmatli qog’ozlarga haq to’lash yoki ularni etkazib berish bo’yicha majburiyatlar bajarilishi sanalaridan eng kechrog’i tegishincha REPO birinchi qismining sanasi va ikkinchi qismining sanasi deb etirof etiladi.

REPOning ikkinchi qismi bo’yicha majburiyatlarni bajarish sanasi REPO muddatini qisqartirish tomonga ham, uni uzaytirish tomonga ham o’zgartirilishi mumkin. REPOning ikkinchi qismini bajarish sanasi talab qilib olish payti bilan belgilanadigan operasiyalar, agar repo shartnomasida REPO ikkinchi qismining narkhini aniqlash tartibi belgilangan bo’lsa va agar REPOning ikkinchi qismi taraflar tomonidan REPOning birinchi qismiga doir majburiyatlar bajarilgan sanadan etiboran bir yil ichida bajarilgan bo’lsa, REPO operasiyalari deb etirof etiladi.

Qimmatli qog’ozlar bozorida savdolarning tashkilotchisi (birja) orqali yoki kliring tashkiloti orqali bajarilgan holda amalga oshiriladigan REPO operasiyalari uchun REPOning ikkinchi qismi bajarilishi sanasining qimmatli qog’ozlar bozoridagi savdolar tashkilotchisining (birjaning) yoki kliring tashkilotining qoidalariga muvofiq amalga oshiriladigan har qanday o’zgartirilishi ushbu modda maqsadida REPO muddatini o’zgartirish deb etirof etiladi.

Ushbu Kodeks maqsadida REPO stavkasi REPO operasiyasini tuzish chog’ida aniqlanadi va u qatiy belgilangan yoki hisob-kitobli bo’lishi mumkin.

REPO stavkasi hisobot (soliq) davrining okhirida foizlarning miqdorini belgilash imkonini berishi kerak va repo shartnomasi taraflarining kelishuviga ko’ra o’zgartirilishi mumkin.

Agar REPOning ikkinchi qismi bo’yicha qimmatli qog’ozlarni realizasiya qilishga (sotib olishga) doir majburiyatlar REPOning ikkinchi qismini bajarish sanasida to’liq yoki qisman bajarilmasa va o’zaro talablarni tartibga solish tartib-taomili o’tkazilmasa, REPOning ikkinchi qismi, agar ushbu moddaning oltinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, lozim darajada bajarilmagan deb etirof etiladi.

Ushbu Kodeks maqsadida quyidagilar REPOning ikkinchi qismini to’liq bajarmaslik deb etirof etilmaydi:

1) REPOning ikkinchi qismi bo’yicha majburiyatlarni REPOning ikkinchi qismini bajarishning taraflar tomonidan kelishgan sanasidan etiboran o’n kun ichida bajarish;

2) majburiyatlarni quyidagi hollarda muqobil talablarni hisobga olish yo’li bilan bajarish (tugatish):

a) agar bunday talablar O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga yoki chet davlatlarning qo’llanilishi mumkin bo’lgan qonun hujjatlariga muvofiq tasdiqlangan shartnomalarning namunaviy shartlariga mos bo’lgan bosh kelishuv (yagona shartnoma) shartlari asosida tuzilgan shartnomalardan kelib chiqadigan bo’lsa. Bunda muqobil talablarni hisobga olish netto-majburiyat summasini aniqlash maqsadida amalga oshirilgan bo’lsa;

b) agar bunday talablar uyushgan savdolar qoidalarining va (yoki) kliring qoidalarining shartlari asosida tuzilgan shartnomalardan kelib chiqadigan bo’lsa. Bunda muqobil talablarni hisobga olish netto-majburiyat summasini aniqlash maqsadida amalga oshirilgan bo’lsa.

REPOning ikkinchi qismi lozim darajada bajarilmagan hollarda REPO operasiyasi soliq solish maqsadida qayta tavsiflanishi lozim.

REPO operasiyasini soliq solish maqsadida qayta tavsiflash soliq to’lovchi tomonidan quyidagi hollarda mustaqil ravishda amalga oshiriladi:

1) repo shartnomalariga nisbatan qonun hujjatlarida qo’yiladigan talablarga va (yoki) REPO operasiyasiga nisbatan ushbu moddada qo’yiladigan talablarga rioya etilmaganda;

2) repo shartnomasi bekor qilinganda;

3) REPOning ikkinchi qismi lozim darajada bajarilmaganda.

REPO operasiyasini soliq solish maqsadida qayta tavsiflash bunday qayta tavsiflash uchun asos bo’lgan shartlardan biri yuzaga kelgan sanalardan eng avvalgisida amalga oshiriladi.

REPO operasiyasi ishtirokchilarining REPO operasiyasini soliq solish maqsadida qayta tavsiflash chog’idagi majburiyatlari ushbu Kodeksning Makhsus qismida belgilanadi.

53-modda. Qimmatli qog’ozlarning qarz operasiyalari

Qimmatli qog’ozlarni qarzga berish O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga yoki chet davlatlarning qonun hujjatlariga muvofiq tuzilgan, ushbu moddaning uchinchi — oltinchi qismlarida belgilangan shartlarni qanoatlantiradigan qarz shartnomasi (bundan buyon matnda qarz shartnomasi deb yuritiladi) asosida amalga oshiriladi.

Ushbu Kodeks qoidalari soliq to’lovchining vositachilar, ishonchli vakillar, agentlar, ishonchli boshqaruvchilar tomonidan tegishli fuqaroviy-huquqiy shartnomalar asosida uning hisobidan amalga oshirilgan qimmatli qog’ozlarning qarz operasiyalariga nisbatan ham qo’llaniladi.

Ushbu Kodeks maqsadida qimmatli qog’ozlarning qarz shartnomasida foizlar pul shaklida to’lanishi nazarda tutilishi kerak.

Foiz stavkasi yoki uni aniqlash tartibi qarz shartnomasining shartlarida belgilanadi.

Qarz shartnomasi bo’yicha foizlarni aniqlash maqsadi uchun, agar ushbu moddaning uchinchi va to’rtinchi qismlarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, qarz shartnomasi bo’yicha berilgan qimmatli qog’ozlarning qiymati tegishli qimmatli qog’ozlarning shartnomani tuzish sanasidagi bozor narkhiga teng tarzda, bozor narkhi mavjud bo’lmagan taqdirda esa, hisob-kitob qilingan narkhiga teng etib qabul qilinadi. Bunda qimmatli qog’ozlarning bozor narkhi va hisob-kitob qilingan narkhi ushbu Kodeksning Makhsus qismida belgilangan qoidalarga muvofiq aniqlanadi.

Qimmatli qog’ozlarga bo’lgan mulk huquqini kreditor tomonidan qarz oluvchiga o’tkazish chog’idagi o’tish sanasi qarzning boshlanish sanasi bo’ladi, qimmatli qog’ozlarga bo’lgan mulk huquqini qarz oluvchi tomonidan kreditorga o’tkazish chog’idagi o’tish sanasi qarzning tugash sanasi bo’ladi.

Ushbu Kodeks maqsadida qimmatli qog’ozlar tarzida berilgan (olingan) qarz shartnomasining muddati bir yildan oshmasligi kerak.

Agar qarz shartnomasida qimmatli qog’ozlarni qaytarish muddati belgilanmagan bo’lsa yoki mazkur muddat talab qilib olish payti bilan belgilangan bo’lsa (ochiq sanali qarz shartnomasi) va qarz boshlangan sanadan etiboran bir yil ichida qimmatli qog’ozlar qarz oluvchi tomonidan kreditorga qaytarilmagan bo’lsa, soliq solish maqsadida qimmatli qog’ozlar qarz boshlangan sanada realizasiya qilingan deb etirof etiladi.

Bunda kreditorning va qarz oluvchining qarz shartnomasi bo’yicha berilgan qimmatli qog’ozlarni realizasiya qilishdan (sotib olishdan) olingan daromadlari hamda qilingan kharajatlari qimmatli qog’ozlarning qarz boshlangan va foizlar olingan (to’langan) sanadagi bozor narkhidan (hisob-kitob narkhidan) kelib chiqqan holda hisob-kitob qilinadi.

Mazkur qimmatli qog’ozlarning ko’rsatilgan bozor (hisob-kitob) narkhi ushbu Kodeksning Makhsus qismida belgilangan qoidalarga muvofiq aniqlanadi.

Ushbu modda sakkizinchi qismining qoidalari quyidagi hollarda ham qo’llaniladi, agar:

1) qarz shartnomasida qarzni qaytarish muddati belgilangan bo’lsa, biroq qimmatli qog’ozlar qarz boshlangan sanadan etiboran bir yil o’tgach kreditorga qarz oluvchi tomonidan qaytarilmagan bo’lsa;

2) qimmatli qog’ozlarni qaytarishga doir majburiyat kreditorga pul mablag’larini to’lash yoki qimmatli qog’ozlardan farq qiladigan boshqa mol-mulkni o’tkazish orqali tugatilgan bo’lsa.

Qimmatli qog’ozlarning qarz operasiyalari bo’yicha qimmatli qog’ozlarni qaytarish yuzasidan majburiyatlar bajarilmagan yoki to’liq hajmda bajarilmagan taqdirda, o’ziga nisbatan lozim darajada bajarmaslikka yo’l qo’yilgan va o’zaro talablarni tartibga solish tartib-taomili o’tkazilmagan REPO operasiyasi uchun ushbu Kodeksda belgilangan tartib soliq solish maqsadida qo’llaniladi.

54-modda. Moliyaviy ijara va lizing

Ushbu Kodeks maqsadida shartnoma bo’yicha mol-mulkni (moliyaviy ijara obektini) o’n ikki oydan ko’p muddatga egalik qilish va foydalanishga berish chog’ida yuzaga keladigan ijara munosabatlari moliyaviy ijara deb etirof etiladi. Moliyaviy ijara shartnomasi quyidagi talablardan hech bo’lmaganda bittasiga javob berishi kerak:

1) moliyaviy ijara shartnomasining muddati tugagach, moliyaviy ijara obekti ijarachining mulkiga o’tkazilsa;

2) moliyaviy ijara shartnomasining muddati moliyaviy ijara obekti khizmat qilish muddatining 80 foizidan oshsa yoki moliyaviy ijara obektining moliyaviy ijara shartnomasi tugaganidan keyingi qoldiq qiymati uning boshlang’ich qiymatining kamida 20 foizini tashkil etsa;

3) moliyaviy ijara shartnomasining muddati tugagach, ijarachi moliyaviy ijara obektini moliyaviy ijara shartnomasida belgilanadigan qatiy narkh bo’yicha haqini to’lab olish huquqiga ega bo’lsa;

4) moliyaviy ijara shartnomasining amal qilish davrida ijara to’lovlarining joriy diskontlangan qiymati obektning uni moliyaviy ijaraga topshirish paytidagi joriy qiymatining 90 foizidan oshsa. Joriy diskontlangan qiymat bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq aniqlanadi.

Ushbu Kodeks maqsadida moliyaviy ijaraning alohida turi lizing deb etirof etilib, bunda bir taraf (lizing beruvchi) boshqa tarafning (lizing oluvchining) topshirig’iga ko’ra uchinchi tarafdan (sotuvchidan) lizing shartnomasi bo’yicha shartlashilgan mol-mulkni (lizing obektini) oladi hamda uni ushbu moddaning birinchi qismida belgilangan talablarga muvofiq bo’lgan shartnoma bo’yicha egalik qilish va foydalanish uchun lizing oluvchiga haq evaziga beradi.

Ushbu Kodeks maqsadi uchun moliyaviy ijara (lizing) shartnomasining tarafi bo’lgan ijarachiga (lizing oluvchiga) moliyaviy ijara (lizing) predmetining kharidori sifatida qaraladi.

55-modda. Soliq qarzi

Ushbu Kodeks maqsadida hisoblab chiqarilgan (hisoblangan) va belgilangan muddatlarda to’lanmagan soliqlarning, shu jumladan ular bo’yicha bo’nak va joriy to’lovlarning summalari, shuningdek ushbu Kodeksda belgilangan muddatda to’lanmagan moliyaviy sanksiyalar va penyalar soliq qarzi deb etirof etiladi.

Soliq to’lovchining yoki soliq agentining soliq qarzi barcha soliqlar bo’yicha ham, ularning har biri bo’yicha alohida-alohida ham aniqlanishi mumkin.

Soliq qarzini to’lash, shu jumladan uni soliq organlari tomonidan undirish chog’ida to’lash quyidagi tartibdagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi:

1) soliqlar summasi;

2) hisoblangan penyalar;

3) jarimalar.

56-modda. Soliq to’lovchining shakhsiy kabineti

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining rasmiy veb-saytiga joylashtirilgan akhborot resursi soliq to’lovchining shakhsiy kabineti hisoblanadi.

Oldingi tahrirga qarang.

Ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda, soliq to’lovchining shakhsiy kabinetidan soliq to’lovchilar va soliq organlari o’z huquqlari hamda majburiyatlarini elektron tarzda amalga oshirishi uchun foydalanilishi mumkin. Qonunda nazarda tutilgan hollarda, boshqa manfaatdor shakhslar ham ushbu akhborot resursi orqali elektron hujjatlar almashinuvini amalga oshirishi mumkin.

(56-moddaning ikkinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 10 martdagi O’RQ-607-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 11.03.2020 y., 03/20/607/0279-son)

Soliq organlari tomonidan soliq to’lovchilarga va soliq to’lovchilar tomonidan soliq organlariga yuboriladigan elektron hujjatlarning ro’ykhati O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining rasmiy veb-saytiga joylashtiriladi. Har bir soliq to’lovchining shakhsiy kabineti ushbu soliq to’lovchi soliq organlarida hisobga qo’yilganidan keyin shakllantiriladi.

Soliq to’lovchining shakhsiy kabinetidan foydalanish soliq to’lovchi tomonidan ikhtiyoriy tartibda amalga oshiriladi. Bunda soliq organlari hamda soliq to’lovchilar bo’lgan yuridik shakhslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar o’rtasidagi akhborot almashinuvi faqat soliq to’lovchining shakhsiy kabineti orqali amalga oshiriladi.

Jismoniy shakhsga, ushbu shakhs yakka tartibdagi tadbirkor bo’lishidan yoki bo’lmasligidan qati nazar, soliq to’lovchining bitta shakhsiy kabineti shakllantiriladi.

Yakka tartibdagi tadbirkor sifatida hisobga turgan jismoniy shakhs o’z soliq to’lovchining shakhsiy kabinetidan yakka tartibdagi tadbirkor sifatidagi o’z huquqlari va majburiyatlarini elektron tarzda amalga oshirish uchun foydalanishi mumkin.

Soliq to’lovchining shakhsiy kabinetiga kirish yagona identifikasiyalash tizimi orqali elektron raqamli imzo vositasida amalga oshiriladi.

Elektron raqamli imzo soliq to’lovchiga uning arizasi asosida Davlat khizmatlari markazi orqali haq to’lash asosida, O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan tartibda taqdim etiladi.

Soliq to’lovchining shakhsiy kabineti faollashtirilganidan keyin to uning amal qilishi to’khtatib turilguniga qadar soliq organlari barcha hujjatlarni soliq to’lovchiga faqat uning shakhsiy kabineti orqali yuboradi. Soliq to’lovchi hujjatlarni soliq organlariga khuddi shunday tartibda yuboradi.

Soliq organlari tomonidan hujjat va soliq to’lovchiga soliq to’lovchining shakhsiy kabineti orqali yuborilishi chog’ida u ko’rsatgan mobil telefon raqamiga tegishli SMS-khabar yuboriladi.

Agar soliq organi tomonidan elektron hujjat soliq to’lovchining shakhsiy kabinetiga yuborilganda soliq to’lovchi shakhsiy kabinetining amal qilishi to’khtatib turilganligi yoki elektron raqamli imzo kalitining sertifikati tugatilganligi to’g’risida malumot olingan bo’lsa, mazkur hujjat soliq to’lovchiga ushbu malumotlar olingan kundan etiboran uch kun ichida qog’ozda yuboriladi.

Ushbu Kodeksning 129-moddasi ettinchi va o’n uchinchi qismlariga muvofiq soliq organida hisobda turgan chet el yuridik shakhsi tomonidan soliq to’lovchining shakhsiy kabinetidan soliq organidan hujjatlarni (akhborotni) olish hamda ushbu Kodeksning 282-moddasida ko’rsatilgan khizmatlarni elektron shaklda ko’rsatishga taalluqli malumotlarni soliq organiga taqdim etish uchun foydalaniladi.

Soliq to’lovchining shakhsiy kabinetidan foydalanish imkoniyati chet el yuridik shakhslariga ular soliq organlarida ushbu Kodeksning 129-moddasi ettinchi qismida nazarda tutilgan tartibda hisobga qo’yilgan kundan etiboran beriladi. Bunday chet el yuridik shakhsi soliq organida hisobdan chiqarilgan taqdirda soliq to’lovchining shakhsiy kabinetidan foydalanish huquqi soliq organlari soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari bilan tartibga solinadigan munosabatlardagi o’z vakolatlarini amalga oshirishi chog’ida foydalanadigan hujjatlarni olish uchun saqlanib qoladi.

57-modda. Qishloq kho’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari

Ushbu Kodeks maqsadida qishloq kho’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari deb bir vaqtning o’zida quyidagi shartlarga javob beradigan yuridik shakhslar etirof etiladi:

qishloq kho’jaligi mahsulotini ishlab chiqaruvchi va uni birlamchi qayta ishlovchi, basharti bunday yuridik shakhsning jami daromadida o’zi ishlab chiqargan qishloq kho’jaligi mahsulotini, shu jumladan uni o’zi ishlab chiqargan qishloq kho’jalik khom ashyosini qayta ishlashdan olingan mahsulotni realizasiya qilishdan olingan daromadining ulushi soliq davridagi jami daromadning kamida 80 foizini tashkil etsa;

er uchastkalariga ega bo’lgan, bu er uchastkalari qishloq kho’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun zarur bo’lsa.

Ushbu Kodeks maqsadida qishloq kho’jaligi mahsulotlari jumlasiga biologik resurslardan (hayvonlar va o’simliklardan) olingan quyidagi mahsulotlar kiradi:

1) qishloq va o’rmon kho’jaligi o’simlikshunosligi mahsulotlari;

2) chorvachilik, parrandachilik, asalarichilik mahsulotlari;

3) ipakchilik mahsulotlari;

4) baliqchilik mahsulotlari va suvda etishtiriladigan ekinlar.

Sanoatda qayta ishlangan qishloq kho’jaligi mahsuloti ushbu Kodeks maqsadida qishloq kho’jaligi mahsuloti deb etirof etilmaydi.

58-modda. Notijorat tashkilotlar

Qonun hujjatlarida notijorat tashkilot uchun belgilangan shaklda ro’ykhatdan o’tkazilgan, quyidagi shartlarga muvofiq bo’lgan yuridik shakhs ushbu Kodeks maqsadida notijorat tashkilot deb etirof etiladi, agar:

daromad olish maqsadiga ega bo’lmasa;

daromadlarni yoki mol-mulkni ishtirokchilari (azolari) o’rtasida taqsimlamasa.

59-modda. Ijtimoiy sohada faoliyatni amalga oshiruvchi yuridik shakhslar

Ushbu Kodeks maqsadida quyidagi sohalarda faoliyat ko’rsatuvchi yuridik shakhslar ijtimoiy sohada faoliyatni amalga oshiruvchi yuridik shakhslar jumlasiga kiradi:

1) tegishli lisenziya asosida tibbiyot muassasalari tomonidan ko’rsatiladigan tibbiy khizmatlar (bundan kosmetologiya khizmatlari mustasno). Tibbiy khizmatlar jumlasiga, ushbu bandni qo’llash maqsadida, quyidagilar kiradi, khususan, tibbiy yordam khizmatlari va sanitariya khizmatlari ko’rsatish:

a) tashkhis qo’yish, profilaktika va davolash khizmatlari;

b) stomatologik khizmatlar, shu jumladan tish protezlarini o’rnatish khizmatlari;

2) talimga oid khizmatlar, shu jumladan testlar va imtihonlar o’tkazishni tashkil etish;

3) ilm-fan sohasidagi vakolatli organ tomonidan akkreditasiya qilingan ilmiy va (yoki) ilmiy-tekhnikaviy faoliyat subektlari tomonidan fan sohasida amalga oshiriladigan faoliyat (shu jumladan ilmiy tadqiqotlar o’tkazish, muallif tomonidan ilmiy-intellektual mulkdan foydalanish, jumladan uni realizasiya qilish);

4) jismoniy tarbiya va sport sohasidagi khizmatlar. Bunday khizmatlarga, khususan, quyidagilar kiradi:

a) sport inshootlarida, maktablarda, sog’lomlashtirish yo’nalishidagi klublarda jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlarini sport turlari bo’yicha o’quv guruhlari hamda jamoalarida o’tkazish khizmatlari, umumjismoniy tayyorgarlik khizmatlari;

b) sport musobaqalari yoki bayramlarini, sport-tomosha tadbirlarini o’tkazish khizmatlari, shuningdek ushbu tadbirlarga tayyorgarlik ko’rish va ularni o’tkazish uchun sport inshootlarini ijaraga berish;

v) sport-tekhnika asbob-uskunalarini, trenajyorlarni, anjomlarni, sport kiyim-boshlarini berib turish bo’yicha khizmatlar;

5) bolalarni, keksalarni va nogironligi bo’lgan shakhslarni ijtimoiy himoya qilish hamda ularning ijtimoiy taminoti sohasidagi khizmatlar.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan shakhslar, ularning tegishli faoliyat turlaridan olingan daromadlari tekin olingan mol-mulk tarzidagi daromadlar hisobga olingan holda jami yillik daromadining kamida 90 foizini tashkil etishi sharti bilan, ijtimoiy sohada faoliyatni amalga oshiruvchi shakhslar deb etirof etiladi.

Aksiz to’lanadigan tovarlarni ishlab chiqarishga va realizasiya qilishga doir faoliyatdan daromadlar oluvchi, shuningdek foydali qazilmalarni qazib olishni amalga oshiruvchi yuridik shakhslar ijtimoiy sohada faoliyatni amalga oshiruvchi yuridik shakhslar jumlasiga kirmaydi.

60-modda. Ushbu Kodeksda qo’llaniladigan boshqa tushunchalar

Ushbu Kodeks maqsadida quyidagi tushunchalardan ham foydalaniladi:

jismoniy shakhsning yaqin qarindoshlari — uning ota-onasi, tug’ishgan va o’gay aka-ukalari va opa-singillari, eri (khotini), farzandlari, shu jumladan farzandlikka olinganlar, bobolari, buvilari, nevaralari, shuningdek erining (khotinining) ota-onasi;

ijara (lizing) to’lovi — ijaraga beruvchiga (lizing beruvchiga) tuzilgan ijara (lizing) shartnomasi asosida ijarachi (lizing oluvchi) tomonidan to’lanadigan summa;

ijaraga beruvchining (lizing beruvchining) foizdan olinadigan daromadi — moliyaviy ijara (lizing) obektining ijara (lizing) to’lovi summasi va qiymati o’rtasidagi farq;

nazorat-kassa tekhnikasi — fiskal khotira bilan jihozlangan nazorat-kassa mashinalari, fiskal to’plagichlardagi fiskal malumotlar yozib olinishi va saqlanishini taminlovchi, fiskal hujjatlarni shakllantiruvchi hamda ularning soliq organlariga fiskal malumotlar operatori orqali topshirilishini, shuningdek fiskal hujjatlar nazorat-kassa tekhnikasini qo’llash to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan talablarga muvofiq qog’ozda chop etilishini taminlovchi boshqa qurilmalar hamda dasturiy-tekhnik majmualar;

ortiqcha to’langan soliq summasi (penya, jarima) — soliqning (penyaning, jarimaning) to’langan summasi bilan haqiqatda to’lanishi lozim bo’lgan summasi o’rtasidagi ijobiy farq. Soliqning (penyaning, jarimaning) ortiqcha to’langan summasi u ilgari hisobga olingan va (yoki) soliq to’lovchiga qaytarilgan summalarni, shuningdek soliq bo’yicha kelgusi to’lovlar hisobiga o’tkaziladigan summalarni hisobga olgan holda uni hisob-kitob qilish sanasida aniqlanadi;

ortiqcha undirilgan soliq summasi — soliq organlarining g’ayriqonuniy hatti-harakatlari natijasida ortiqcha to’langan soliq summasi;

tan olingan soliq qarzi — soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma berilgan sanadan boshlab o’n kalendar kun ichida soliq to’lovchi tomonidan etiroz bildirilmagan qarz yoki sud qarori bilan tasdiqlangan qarz;

khatolik bilan to’langan soliq (penya, jarima) summasi — soliq (penya, jarima) summasini to’lagan shakhsni va (yoki) ushbu to’lovning maqsadini qatiy aniqlash imkoniyatini bermaydigan to’lov chog’ida khatolikka yo’l qo’yilgan soliq (penya, jarima) summasi. Qaysi soliqqa (penyaga, jarimaga) nisbatan uni to’lagan shakhs soliq to’lovchi deb hisoblanmaydigan shakhsdan yoki to’lanishi lozim bo’lgan byudjetdan boshqa byudjetga kelib tushgan soliq (penya, jarima) summasi ham khatolik bilan to’langan deb etirof etiladi;

umidsiz qarz — sud qarori bilan majburiyatning bekor qilinishi tufayli yokhud bankrotlik, tugatish, qarzdorning vafoti yoki davo muddati tugashi sababli to’lanishi mumkin bo’lmagan qarz.

5-bob. Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi

61-modda. Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi

Soliq to’lovchilarning kho’jalik faoliyati bo’yicha jami moliyaviy natijasini hisobga olgan holda foyda solig’ini (bundan buyon matnda soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’i deb yuritiladi) hisoblab chiqarish va to’lash maqsadida, ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartib hamda shartlarda tegishli shartnoma asosidagi ikhtiyoriy birlashmasi soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi deb etirof etiladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risida tuzilgan amaldagi shartnomaning tarafi bo’lgan va ushbu Kodeksda bunday guruh ishtirokchilari uchun nazarda tutilgan barcha shartlarni qanoatlantiradigan yuridik shakhs soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchisi deb etirof etiladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaga muvofiq zimmasiga soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ini hisoblab chiqarish va to’lash majburiyati yuklatilgan ishtirokchi soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi deb etirof etiladi.

Ko’rsatilgan soliqni hisoblab chiqarish va to’lashga oid huquqiy munosabatlarda, foyda solig’ini to’lovchilar kabi, soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi shunday huquqlarni amalga oshiradi va majburiyatlarni zimmasiga oladi.

Ushbu Kodeksga va O’zbekiston Respublikasining fuqarolik qonun hujjatlariga muvofiq tuzilgan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnoma soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi masul ishtirokchisining vakolatlarini tasdiqlovchi hujjatdir.

62-modda. Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish shartlari

O’zbekiston Respublikasining ushbu moddada nazarda tutilgan barcha shartlarni qanoatlantiruvchi yuridik shakhslari soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etishga haqli.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchilari tomonidan qanoatlantirilishi lozim bo’lgan ushbu moddada nazarda tutilgan shartlar, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, mazkur guruhni tashkil etish to’g’risidagi shartnomaning butun amal qilish muddati mobaynida bajarilishi kerak.

Basharti bir yuridik shakhs boshqa yuridik shakhslarning ustav fondida (ustav kapitalida) bevosita va (yoki) bilvosita ishtirok etsa hamda har bir shunday yuridik shakhsdagi bunday ishtirok etish ulushi kamida 90 foizni tashkil etsa, yuridik shakhslar tomonidan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi tashkil etilishi mumkin. Ko’rsatilgan shartga soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaning butun amal qilish muddati mobaynida rioya etilishi kerak.

Bir yuridik shakhsning boshqa yuridik shakhsda ishtirok etish ulushi ushbu Kodeksning 38-moddasida belgilangan tartibda aniqlanadi.

Yuridik shakhs soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaning tarafi sifatida quyidagi barcha shartlarni qanoatlantirishi kerak:

agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, u qayta tashkil etilish yoki tugatilish jarayonida bo’lmasligi kerak;

unga nisbatan O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq bankrotlik (iqtisodiy nochorlik) to’g’risidagi ish bo’yicha ish qo’zg’atilgan bo’lmasligi kerak;

soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish (o’zgartirish) to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazish uchun hujjatlarni soliq organiga taqdim etish sanasidan oldingi okhirgi hisobot sanasidagi moliyaviy hisobot asosida hisob-kitob qilingan shakhs sof aktivlarining miqdori uning ustav fondi (ustav kapitali) miqdoridan oshishi kerak.

Soliq to’lovchilarning mavjud konsolidasiyalashgan guruhiga yangi yuridik shakhsni qo’shib olish, agar qo’shib olinayotgan yuridik shakhs o’zining qo’shib olinishi sanasida ushbu moddaning beshinchi qismida nazarda tutilgan shartlarni qanoatlantirsa, mumkin bo’ladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari bo’lgan jami yuridik shakhslar quyidagi shartlarni qanoatlantirishi kerak:

1) ular tomonidan kalendar yil mobaynida to’langan qo’shilgan qiymat solig’i, aksiz solig’i, foyda solig’i va er qaridan foydalanganlik uchun soliqning jami summasi kamida yuz milliard so’mni tashkil etadi;

2) kalendar yil uchun moliyaviy hisobot malumotlariga ko’ra tovarlar va khizmatlarni realizasiya qilishdan tushumning, shuningdek boshqa daromadlarning jami hajmi kamida besh yuz milliard so’mni tashkil etadi;

3) aktivlarning jami qiymati kalendar yil okhirida moliyaviy hisobot malumotlariga ko’ra kamida bir trillion so’mni tashkil etadi;

4) foyda solig’i bo’yicha bir khil soliq stavkasini qo’llaydi.

Ushbu moddaning ettinchi qismida nazarda tutilgan barcha ko’rsatkichlar soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazish uchun hujjatlar soliq organiga taqdim etiladigan yildan oldingi yil yakunlariga ko’ra hisob-kitob qilinadi.

Quyidagilar soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari bo’lishi mumkin emas:

1) makhsus iqtisodiy zonalarning ishtirokchilari bo’lgan yuridik shakhslar;

2) makhsus soliq rejimlarini qo’llovchi yuridik shakhslar;

3) banklar, bundan ushbu konsolidasiyalashgan guruhga kiruvchi boshqa barcha yuridik shakhslar banklar bo’lgan hol mustasno;

4) sug’urta tashkilotlari, bundan ushbu konsolidasiyalashgan guruhga kiruvchi boshqa barcha yuridik shakhslar sug’urta tashkilotlari bo’lgan hol mustasno;

5) qimmatli qog’ozlar bozorining banklar bo’lmagan professional ishtirokchilari, bundan ushbu konsolidasiyalashgan guruhga kiruvchi boshqa barcha yuridik shakhslar qimmatli qog’ozlar bozorining banklar deb hisoblanmaydigan professional ishtirokchilari bo’lgan hol mustasno;

6) foyda solig’ini to’lovchilar deb etirof etilmaydigan yuridik shakhslar;

7) kliring tashkilotlari;

8) mikrokredit tashkilotlari.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi, faqat basharti ushbu moddada nazarda tutilgan talablarni qanoatlantiradigan barcha yuridik shakhslar ushbu konsolidasiyalashgan guruhning ishtirokchilari bo’lsa, tashkil etilishi mumkin.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilarining tarkibi unga faqat bunday talablarni qanoatlantiradigan ishtirokchilarning qo’shib olinishi yokhud undan bunday talablarni qanoatlantirmay qo’ygan ishtirokchilarning chiqarilishi hisobiga o’zgarishi mumkin. Mazkur talabni buzgan holda tashkil etilgan yokhud bu talabga muvofiq bo’lmay qolgan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi g’ayriqonuniy ravishda tashkil etilgan yokhud ushbu talab buzilgan sanadan etiboran amal qilishi tugatilgan deb etirof etiladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi kamida ikki kalendar yil muddatga tashkil etiladi.

63-modda. Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnoma

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaga muvofiq, ushbu Kodeksning 62-moddasida belgilangan shartlarni qanoatlantiruvchi yuridik shakhslar soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ini ushbu Kodeksda belgilangan tartibda va shartlarda hisoblab chiqarish hamda to’lash maqsadida ikhtiyoriy ravishda birlashadi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish yuridik shakhsni tashkil etmagan holda amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomada quyidagi qoidalar bo’lishi kerak:

1) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaning predmeti;

2) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari bo’lgan yuridik shakhslarning ro’ykhati va rekvizitlari;

3) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi bo’lgan yuridik shakhsning nomi;

4) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari ushbu guruhning masul ishtirokchisiga ushbu bobga muvofiq o’tkazadigan vakolatlar ro’ykhati;

5) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi va boshqa ishtirokchilari tomonidan ushbu Kodeksda nazarda tutilmagan majburiyatlarni bajarish hamda huquqlarni amalga oshirish tartibi va muddatlari, belgilangan majburiyatlarni bajarmaganlik uchun javobgarlik;

6) agar soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi muayyan muddatga tuzilayotgan bo’lsa, kalendar yillarda hisoblanadigan muddat yokhud bu guruh qancha muddatga tashkil etilayotganligining muayyan muddati mavjud emasligini ko’rsatish;

7) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining har bir ishtirokchisi bo’yicha ushbu Kodeksning Makhsus qismida nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlar inobatga olingan holda soliq bazasini aniqlash va foyda solig’ini to’lash uchun zarur bo’lgan ko’rsatkichlar. Bunda tanlangan ko’rsatkichlar soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaning butun amal qilish muddati mobaynida o’zgartirilmaydi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaga asoslangan huquqiy munosabatlarga nisbatan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari, soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari bilan tartibga solinmagan qismiga nisbatan esa, fuqarolik qonun hujjatlari qo’llaniladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnoma va uning qoidalari qonun hujjatlariga muvofiq bo’lmagan taqdirda, sud tomonidan haqiqiy emas deb topilishi mumkin.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnoma quyidagi sanalardan eng avvalgisi yuzaga kelguniga qadar amal qiladi:

1) shartnoma amal qilishining tugash sanasi;

2) shartnomani bekor qilish sanasi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnoma soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi bo’lgan yuridik shakhs turgan joydagi soliq organida ro’ykhatdan o’tkaziladi.

Agar soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi yirik soliq to’lovchilar toifasiga kiritilgan bo’lsa, soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnoma konsolidasiyalashgan guruhning ko’rsatilgan masul ishtirokchisi yirik soliq to’lovchi sifatida hisobga olingan joydagi soliq organida ro’ykhatdan o’tkazilishi lozim.

64-modda. Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini ro’ykhatdan o’tkazish

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazish uchun ushbu guruhning masul ishtirokchisi o’zi hisobda turgan joydagi soliq organiga quyidagi hujjatlarni taqdim etadi:

1) tashkil etilayotgan konsolidasiyalashgan guruh barcha ishtirokchilarining vakolatli shakhslari tomonidan imzolangan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazish haqidagi ariza;

2) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaning ikkita nuskhasi;

3) ushbu Kodeks 62-moddasining uchinchi, beshinchi, ettinchi va to’qqizinchi qismlarida nazarda tutilgan shartlar bajarilganligini tasdiqlovchi, soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi tomonidan tasdiqlangan hujjatlar. Bunday hujjatlar jumlasiga, khususan, ushbu Kodeks 62-moddasi ettinchi qismining 1-bandida ko’rsatilgan soliqlarni to’lashga doir to’lov topshiriqnomalarining (soliq organining bu soliqlar bo’yicha hisobga olish amalga oshirilganligi to’g’risidagi qarorining ko’chirma nuskhalari), guruh ishtirokchilaridan har biri uchun oldingi kalendar yildagi bukhgalteriya balanslari, moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobotlarning ko’chirma nuskhalari kiradi;

4) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani imzolagan shakhslarning vakolatlarini tasdiqlovchi hujjatlar.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan hujjatlar soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi uchun foyda solig’i hisoblanadigan va to’lanadigan soliq davridan oldingi yilning 30 oktyabridan kechiktirmay soliq organiga taqdim etiladi.

Soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan hujjatlar soliq organiga taqdim etilgan kundan etiboran o’n besh kun ichida soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazadi yoki uni ro’ykhatdan o’tkazishni rad etish haqida asoslantirilgan qaror qabul qiladi. Ushbu moddada belgilangan muddat doirasida bartaraf etiladigan qoidabuzarliklar aniqlanganda, soliq organi soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisini bu haqda khabardor qilishi shart. Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi aniqlangan qoidabuzarliklarni ushbu moddada belgilangan muddat tugagunga qadar bartaraf etishga haqli.

Ushbu Kodeksning 62-moddasida, 63-moddasining uchinchi qismida hamda ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan shartlarga rioya etilgan taqdirda soliq organi soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazishi shart.

Shartnoma ro’ykhatdan o’tkazilgan sanadan etiboran besh kun ichida soliq organi soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisiga ushbu shartnomaning bir nuskhasini uning ro’ykhatdan o’tkazilganligi to’g’risida belgi qo’ygan holda, shakhsan imzo qo’ydirib yoki olinganlik sanasi to’g’risida guvohlik beruvchi boshqa usulda berishi shart.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnoma ro’ykhatdan o’tkazilganligi haqidagi akhborot khuddi shu muddatlarda soliq organi tomonidan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari bo’lgan yuridik shakhslar joylashgan erdagi soliq organlariga yuboriladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ushbu guruhni tashkil etish to’g’risidagi shartnoma soliq organi tomonidan ro’ykhatga olingan yildan keyingi kalendar yilning birinchi sanasida tashkil etilgan deb etirof etiladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazishni soliq organi tomonidan rad etishga faqat quyidagi holatlardan hech bo’lmaganda bittasi mavjud bo’lganda yo’l qo’yiladi:

1) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etishning ushbu Kodeksning 62-moddasida nazarda tutilgan shartlariga muvofiq emasligi;

2) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaning ushbu Kodeks 63-moddasining uchinchi qismida ko’rsatilgan talablarga muvofiq emasligi;

3) ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazish uchun hujjatlarni vakolatli soliq organiga taqdim etmaslik yokhud to’liq hajmda taqdim etmaslik yoki mazkur moddaningikkinchi qismida nazarda tutilgan hujjatlarni taqdim etish muddatini buzish;

4) hujjatlar uni imzolashga vakolati bo’lmagan shakhslar tomonidan imzolangan taqdirda.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazish soliq organi tomonidan rad etilgan taqdirda, ushbu guruhning masul ishtirokchisi kamchiliklar bartaraf etilganidan so’ng bunday shartnomani ro’ykhatdan o’tkazish to’g’risidagi hujjatlarni qayta taqdim etishga haqli.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazishni rad etish haqidagi qarorning ko’chirma nuskhasi u qabul qilingan kundan etiboran besh kun ichida soliq organi tomonidan bunday shartnomada soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi sifatida ko’rsatilgan vakolatli vakiliga shakhsan imzo qo’ydirib yoki olingan sanani tasdiqlovchi boshqa usul orqali topshiriladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazish rad etilganligi ustidan bunday shartnomada soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi sifatida ko’rsatilgan shakhs tomonidan mazkur Kodeksda soliq organlarining va ular mansabdor shakhslarining harakatlari yoki harakatsizligi ustidan shikoyat qilish uchun belgilangan tartibda va muddatlarda shikoyat qilinishi mumkin.

Ariza (shikoyat) qanoatlantirilgan taqdirda soliq organi ushbu shartnomani ro’ykhatdan o’tkazishi shart, soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi esa ushbu moddaning to’rtinchi qismiga muvofiq ro’ykhatdan o’tishi lozim bo’lgan yildan keyingi kalendar yilning birinchi sanasidan etiboran tashkil etilgan deb etirof etiladi. Agar soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazish uchun ushbu bobda belgilangan boshqa to’siqlar bo’lmasa, ko’rsatilgan qoida qo’llaniladi.

65-modda. Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani o’zgartirish va uning amal qilish muddatini uzaytirish

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnoma ushbu moddada nazarda tutilgan tartibda va shartlarda o’zgartirilishi mumkin.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnoma taraflari quyidagi hollarda mazkur shartnomaga o’zgartishlar kiritishi shart:

1) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari bo’lgan bir yoki bir nechta yuridik shakhsni tugatish to’g’risida qaror qabul qilinganda;

2) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari bo’lgan bir yoki bir nechta yuridik shakhsni qayta tashkil etish to’g’risida (qo’shib yuborish, qo’shib olish, ajratib chiqarish yoki bo’lish shaklida) qaror qabul qilinganda;

3) bir yoki bir nechta yuridik shakhs soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhiga qo’shib olinganda;

4) yuridik shakhs mazkur Kodeksning 62-moddasida nazarda tutilgan shartlarga javob bermay qolgan hollarda, ushbu yuridik shakhs soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhidan chiqib ketganda;

5) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaning amal qilish muddatini uzaytirish to’g’risida qaror qabul qilinganda.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchisi qayta tashkil etilganda qayta tashkil etilgan yuridik shakhslar, agar ular ushbu Kodeksning 62-moddasida nazarda tutilgan shartlarga muvofiq bo’lsa, shu konsolidasiyalashgan guruh tarkibiga kiritilishi shart.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani o’zgartirish to’g’risidagi bitim shunday guruhning barcha ishtirokchilari tomonidan yangidan qo’shib olinayotgan ishtirokchilarni qo’shib hisoblaganda va guruhdan chiqayotgan ishtirokchilarni istisno etgan holda qabul qilinadi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani o’zgartirish to’g’risidagi bitim ro’ykhatdan o’tkazish uchun soliq organiga quyidagi muddatlarda taqdim etiladi:

1) mazkur shartnomaning amal qilish muddatini uzaytirish to’g’risida qaror qabul qilinganda — soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaning amal qilish muddati tugashidan kamida bir oy oldin;

2) boshqa hollarda — soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani o’zgartirish uchun holatlar yuzaga kelgan kundan etiboran bir oy ichida.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani o’zgartirish to’g’risidagi bitimni ro’ykhatdan o’tkazish uchun uning masul ishtirokchisi soliq organiga quyidagi hujjatlarni taqdim etadi:

1) shartnomaga o’zgartishlar kiritish to’g’risidagi bildirish khati;

2) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilarining vakolatli shakhslari tomonidan shartnomani o’zgartirish, shu jumladan uning muddatini uzaytirish to’g’risidagi imzolangan bitimning ikkita nuskhasi;

3) shartnomaga o’zgartishlar kiritish to’g’risidagi bitimni imzolagan shakhslarning vakolatlarini tasdiqlovchi hujjatlar;

4) shartnomaga kiritilgan o’zgartishlarni hisobga olgan holda ushbu Kodeksning 62-moddasida nazarda tutilgan shartlar bajarilganligini tasdiqlovchi hujjatlar;

5) shartnomaning amal qilish muddatini uzaytirish to’g’risidagi qarorning ikkita nuskhasi.

Soliq organi soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani o’zgartirish to’g’risidagi bitimni ushbu moddaning oltinchi qismida ko’rsatilgan hujjatlar taqdim etilgan kundan etiboran o’n kun ichida ro’ykhatdan o’tkazishi va mazkur guruh masul ishtirokchisining vakolatli vakiliga o’zgartishlarning bir nuskhasini, u ro’ykhatdan o’tkazilganligi to’g’risidagi belgini qo’ygan holda, berishi shart.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani o’zgartirish to’g’risidagi bitimni ro’ykhatdan o’tkazishni rad etish uchun quyidagilar asos bo’ladi:

1) ushbu Kodeksning 62-moddasida nazarda tutilgan shartlarning soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining hech bo’lmaganda bitta ishtirokchisiga nisbatan bajarilmaganligi;

2) hujjatlarning bunga vakolati bo’lmagan shakhslar tomonidan imzolanganligi;

3) mazkur shartnomani o’zgartirish uchun hujjatlar taqdim etish muddatining buzilganligi;

4) ushbu moddaning oltinchi qismida nazarda tutilgan hujjatlar taqdim etilmaganligi (to’liq hajmda taqdim etilmaganligi).

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani o’zgartirish to’g’risidagi bitim quyidagi tartibda kuchga kiradi:

1) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaga bunday guruhga yangi yuridik shakhslar qo’shib olinishi bilan bog’liq o’zgartishlar (bundan guruh ishtirokchilari qayta tashkil etilgan hollar mustasno) shartnomaga tegishli o’zgartishlar soliq organi tomonidan ro’ykhatga olingan yildan keyingi kalendar yilning kamida birinchi kunidan keyin kuchga kiradi;

2) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaga bunday guruh tarkibidan ishtirokchilar chiqib ketishi bilan bog’liq o’zgartishlar shartnomaga tegishli o’zgartishlar kiritish uchun holatlar yuzaga kelgan yildan (agar ushbu qismning 3-bandida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa) keyingi kalendar yilning birinchi kunidan kuchga kiradi;

3) boshqa hollarda soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaga o’zgartishlar uning taraflari ko’rsatgan sanadan etiboran, lekin tegishli o’zgartishlar soliq organi tomonidan ro’ykhatga olingan sanadan keyin keladigan sanada kuchga kiradi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaga majburiy o’zgartishlarni kiritishdan bo’yin tovlash shartnomaga tegishli majburiy o’zgartishlar kuchga kirishi kerak bo’lgan kalendar yilning birinchi kunidan etiboran shartnomaning amal qilishi tugatilishiga sabab bo’ladi.

66-modda. Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilarining huquq va majburiyatlari

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchilari quyidagilarga haqli:

1) konsolidasiyalashgan guruhning masul ishtirokchisidan ushbu konsolidasiyalashgan guruhning faoliyati munosabati bilan soliq organi tomonidan masul ishtirokchiga taqdim etilgan hujjatlar, qarorlar, talabnomalar, solishtirma dalolatnomalar va boshqa hujjatlarning ko’chirma nuskhalarini olish;

2) ushbu Kodeksda nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlarni hisobga olgan holda soliq organlarining hujjatlari, ular mansabdor shakhslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan yuqori turuvchi soliq organiga yoki sudga shikoyat qilish;

3) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi masul ishtirokchisining soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ini to’lash majburiyatini ikhtiyoriy ravishda bajarish;

4) masul ishtirokchida soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’i hisoblab chiqarilishi va to’lanishi munosabati bilan o’tkaziladigan soliq tekshiruvlarini o’tkazishda, shuningdek bunday soliq tekshiruvlarining materiallarini ko’rib chiqishda ishtirok etish.

Ushbu Kodeksning 62-moddasida soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari uchun nazarda tutilgan shartlarga muvofiq bo’lgan bunday guruh ishtirokchisi soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaning amal qilish muddati mobaynida o’zining ushbu guruhdagi ishtirokini ikhtiyoriy ravishda tugatishga haqli emas.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchilari:

1) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tuzish to’g’risidagi shartnomani va unga o’zgartishlarni ro’ykhatdan o’tkazish uchun zarur bo’lgan barcha harakatlarni amalga oshirishi hamda barcha hujjatlarni taqdim etishi;

2) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisiga soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ini to’lovchining majburiyatlarini bajarish va huquqlarini amalga oshirish uchun unga zarur bo’lgan malumotlarni taqdim etishi (shu jumladan elektron shaklda taqdim etishi). Bunday malumotlar jumlasiga olingan daromadlar va qilingan kharajatlarga nisbatan foyda solig’i bo’yicha soliq bazasining hisob-kitoblari, hisobga olish registrlarining malumotlari va boshqa hujjatlar kiradi;

3) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining faoliyati munosabati bilan soliq organi tomonidan soliq nazorati tadbirlari amalga oshirilganda talab qilinadigan hujjatlar va boshqa akhborotni ushbu Kodeksda belgilangan tartibda soliq organlariga taqdim etishi;

4) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ini (bo’nak va joriy to’lovlarni), tegishli penyalar va jarimalarni to’lash bo’yicha majburiyat ushbu Kodeksning III bo’limida belgilangan tartibda ushbu guruhning masul ishtirokchisi tomonidan bajarilmagan yoki lozim darajada bajarilmagan taqdirda, bunday majburiyatni bajarishi;

5) ushbu Kodeksning 62-moddasida nazarda tutilgan shartlarga rioya etilmagan taqdirda, soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisini va mazkur guruhni tuzish to’g’risidagi shartnoma ro’ykhatga olingan soliq organini darhol khabardor qilishi;

6) ushbu Kodeksning II bo’limida nazarda tutilgan tartibda soliq solish maqsadida hisob yuritishi shart.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’iga nisbatan soliq majburiyati masul ishtirokchi tomonidan bajarilmaganda yoki lozim darajada bajarilmaganda, ushbu guruhning ko’rsatilgan soliq majburiyatini bajargan ishtirokchisi fuqarolik qonun hujjatlarida va mazkur guruhni tuzish to’g’risidagi shartnomada nazarda tutilgan miqdorlarda hamda tartibda regress talabi qo’yish huquqiga ega bo’ladi. Ushbu qoida soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi o’rniga uning soliq majburiyati (shu jumladan bo’nak va joriy to’lovlarni to’lash) shu konsolidasiyalashgan guruhning bir nechta ishtirokchisi tomonidan bajarilgan hollarga nisbatan ham tatbiq etiladi.

Yuridik shakhs soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi tarkibidan chiqqanda:

1) yuridik shakhs foyda solig’i bo’yicha konsolidasiyalashgan guruh tarkibidan chiqqan soliq davridan boshlab soliq hisobiga soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchisi bo’lmagan soliq to’lovchining soliq hisobi bo’yicha ushbu Kodeksning II bo’limi talablariga rioya etishga qaratilgan o’zgartishlar kiritishi;

2) ushbu yuridik shakhs soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining tarkibidan chiqib ketgan soliq davridan boshlab o’zi tomonidan haqiqatda olingan foydadan kelib chiqqan holda foyda solig’ini hisoblab chiqishi va to’lashi. Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi tomonidan ushbu guruh bo’yicha haqiqatda to’langan foyda solig’i summalarini hisobga olgan holda, ko’rsatilgan talab tegishli hisobot va soliq davrlariga nisbatan tatbiq etiladi hamda foyda solig’i bo’yicha bo’nak va joriy to’lovlarni ushbu Kodeksning XII bo’limida belgilangan muddatlarda to’lash majburiyatini o’z ichiga oladi;

3) ushbu Kodeksning XII bo’limida nazarda tutilgan muddatlarda foyda solig’i bo’yicha soliq hisobotini o’zi hisobda turgan erdagi soliq organiga taqdim etishi shart.

Yuridik shakhsning soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi tarkibidan chiqib ketishi uni ushbu yuridik shakhs shunday konsolidasiyalashgan guruhning ishtirokchisi bo’lgan davrda yuzaga kelgan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’iga nisbatan soliq majburiyatlarini bajarishdan ozod etmaydi.

Mazkur qoida, ushbu yuridik shakhsga uning soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi tarkibidan chiqib ketguniga qadar mazkur soliq majburiyati bajarilmaganligi yoki soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilganligi to’g’risida malum bo’lganidan yoki malum bo’lmaganidan qati nazar, qo’llaniladi.

67-modda. Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi masul ishtirokchisining huquqlari va majburiyatlari

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi ushbu Kodeksning 66-moddasida nazarda tutilgan huquqlar va majburiyatlardan tashqari, ushbu moddada belgilangan huquqlarga ega bo’ladi va majburiyatlarni o’z zimmasiga oladi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining faoliyati munosabati bilan yuzaga keladigan munosabatlarda foyda solig’ini to’lovchilar uchun ushbu Kodeksda nazarda tutilgan huquqlarga ega bo’ladi va majburiyatlarni o’z zimmasiga oladi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi quyidagi huquqlarga ega:

1) soliq organlariga va ularning mansabdor shakhslariga soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ini (bo’nak va joriy to’lovlarni) hisoblab chiqarish va to’lash yuzasidan har qanday tushuntirishlarni taqdim etish;

2) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’i to’lanishi munosabati bilan bunday guruhning istalgan ishtirokchisi va uning alohida bo’linmalari joylashgan erda o’tkaziladigan sayyor soliq tekshiruvlari hamda soliq auditi o’tkazilayotganda ishtirok etish;

3) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’i to’lanishi munosabati bilan o’tkaziladigan soliq tekshiruvlari hujjatlarining va soliq tekshiruvlarining natijalari yuzasidan soliq organi tomonidan chiqarilgan qarorlarning ko’chirma nuskhalarini olish. Shuningdek foyda solig’ini (bo’nak to’lovlarini) to’lash to’g’risidagi talabnomalarni hamda soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi faoliyati bilan bog’liq boshqa hujjatlarni olish;

4) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ini to’lash munosabati bilan o’tkaziladigan soliq tekshiruvlarining va soliq nazorati qo’shimcha tadbirlarining materiallari ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda va tartibda soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) tomonidan ko’rib chiqilayotganda ishtirok etish;

5) soliq organlaridan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari to’g’risidagi soliq sirini tashkil etuvchi malumotlarni olish;

6) soliq organlarining va boshqa vakolatli organlarning hujjatlari, ular mansabdor shakhslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan, shu jumladan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ini hisoblab chiqarishda ular tomonidan majburiyatlarning bajarilishi (huquqlarning amalga oshirilishi) munosabati bilan soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ayrim ishtirokchilari manfaatlarini ko’zlab belgilangan tartibda shikoyat qilish;

7) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha ortiqcha to’langan foyda solig’ini hisobga olish (qaytarish) to’g’risidagi ariza bilan soliq organiga murojaat etish.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi:

1) soliq organiga ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibda va muddatlarda ro’ykhatdan o’tkazish uchun soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tuzish to’g’risidagi shartnomani, ushbu shartnomani o’zgartirish to’g’risidagi bitimni, soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi faoliyatini tugatish to’g’risidagi qarorni yoki bildirish khatini taqdim etishi;

2) ushbu Kodeksning XII bo’limida belgilangan tartibda soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha soliq hisobini yuritishi, foyda solig’ini (bo’nak va joriy to’lovlarni) hisoblab chiqarishi va to’lashi;

3) soliq organiga soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’i bo’yicha soliq hisobotini, shuningdek mazkur guruhning boshqa ishtirokchilaridan olingan hujjatlarni ushbu Kodeksda belgilangan tartibda va muddatlarda taqdim etishi;

4) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining faoliyati tugatilgan taqdirda, ushbu guruh ishtirokchilariga foyda solig’ini (bo’nak va joriy to’lovlarni) hisoblab chiqarish va to’lash hamda tegishli hisobot hamda soliq davrlari uchun soliq hisobotini tuzish uchun zarur bo’lgan malumotlarni soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tuzish to’g’risidagi shartnomada nazarda tutilgan tartibda va muddatlarda taqdim etishi. Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi tarkibidan bir yoki bir nechta yuridik shakhs chiqib ketganda bunday malumotlar ushbu konsolidasiyalashgan guruhning boshqa ishtirokchilariga va konsolidasiyalashgan guruh tarkibidan chiqib ketgan yuridik shakhslarga khuddi shunday tartibda taqdim etiladi;

5) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ini to’lovchining majburiyatlarini bajarish munosabati bilan yuzaga keladigan soliq qarzini uzishi;

6) soliqlarni to’lash to’g’risidagi talabnoma olinganligi haqida u olingan kundan etiboran besh kun ichida soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilarini khabardor qilishi;

7) soliq organlari tomonidan soliq nazorati amalga oshirilishi hamda soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ini to’lovchining majburiyatlari bajarilishi uchun zarur bo’lgan hujjatlarni, izohlarni va boshqa akhborotni soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilaridan talab qilib olishi;

8) ushbu konsolidasiyalashgan guruhni tashkil etish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazgan soliq organi tomonidan soliq nazorati tadbirlari doirasida talab qilingan, soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha boshlang’ich hujjatlarni, soliq hisobi registrlarini va boshqa akhborotni taqdim etishi shart.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi tarkibidan bir yoki bir nechta yuridik shakhs chiqib ketgan taqdirda shu konsolidasiyalashgan guruhning masul ishtirokchisi:

1) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining foyda solig’i bo’yicha yuridik shakhslar konsolidasiyalashgan guruh tarkibidan chiqib ketgan soliq davri boshlanishidan soliq hisobiga tegishli o’zgartishlar kiritishi;

2) tugagan hisobot davrlari bo’yicha foyda solig’i yuzasidan bo’nak va joriy to’lovlarni qaytadan hisoblashni amalga oshirishi va hisobda turgan joyidagi soliq organiga soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’iga doir aniqlashtirilgan soliq hisobotini taqdim etishi shart.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi o’ziga berilgan vakolatlar doirasida soliq to’lovchining ushbu Kodeksda nazarda tutilgan boshqa huquqlariga ega bo’ladi va uning zimmasida boshqa majburiyatlar ham bo’ladi.

68-modda. Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi faoliyatini tugatish

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi quyidagi holatlardan hech bo’lmaganda bittasi mavjud bo’lgan taqdirda faoliyatini tugatadi:

1) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaning amal qilish muddati tugaganda;

2) taraflarning kelishuviga ko’ra soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnoma bekor qilinganda;

3) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani haqiqiy emas deb topish to’g’risidagi sudning qarori qonuniy kuchga kirganda;

4) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomani uning ishtirokchilari tarkibi o’zgarishi munosabati bilan o’zgartirish to’g’risidagi bitim belgilangan muddatlarda soliq organiga taqdim etilmaganda;

5) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi qayta tashkil etilganda (bundan qayta o’zgartirish mustasno) yoki tugatilganda;

6) qonun hujjatlariga muvofiq soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisiga nisbatan nochorlik (bankrotlik) to’g’risida ish yuritish qo’zg’atilganda;

7) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi ushbu Kodeksning 62-moddasida nazarda tutilgan shartlarga muvofiq kelmaganda;

8) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaga majburiy o’zgartishlarni kiritishdan bo’yin tovlaganda.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchisi bo’lgan yuridik shakhsning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) aksiyalarni (ulushlarni) ushbu Kodeks 62-moddasining uchinchi qismida nazarda tutilgan shartlarning buzilishiga olib kelmaydigan kharid qilish yoki sotish soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi faoliyatini tugatishga sabab bo’lmaydi.

Ushbu modda birinchi qismining 2-bandida ko’rsatilgan holat mavjud bo’lganda, soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi ushbu guruhni tuzish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazgan soliq organiga uning faoliyatini tugatish to’g’risidagi, konsolidasiyalashgan guruh ishtirokchilari bo’lgan barcha yuridik shakhslarning vakolatli vakillari tomonidan imzolangan qarorni yuborishi shart. Bunday qaror ko’rsatilgan soliq organiga qaror qabul qilingan kundan etiboran besh kundan kechiktirmay yuboriladi.

Ushbu modda birinchi qismining 1, 3 — 7-bandlarida ko’rsatilgan holatlar mavjud bo’lganda, soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi ushbu guruhni tuzish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazgan soliq organiga bunday holatlar yuzaga kelgan sanani ko’rsatgan holda bildirish khati yuborishi shart. Bunday bildirish ikhtiyoriy shaklda tuziladi va mazkur soliq organiga tegishli holat yuzaga kelgan kundan etiboran besh kundan kechiktirmay yuboriladi.

Soliq organi ushbu moddaning uchinchi yoki to’rtinchi qismlarida ko’rsatilgan hujjatlar olingan sanadan etiboran besh kun ichida soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi faoliyati tugatilganligi haqidagi akhborotni soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari bo’lgan yuridik shakhslar joylashgan erdagi soliq organlariga yuboradi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan holatlar yuzaga kelgan yildan keyingi kalendar yilning birinchi kunidan etiboran faoliyatini tugatadi.

Ushbu modda birinchi qismining 3-bandida nazarda tutilgan asos mavjud bo’lgan taqdirda, soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi foyda solig’i bo’yicha sudning ko’rsatilgan qarori qonuniy kuchga kirgan soliq davrining birinchi kunidan etiboran faoliyatini tugatadi.

Ushbu modda birinchi qismining 4-bandida nazarda tutilgan asos mavjud bo’lgan taqdirda, soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi foyda solig’i bo’yicha ushbu Kodeksning 65-moddasida belgilangan shart qaysi soliq davrida buzilgan bo’lsa, o’sha soliq davrining birinchi kunidan etiboran faoliyatini tugatadi.

Ushbu modda birinchi qismining 5, 6 yoki 7-bandlarida nazarda tutilgan asos mavjud bo’lgan taqdirda, soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi tegishli holat yuzaga kelgan kalendar yilning birinchi kunidan etiboran faoliyatini tugatadi.

6-bob. Soliqlarning elementlari

69-modda. Soliqlarning elementlari

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida soliqning barcha elementlari aniqlab qo’yilgan taqdirdagina ushbu soliq belgilangan deb hisoblanadi.

Bunday soliq elementlariga quyidagilar kiradi:

1) soliq solish obekti;

2) soliq bazasi;

3) soliq stavkasi;

4) soliq davri;

5) soliqni hisoblab chiqarish tartibi;

6) soliq hisobotini taqdim etish tartibi;

7) soliqni to’lash tartibi.

Soliqni belgilashda soliq imtiyozlari va ularning qo’llanilishi uchun asoslar nazarda tutilishi mumkin.

70-modda. Soliq solish obekti

Soliq solish obekti mol-mulk, harakat, harakat natijasi yoki qiymat, miqdoriy yoki fizik khususiyatga ega bo’lgan boshqa holat bo’lib, u mavjud bo’lganda soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari soliq to’lovchida soliq majburiyatini vujudga keltiradi.

Har bir soliq ushbu Kodeksning Makhsus qismiga muvofiq belgilanadigan mustaqil soliq solish obektiga ega bo’ladi.

71-modda. Soliq bazasi

Soliq bazasi soliq solish obektining qiymat, fizik yoki boshqa khususiyatini ifodalaydi.

Har bir soliq uchun soliq bazasi va uni aniqlash tartibi ushbu Kodeks bilan belgilanadi.

72-modda. Soliq stavkasi

Soliq stavkasi soliq bazasining o’lchov birligiga nisbatan hisoblanadigan soliqning foizlardagi yoki mutlaq summadagi miqdorini ifodalaydi.

Oldingi tahrirga qarang.

Soliq stavkalari ushbu Kodeks bilan belgilanadi. Aksiz solig’ining stavkalari, mahsulot narkhi dinamikasidan va uni realizasiya qilish, shu jumladan import qilish hajmidan kelib chiqib, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlari bilan yil davomida qayta ko’rib chiqilishi mumkin.

(72-moddaning ikkinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

(72-moddaning uchinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan 2021 yil 1 yanvardan chiqariladi — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son)

73-modda. Soliq davri

Soliq davri deganda tugagandan keyin soliq bazasi aniqlanadigan hamda to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasi hisoblab chiqariladigan kalendar yil yoki boshqa davr tushuniladi.

Soliq davri bir necha hisobot davrlaridan iborat bo’lishi mumkin.

Kalendar yil soliq davri hisoblanadigan soliqlarga nisbatan ushbu qismning qoidalari mazkur moddaning to’rtinchi — o’ninchi qismlarida nazarda tutilgan khususiyatlarni hisobga olgan holda qo’llaniladi.

Agar yuridik shakhs kalendar yil boshlanganidan keyin, lekin shu yilning 1 dekabriga qadar tashkil etilgan bo’lsa, uning uchun u tashkil etilgan kundan etiboran shu yilning okhiriga qadar bo’lgan davr birinchi soliq davri deb etirof etiladi.

Agar yuridik shakhs 1 dekabrdan 31 dekabrga qadar bo’lgan davrda tashkil etilgan bo’lsa, tashkil etilgan kundan etiboran tashkil etilgan yildan keyingi kalendar yilning okhirigacha bo’lgan davr uning uchun birinchi soliq davri deb etirof etiladi. Bunda yuridik shakhs davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan kun u tashkil etilgan kun deb etirof etiladi.

Ushbu moddaning to’rtinchi va beshinchi qismlarida nazarda tutilgan qoidalar ushbu Kodeksda belgilangan tartibda o’zini mustaqil ravishda O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari deb etirof etgan hamda faoliyati bunday etirof etish sanasida O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasa tuzishga olib kelmagan chet el yuridik shakhslari uchun foyda solig’i bo’yicha birinchi soliq davrini aniqlashga nisbatan qo’llanilmaydi.

Agar yuridik shakhs kalendar yil okhirigacha tugatilgan (qayta tashkil etilgan) bo’lsa, uning uchun shu yil boshidan to tugatish (qayta tashkil etish) tamomlangan kungacha bo’lgan davr okhirgi soliq davri deb etirof etiladi.

Agar kalendar yil boshlanganidan keyin tashkil etilgan yuridik shakhs shu yil okhiriga qadar tugatilgan (qayta tashkil etilgan) bo’lsa, uning uchun u tuzilgan kundan etiboran tugatilgan (qayta tashkil etilgan) kungacha bo’lgan davr soliq davri deb etirof etiladi.

Agar yuridik shakhs joriy kalendar yilning 1 dekabridan 31 dekabriga qadar bo’lgan davrda tashkil etilgan bo’lsa va tashkil etilgan yildan keyingi kalendar yil okhirigacha tugatilgan (qayta tashkil etilgan) bo’lsa, uning uchun u tuzilgan kundan etiboran tugatilgan (qayta tashkil etilgan) kungacha bo’lgan davr soliq davri deb etirof etiladi.

Ushbu moddaning to’qqizinchi qismida nazarda tutilgan qoidalar tarkibidan bir yokhud bir nechta yuridik shakhslar ajralib chiqadigan yoki unga bir yoki bir nechta yuridik shakhslar qo’shib olinadigan yuridik shakhslarga nisbatan qo’llanilmaydi.

Agar faoliyati O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasa tuzishga olib kelmagan chet el yuridik shakhsi o’zini mustaqil ravishda O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etsa, uning uchun foyda solig’i bo’yicha birinchi soliq davrini aniqlash quyidagi tartibda amalga oshiriladi:

1) agar ushbu chet el yuridik shakhsi o’zini O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etish to’g’risidagi arizani taqdim etgan kalendar yilning 1 yanvaridan etiboran o’zini O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etsa, mazkur ariza taqdim etilgan kalendar yil uning uchun birinchi soliq davri hisoblanadi;

2) agar ushbu chet el yuridik shakhsi tegishli ariza taqdim etilgan sanadan etiboran o’zini O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etsa, ko’rsatilgan ariza soliq organiga taqdim etilgan sanadan etiboran ushbu ariza taqdim etilgan kalendar yilning okhirigacha bo’lgan davr uning uchun birinchi soliq davri hisoblanadi. Bunda, agar chet el yuridik shakhsining o’zini O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etish to’g’risidagi arizasi 1 dekabrdan 31 dekabrga qadar bo’lgan davrda taqdim etilgan bo’lsa, uning uchun ushbu ariza soliq organiga taqdim etilgan sanadan etiboran u soliq organiga taqdim etilgan kundan keyingi kalendar yilning okhirigacha bo’lgan davr birinchi soliq davri hisoblanadi.

74-modda. Soliqlar va yig’imlarni hisoblab chiqarish va to’lash tartibi

Soliqni hisoblab chiqarish tartibi soliq bazasidan, soliq stavkasidan, shuningdek mavjud bo’lgan taqdirda, soliq imtiyozlaridan kelib chiqqan holda soliq davri uchun soliq summasini hisob-kitob qilish qoidalarini belgilaydi.

Soliqni hisoblab chiqarish soliq to’lovchi tomonidan mustaqil ravishda amalga oshiriladi.

Ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda bu majburiyat soliq organiga yoki soliq agentiga yuklatilishi mumkin.

Agar mazkur Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchilar va soliq agentlari soliqlar hamda yig’imlarni mustaqil ravishda to’laydi.

Soliqni to’lash soliqning to’liq summasi bo’yicha yoki ushbu Kodeksda nazarda tutilgan boshqacha tartibda amalga oshiriladi.

Agar soliq bo’yicha soliq davri bir necha hisobot davrini tashkil etsa, ulardan har birining natijalari bo’yicha joriy to’lovlar to’lanadi. Joriy to’lovlarni to’lash majburiyati soliqni to’lash bo’yicha majburiyatga tenglashtiriladi.

Alohida soliq turlari uchun bo’nak to’lovlari nazarda tutilishi mumkin. Bo’nak to’lovlarini to’lash majburiyati soliqni to’lash bo’yicha majburiyatga tenglashtiriladi.

Yuridik shakhslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar soliqlarni banklar orqali naqd pulsiz shaklda to’laydi.

Soliqlar va yig’imlarni turlari bo’yicha hisoblab chiqarish tartibi hamda to’lash muddatlari ushbu Kodeksning Makhsus qismida belgilanadi.

75-modda. Soliq imtiyozlari

Soliq to’lovchilarning ayrim toifalariga boshqa soliq to’lovchilarga nisbatan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan afzalliklar, shu jumladan soliqni to’lamaslik yoki ularni kamroq miqdorda to’lash imkoniyati soliq imtiyozlari deb etirof etiladi.

Soliq to’lovchiga soliqlarni to’lash bo’yicha muddatni kechiktirish (bo’lib-bo’lib to’lash) imkoniyati berilishi soliq imtiyozlari hisoblanmaydi.

Agar ushbu moddaning beshinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq imtiyozlari ushbu Kodeks bilan taqdim etiladi.

Soliq imtiyozlari individual khususiyatga ega bo’lishi mumkin emas.

Ayrim soliqlar bo’yicha soliq imtiyozlari, qo’shilgan qiymat solig’i, aksiz solig’i solinadigan mahsulotlar ishlab chiqarilganda va (yoki) realizasiya qilinganda aksiz solig’i va er qaridan foydalanganlik uchun soliqdan tashqari, ushbu moddaning oltinchi qismi qoidalarini hisobga olgan holda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlari bilan faqat belgilangan soliq stavkasini kamaytirish, lekin ko’pi bilan 50 foizga kamaytirish tarzida va ko’pi bilan uch yil muddatga berilishi mumkin.

Ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchilar soliqlar bo’yicha imtiyozlardan tegishli huquqiy asoslar yuzaga kelgan paytdan etiboran ularning butun amal qilish davri mobaynida foydalanishga yoki soliq imtiyozidan foydalanishdan voz kechishga yokhud undan foydalanishni bir yoki bir necha soliq davrlarida to’khtatib turishga haqli, bundan qo’shilgan qiymat solig’idan ozod etiladigan tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish mustasno.

Soliqlar bo’yicha imtiyozlar soliq solishdan bo’shagan mablag’larni aniq maqsadlarga yo’naltirishi sharti bilan berilishi mumkin. Bunday mablag’lar maqsadli ishlatilmagan taqdirda maqsadsiz ishlatilgan mablag’lar summasi belgilangan tartibda penya hisoblangan holda byudjetga undirilishi lozim. Soliqlar bo’yicha imtiyozlar berilishi munosabati bilan bo’shagan va mazkur imtiyozlarning amal qilish davrida foydalanilmagan mablag’lar summasi berilgan imtiyozlarning amal qilish muddati tugaganidan so’ng bir yil davomida ularni taqdim etishda belgilangan maqsadlar uchun yo’naltirilishi mumkin. Bunda belgilangan muddatda foydalanilmagan mablag’lar byudjetga o’tkazilishi lozim.

Qo’shilgan qiymat solig’i bo’yicha imtiyozlar, shu jumladan tovarlar O’zbekiston Respublikasining hududiga olib kirilishida (importida) soliq solishdan bo’shagan mablag’larni aniq maqsadlarga yo’naltirish sharti bilan, berilishi mumkin emas.

O’zbekiston Respublikasining Markaziy banki, uning Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahridagi bosh boshqarmalari, shuningdek O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining muassasalari ushbu Kodeksda nazarda tutilgan soliqlarni to’lashdan ozod etiladi, bundan ijtimoiy soliq va O’zbekiston Respublikasining hududiga olib kirishda (importida) to’lanadigan qo’shilgan qiymat solig’i mustasno.

Oldingi tahrirga qarang.

Qoraqalpog’iston Respublikasi Jo’qorg’i Kengesi va viloyatlar khalq deputatlari Kengashlari turistik zonalarda joylashgan alohida sanatoriy-kurort obektlari egallagan er uchastkalariga nisbatan mol-mulk solig’i va er solig’ining kamaytirilgan soliq stavkalarini belgilash yoki soliq to’lashdan ozod qilish huquqiga ega.

(75-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan o’ninchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.14.00.00 Soliq to’lovchilarning hisobi. Soliq hisoboti]

II BO’LIM.
SOLIQ HISOBI VA SOLIQ HISOBOTLARI

7-bob. Soliq hisobi

76-modda. Soliq solish maqsadlarida hisobga olish va hisob hujjatlari

Soliq solish obektlari va (yoki) soliq solish bilan bog’liq obektlar to’g’risidagi akhborotni umumlashtirish hamda tizimlashtirish, shuningdek soliqlarni, yig’imlarni hisoblab chiqarish va soliq hisobotini tuzish maqsadida ushbu Kodeks talablariga muvofiq soliq to’lovchi yoki soliq agenti tomonidan hisob hujjatlarini yuritish soliq solish maqsadlarida hisobga olish deb etirof etiladi.

Hisob hujjatlari soliq solish obektlarini va soliq solish bilan bog’liq obektlarni aniqlash, shuningdek soliqlar va yig’imlarni hisoblab chiqarish uchun asos bo’lgan boshlang’ich hujjatlar, bukhgalteriya hisobi registrlari hamda boshqa hujjatlardan iboratdir.

Agar ushbu moddaning to’rtinchi qismida boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliq solish maqsadlarida hisobga olish bukhgalteriya hisobi malumotlariga asoslanadi. Bukhgalteriya hisobi va hisob hujjatlarini yuritish tartibi bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlari bilan belgilanadi.

Bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq zimmasiga bukhgalteriya hisobini yuritish majburiyati yuklatilmagan shakhslar soliq solish maqsadlarida hisobga olishni ushbu bobga muvofiq tashkil etadi va yuritadi.

77-modda. Soliq solish maqsadlarida hisob siyosati

Soliq solish maqsadlaridagi hisob siyosati soliq to’lovchi tomonidan mustaqil ravishda belgilanadi. Bunda hisob siyosati ikhtiyoriy shaklda tasdiqlanadi va unda quyidagilar aks ettirilishi kerak:

1) agar soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchi yoki soliq agenti tomonidan mustaqil ravishda ishlab chiqilgan soliq registrlarining shakli va ularni tuzish tartibi;

2) unga rioya etilishi ustidan masul mansabdor shakhslar;

3) soliq solish maqsadlarida alohida-alohida hisob yuritish tartibi, agar bunday hisob yuritish majburiyati ushbu Kodeksda nazarda tutilgan bo’lsa;

4) soliq to’lovchi tomonidan foyda solig’ini hisoblab chiqarish maqsadida sarflarni kharajatlar sirasiga kiritish, shuningdek qo’shilgan qiymat solig’ini hisobga olishning tanlangan usullari;

5) khedjirlanadigan tavakkalchiliklarni, khedjirlanadigan moddalarni va ularga nisbatan qo’llaniladigan khedjirlash vositalarini aniqlash siyosati, khedjirlash operasiyalari, shuningdek boshqa moliyaviy tavakkalchiliklar amalga oshirilgan taqdirda khedjirlash samaradorligi darajasini baholash uslubiyati;

6) aktivlarning har bir guruhi va kichik guruhi bo’yicha amortizasiya normalari (hisoblash usullari).

Soliq solish maqsadlarida hisob siyosatini o’zgartirish va (yoki) unga qo’shimchalar kiritish soliq to’lovchi tomonidan quyidagi usullardan biri yordamida amalga oshiriladi:

1) bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq ishlab chiqilgan yangi hisob siyosatini yoki uning yangi bo’limini tasdiqlash;

2) bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq ishlab chiqilgan amaldagi hisob siyosatiga yoki amaldagi hisob siyosatining bo’limiga o’zgartirish va (yoki) qo’shimchalar kiritish.

Hisob siyosatini shakllantirishda soliq to’lovchi tomonidan soliq solish maqsadlarida tanlangan hisob yuritish usullari tegishli hisob siyosati tasdiqlangan yildan keyingi yilning 1 yanvaridan etiboran qo’llaniladi.

Yangi tashkil etilgan yuridik shakhs yoki chet el yuridik shakhsining doimiy muassasasi soliq solish maqsadlarida hisob yuritish usullari to’g’risidagi qarorni o’zi tashkil etilgandan keyingi birinchi hisobot davri davomida qabul qiladi.

Soliq solish maqsadlaridagi hisob siyosati kalendar yil davomida o’zgartirilmaydi. Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga yokhud soliq solish shartlariga o’zgartirish kiritilganda va faqat ushbu o’zgartirishlar taalluqli bo’lgan qismida soliq to’lovchining hisob siyosatida o’zgartirishlar qilishga yo’l qo’yiladi.

78-modda. Soliq solish maqsadlarida hisobni yuritish

Agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchi yoki soliq agenti soliq solish maqsadlarida hisobni hisoblash usuli bo’yicha milliy valyutada yuritadi.

79-modda. Hisob hujjatlarini tuzish va saqlashga doir talablar

Hisob hujjatlari qog’ozda va (yoki) elektron shakllarda tuziladi hamda ushbu Kodeksning 88-moddasida belgilangan soliq majburiyati bo’yicha davo muddati tugagunga qadar saqlanadi.

Soliq to’lovchi qayta tashkil etilganda qayta tashkil etilgan shakhsning hisob hujjatlarini saqlash majburiyati uning huquqiy vorisiga (huquqiy vorislariga) yuklatiladi.

Yuridik shakhs tugatilganda hisob hujjatlari tegishli davlat arkhiviga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda topshiriladi.

80-modda. Alohida-alohida hisob va uni yuritish qoidalari

Ushbu Kodeksda soliq solishning turlicha tartibi nazarda tutilgan faoliyat turlarini bir vaqtda amalga oshirayotgan soliq to’lovchilar soliq solish obektlarining va soliq solish bilan bog’liq obektlarning alohida-alohida hisobini yuritishi shart.

Soliq solish obektlarining va soliq solish bilan bog’liq obektlarning alohida-alohida hisobi soliq to’lovchilar tomonidan bukhgalteriya hisobi malumotlari asosida yuritiladi.

Faoliyatning muayyan turiga taalluqli barcha daromadlar va kharajatlar tegishli hisob hujjatlari bilan tasdiqlanishi kerak.

Soliq solish obektlarining va soliq solish bilan bog’liq obektlarning alohida-alohida hisobi mutanosib usul yoki to’g’ridan-to’g’ri hisobga olish usuli yordamida yuritilishi mumkin.

Hisobga olishning mutanosib usulida daromadlar, kharajatlar va soliq solishning boshqa obektlari yoki soliq solish bilan bog’liq obektlar realizasiya qilishdan olingan tushumning umumiy summasida faoliyatning muayyan turlari bo’yicha, qo’shilgan qiymat solig’i va aksiz solig’ini hisobga olmagan holda realizasiya qilishdan olingan tushum ulushiga mutanosib tarzda shu muayyan faoliyat turlariga kiritiladi.

To’g’ridan-to’g’ri hisobga olish usuli qo’llanilganda daromadlar, kharajatlar va soliq solishning boshqa obektlari yoki soliq solish bilan bog’liq obektlar faoliyatning qaysi turi amalga oshirilishi bilan bog’liq bo’lsa, shu turiga kiritiladi. Bunda faoliyatning faqat bitta aniq turiga kiritish mumkin bo’lmagan daromadlar, kharajatlar va soliq solishning boshqa obektlari yoki soliq solish bilan bog’liq obektlar hisobga olishning mutanosib usuli orqali faoliyatning amalga oshirilayotgan barcha turlariga kiritiladi.

Maqsadli mablag’lar oluvchi soliq to’lovchilar ushbu maqsadli mablag’lardan foydalanish doirasida olingan daromadlarning (qilingan kharajatlarning) alohida-alohida hisobini yuritishi shart.

Soliq to’lovchilar, bundan byudjet tashkilotlari mustasno, soliq davri tugaganidan keyin o’zi hisobga olingan joydagi soliq organlariga olingan maqsadli mablag’lardan foydalanganlik to’g’risida hisobot taqdim etadi. Olingan maqsadli mablag’lardan foydalanganlik to’g’risidagi hisobotning shakli va uni taqdim etish tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda tasdiqlanadi.

8-bob. Soliq hisoboti

81-modda. Soliq hisobotini tuzish

Soliq to’lovchining har bir soliq turi yoki to’langan daromadlar bo’yicha hisob-kitoblarni va soliq deklarasiyalarini, shuningdek hisob-kitoblarga hamda soliq deklarasiyalariga doir ilovalarni o’z ichiga oladigan, soliq to’lovchilarning va soliq agentlarining soliq majburiyatlarini aniqlash uchun asos bo’lib khizmat qiladigan hujjatlari soliq hisobotidir.

Soliq hisoboti O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda tasdiqlanadigan shakllarda tuziladi.

Soliq hisoboti soliq organlariga shakhs faqat soliq to’lovchi deb etirof etiladigan soliqlar bo’yicha taqdim etiladi.

Soliq hisobotida ko’rsatilgan malumotlarning to’g’riligi uchun javobgarlik soliq to’lovchining yoki soliq agentining zimmasiga yuklanadi.

82-modda. Soliq hisobotini taqdim etish tartibi

Soliq hisoboti soliq to’lovchi hisobga olingan joydagi soliq organiga belgilangan shaklda qog’oz yoki elektron shaklda ushbu Kodeksga muvofiq soliq hisobotiga ilova qilinishi lozim bo’lgan hujjatlar bilan birga taqdim etiladi.

Soliq to’lovchi ushbu Kodeksga muvofiq soliq hisobotiga ilova qilinishi lozim bo’lgan hujjatlarni elektron shaklda taqdim etishga haqli.

Yuridik shakhs bo’lgan soliq to’lovchilar va yakka tartibdagi tadbirkorlar soliq hisobotini o’zi hisobga olingan joydagi soliq organiga belgilangan shakllar bo’yicha elektron hujjat tarzida taqdim etadi.

Yirik soliq to’lovchilar, joylashgan eridan qati nazar, soliq hisobotini Yirik soliq to’lovchilar bo’yicha hududlararo davlat soliq inspeksiyasiga taqdim etadi.

Ushbu moddaning uchinchi va to’rtinchi qismlari qoidalari davlat sirlari jumlasiga kiritilgan akhborotni taqdim etishga nisbatan qo’llanilmaydi.

Soliq hisoboti blankalari soliq organlari tomonidan bepul taqdim etiladi.

Soliq hisoboti ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda soliq to’lovchi tomonidan soliq organiga shakhsan yoki vakil orqali taqdim etilishi yokhud pochta jo’natmasi tarzida joylanmalar ro’ykhati bilan yuborilishi mumkin.

Soliq maslahatchilari tashkiloti soliq hisobotini soliq to’lovchi nomidan soliq to’lovchining shakhsiy kabineti orqali elektron hujjat tarzida taqdim etishga haqli.

Soliq organi soliq to’lovchi tomonidan belgilangan shaklda taqdim etilgan soliq hisobotini qabul qilishni rad etishga haqli emas.

Soliq hisoboti qog’ozda olingan taqdirda, soliq organi soliq to’lovchining iltimosiga ko’ra, soliq hisobotining ko’chirma nuskhasiga uning qabul qilib olingani to’g’risida belgi qo’yishi va u olingan sanani ko’rsatishi shart.

Soliq hisoboti, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchining identifikasiya raqami ko’rsatilgan holda taqdim etiladi.

Soliq to’lovchi va uning vakolatli vakili soliq hisobotida ko’rsatilgan malumotlarning to’g’riligi va to’liqligini tasdiqlab, unga imzo qo’yadi.

Agar soliq hisobotida ko’rsatilgan malumotlarning to’g’riligi va to’liqligini soliq to’lovchining vakolatli vakili tasdiqlasa, soliq hisobotida bu haqda tegishli belgi qo’yiladi. Bunda soliq hisobotiga ushbu vakilning uni imzolashga bo’lgan vakolatini tasdiqlovchi hujjatning ko’chirma nuskhasi ilova qilinadi.

Soliq hisoboti elektron shaklda taqdim etilganda vakilning uni imzolashga bo’lgan vakolatini tasdiqlovchi hujjatning ko’chirma nuskhasi telekommunikasiya aloqa kanallari orqali elektron shaklda taqdim etilishi mumkin.

Soliq hisoboti soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda taqdim etiladi.

Ushbu moddada nazarda tutilgan qoidalar ushbu Kodeksning Makhsus qismiga muvofiq soliq hisobotini taqdim etish majburiyati zimmasiga yuklatilgan soliq agentlariga va boshqa shakhslarga nisbatan ham tatbiq etiladi.

83-modda. Soliq hisobotiga o’zgartirishlar kiritish

O’zi ilgari taqdim etgan soliq hisobotida hisoblab chiqarilgan soliq summasi kamayishiga (o’zgarishiga) olib kelgan noto’g’ri yoki to’liq bo’lmagan malumotlarni va (yoki) khatolarni aniqlagan soliq to’lovchi ushbu soliq hisobotiga zarur tuzatishlarni kiritishi va soliq organiga aniqlashtirilgan soliq hisobotini taqdim etishi shart.

Agar ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan holatlar hisoblab chiqarilgan soliq summasining kamayishiga olib kelmagan bo’lsa, soliq to’lovchi o’zi ilgari taqdim etgan soliq hisobotiga zarur tuzatishlar kiritishga va soliq organiga aniqlashtirilgan soliq hisobotini taqdim etishga haqli. Bunda soliq hisobotini taqdim etishning belgilangan muddati o’tgandan keyin taqdim etilgan aniqlashtirilgan soliq hisoboti muddat buzilgan holda taqdim etilgan deb hisoblanmaydi.

Agar aniqlashtirilgan soliq hisoboti soliq organiga soliq hisobotini taqdim etish muddati o’tgunga qadar taqdim etilgan bo’lsa, soliq hisoboti aniqlashtirilgan soliq hisoboti taqdim etilgan kun taqdim etilgan deb hisoblanadi.

Agar aniqlashtirilgan soliq hisoboti soliq organiga soliqni to’lash muddati o’tgandan keyin taqdim etilgan bo’lsa, soliq to’lovchi bir paytning o’zida quyidagi shartlarga rioya etgan taqdirda javobgarlikdan ozod qilinadi:

1) aniqlashtirilgan soliq hisoboti u hisoblab chiqarilgan soliq summasi kamayishiga (o’zgarishiga) olib kelgan holatlar soliq organi tomonidan aniqlanganligini yoki soliq auditi tayinlanganligini bilgan paytga qadar taqdim etilgan bo’lsa;

2) aniqlashtirilgan soliq hisoboti taqdim etilgunga qadar u etishmayotgan soliq summasini va unga tegishli penyalarni to’lagan bo’lsa.

Aniqlashtirilgan soliq hisoboti soliq organiga, ushbu moddada nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlarni inobatga olgan holda, soliq hisobotini topshirish uchun belgilangan tartibda taqdim etiladi.

Ushbu moddada nazarda tutilgan qoidalar soliq agentlari tomonidan taqdim etiladigan aniqlashtirilgan soliq hisobotiga nisbatan ham qo’llaniladi.

84-modda. Soliq hisobotini saqlash muddati

Soliq to’lovchilar va soliq agentlari soliq organlariga soliq hisobotini va unga ilova qilinadigan hujjatlarni, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, ushbu hisobot taqdim etilgan yildan keyin kamida besh yil saqlashi shart.

Agar soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari soliq stavkasini qo’llashni, to’lanadigan soliq miqdorini, soliq imtiyozini yoki soliq chegirmasini qo’llashni va (yoki) soliqni to’lash muddatini o’zgartirishni soliq to’lovchining muayyan shartlarga rioya etishi bilan bog’lasa, ushbu soliq to’lovchi barcha tasdiqlovchi hujjatlarni mazkur shartlarning amal qilishi tugaydigan yildan keyin kamida besh yil saqlashi kerak. Bunday tasdiqlovchi hujjatlar jumlasiga, khususan, ushbu soliq bo’yicha soliq hisoboti, unga ilova qilinadigan hujjatlar, shuningdek ko’rsatilgan shartlarga yoki majburiyatlarga rioya etilganligini tasdiqlovchi hujjatlar kiradi. Ushbu qismning qoidalari, agar ko’rsatilgan shartlar yoki majburiyatlar vaqtinchalik tusga ega bo’lsa va ularga rioya etilishini hujjatlar bilan tasdiqlashni talab qilsa, qo’llaniladi.

III BO’LIM.
SOLIQ MAJBURIYaTINI BAJARISh

9-bob. Soliq majburiyatini bajarishning umumiy qoidalari

85-modda. Soliq majburiyati

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari bilan soliq to’lovchilar zimmasiga yuklatilgan soliqlarni va yig’imlarni to’g’ri hisoblab chiqarish hamda o’z vaqtida to’lash majburiyati ularning soliq majburiyatidir.

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari bilan soliq agentlarining zimmasiga yuklatilgan, o’ziga nisbatan ushbu shakhslar soliq agentlari deb etirof etiladigan munosabatlar doirasida soliqlarni to’g’ri hisoblab chiqarish, ushlab qolish va o’z vaqtida o’tkazish majburiyati soliq majburiyatiga tenglashtiriladi.

Soliq majburiyati ushbu Kodeks yoki boshqa soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan asoslar mavjud bo’lganda yuzaga keladi, o’zgartiriladi va tugatiladi.

Har bir soliqqa nisbatan soliq majburiyati soliq to’lovchiga coliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan ushbu soliqni to’lashni nazarda tutuvchi holatlar yuzaga kelgan paytdan etiboran yuklatiladi.

86-modda. Soliq majburiyatini bajarish tartibi va muddati

Soliq to’lovchi o’zining soliq majburiyatini, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, mustaqil ravishda bajaradi.

Yakka tartibdagi tadbirkor hisoblanmaydigan jismoniy shakhs bo’lgan soliq to’lovchining soliq majburiyati o’zga jismoniy shakhs tomonidan bajarilishi mumkin. Bunda soliq to’lovchi uning soliq majburiyati o’zga jismoniy shakhs tomonidan bajarilishi natijasida olgan moddiy naf soliq solish maqsadlarida shu soliq to’lovchining daromadi deb etirof etilmaydi. O’zga shakhs o’zi tomonidan soliq to’lovchi uchun to’langan soliqning qaytarilishini talab qilishga haqli emas.

Soliq majburiyati soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan muddatda bajarilishi kerak.

Soliq majburiyatini bajarish muddatlari kalendar sana yoki vaqt davri (yil, chorak, oy, o’n kunlik va kun) o’tishi bilan belgilanadi.

Muddatning o’tishi kalendar sanadan yoki muddatning boshlanishi belgilab qo’yilgan voqea yuz berganidan keyingi kundan boshlanadi. Soliq majburiyati ushbu majburiyatni bajarish muddatining so’nggi kuni soat yigirma to’rtga qadar bajarilishi kerak.

Agar soliq majburiyatini bajarish muddatining so’nggi kuni dam olish (ishlanmaydigan) kuniga to’g’ri kelsa, undan keyingi birinchi ish kuni muddatning tugash kuni hisoblanadi.

Soliq to’lovchi soliq majburiyatini muddatidan oldin bajarishga haqli.

Soliq majburiyatini bajarish muddati ushbu Kodeksning 97 — 102-moddalarida nazarda tutilgan tartibda o’zgartirilishi mumkin.

Soliq to’lovchi tomonidan soliq majburiyatining bajarilmaganligi yoki lozim darajada bajarilmaganligi unga soliq organi tomonidan soliq qarzini to’lash to’g’risida talabnoma yuborilishi uchun asos bo’ladi.

Soliq to’lovchi tomonidan soliq majburiyati bajarilmagan yoki lozim darajada bajarilmagan taqdirda, soliq organlari ushbu majburiyatning majburiy tartibda bajarilishi yuzasidan ushbu Kodeksning 15-bobida nazarda tutilgan choralarni ko’rishi va (yoki) uning bajarilishini taminlashga doir ushbu Kodeksning 13-bobida nazarda tutilgan choralarni qo’llashi shart.

87-modda. Soliq majburiyatining tugatilishi

Soliq majburiyati, agar ushbu moddaning ikkinchi — to’rtinchi qismlarida boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, quyidagi hollarda tugatiladi:

soliq to’lovchi tomonidan soliq to’langanda yoki soliq agenti tomonidan o’tkazib berilganda;

soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq soliq majburiyatini tugatish bilan bog’liq boshqa holatlar yuzaga kelganda.

Jismoniy shakhsning soliq majburiyati quyidagi hollarda tugatiladi:

mazkur shakhs vafot etganda;

uni vafot etgan deb elon qilish to’g’risidagi sud qarori qonuniy kuchga kirganda.

Vafot etgan yoki vafot etgan deb elon qilingan jismoniy shakhsning soliq qarzi ushbu Kodeksning 94-moddasida belgilangan tartibda meros mol-mulkning qiymati doirasida meroskho’rlardan undiriladi.

Yuridik shakhsning soliq majburiyati quyidagi hollarda tugatiladi:

ushbu Kodeksning 91-moddasiga muvofiq, byudjet tizimi bilan barcha hisob-kitoblar amalga oshirilgandan keyin u tugatilganda;

ushbu Kodeksning 92-moddasiga muvofiq, byudjet tizimi bilan barcha hisob-kitoblar amalga oshirilgandan keyin u qayta tashkil etilganda.

88-modda. Soliq majburiyati bo’yicha davo qilish muddatlari

Soliq organi yoki boshqa vakolatli organ soliq tekshiruvini o’tkazishga, tekshiruv natijalari bo’yicha soliq to’lovchiga soliq qarzini uzish to’g’risida talabnoma yuborishga yoki soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq to’lanishi lozim bo’lgan soliqlar miqdorini qayta ko’rib chiqishga haqli bo’lgan muddat soliq majburiyati bo’yicha davo qilish muddati hisoblanadi.

Agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliq majburiyati bo’yicha davo qilish muddati, natijalariga ko’ra soliq majburiyati aniqlanadigan soliq davri tugaganidan keyin besh yilni tashkil etadi. Agar soliq majburiyatining yuzaga kelishi muayyan voqea yoki harakat bilan bog’liq bo’lsa, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliq majburiyati bo’yicha davo qilish muddati shu voqea yoki harakat sodir bo’lgan paytdan etiboran besh yilni tashkil etadi.

Ushbu Kodeks 84-moddasining ikkinchi qismida nazarda tutilgan hollarda davo qilish muddati soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga ko’ra soliq to’lovchi tomonidan soliq stavkasi, to’lanadigan soliq miqdori, soliq imtiyozi yoki soliq chegirmasi qo’llanilishi va (yoki) soliqni to’lash muddati o’zgarishi bilan bog’liq shartlarning amal qilish muddatiga uzaytiriladi.

Soliq majburiyati bo’yicha davo qilish muddatining o’tishi fuqarolik qonun hujjatlariga muvofiq to’khtatib turiladi, uziladi va qayta tiklanadi.

10-bob. Soliq majburiyatini bajarish

89-modda. Soliqlar va yig’imlarni to’lash

Soliqni to’lash, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, milliy valyutada amalga oshiriladi.

Chet el valyutasida hisoblab chiqarilgan soliq summasini milliy valyutada qaytadan hisoblash O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining soliqni to’lash sanasidagi rasmiy kursi bo’yicha amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchining soliqni to’lash bo’yicha majburiyati, agar ushbu moddaning to’rtinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, quyidagi hollarda bajarilgan deb etirof etiladi:

1) pul mablag’larini soliq to’lovchining bankdagi hisobvarag’idan byudjet tizimiga tegishli g’aznachilik hisobvarag’iga o’tkazishga doir topshiriqnoma bankka taqdim etilgan paytdan etiboran – soliq to’lovchining hisobvarag’ida to’lov kunida etarlicha pul qoldig’i mavjud bo’lgan taqdirda;

2) bankda hisobvaraq ochmasdan tegishli g’aznachilik hisobvarag’iga byudjet tizimiga o’tkazish uchun bank kassasiga naqd pul mablag’lari topshirilgan paytdan etiboran. Bunday qoida soliqni to’lash uchun pul mablag’lari etarlicha bo’lgan taqdirda, faqat jismoniy shakhslar tomonidan soliqni to’lashda qo’llaniladi;

3) bank yoki aloqa bo’limiga byudjet tizimiga o’tkazish uchun naqd pul mablag’lari kiritilgan kundan etiboran. Bunday qoida soliqni to’lash uchun pul mablag’lari etarlicha bo’lgan taqdirda, faqat jismoniy shakhslar tomonidan soliqni to’lashda qo’llaniladi;

4) g’aznachilikda shakhsiy hisobvarag’i ochilgan yuridik shakhsning shakhsiy hisobvarag’ida tegishli pul mablag’larini byudjet tizimiga o’tkazishga doir operasiya aks ettirilgan paytdan etiboran;

5) ortiqcha to’langan summalarni yoki ortiqcha undirilgan soliqlar, penyalar, jarimalar summalarini tegishli soliq turi bo’yicha majburiyatning bajarilishi hisobiga hisobga olish to’g’risida soliq organi tomonidan qaror chiqarilgan kundan etiboran;

6) soliqni hisoblab chiqarish va soliq to’lovchining pul mablag’laridan ushlab qolishga doir majburiyat ushbu Kodeksga muvofiq soliq agentiga yuklatilgan bo’lsa, soliq summalari soliq agenti tomonidan ushlab qolingan kundan etiboran.

Soliq to’lovchining soliqni to’lash bo’yicha majburiyati quyidagi hollarda bajarilgan deb etirof etilmaydi:

1) tegishli pul mablag’larini byudjet tizimiga o’tkazishga doir bajarilmagan topshiriqnoma soliq to’lovchi tomonidan qaytarib olinganda yoki bank tomonidan unga qaytarilganda;

2) g’aznachilikda shakhsiy hisobvarag’i ochilgan yuridik shakhs tomonidan tegishli pul mablag’larini byudjet tizimiga o’tkazishga doir bajarilmagan topshiriqnoma qaytarib olinganda yoki g’aznachilik tomonidan unga qaytarilganda;

3) pul mablag’lari ushbu pul mablag’larini byudjet tizimiga o’tkazishga doir to’lov topshiriqnomasida bank rekvizitlari noto’g’ri ko’rsatilganligi sababli byudjet tizimining tegishli g’aznachilik hisobvarag’iga o’tkazilmay qolganda;

4) agar soliq to’lovchi soliq to’lovi uchun bankka pul mablag’larini o’tkazish uchun topshiriqnoma taqdim etgan kuni uning fuqarolik qonun hujjatlariga muvofiq birinchi navbatda bajariladigan hisobvarag’iga taqdim etilgan bajarib bo’lmaydigan boshqa talablar mavjud bo’lsa, agar ushbu hisobvaraqda barcha talablarni qanoatlantirish uchun etarlicha qoldiqqa ega bo’lmasa.

Ushbu moddada nazarda tutilgan qoidalar penyalar va jarimalarga nisbatan ham qo’llaniladi hamda soliq agentlariga nisbatan ham tatbiq etiladi.

Soliq organlari byudjet tizimiga tushumlar hisobini hisoblangan hamda to’langan soliqlar va yig’imlar summalarini, shuningdek penyalar va jarimalarni soliq to’lovchining shakhsiy hisobvarag’ida aks ettirish orqali yuritadi. Soliq to’lovchining shakhsiy hisobvarag’ini yuritish tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda belgilanadi.

Bojkhona organlari O’zbekiston Respublikasi bojkhona chegarasi orqali tovarlarni olib o’tish bilan bog’liq to’lanishi lozim bo’lgan, soliqlar va yig’imlarning, shuningdek penyalar va jarimalarning byudjet tizimiga tushumlari hisobini yuritadi. Hisob yuritish tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat bojkhona qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda belgilanadi.

Undirilishi boshqa davlat organlari va tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladigan davlat boji va boshqa yig’imlarning byudjet tizimiga tushumlarini hisobga olish tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda belgilanadi.

90-modda. Soliqlarni o’tkazishga doir to’lov topshiriqnomalarining banklar tomonidan bajarilishi

Banklar soliq to’lovchining pul mablag’lari hisobidan soliqni byudjet tizimiga o’tkazishga doir to’lov topshiriqnomasini (bundan buyon ushbu moddada soliq to’lovchining topshiriqnomasi deb yuritiladi), shuningdek soliq organining soliqni byudjet tizimiga o’tkazishga doir inkasso topshiriqnomasini (bundan buyon ushbu moddada soliq organining inkasso topshiriqnomasi deb yuritiladi) bajarishi shart.

Soliq to’lovchining topshiriqnomalari va soliq organining inkasso topshiriqnomalari fuqarolik qonun hujjatlarida belgilangan navbat bo’yicha bajarilishi lozim.

Soliq to’lovchining topshiriqnomasi yoki soliq organining inkasso topshiriqnomasi bunday topshiriqnoma olingan kundan keyingi bir operasiya kuni ichida bank tomonidan bajariladi.

Soliq to’lovchining hisobvarag’ida pul mablag’lari mavjud bo’lgan va to’lov hujjatida rekvizitlari to’g’ri ko’rsatilgan taqdirda bank soliq to’lovchining topshiriqnomasini yoki soliq organining inkasso topshiriqnomasini bajarishni kechiktirishga haqli emas.

Soliq to’lovchining hisobvarag’ida pul mablag’larining yo’qligi (etarli emasligi) sababli soliq organining inkasso topshiriqnomasini belgilangan muddatda bajarishning imkoni bo’lmaganda, bank belgilangan muddat tugaganidan keyingi kundan kechiktirmay inkasso topshiriqnomasini yuborgan soliq organiga uning topshiriqnomasi bajarilmaganligi (qisman bajarilganligi) to’g’risida khabar qilishi shart.

Soliq to’lovchining topshiriqnomasi yoki soliq organi inkasso topshiriqnomasining bajarilmaganligi (qisman bajarilganligi) to’g’risidagi bank khabarnomasining shakli va uni elektron shaklda taqdim etish tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasining Markaziy banki bilan kelishilgan holda belgilanadi.

Ushbu moddada nazarda tutilgan majburiyatlarni bajarmaganlik yoki lozim darajada bajarmaganlik uchun banklar ushbu Kodeksda belgilangan tartibda javobgar bo’ladi.

Javobgarlik choralarining qo’llanilishi bankni soliq to’lovchining topshiriqnomasini yoki soliq organining inkasso topshiriqnomasini bajarish majburiyatidan ozod etmaydi.

Banklar soliq to’lovchilarning topshiriqnomalarini va soliq organlarining inkasso topshiriqnomalarini ko’rsatilgan operasiyalar bo’yicha khizmat ko’rsatilganligi uchun haq undirmasdan bajaradi. Soliq to’lovchilarga yoki soliq agentlariga ortiqcha to’langan (undirilgan) soliqlar, penyalar va jarimalar summalarini qaytarish bo’yicha banklar tomonidan topshiriqnomalar bajarilganda ko’rsatilgan operasiyalar bo’yicha khizmat ko’rsatilganligi uchun ham haq undirilmaydi.

91-modda. Yuridik shakhs tugatilganda soliq majburiyatini bajarish

Tugatilayotgan yuridik shakhsning soliq majburiyati mazkur yuridik shakhsning pul mablag’lari, shu jumladan uning mol-mulkini realizasiya qilishdan olingan pul mablag’lari hisobidan tugatuvchi tomonidan bajariladi.

Agar tugatilayotgan yuridik shakhsning pul mablag’lari, shu jumladan uning mol-mulkini realizasiya qilishdan olingan pul mablag’lari uning soliq qarzini to’liq hajmda uzish uchun etarli bo’lmasa, to’lanmay qolgan qarz mazkur yuridik shakhsning ishtirokchilari tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan miqdorda va tartibda uzilishi mumkin.

Yuridik shakhs tugatilayotganda soliq majburiyatini mazkur yuridik shakhsning boshqa kreditorlari bilan hisob-kitoblari o’rtasida bajarish navbati fuqarolik qonun hujjatlari bilan belgilanadi.

Tugatilayotgan yuridik shakhs tomonidan ortiqcha to’langan yoki undan ortiqcha undirilgan soliqlar (penyalar, jarimalar) summalari soliq organi tomonidan ushbu Kodeksda belgilangan tartibda boshqa soliqlar bo’yicha soliq qarzini uzish hisobiga hisobga olinishi lozim.

Ortiqcha to’langan yoki ortiqcha undirilgan soliqlarning (penyalarning, jarimalarning) hisobga olinishi lozim bo’lgan summasi boshqa soliqlar bo’yicha soliq qarziga mutanosib ravishda yoki tugatuvchining qaroriga binoan taqsimlanadi.

Tugatilayotgan yuridik shakhsning soliqlar bo’yicha qarzi bo’lmagan taqdirda, ortiqcha to’langan yoki undan ortiqcha undirilgan soliqlar (penyalar, jarimalar) summasi shu yuridik shakhsga ushbu Kodeksda belgilangan tartibda u ariza bergan kundan etiboran o’n besh kundan kechiktirmay qaytarilishi lozim.

Ushbu moddada nazarda tutilgan qoidalar O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali tovarlarni olib o’tish munosabati bilan soliqlar to’lashda ham qo’llaniladi.

92-modda. Yuridik shakhs qayta tashkil etilganda soliq majburiyatini bajarish

Qayta tashkil etilgan yuridik shakhsning soliq majburiyati ushbu moddada belgilangan tartibda uning huquqiy vorisi (huquqiy vorislari) tomonidan bajarilishi lozim.

Qayta tashkil etilgan yuridik shakhsning soliq majburiyatini bajarish, qayta tashkil etish tugallanguniga qadar huquqiy vorisga (huquqiy vorislarga) qayta tashkil etilgan yuridik shakhs soliq majburiyatini bajarmaganligi yoki lozim darajada bajarmaganligi faktlari va (yoki) holatlari malum bo’lganligi-bo’lmaganligidan qati nazar, uning huquqiy vorisi (huquqiy vorislari) zimmasiga yuklatiladi.

Huquqiy voris (huquqiy vorislar) o’ziga o’tgan majburiyatlar bo’yicha jami soliq qarzini, shu jumladan qayta tashkil etilgan yuridik shakhsga uning qayta tashkil etilishi tugallanguniga qadar soliq huquqbuzarliklarini sodir etganlik uchun belgilangan jarimalar summalarini ham uzishi shart.

Qayta tashkil etilgan yuridik shakhsning huquqiy vorisi (huquqiy vorislari) o’z zimmasiga ushbu modda bilan yuklatilgan majburiyatlarni bajarishda soliq to’lovchilar uchun ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibda huquqlardan foydalanadi va zimmasida majburiyatlar bo’ladi.

Yuridik shakhsning qayta tashkil etilishi uning huquqiy vorisi (huquqiy vorislari) tomonidan uning soliq majburiyatlarini bajarish muddatlarini o’zgartirmaydi.

Bir necha yuridik shakhslar qo’shib yuborilganda ularning majburiyatlarini bajarish qismi bo’yicha bunday qo’shib yuborish natijasida vujudga kelgan yuridik shakhs ularning huquqiy vorisi deb etirof etiladi.

Bir yuridik shakhs boshqa yuridik shakhsga qo’shib olinganda, uni qo’shib olgan yuridik shakhs soliq majburiyatini bajarish qismi bo’yicha qo’shib olingan yuridik shakhsning huquqiy vorisi deb etirof etiladi.

Yuridik shakhs bo’linganda bunday bo’lish natijasida vujudga kelgan yuridik shakhslar soliq majburiyatini bajarish qismi bo’yicha uning huquqiy vorislari deb etirof etiladi.

Bir necha huquqiy vorislar mavjud bo’lgan taqdirda, ulardan har birining qayta tashkil etilgan yuridik shakhsning soliq majburiyatini bajarishdagi ishtiroki ulushi fuqarolik qonun hujjatlariga muvofiq tuzilgan taqsimlash balansi bilan aniqlanadi. Agar taqsimlash balansi qayta tashkil etilgan yuridik shakhsning har bir huquqiy vorisining ulushini aniqlash imkonini bermasa, yangidan vujudga kelgan yuridik shakhslar qayta tashkil etilgan shakhsning soliq majburiyatini sudning qaroriga ko’ra solidar bajarishi mumkin.

Agar qayta tashkil etish soliq majburiyatini bajarmaslikka qaratilgan bo’lsa, qayta tashkil etilgan yuridik shakhs soliq majburiyatining hech bo’lmaganda bitta huquqiy voris tomonidan unga to’g’ri keladigan soliq majburiyati qismini to’liq hajmda bajarish imkoniyatini istisno etgan taqdirda ham, ushbu moddaning to’qqizinchi qismida ko’rsatilgan qoida qo’llaniladi.

Yuridik shakhs tarkibidan bir yoki bir necha yuridik shakhslar ajratib chiqarilganda qayta tashkil etilgan yuridik shakhsga nisbatan uning soliq majburiyatini bajarish qismi bo’yicha huquqiy vorislik, agar ushbu moddaning o’n ikkinchi qismida boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, yuzaga kelmaydi.

Agar yuridik shakhs tarkibidan bir yoki bir necha yuridik shakhslarni ajratib chiqarish natijasida qayta tashkil etilayotgan yuridik shakhs o’zining soliq majburiyatini to’liq hajmda bajarish imkoniyatiga ega bo’lmasa va bunday qayta tashkil etish soliq majburiyatini bajarmaslikka qaratilgan bo’lsa, ajratib chiqarilgan yuridik shakhslar ushbu qayta tashkil etilgan shakhsning soliq majburiyatiga sudning qaroriga ko’ra solidar ega bo’lishi mumkin.

Bir yuridik shakhs boshqa yuridik shakhs etib o’zgartirilganda, yangidan vujudga kelgan yuridik shakhs soliq majburiyatini bajarish qismida qayta tashkil etilgan yuridik shakhsning huquqiy vorisi deb etirof etiladi.

Yuridik shakhs tomonidan u qayta tashkil etilgunga qadar undan ortiqcha undirilgan yoki ortiqcha to’langan soliq (penya, jarima) summasi huquqiy voris (huquqiy vorislar) qayta tashkil etilgan yuridik shakhsning soliq qarzini uzishi hisobiga soliq organi tomonidan hisobga olinishi lozim. Bunday hisobga olish qayta tashkil etish tugallangan kundan etiboran bir oydan kechiktirmay ushbu moddada nazarda tutilgan khususiyatlarni hisobga olgan holda amalga oshiriladi.

Yuridik shakhs tomonidan u qayta tashkil etilgunga qadar ortiqcha to’langan yoki undan ortiqcha undirilgan soliqning (penyaning, jarimaning) hisobga olinishi lozim bo’lgan summasi hisoblanishi va to’lanishi ustidan nazorat qilish soliq organlari zimmasiga yuklatilgan boshqa soliqlar bo’yicha soliq qarziga mutanosib ravishda taqsimlanadi.

Qayta tashkil etilgan yuridik shakhsda soliq qarzi bo’lmagan taqdirda, ushbu yuridik shakhs tomonidan ortiqcha to’langan yoki undan ortiqcha undirilgan soliq (penya, jarima) summasi uning vorisiga (huquqiy vorislariga) huquqiy voris (huquqiy vorislar) ariza bergan kundan etiboran bir oydan kechiktirmay qaytarilishi lozim. Bunda ortiqcha to’langan yoki ortiqcha undirilgan soliq (penya, jarima) summasi qayta tashkil etilgan yuridik shakhsning huquqiy vorisiga (huquqiy vorislariga) har bir huquqiy vorisning taqsimlash balansi asosida aniqlanadigan ulushiga mutanosib ravishda qaytariladi.

Ushbu moddaning qoidalari yuridik shakhs qayta tashkil etilganda yig’imlarni to’lash bo’yicha majburiyatni bajarishga nisbatan ham qo’llaniladi.

Ushbu moddada nazarda tutilgan qoidalar chet davlat qonun hujjatlariga muvofiq qayta tashkil etilgan chet el tashkiloti majburiyatlarining huquqiy vorisini (huquqiy vorislarini) aniqlashda ham qo’llaniladi.

Ushbu moddada nazarda tutilgan qoidalar O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali tovarlarni olib o’tish munosabati bilan soliqlar to’lashda ham qo’llaniladi.

93-modda. Mol-mulkni ishonchli boshqaruvga berishda soliq majburiyatini bajarish

Ishonchli boshqaruvchi ishonchli boshqaruv shartnomasi tuzilgan sanadan etiboran ishonchli boshqarish shartnomasi bo’yicha soliq majburiyatlarini bajaradi.

Ishonchli boshqaruvni tasis etuvchi (naf oluvchi), mol-mulk ishonchli boshqaruvga topshirilishi munosabati bilan o’zida yuzaga keladigan soliq majburiyatlarini, agar soliq majburiyatlarini bajarish (qo’shilgan qiymat solig’i bo’yicha majburiyatlardan tashqari) ishonchli boshqaruvchiga yuklatilmagan bo’lsa yokhud mol-mulk O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan ishonchli boshqaruvchiga ishonchli boshqarishga topshirilgan taqdirda, mustaqil ravishda bajaradi.

Ishonchli boshqaruvchi soliq solish obektlarining va (yoki) soliq solish bilan bog’liq obektlarning hisobini ishonchli boshqaruvni tasis etuvchining (naf oluvchining) manfaatlarida amalga oshiriladigan ishonchli boshqaruv faoliyati bo’yicha va boshqa faoliyat bo’yicha alohida-alohida yuritishi shart.

Agar ishonchli boshqaruvni tasis etuvchi (naf oluvchi) uchun soliq majburiyatini bajarish, shuningdek soliq hisobotini va moliyaviy hisobotni tuzish hamda taqdim etish bo’yicha majburiyatni bajarish ishonchli boshqaruvchiga yuklatilgan bo’lsa, bunday soliq majburiyatini bajarish ishonchli boshqaruvchi hisoblanuvchi shakhs nomidan ushbu Kodeksning Makhsus qismida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

Agar ishonchli boshqaruvchi soliqlarni hisoblash va to’lash bo’yicha ushbu moddada nazarda tutilgan majburiyatlarni bajarmagan yoki to’liq hajmda bajarmagan bo’lsa, ularni bajarish majburiyati ishonchli boshqaruvni tasis etuvchiga (naf oluvchiga) yuklatiladi.

94-modda. Jismoniy shakhs vafot etgan yoki u vafot etgan deb elon qilingan taqdirda soliq majburiyatini bajarish

Soliq qarzi mavjud bo’lgan jismoniy shakhs vafot etgan taqdirda, soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini lozim darajada bajarmaganlik uchun unga hisoblangan penyalar va jarimalar summasi undirilishi umidsiz summalar deb etirof etiladi. Ushbu jismoniy shakhsning soliqlar bo’yicha uzilmay qolgan qarzi vafot etgan shakhsning meros qilib olinadigan mol-mulkini meros qilib olish tartibida qabul qilib olgan uning meroskho’ri (meroskho’rlari) tomonidan meros qilib olinadigan mol-mulkning qiymati doirasida va uning (ularning) merosdagi ulushiga mutanosib ravishda, ushbu moddaning qoidalarini inobatga olgan holda uziladi.

Agar vafot etgan jismoniy shakhsning soliqlar bo’yicha soliq qarzi meros qilib olinadigan mol-mulk qiymatidan ortiq bo’lsa, soliq qarzining meros qilib olinadigan mol-mulk qiymatidan ortiq summasi undirilishi umidsiz summa deb etirof etiladi. Mazkur norma meroskho’r (meroskho’rlar) tomonidan meros qilib olinadigan mol-mulkning qiymati hujjatlar bilan tasdiqlangan hollarda qo’llaniladi.

Meroskho’r bo’lmaganda yoki meroskho’r (meroskho’rlar) meros olish huquqidan voz kechganda, vafot etgan jismoniy shakhsning soliq qarzi undirilishi umidsiz qarz deb etirof etiladi. Umidsiz soliq qarzi soliq organlari tomonidan hisobdan chiqarilishi lozim.

Soliq qarzi bo’lgan jismoniy shakhs vafot etgan taqdirda, mazkur jismoniy shakhs hisobga qo’yilgan joydagi va (yoki) uning mol-mulki turgan joydagi soliq organi vafot etgan shakhsning meroskho’ri (meroskho’rlari) to’g’risida akhborot olingan paytdan etiboran bir oy ichida unga (ularga) soliq qarzi mavjudligi to’g’risida khabar qilishi shart.

Vafot etgan jismoniy shakhsning meroskho’ri (meroskho’rlari) mazkur jismoniy shakhsning soliqlar bo’yicha qolgan qarzini meros qabul qilib olingan kundan etiboran bir yildan kechiktirmay uzishi shart.

Soliq organining qaroriga binoan uzish muddati, agar soliq qarzi mavjudligi to’g’risidagi khabarni meroskho’r (meroskho’rlar) to’lash muddati o’tishiga olti oydan kam vaqt qolganida olgan bo’lsa, uzaytirilishi mumkin.

Vafot etgan jismoniy shakhsning jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i va ijtimoiy soliqni to’lash bo’yicha qarzi umidsiz qarz deb etirof etiladi.

Ushbu moddada nazarda tutilgan qoidalar fuqarolik qonun hujjatlarida belgilangan tartibda vafot etgan deb elon qilingan jismoniy shakhsning soliq qarziga nisbatan ham qo’llaniladi.

95-modda. Bedarak yo’qolgan yoki muomalaga layoqatsiz deb topilgan jismoniy shakhsning soliq majburiyatini bajarish

Sud tomonidan bedarak yo’qolgan deb etirof etilgan jismoniy shakhsning soliqlarni to’lash bo’yicha soliq majburiyati ushbu bedarak yo’qolgan shakhsning mol-mulkini boshqarish huquqiga ega bo’lgan shakhs (bundan buyon matnda vakolatli shakhs deb yuritiladi) tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq uning mol-mulki hisobidan bajariladi.

Vakolatli shakhs sud tomonidan bedarak yo’qolgan deb topilgan jismoniy shakhsning u bedarak yo’qolgan deb topilgan kunda vujudga kelgan butun soliq qarzini shu bedarak yo’qolgan shakhsning pul mablag’lari yoki boshqa mol-mulki hisobidan uzishi shart.

Sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan jismoniy shakhsning soliq majburiyati shu muomalaga layoqatsiz shakhsning mol-mulki hisobidan uning vasiysi tomonidan bajariladi.

Vasiy muomalaga layoqatsiz jismoniy shakhsning soliqlar bo’yicha butun soliq qarzini shu muomalaga layoqatsiz shakhsning pul mablag’lari yoki boshqa mol-mulki hisobidan uzishi shart.

Sud tomonidan bedarak yo’qolgan yoki muomalaga layoqatsiz deb topilgan jismoniy shakhsning soliqlarni to’lash bo’yicha majburiyatini, shuningdek unga tegishli penyalar va jarimalarni to’lash bo’yicha majburiyatni bajarish, shu jismoniy shakhsning pul mablag’lari yoki boshqa mol-mulki ko’rsatilgan majburiyatni bajarish uchun etarli bo’lmagan (mavjud bo’lmagan) taqdirda, tegishli soliq organining qarori bilan to’khtatiladi.

Jismoniy shakhsni bedarak yo’qolgan yoki muomalaga layoqatsiz deb topishni bekor qilish to’g’risida belgilangan tartibda qaror qabul qilingan taqdirda, to’khtatib turilgan majburiyatlarning bajarilishi mazkur qaror qabul qilingan kundan etiboran tiklanadi.

Ushbu moddaga muvofiq, sud tomonidan bedarak yo’qolgan yoki muomalaga layoqatsiz deb topilgan jismoniy shakhslarning soliqlarni to’lash bo’yicha majburiyatlari yuklatilgan shakhslar soliq to’lovchilar uchun ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibda barcha huquqlardan foydalanadi va barcha majburiyatlarni mazkur moddada nazarda tutilgan khususiyatlarni hisobga olgan holda bajaradi. Ushbu modda bilan o’ziga yuklatilgan majburiyatlarni bajarish chog’ida, shu munosabat bilan soliq huquqbuzarliklarini sodir etganlik aybi uchun javobgarlikka tortiladigan mazkur shakhslar ushbu Kodeksda nazarda tutilgan jarimalarni tegishlicha sud tomonidan bedarak yo’qolgan yoki muomalaga layoqatsiz deb topilgan shakhsning mol-mulki hisobidan to’lashga haqli emas.

96-modda. Soliq qarzining undirilishini umidsiz deb etirof etish

Ayrim soliq to’lovchilar va soliq agentlari zimmasida turgan soliqlarning to’lanishi va (yoki) undirilishi quyidagi hollarda undirish imkoni bo’lmay qolgan umidsiz soliq qarzi deb etirof etiladi:

1) yuridik shakhs tugatilganda — yuridik shakhsning mol-mulki etarli emasligi va (yoki) shu yuridik shakhsning muassislari (ishtirokchilari) tomonidan qonun hujjatlarida belgilangan miqdorda va tartibda uning soliq qarzini uzish imkoni bo’lmaganligi sababli uning ushbu Kodeksning 91-moddasida nazarda tutilgan tartibda uzilmay qolgan qismi bo’yicha;

2) yakka tartibdagi tadbirkor bankrot deb etirof etilganda — qarzdorning mol-mulki etarli emasligi sababli soliq qarzining uzilmay qolgan qismi bo’yicha;

3) jismoniy shakhs vafot etganda yoki jismoniy shakhs vafot etgan deb elon qilinganda — uning mol-mulki etarli emasligi sababli, shu jumladan meros davlat mulkiga o’tgan taqdirda, uning soliq qarzining ushbu Kodeksning 94-moddasida nazarda tutilgan tartibda uzilmay qolgan qismi bo’yicha;

4) sud tomonidan hujjat qabul qilinib, unga muvofiq soliq organi soliq qarzini undirishning belgilangan muddati o’tishi munosabati bilan uni undirish imkoniyatini yo’qotganda, shu jumladan sud tomonidan soliq qarzini undirish to’g’risida ariza berishning o’tkazib yuborilgan muddatini tiklashni rad etish haqida ajrim chiqarilganda;

5) mazkur Kodeks 129-moddasining ettinchi qismiga muvofiq, chet el yuridik shakhsi soliq organidan hisobdan chiqarilganda — doimiy muassasaning mol-mulki etarli emasligi va qonunchilikda belgilangan miqdor va tartibda O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan yuridik shakhs tomonidan to’lash imkonsizligi sababli to’lanmagan soliq qarzi bo’yicha undirilishi umidsiz deb etirof etilgan mazkur soliq qarzi shu chet el yuridik shakhsi ushbu Kodeks 129-moddasining ettinchi qismida nazarda tutilgan asoslarga ko’ra soliq organida qaytadan hisobga qo’yilganda tiklanishi lozim.

Quyidagilar soliq qarzini undirilishi umidsiz qarz deb etirof etish va uni hisobdan chiqarish to’g’risida qaror qabul qilish vakolatiga ega organlardir:

1) yuridik shakhs joylashgan erdagi yoki jismoniy shakhsning yashash joyidagi soliq organlari (ushbu qismning 2 va 3-bandlarida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno) – mazkur modda birinchi qismining 1 — 3-bandlarida nazarda tutilgan holatlar mavjud bo’lganda;

2) soliq to’lovchi yoki soliq agenti hisobda turgan joydagi soliq organlari (ushbu qismning 3-bandida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno) — ushbu modda birinchi qismining 4 va 5-bandlarida nazarda tutilgan holatlar mavjud bo’lganda;

3) O’zbekiston Respublikasining Davlat bojkhona qo’mitasi tomonidan belgilanadigan bojkhona organlari — O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali tovarlar olib o’tilishi munosabati bilan to’lanishi lozim bo’lgan soliqlar, penyalar va jarimalar bo’yicha.

Undirilishi umidsiz deb etirof etilgan soliq qarzini hisobdan chiqarish tartibi va ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan holatlarni tasdiqlovchi hujjatlar ro’ykhati O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan tasdiqlanadi.

O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali tovarlar olib o’tilishi munosabati bilan to’lanishi lozim bo’lgan soliqlar bo’yicha tartib va hujjatlar ro’ykhati O’zbekiston Respublikasining Davlat bojkhona qo’mitasi tomonidan tasdiqlanadi.

11-bob. Soliqlarni to’lash muddatlarini o’zgartirish

97-modda. Soliqlarni to’lash muddatlarini o’zgartirishning umumiy shartlari

Soliq to’lashning muddatini keyinroq muddatga ko’chirish soliqni to’lash muddatini o’zgartirish deb etirof etiladi.

Soliq to’lash muddatini o’zgartirishga ushbu bobda belgilangan tartibda yo’l qo’yiladi.

Agar ushbu bobda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, to’lanishi lozim bo’lgan umumiy soliq summasiga yoki uning bir qismiga (bundan buyon ushbu bobda qarz summasi deb yuritiladi) nisbatan, qarz summasiga foizlar hisoblangan holda, soliq to’lash muddatini o’zgartirish mumkin.

Soliq to’lash muddatini o’zgartirish uni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash shaklida amalga oshiriladi.

Soliq to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash, shu soliq bo’yicha tegishlicha bir yo’la yoki bosqichma-bosqich qarz summasini to’lagan holda, ushbu soliqni to’lash muddatini o’zgartirishdan iboratdir.

Soliq to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash soliqlarni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risida qaror qabul qilinguniga qadar yuzaga kelgan qarz summasiga yoki kelgusida yuzaga keladigan qarz summasiga nisbatan berilishi mumkin.

Soliq to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash, agar ushbu Kodeksning 99-moddasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, bir yildan oshmagan muddatga beriladi.

Soliq to’lash muddati o’zgartirilishiga talabgor shakhs (bundan buyon ushbu bobda manfaatdor shakhs deb yuritiladi) soliq to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash to’g’risida ariza berishga haqli. Bunday ariza bir yoki bir nechta soliqqa nisbatan berilishi mumkin.

Manfaatdor shakhsning soliq to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash haqidagi arizasini ko’rib chiqish chog’ida, soliqlarni to’lash muddatlarini o’zgartirish to’g’risida qaror qabul qilishga vakolatli organ mazkur shakhsga u bilan kelishilgan holda qabul qilinishi mumkin bo’lgan kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lashning ushbu bobda nazarda tutilgan boshqa shartlarini taklif etishga haqli.

Soliq to’lash muddatining o’zgartirilishi soliq to’lash bo’yicha mavjud majburiyatlarni bekor qilmaydi va yangi majburiyatlarni vujudga keltirmaydi.

Ushbu Kodeksning 99-moddasida ko’rsatilgan organlarning qaroriga ko’ra soliq to’lash muddatini o’zgartirish, agar ushbu bobda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, ushbu Kodeksning 107 — 109-moddalariga muvofiq mol-mulk garovi, kafillik yoki bank kafolati bilan taminlanishi mumkin.

Ushbu bob qoidalari penya va jarima to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati berilganda ham qo’llaniladi.

Oldingi tahrirga qarang.

Ushbu bobning qoidalari soliq agentlariga va ushbu Kodeksning 482-moddasida nazarda tutilgan hollarga nisbatan tatbiq etilmaydi.

(97-moddaning o’n uchinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 1 dekabrdagi O’RQ-652-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 02.12.2020 y., 03/20/652/1581-son — 2020 yil 1 martdan etiboran yuzaga keladigan munosabatlarga nisbatan ham tatbiq etiladi)

98-modda. Soliqni to’lash muddatini o’zgartirishni istisno etadigan holatlar

Agar manfaatdor shakhsga nisbatan quyidagi shartlardan hech bo’lmaganda bittasi bajarilayotgan bo’lsa, soliqni to’lash muddati o’zgartirilishi mumkin emas:

1) agar ushbu moddaning ikkinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining buzilishi bilan bog’liq jinoyat alomatlari bo’yicha jinoiy ish qo’zg’atilgan bo’lsa;

2) ushbu shakhs bunday o’zgartirishdan soliq solinishi lozim bo’lgan o’z pul mablag’larini yoki boshqa mol-mulkini yashirish uchun foydalanishini yoki ushbu shakhs doimiy yashash uchun O’zbekiston Respublikasidan tashqariga chiqib ketishini takhmin qilish uchun etarlicha asoslar mavjud bo’lsa;

3) ushbu shakhs soliqni to’lash muddatini o’zgartirish to’g’risida ariza bergan kundan oldingi uch yil mobaynida ushbu Kodeksning 99-moddasida ko’rsatilgan organ tomonidan soliq to’lash muddatini tegishli o’zgartirish shartlari buzilganligi munosabati bilan ilgari berilgan kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatining amal qilishini tugatish to’g’risida qaror chiqarilgan bo’lsa;

4) bankrotlik to’g’risida ish qo’zg’atilgan bo’lsa.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan shartlar ushbu Kodeks 99-moddasining ikkinchi qismida nazarda tutilgan hollarga nisbatan tatbiq etilmaydi.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan holatlar mavjud bo’lgan taqdirda, soliq to’lash muddatini o’zgartirish to’g’risida qaror qabul qilinishi mumkin emas, qabul qilingan qaror esa bekor qilinishi lozim.

Qabul qilingan qaror bekor qilingani to’g’risida manfaatdor shakhs va ushbu shakhs hisobda turgan joydagi soliq organi uch kunlik muddatda yozma shaklda khabardor qilinadi. Manfaatdor shakhs bunday qaror ustidan ushbu Kodeksda belgilangan tartibda shikoyat qilishga haqli.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’iga nisbatan soliq to’lash muddatini o’zgartirish amalga oshirilmaydi.

99-modda. Soliqlarni to’lash muddatlarini o’zgartirish to’g’risida qaror qabul qilishga vakolatli organlar

Quyidagi organlar soliqlarni to’lash muddatlarini o’zgartirish to’g’risida qarorlar qabul qilish vakolatiga ega organlardir (bundan buyon ushbu moddada vakolatli organlar deb yuritiladi):

1) ushbu Kodeks 17-moddasi birinchi qismining 1 — 5-bandlarida ko’rsatilgan soliqlar bo’yicha — O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi (bundan ushbu qismning 3-bandida va ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan hollar mustasno);

2) ushbu Kodeks 17-moddasi birinchi qismining 6 — 8-bandlarida ko’rsatilgan soliqlar va aylanmadan olinadigan soliq bo’yicha — O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda mahalliy davlat hokimiyati organlari. Bunday soliqlarga nisbatan to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati ikki yilgacha muddatga berilishi mumkin;

3) O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali tovarlar olib o’tilishi munosabati bilan to’lanishi lozim bo’lgan soliqlar bo’yicha — bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda bojkhona organlari (bundan ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan hollar mustasno).

O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi soliq to’lovchiga ushbu Kodeksning 17-moddasida ko’rsatilgan har qanday soliq bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini uch yilgacha muddatga berishga haqli. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berishda ushbu Kodeks 98-moddasining birinchi qismida belgilangan cheklovlardan chetga chiqishga haqli.

100-modda. Soliqlarni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish shartlari

Soliqni to’lash bo’yicha muddatni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati manfaatdor shakhsga, basharti uning moliyaviy ahvoli ushbu soliqni belgilangan muddatda to’lash imkonini bermasa, biroq ko’rsatilgan shakhsda bunday soliqni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash uchun berilgan muddat mobaynida to’lash imkoniyati yuzaga keladi deb takhmin qilish uchun etarlicha asoslar mavjud bo’lsa, berilishi mumkin.

Soliq to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati manfaatdor shakhsga quyidagi asoslardan loaqal bittasi mavjud bo’lgan taqdirda berilishi mumkin:

1) ushbu shakhsga tabiiy ofat, tekhnologik falokat yoki boshqa bartaraf etib bo’lmaydigan holatlar natijasida zarar etkazilganligi;

2) ushbu shakhsni byudjetdan (davlat maqsadli jamg’armalaridan) moliyalashtirish kechiktirilganligi yoki ushbu shakhs tomonidan bajarilgan davlat buyurtmasi, davlat ehtiyojlari yoki mahalliy davlat hokimiyati organlarining ehtiyojlari uchun bajarilgan ishlar va (yoki) ko’rsatilgan khizmatlar haqini to’lash kechiktirilganligi;

3) manfaatdor shakhs soliqni bir yo’la to’lashi oqibatida uning nochorligi (bankrotligi) alomatlari paydo bo’lishi khavfi yuzaga kelganligi;

4) jismoniy shakhsning mulkiy holati (qonun hujjatlariga muvofiq undiruv qaratilishi mumkin bo’lmagan mol-mulk hisobga olinmaganda) soliqni bir yo’la to’lash imkoniyatini istisno etishi;

5) manfaatdor shakhs tomonidan tovarlar yoki khizmatlarni ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish mavsumiy khususiyatga ega ekanligi;

6) O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali tovarlar olib o’tilishi munosabati bilan bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan to’lanishi lozim bo’lgan soliqlarni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish uchun asoslar mavjud ekanligi.

Ushbu modda ikkinchi qismining 1, 3 — 6-bandlarida ko’rsatilgan asoslar mavjud bo’lganda, soliqni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati quyidagilarga berilishi mumkin:

1) yuridik shakhsga — uning sof aktivlari qiymatidan oshmaydigan summaga;

2) jismoniy shakhsga — uning mol-mulki qiymatidan oshmaydigan summaga, bundan O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq undiruv qaratilishi mumkin bo’lmagan mol-mulk mustasno.

Yuridik shakhslar va yakka tartibdagi tadbirkorlar soliqni hisobga olish joyidagi soliq organiga yozma, shu jumladan soliq to’lovchining shakhsiy kabineti orqali khabarnoma yuborib, soliq auditi natijalari bo’yicha qo’shimcha hisoblangan soliqlar summalarini, shuningdek moliyaviy sanksiyalarni tekshiruv materiallarini ko’rib chiqish natijalari yuzasidan soliq organi tomonidan qabul qilingan qaror kuchga kirgan kundan etiboran olti oy mobaynida teng ulushlarda to’lashga haqli.

Agar soliqlarni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati ushbu modda ikkinchi qismining 1 yoki 2-bandlarida ko’rsatilgan asoslar bo’yicha berilgan bo’lsa, qarz summasiga foizlar hisoblanmaydi.

Agar soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati ushbu modda ikkinchi qismining 3 — 6-bandlarida va (yoki) to’rtinchi qismida ko’rsatilgan asoslarga ko’ra berilgan bo’lsa, kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash davrida amalda bo’lgan O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qayta moliyalashtirish stavkasiga teng stavkadan kelib chiqqan holda qarz summasiga foizlar hisoblanadi.

101-modda. Soliqlarni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish tartibi

Soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi ariza manfaatdor shakhs tomonidan tegishli vakolatli organga beriladi.

Manfaatdor shakhsning soliqni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi arizasiga quyidagi hujjatlar ilova qilinadi:

1) ushbu shakhs hisobda turgan joydagi soliq organining uning soliqlar, penyalar va jarimalar bo’yicha hisob-kitoblari holati to’g’risidagi malumotnomasi;

2) ushbu shakhs hisobda turgan joydagi soliq organining mazkur shakhsga banklarda ochilgan barcha hisobvaraqlar ro’ykhati ko’rsatilgan malumotnomasi;

3) ushbu shakhsning banklardagi hisobvaraqlari bo’yicha ko’rsatilgan ariza berilishidan oldingi olti oy davomida har oylik pul mablag’lari aylanishi to’g’risida, shuningdek uning haqi to’lanmagan hisob-kitob hujjatlarining tegishli kartotekasiga joylashtirilgan hisob-kitob hujjatlari mavjudligi to’g’risida yokhud ushbu kartotekada ularning mavjud emasligi to’g’risida banklar malumotnomalari;

4) ushbu shakhsning banklardagi barcha hisobvaraqlarida mavjud bo’lgan pul mablag’larining qoldiqlari to’g’risida banklar malumotnomalari;

5) ushbu shakhsning soliqni to’lash muddati o’zgartirilgan davrda soliqni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi qaror qaysi shartlarga ko’ra qabul qilingan bo’lsa, o’sha shartlarga rioya etilishini nazarda tutuvchi majburiyati, shuningdek qarzdorlikni so’ndirishning takhminiy grafigi;

6) soliqni to’lash muddatini o’zgartirish asoslari mavjudligini tasdiqlovchi ushbu moddaning uchinchi — sakkizinchi qismlarida ko’rsatilgan hujjatlar.

Ushbu Kodeks 100-moddasining ikkinchi qismi 1-bandida ko’rsatilgan asos bo’yicha soliqni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi manfaatdor shakhsning arizasiga quyidagilar ilova qilinadi:

1) ushbu shakhsga nisbatan uning ariza bilan murojaat etishi uchun asos bo’lgan bartaraf etib bo’lmaydigan holatlar vujudga kelganligi fakti to’g’risidagi khulosa;

2) ko’rsatilgan holatlar natijasida ushbu shakhsga etkazilgan zararni baholash dalolatnomasi.

Ushbu moddaning uchinchi qismida ko’rsatilgan hujjatlar mahalliy davlat hokimiyati organi yoki fuqaro muhofazasi, aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan himoya qilish sohasidagi organlar, fuqarolarning o’zini o’zi boshqarishi organlari tomonidan tuziladi.

Ushbu Kodeks 100-moddasining ikkinchi qismi 2-bandida ko’rsatilgan asos bo’yicha soliqni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi manfaatdor shakhsning arizasiga bunday asos mavjudligini va byudjetdan (davlat maqsadli jamg’armalaridan) moliyalashtirish hisobiga ushbu shakhsga kelib tushmagan summani yoki ushbu shakhs tomonidan bajarilgan davlat buyurtmasining, davlat ehtiyojlari yoki mahalliy davlat hokimiyati organlarining ehtiyojlari uchun bajarilgan ishlar va (yoki) ko’rsatilgan khizmatlarning haqi to’lanmaganligini tasdiqlovchi moliya organining hujjati ilova qilinadi.

Ushbu Kodeks 100-moddasining ikkinchi qismi 3-bandida ko’rsatilgan asos mavjudligi manfaatdor shakhsning moliyaviy holatini tahlil qilish natijalari bo’yicha O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi yoki u vakolat bergan soliq organi tomonidan aniqlanadi. Bunday tahlil O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va sanoat vazirligi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda tasdiqlanadigan uslubiyatga muvofiq o’tkaziladi.

Ushbu Kodeks 100-moddasining ikkinchi qismi 4-bandida ko’rsatilgan asos bo’yicha soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi manfaatdor shakhsning arizasiga jismoniy shakhsning ko’char va ko’chmas mulki (bundan qonun hujjatlariga muvofiq undiruv qaratilishi mumkin bo’lmagan mol-mulk mustasno) to’g’risidagi malumotlar ilova qilinadi.

Ushbu Kodeks 100-moddasining ikkinchi qismi 5-bandida ko’rsatilgan asos bo’yicha soliqni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi manfaatdor shakhsning arizasiga ushbu shakhs tomonidan tuzilgan, mazkur shakhsning umumiy daromadlarida uning mavsumiy khususiyatga ega bo’lgan faoliyatdan olingan daromadlarining ulushi kamida 50 foizni tashkil etishini tasdiqlovchi hujjat ilova qilinadi.

Mavsumiy khususiyatga ega bo’lgan tarmoqlar va faoliyat turlarining ro’ykhati O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.

Soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi manfaatdor shakhsning arizasida ushbu shakhs mazkur bobga muvofiq qarz summasiga hisoblangan foizlarni to’lash majburiyatini o’z zimmasiga oladi.

Vakolatli organning talabiga ko’ra, manfaatdor shakhs garov predmeti bo’lishi mumkin bo’lgan mol-mulk to’g’risidagi hujjatlarni, kafillik khatini yoki bank kafolatini taqdim etadi.

Vakolatli organ manfaatdor shakhsning iltimosnomasi bo’yicha ushbu shakhs tomonidan qarz summasining to’lanishini vaqtinchalik (ariza ko’rib chiqiladigan davrda) to’khtatib turish to’g’risida qaror qabul qilishga haqli. Bunday qarorning ko’chirma nuskhasi manfaatdor shakhs tomonidan o’zi hisobga olingan joydagi soliq organiga qaror qabul qilingan kundan etiboran besh kunlik muddatda taqdim etiladi.

Soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish yokhud uni berishni rad etish to’g’risidagi qaror vakolatli organ tomonidan manfaatdor shakhsning arizasi olingan kundan etiboran o’ttiz kun ichida qabul qilinadi.

Soliqni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi qarorda quyidagilar ko’rsatilishi kerak:

1) qarz summasi;

2) kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati berilayotgan soliq;

3) qarz summasini va hisoblangan foizlarni to’lash tartibi hamda muddatlari.

Tegishli hollarda soliqni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi qarorda garov predmeti bo’lgan mol-mulk to’g’risidagi hujjatlar, kafillik khati yoki bank kafolati ko’rsatilishi kerak.

Soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi qaror ushbu qarorda belgilangan kundan etiboran kuchga kiradi. Bunda soliqni to’lash uchun belgilangan kundan etiboran ushbu qaror kuchga kiradigan kunga qadar bo’lgan butun vaqt uchun tegishli penyalar, agar to’lovning ko’rsatilgan muddati ushbu qaror kuchga kiradigan kundan oldin bo’lsa, qarz summasiga kiritiladi.

Agar soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash mol-mulk garovi evaziga beriladigan bo’lsa, uni berish to’g’risidagi qaror faqat ushbu Kodeksning 107-moddasida nazarda tutilgan tartibda mol-mulk garovi to’g’risidagi shartnoma tuzilgandan keyingina kuchga kiradi.

Soliqni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berishni rad etish to’g’risidagi qaror asoslantirilgan bo’lishi kerak.

Soliqlarni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berishni rad etish to’g’risidagi qaror ustidan manfaatdor shakhs qonun hujjatlarida belgilangan tartibda shikoyat qilishi mumkin.

Soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi qarorning ko’chirma nuskhasi vakolatli organ tomonidan mazkur qaror qabul qilingan kundan etiboran uch kunlik muddatda ushbu shakhs hisobda turgan joydagi soliq organiga yuboriladi.

102-modda. Soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lashning amal qilishini tugatish

Soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lashning amal qilishi tegishli qarorning amal qilish muddati o’tganidan keyin tugatiladi yokhud ushbu moddada nazarda tutilgan hollarda bu muddat kelishidan oldin tugatilishi mumkin.

Soliqning to’liq summasi va tegishli foizlarning summasi belgilangan muddat o’tgunga qadar to’langan taqdirda soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lashning amal qilishi muddatidan oldin tugatiladi.

Soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash shartlari manfaatdor shakhs tomonidan buzilgan taqdirda, uning amal qilishi soliqni to’lash bo’yicha majburiyatni bajarish muddatini tegishli o’zgartirish to’g’risida qaror qabul qilgan vakolatli organning qarori bilan muddatidan oldin tugatilishi mumkin.

Ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan hollarda soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lashning amal qilishi muddatidan oldin tugatilganda manfaatdor shakhs tegishli qarorni olganidan keyin bir oy ichida soliq qarzining to’lanmagan summasini, shuningdek soliqni to’lashni kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lashning amal qilishini tugatish to’g’risidagi qaror qabul qilingan kundan keyingi kundan boshlab ushbu summa to’langan kungacha bo’lgan har bir kalendar kun uchun penya to’lashi kerak. Bunda soliq qarzining qoplanmasdan qolgan summasi kechiktirish (bo’lib-bo’lib to’lash) imkoniyatini berish to’g’risidagi qarorda ko’rsatilgan soliq qarzi summasi to’lashni kechiktirish (bo’lib-bo’lib to’lash) amal qilgan davrda kechiktirish (bo’lib-bo’lib to’lash) haqidagi qarorga muvofiq hisoblangan foizlar summasiga oshirilgan summa bilan haqiqatda to’langan summalar hamda foizlar o’rtasidagi farq sifatida aniqlanadi.

Soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish to’g’risidagi qaror bekor qilingani to’g’risidagi khabarnoma ushbu qarorni qabul qilgan vakolatli organ tomonidan qaror qabul qilingan kundan etiboran besh kun ichida ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibda manfaatdor shakhsga yuboriladi. Bunday qarorning ko’chirma nuskhasi ayni shu muddatda manfaatdor shakhs hisobda turgan joydagi soliq organiga yuboriladi.

Vakolatli organning soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lashning amal qilishini muddatidan ilgari tugatish to’g’risidagi qarori ustidan manfaatdor shakhs qonun hujjatlarida belgilangan tartibda shikoyat qilishi mumkin.

Ushbu bobda nazarda tutilgan va manfaatdor shakhs tomonidan to’lanishi lozim bo’lgan foizlar ularni to’lash muddati buzilgan taqdirda hamda ularni to’lash to’g’risidagi talabnomani bajarish muddati o’tganidan keyin ushbu Kodeksning 15-bobida nazarda tutilgan tartibda va muddatlarda undiriladi.

12-bob. Ortiqcha to’langan va ortiqcha undirilgan soliqlarni hisobga olish hamda qaytarish

103-modda. Ortiqcha to’langan va ortiqcha undirilgan soliqlarni hisobga olish hamda qaytarish to’g’risidagi umumiy qoidalar

Soliq to’lovchi tomonidan ortiqcha to’langan yoki undan ortiqcha undirilgan soliq summasi soliq to’lovchining qarzi bo’lmagan taqdirda shu soliq to’lovchiga qaytarilishi yokhud ushbu soliq bo’yicha kelgusi to’lovlar hisobiga hisobga olinishi lozim.

Soliq to’lovchida soliq qarzi mavjud bo’lgan taqdirda, ortiqcha to’langan yoki ortiqcha undirilgan soliq summasi ushbu qarzni uzish hisobiga quyidagi ketma-ketlikda hisobga olinishi lozim:

1) mazkur soliq turining penyasi bo’yicha qarz hisobiga;

2) boshqa soliqlar va ularning penyalari bo’yicha qarzni uzish hisobiga;

3) soliqqa oid huquqbuzarliklar uchun jarimalarni to’lash hisobiga.

Ortiqcha to’langan soliq summasi soliq to’lovchining arizasiga ko’ra soliq to’lovchiga to’liq yoki qisman qaytarilishi mumkin.

Ushbu moddaning birinchi yoki ikkinchi qismiga muvofiq va uchinchi qismini hisobga olgan holda qaytarilishi lozim bo’lgan summani soliq to’lovchiga qaytarish ushbu Kodeksning 104 va 105-moddalarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

Soliqlarning ortiqcha to’langani ehtimolidan dalolat beruvchi faktlar aniqlangan taqdirda, soliq organining yoki soliq to’lovchining taklifiga ko’ra soliqlar, penyalar va jarimalar bo’yicha hisob-kitoblarni birgalikda o’zaro solishtirish o’tkazilishi mumkin.

Soliqning ortiqcha to’langan summalarini hamda hisoblangan foizlarini hisobga olish yoki qaytarish milliy valyutada amalga oshiriladi.

Ushbu bobda belgilangan qoidalar ortiqcha to’langan yoki ortiqcha undirilgan bo’nak va joriy to’lovlar, yig’imlar, penyalar va jarimalarning summalarini hisobga olishga yoki qaytarishga nisbatan ham qo’llaniladi hamda soliq agentlari va yig’imlarni to’lovchilarga nisbatan ham tatbiq etiladi.

Ushbu bobda belgilangan qoidalar ortiqcha to’langan yoki ortiqcha undirilgan yig’imlar, penyalar va jarimalar summalarini boshqa vakolatli organlar tomonidan hisobga olishga yoki qaytarishga nisbatan ham qo’llaniladi.

Ushbu bobda belgilangan qoidalar soliq organining qaroriga ko’ra o’rni qoplanishi lozim bo’lgan qo’shilgan qiymat solig’i summasini hisobga olishga yoki qaytarishga nisbatan ham qo’llaniladi.

Ushbu bobda belgilangan qoidalar noto’g’ri to’langan soliq summasini, shuningdek penyalar va jarimalarni hisobga olishga yoki qaytarishga nisbatan ham qo’llaniladi.

104-modda. Ortiqcha to’langan soliqni hisobga olish yoki qaytarish tartibi

Soliq bo’yicha qarzini qoplash hisobiga soliq to’lovchi tomonidan ortiqcha to’langan summani ushbu Kodeksning 103-moddasi ikkinchi qismida nazarda tutilgan hisobga olish soliq organlari tomonidan mustaqil ravishda amalga oshiriladi.

Ortiqcha to’langan soliq summasini soliq qarzini qoplash hisobiga hisobga olish to’g’risidagi qaror soliq organi tomonidan soliqning ortiqcha to’langanligi fakti aniqlagan kundan etiboran yoki agar soliq organi va soliq to’lovchi tomonidan u to’lagan soliqlarni birgalikda o’zaro solishtirish o’tkazilgan bo’lsa, bunday birgalikdagi solishtirish dalolatnomasi soliq organi va soliq to’lovchi tomonidan imzolangan kundan etiboran yokhud sudning tegishli qarori qonuniy kuchga kirgan kundan etiboran o’n kun ichida qabul qilinadi.

Ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan qoida soliq to’lovchiga o’zi ortiqcha to’lagan soliq summasini uning soliq qarzini qoplash hisobiga hisobga olish to’g’risida soliq organiga yozma ariza taqdim etishiga to’sqinlik qilmaydi. Bunday ariza mavjud bo’lgan taqdirda soliq organining ortiqcha to’langan soliq summasini soliq qarzini uzish hisobiga hisobga olish to’g’risidagi qarori soliq to’lovchining arizasi olingan kundan etiboran yoki, agar birgalikda o’zaro solishtirish o’tkazilgan bo’lsa, soliq organi soliq to’lovchi bilan u to’lagan soliqlarni birgalikda o’zaro solishtirish dalolatnomasini imzolagan kundan etiboran o’n kun ichida qabul qilinadi.

Ortiqcha to’langan soliq summasi, ushbu Kodeksning 103-moddasi qoidalarini inobatga olgan holda, soliq to’lovchiga uning yozma arizasiga binoan soliq organi tomonidan bunday ariza olingan kundan etiboran o’n besh kun ichida qaytarilishi lozim.

Ortiqcha to’langan soliq summasini hisobga olish yoki qaytarish to’g’risidagi ariza, agar soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, ko’rsatilgan summa to’langan kundan etiboran besh yil ichida berilishi mumkin.

Ortiqcha to’langan soliq summasini qaytarish to’g’risidagi qaror soliq organi tomonidan soliq to’lovchining tegishli arizasi olingan kundan etiboran yoki, agar birgalikda o’zaro solishtirish o’tkazilgan bo’lsa, soliq organi soliq to’lovchi bilan u to’lagan soliqlarning birgalikdagi o’zaro solishtirish dalolatnomasini imzolagan kundan etiboran o’n kun ichida qabul qilinadi.

Ushbu moddaning sakkizinchi qismida ko’rsatilgan muddat o’tgunga qadar soliq organining tegishli summani qaytarish to’g’risidagi qarori asosida rasmiylashtirilgan ortiqcha to’langan soliq summasini qaytarishga doir topshiriqnoma soliq organi tomonidan byudjet to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq soliq to’lovchiga qaytarib berishni amalga oshirish uchun g’aznachilikka yuboriladi.

Soliq organi ortiqcha to’langan soliq summasini hisobga olishni yoki qaytarishni rad etish to’g’risidagi qabul qilingan qaror haqida soliq to’lovchiga bunday qaror qabul qilingan kundan etiboran uch kun ichida khabar qilishi shart. Agar ortiqcha to’langan soliq summasini soliq to’lovchiga qaytarish ushbu moddaning to’rtinchi qismida belgilangan muddat buzilgan holda amalga oshirilsa, belgilangan muddatda qaytarilmagan summa uchun soliq to’lovchiga qaytarish muddati buzilgan har bir kalendar kun uchun foizlar hisoblanadi. Hisoblangan foizlar tegishli byudjet mablag’lari hisobidan to’lanadi. Foiz stavkasi qaytarish muddati buzilgan kunlarda amal qilgan O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qayta moliyalashtirish stavkasiga teng etib qabul qilinadi.

Yanglishib to’langan soliq summalari, shuningdek penyalar va (yoki) jarimalar soliq to’lovchiga uning yokhud bankning yoki O’zbekiston Respublikasi G’aznachiligining yozma murojaati asosida, agar khatolik ular tomonidan yo’l qo’yilgan bo’lsa, qaytariladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ining ortiqcha to’langan summalari shu konsolidasiyalashgan guruhning masul ishtirokchisiga ushbu moddada belgilangan tartibda hisobga olinishi (qaytarilishi) lozim.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomaning amal qilishi tugagan taqdirda, soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha ortiqcha to’langan foyda solig’ining ushbu konsolidasiyalashgan guruh bo’yicha mavjud bo’lgan soliq qarzi hisobiga hisobga olinmaydigan va (yoki) hisobga olinmagan summalari shu soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi bo’lgan yuridik shakhsga uning yozma arizasiga binoan hisobga olinishi yoki qaytarilishi lozim.

105-modda. Ortiqcha undirilgan soliqni hisobga olish yoki qaytarish tartibi

Ortiqcha undirilgan soliq summalarini hisobga olish yoki qaytarish to’g’risida soliq organiga ariza soliq to’lovchi tomonidan undan soliq ortiqcha undirilgani fakti o’ziga malum bo’lgan kundan yoki sud qarori qonuniy kuchga kirgan kundan etiboran besh yil ichida berilishi mumkin.

Ortiqcha undirilgan soliq summasi ushbu Kodeksning 103-moddasi qoidalarini hisobga olgan holda soliq to’lovchiga uning yozma arizasiga muvofiq soliq organi tomonidan bunday ariza qabul qilingan kundan etiboran o’n besh kun ichida, unga hisoblangan foizlar bilan birga qaytarilishi lozim.

Ortiqcha undirilgan soliq summasiga foizlar soliq to’lovchi undan soliq ortiqcha undirilgani fakti o’ziga malum bo’lgan kundan yoki sudning qarori qonuniy kuchga kirgan kundan etiboran o’ttiz kun ichida murojaat etgan taqdirda hisoblanadi. Foizlar undirilgan kundan keyingi kundan etiboran haqiqiy hisobga olingan (qaytarilgan) kunga qadar hisoblanadi. Hisoblangan foizlar tegishli byudjet mablag’lari hisobidan to’lanadi. Foiz stavkasi O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining shu kunlardagi amal qilayotgan qayta moliyalashtirish stavkasiga teng etib qabul qilinadi.

Agar soliq ortiqcha undirilgani fakti aniqlangan bo’lsa, soliq organi ortiqcha undirilgan soliq summasini, shuningdek ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan tartibda ortiqcha undirilgan summaga hisoblangan foizlarni hisobga olish va (yoki) qaytarish to’g’risida qaror qabul qiladi.

Ortiqcha undirilgan soliq summasini soliq to’lovchining soliq qarzini uzish hisobiga yoki o’sha soliq turi bo’yicha yokhud ushbu Kodeksning 103-moddasi ikkinchi qismida nazarda tutilgan boshqa soliqlar bo’yicha kelgusi to’lovlar hisobiga hisobga olish soliq organlari tomonidan ushbu Kodeksning 104-moddasi birinchi — beshinchi qismlarida ortiqcha to’langan soliq summalarini hisobga olish uchun belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

Ortiqcha undirilgan soliqni qaytarish tartibi ushbu Kodeksning 104-moddasida ortiqcha to’langan soliq summalarini qaytarish uchun belgilangan tartibga aynan o’khshashdir.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha ortiqcha undirilgan foyda solig’i summalari shu konsolidasiyalashgan guruhning masul ishtirokchisiga ushbu moddada belgilangan tartibda hisobga olinishi yoki qaytarilishi lozim.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tuzish to’g’risidagi shartnomaning amal qilishi tugatilgan taqdirda ushbu konsolidasiyalashgan guruh bo’yicha mavjud bo’lgan soliq qarzi hisobiga hisobga olinishi lozim bo’lmagan va (yoki) hisobga olinmagan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ining ortiqcha undirilgan summalari soliq to’lovchilar ushbu konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi bo’lgan yuridik shakhsga uning yozma arizasi asosida hisobga olinishi yoki qaytarilishi lozim.

13-bob. Soliq majburiyatining bajarilishini taminlash

106-modda. Soliq majburiyatining bajarilishini taminlash usullari

Soliq majburiyatining bajarilishi mol-mulk garovi, kafillik, bank kafolati, penyalar, bankdagi hisobvaraqlar bo’yicha operasiyalarning to’khtatilishi va soliq to’lovchining mol-mulkini khatlash bilan taminlanishi mumkin.

Soliq to’lovchining soliq majburiyatini bajarish bo’yicha taminlash chorasi sifatida mol-mulkni khatlash uning arizasiga ko’ra:

1) qimmatli qog’ozlar uyushgan bozorida muomalada bo’lgan qimmatli qog’ozlarning garovi yoki ushbu Kodeksning 107-moddasida nazarda tutilgan tartibda rasmiylashtirilgan boshqa mol-mulk garovi bilan;

2) ushbu Kodeksning 108-moddasida nazarda tutilgan tartibda rasmiylashtirilgan uchinchi shakhsning kafilligi bilan almashtirilishi mumkin;

3) ushbu Kodeksning 109-moddasida nazarda tutilgan tartibda rasmiylashtirilgan bank kafolati bilan.

Ushbu Kodeksning 109-moddasida nazarda tutilgan tartibda rasmiylashtirilgan amaldagi bank kafolati berilgan taqdirda, soliq organi soliq to’lovchiga ushbu bandda nazarda tutilgan taminlash choralarini almashtirishni rad etishga haqli emas.

Soliq majburiyatining bajarilishini taminlash usullari, ularni qo’llash tartibi va shartlari ushbu bobda belgilanadi.

O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali tovarlarni olib o’tish munosabati bilan to’lanishi lozim bo’lgan soliqlar bo’yicha bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda va shartlarda soliq majburiyatining bajarilishini taminlashning boshqa choralari ham qo’llanilishi mumkin.

107-modda. Mol-mulk garovi

Ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda soliqlarni to’lash majburiyati mol-mulk garovi bilan taminlanishi mumkin.

Mol-mulk garovi soliq organi va garovga qo’yuvchi o’rtasidagi shartnoma bilan rasmiylashtiriladi. Soliq to’lovchining o’zi yoki uchinchi shakhs garovga qo’yuvchi bo’lishi mumkin.

Soliq to’lovchi tegishli soliq summalarini va tegishli penyalarni to’lash bo’yicha majburiyatini bajarmagan taqdirda, soliq organi ushbu majburiyatning garovga qo’yilgan mol-mulk qiymati hisobidan bajarilishini fuqarolik to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiradi.

Fuqarolik qonun hujjatlariga muvofiq o’ziga nisbatan garov belgilanishi mumkin bo’lgan mol-mulk, agar ushbu moddada boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, garov predmeti bo’lishi mumkin.

Boshqa shartnoma bo’yicha garov predmeti soliq organi va garovga qo’yuvchi o’rtasidagi shartnoma bo’yicha garov predmeti bo’lishi mumkin emas.

Garov chog’ida mol-mulk garovga qo’yuvchida qolishi yokhud garovga qo’yuvchining mablag’lari hisobiga soliq organiga (garovga oluvchiga), garovga qo’yilgan mol-mulkning but saqlanishini taminlash majburiyati unga yuklangan holda, topshirilishi mumkin.

Garovga qo’yilgan mol-mulkka nisbatan biron-bir bitimni, shu jumladan soliq qarzi summalarini uzish maqsadida bitimlarni tuzish faqat garovga oluvchi bilan kelishilgan holda amalga oshirilishi mumkin.

Soliq majburiyatining bajarilishini taminlash usuli sifatida garov belgilashda yuzaga keladigan huquqiy munosabatlarga nisbatan, agar soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, fuqarolik qonun hujjatlarining qoidalari qo’llaniladi.

108-modda. Kafillik

Soliq majburiyatini bajarish muddatlari o’zgargan taqdirda va ushbu Kodeksda nazarda tutilgan boshqa hollarda soliqlarni to’lash majburiyati kafillik bilan taminlanishi mumkin.

Kafillik tufayli kafil, agar soliq to’lovchi tegishli soliq summalarini va tegishli penyalarni belgilangan muddatda to’lamasa, soliq organlari oldida soliq to’lovchining soliqlarni to’lash bo’yicha majburiyatini to’liq hajmda bajarish majburiyatini oladi.

Kafillik fuqarolik to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq soliq organi va kafil o’rtasidagi shartnoma bilan rasmiylashtiriladi.

Soliq to’lovchi kafillik bilan taminlangan soliqni to’lash bo’yicha majburiyatini bajarmagan taqdirda, kafil va soliq to’lovchi solidar javobgar bo’ladilar.

To’lanishi bo’yicha majburiyat kafillik bilan taminlangan soliq belgilangan muddatda to’lanmagan yoki to’liq to’lanmagan taqdirda, soliq organi soliqni to’lash to’g’risidagi talabnomani bajarish muddati tugagan kundan etiboran besh kun ichida kafillik shartnomasi bo’yicha pul summasini to’lash to’g’risida kafilga talabnoma yuboradi.

Agar kafil kafillik shartnomasi bo’yicha pul summasini to’lash to’g’risidagi talabnomani belgilangan muddatda bajarmasa, soliq organi ushbu Kodeksning 15-bobida nazarda tutilgan tartibda va muddatlarda ushbu kafildan to’lash majburiyati uning kafilligi bilan taminlangan summalarni majburiy ravishda undirish choralarini qo’llaydi.

Kafil shartnomaga muvofiq o’z zimmasiga olgan majburiyatlarini bajargach, kafil tomonidan to’langan summalarni, shuningdek shu summalar bo’yicha foizlarni hamda soliq to’lovchining majburiyatlari bajarilishi munosabati bilan ko’rilgan zararlarning o’rni qoplanishini soliq to’lovchidan talab qilish huquqi unga o’tadi.

Yuridik yoki jismoniy shakhs kafil bo’lishi mumkin.

Soliqni to’lash bo’yicha bitta majburiyatga nisbatan bir vaqtning o’zida bir nechta kafilning ishtirok etishiga yo’l qo’yiladi.

Soliq majburiyatining bajarilishini taminlash bo’yicha chora sifatida kafillik belgilanishida yuzaga keladigan huquqiy munosabatlarga nisbatan, agar soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, fuqarolik qonun hujjatlarining qoidalari qo’llaniladi.

Ushbu moddaning qoidalari yig’imlarni to’lashdagi kafillikka nisbatan ham qo’llaniladi.

109-modda. Bank kafolati

Soliq majburiyatini bajarish muddatlari o’zgargan taqdirda va ushbu Kodeksda nazarda tutilgan boshqa hollarda soliqni to’lash majburiyati bank kafolati bilan taminlanishi mumkin.

Agar soliq to’lovchi to’lanishi lozim bo’lgan soliq summalarini va tegishli penyalarni belgilangan muddatda to’lamasa, bank kafolati tufayli bank (kafolat beruvchi) soliq organlari oldida soliq to’lovchining soliqni to’lash bo’yicha majburiyatini to’liq hajmda bajarish majburiyatini o’z zimmasiga oladi.

Bank kafolati quyidagi talablarga javob berishi kerak:

1) kafolat qaytarib olinmaydigan va boshqa shakhsga o’tkazilmaydigan bo’lishi kerak;

2) kafolatda soliq organi tomonidan kafolat beruvchiga ushbu moddada nazarda tutilmagan hujjatlarni taqdim etishga doir ko’rsatma bo’lishi mumkin emas;

3) amal qilish muddati, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchi tomonidan bank kafolati bilan taminlangan soliq to’lash majburiyatini bajarishning belgilangan muddati o’tadigan kundan etiboran kamida olti oydan keyin tugashi kerak;

4) qaysi summaga berilgan bo’lsa, o’sha summa kafolat beruvchi tomonidan soliq to’lovchining soliqni va tegishli penyalarni to’lash bo’yicha majburiyati, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, to’liq hajmda bajarilishini taminlashi kerak;

5) kafolat beruvchi tomonidan ushbu bank kafolati bo’yicha pul summasini to’lash to’g’risidagi talabnoma belgilangan muddatda bajarilmagan taqdirda, soliq organi tomonidan to’lash majburiyati bank kafolati bilan taminlangan summalarni kafolat beruvchidan undirish choralari qo’llanilishini nazarda tutishi kerak.

Kafolat beruvchidan undirish, agar soliq organining mazkur talabnomasi kafolat beruvchiga bank kafolatining amal qilish muddati tugagunga qadar yuborilgan bo’lsa, ushbu Kodeksning 121 va 123-moddalarida nazarda tutilgan tartibda hamda muddatlarda amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchi tomonidan soliqni to’lash bo’yicha majburiyatning bajarilishi bank kafolati bilan taminlangan soliq belgilangan muddatda to’lanmagan yoki to’liq to’lanmagan taqdirda, soliq organi soliqni to’lash to’g’risidagi talabnomani bajarish muddati tugagan kundan etiboran besh kun ichida kafolat beruvchiga bank kafolati bo’yicha pul summasini to’lash haqida talabnoma yuboradi.

Bank kafolati bo’yicha majburiyat kafolat beruvchi tomonidan u bank kafolati bo’yicha pul summasini to’lash to’g’risida talabnoma olgan kundan etiboran besh kun ichida bajarilishi lozim.

Kafolat beruvchi soliq organiga bank kafolati bo’yicha pul summasini to’lash to’g’risidagi talabnomani qanoatlantirishni rad etishga haqli emas (bundan bank kafolati berilgan muddat tugaganidan keyin kafolat beruvchiga talabnoma taqdim etilgan hollar mustasno).

Ushbu moddada nazarda tutilgan qoidalar penyalar va jarimalarni to’lash bo’yicha majburiyatning bajarilishini taminlovchi bank kafolatlariga nisbatan ham qo’llaniladi.

O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan belgilanadigan tartibda va shartlarda O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhsi yoki chet el yuridik shakhsi tomonidan soliqni to’lash majburiyati khalqaro reyting agentliklarining yuqori reytingiga ega bo’lgan chet el bankining bank kafolati bilan taminlanishi mumkin. Chet el bankining bunday kafolati ushbu modda uchinchi qismining 1 — 4-bandlarida nazarda tutilgan talablarga mos bo’lishi kerak.

110-modda. Penya

Soliq to’lovchi soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan soliqlarni to’lash muddatini buzgan taqdirda to’lashi lozim bo’lgan pul summasi penyadir.

Tegishli penyalarning summasi to’lanishi lozim bo’lgan soliq summalaridan tashqari va soliqni to’lash bo’yicha majburiyatning bajarilishini taminlashga doir boshqa choralar, shuningdek soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik choralari qo’llanilishidan qati nazar to’lanadi.

Penyalar, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan soliqni to’lash kunidan keyingi kundan boshlab soliqni to’lash bo’yicha majburiyatni bajarish kechiktirilgan har bir kalendar kun uchun hisoblanadi.

Soliqni to’lash bo’yicha kechiktirish (bo’lib-bo’lib to’lash) imkoniyatini berish to’g’risida ariza berilganligi to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasiga penyalar hisoblanishini to’khtatib turmaydi.

Soliq to’lovchi, uning bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarning to’khtatilishi yoki pul mablag’lariga taqiq qo’yilishi shaklidagi soliq organining undirish to’g’risida taminot choralari haqidagi qarori qabul qilinganligi sababli to’lay olmagan soliq qarziga penya hisoblanmaydi. Bunday holda penyalar ko’rsatib o’tilgan holatlarning butun amal qilish davri uchun hisoblanmaydi.

Soliqni hisoblash va to’lash tartibi haqida yoki soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini qo’llashga doir boshqa masalalar bo’yicha moliya yoki soliq organi (uning mansabdor shakhsi) tomonidan o’z vakolatlari doirasida soliq to’lovchiga yoki nomuayyan doiradagi shakhslarga berilgan yozma tushuntirishlarni bajarishi natijasida soliq to’lovchida hosil bo’lgan soliq bo’yicha qarz summasiga penya hisoblanmaydi.

Penyalar soliq monitoringini o’tkazish jarayonida soliq organining soliq to’lovchiga yuborilgan asosli fikrini bajarishi natijasida soliq to’lovchida hosil bo’lgan soliq bo’yicha qarz summasiga ham hisoblanmaydi.

Ushbu moddaning oltinchi va ettinchi qismlarida ko’rsatilgan holatlar, shu organning mohiyati va mazmuniga ko’ra soliq qarzi hosil bo’lgan soliq (hisobot) davrlariga taalluqli tegishli hujjat mavjud bo’lgan taqdirda, shunday hujjat qabul qilingan sanadan qati nazar, aniqlanadi.

Ushbu moddaning oltinchi va ettinchi qismlari qoidalari, agar soliq organining mazkur yozma tushuntirishlari yoki asoslantirilgan fikri soliq to’lovchi tomonidan taqdim etilgan to’liq bo’lmagan yoki noto’g’ri akhborotga asoslangan bo’lsa, qo’llanilmaydi.

Har bir kechiktirilgan kun uchun penyalar soliqning to’lanmagan summasidan kelib chiqib foizlarda belgilanadi.

Penyaning foiz stavkasi O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining shu davrda amalda bo’lgan qayta moliyalash stavkasining uch yuzdan biriga teng etib qabul qilinadi.

Penyalar tegishli soliq to’lanadigan byudjetga (davlat maqsadli jamg’armasiga) to’lanadi.

Penyalar soliq to’lovchining bankdagi hisobvaraqlaridagi pul mablag’lari hisobidan, shuningdek soliq to’lovchining boshqa mol-mulki hisobidan ushbu Kodeksning 15-bobida nazarda tutilgan tartibda majburiy ravishda undirilishi mumkin.

Yuridik shakhslardan va yakka tartibdagi tadbirkorlardan penyani majburiy ravishda undirish ushbu Kodeksning 121 — 124-moddalarida nazarda tutilgan tartibda, boshqa jismoniy shakhslardan esa — ushbu Kodeksning 125-moddasida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi.

Ushbu Kodeksning 120-moddasi ettinchi — sakkizinchi qismlarida nazarda tutilgan hollarda yuridik shakhslardan va yakka tartibdagi tadbirkorlardan penyani majburiy ravishda undirish sud tartibida amalga oshiriladi.

Ushbu moddada nazarda tutilgan qoidalar soliq agentlariga ham tatbiq etiladi.

111-modda. Banklardagi hisobvaraqlar bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish

Soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risidagi qaror soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) tomonidan o’n kundan ko’p bo’lmagan muddatga qabul qilinishi mumkin. Soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni o’n kundan ko’p muddatga to’khtatib turish to’g’risidagi qaror soliq organining iltimosnomasiga asosan sud tomonidan qabul qilinishi mumkin. Bunda soliq to’lovchining (soliq agentining) bank hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalari sud tomonidan qaror qabul qilingunga qadar to’khtatib turiladi.

Soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risida qaror elektron shaklda soliq organi tomonidan bankka yuboriladi. Bir vaqtning o’zida soliq organi tomonidan soliq to’lovchining shakhsiy kabinetiga uning bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalar to’khtatib turilishi to’g’risida khabarnoma buning sabablarini ko’rsatgan holda yuboriladi.

Yuridik shakhslar va yakka tartibdagi tadbirkorlarning bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish soliq organi tomonidan mazkur soliq to’lovchilarning (soliq agentlarining) soliq majburiyatlari bajarilishini taminlash uchun quyidagi hollarda qo’llanilishi mumkin:

1) ushbu soliq to’lovchi (soliq agenti) tomonidan soliq organiga moliyaviy va (yoki) soliq hisoboti bunday hisobotni taqdim etishning belgilangan muddati tugaganidan keyin o’n kun ichida taqdim etilmaganda;

2) soliq to’lovchi (soliq agenti) tomonidan soliq organining kameral soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha talabnomasiga tushuntirishlar va (yoki) tuzatishlar belgilangan muddatda taqdim etilmaganda, shuningdek soliq to’lovchi tomonidan soliq organi talab qilgan hujjatlar taqdim etilmaganda;

3) soliq tekshiruvini o’tkazayotgan soliq organlarining mansabdor shakhslarini ko’rsatilgan hududga yoki binoga (bundan turar joylar mustasno) kirishiga to’sqinlik qilishda. Soliq organi mansabdor shakhsining kirishiga to’sqinlik qilinishi uning o’zi va tekshirilayotgan shakhs tomonidan imzolanadigan dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi. Bunday dalolatnoma asosida soliq organi bankdagi hisobvaraqlar bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turadi;

4) soliq to’lovchining (soliq agentining) o’zi ko’rsatgan manzilda yo’qligida.

Soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraq bo’yicha operasiyalarning to’khtatib turilishi banklar tomonidan soliq to’lovchining (soliq agentining) barcha hisobvaraqlari bo’yicha barcha chiqim operasiyalari to’khtatib turilishini anglatadi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi tomonidan soliq hisoboti bunday hisobotni taqdim etishning belgilangan muddati o’tgach o’n kun ichida taqdim etilmagan taqdirda, bankdagi hisobvaraqlar bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risidagi qaror masul ishtirokchining yoki ushbu konsolidasiyalashgan guruh barcha ishtirokchilarining operasiyalariga nisbatan soliq organi rahbari (uning o’rinbosari) tomonidan qabul qilinishi mumkin.

Soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraq bo’yicha operasiyalarning to’khtatib turilishi fuqarolik qonun hujjatlariga muvofiq birinchi navbatda ko’rsatilgan to’lovlarga, shuningdek qonun hujjatlariga muvofiq undiruvga yo’l qo’yilmaydigan banklardagi hisobvaraqlarga tatbiq etilmaydi.

112-modda. Soliq to’lovchining (soliq agentining) banklardagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risidagi qarorni bekor qilish tartibi

Soliq to’lovchining (soliq agentining) banklardagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risidagi qaror quyidagilar asosida qaror qabul qilingan taqdirda bekor qilinadi:

1) ushbu Kodeksning 111-moddasi uchinchi qismi 1-bandi asosida — soliq to’lovchi (soliq agenti) tomonidan moliyaviy va (yoki) soliq hisoboti taqdim etilgan kundan keyin bir kundan kechirtirmasdan;

2) ushbu Kodeksning 111-moddasi uchinchi qismi 2-bandi asosida — soliq organining talabiga javoban hujjatlar, tushuntirishlar va (yoki) tuzatishlar taqdim etilgan kuni;

3) ushbu Kodeksning 111-moddasi uchinchi qismi 3-bandi asosida — soliq organining tekshiruv o’tkazayotgan mansabdor shakhslariga kirish huquqi berilgan kundan keyin bir kundan kechiktirmay;

4) ushbu Kodeksning 111-moddasi uchinchi qismi 4-bandi asosida — soliq to’lovchining (soliq agentining) u malum qilgan manzilida yo’qligining asosliligi soliq organi tomonidan etirof etilgan kundan keyin bir kundan kechiktirmay. Bunday etirof uchun soliq to’lovchining vakili soliq to’lovchi hisobda turgan joydagi soliq organiga zarur tushuntirishlarni shakhsan taqdim etishi shart.

Soliq to’lovchi (soliq agenti) boshqa soliq organida hisobga qo’yilganda, agar hisobda turish joyi o’zgarganligi haqidagi malumotlar oldingi hisobda turish joyidagi soliq organiga malum bo’lmasa, shuningdek tekhnik khatolar yuz berganda va boshqa shu kabi hollarda soliq to’lovchining hisobga olingan joyda yo’qligi asosli deb etirof etilishi mumkin.

Soliq to’lovchining (soliq agentining) uning filiali yoki alohida bo’linmasi hisobda turgan joyda yokhud soliq solish obekti hisoblangan mulki joylashgan erda yo’qligi, khususan filial yoki alohida bo’linma tugatilgan yoki ko’rsatilgan mulk realizasiya qilingan taqdirda asosli deb etirof etilishi mumkin.

Soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turishni bekor qilish to’g’risidagi qaror bankka elektron shaklda bunday qaror qabul qilingan kundan keyingi kundan kechiktirmay yuboriladi.

Soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish va to’khtatib turishni bekor qilish to’g’risidagi soliq organining qarorlarini bankka elektron shaklda yuborish tartibini O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi bilan kelishilgan holda belgilaydi.

Soliq organi tomonidan soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risidagi qarorni bekor qilish muddati yoki bunday qarorni bankka yuborish muddati buzilgan taqdirda to’khtatib turish rejimi amal qilgan pul mablag’lari summasiga foizlar hisoblanadi, bu foizlar soliq organi tomonidan soliq to’lovchiga (soliq agentiga) muddat buzilgan har bir kalendar kun uchun to’lanishi lozim.

Agar soliq organi soliq to’lovchining (soliq agentining) hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risida noqonuniy qaror chiqargan bo’lsa, to’khtatib turish rejimi amal qilgan pul mablag’lari summasiga nisbatan bank soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risidagi qarorni olgan kundan etiboran to uni bekor qilish to’g’risidagi qarorni olgunga qadar har bir kalendar kun uchun ushbu soliq to’lovchiga to’lanishi lozim bo’lgan foizlar hisoblanadi.

Ushbu moddaning oltinchi va ettinchi qismlarida ko’rsatilgan hollarda, foiz stavkasi soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalar noqonuniy to’khtatib turilgan, soliq organi soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risidagi qarorni bekor qilish yoki soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turishni bekor qilish to’g’risidagi qarorni bankka yuborish muddatini buzgan kunlarda amal qilgan O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qayta moliyalashtirish stavkasiga teng etib qabul qilinadi.

113-modda. Banklardagi hisobvaraqlar bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risidagi qarorlarning banklar tomonidan bajarilishi tartibi

Soliq organining soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risidagi qarori bank tomonidan so’zsiz bajarilishi lozim.

Soliq organining qaroriga ko’ra hisobvaraqlar bo’yicha operasiyalar to’khtatib turilishi oqibatida soliq to’lovchi (soliq agenti) ko’rgan zarar uchun bank javobgar bo’lmaydi.

Agar ushbu Kodeksning 111-moddasi birinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish bank soliq to’lovchining bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risida soliq organining qarorini olgan kundan etiboran, to soliq organining ushbu to’khtatib turishni bekor qilish to’g’risidagi qarori olinadigan kunga qadar amal qiladi.

Soliq to’lovchining (soliq agentining) hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risidagi qaror bankka elektron shaklda yuborilganda, bank tomonidan ushbu qaror olingan sana va vaqtni belgilash tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki bilan kelishilgan holda belgilanadi.

Agar soliq to’lovchining (soliq agentining) hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risidagi qaror qabul qilinganidan so’ng soliq to’lovchining (soliq agentining) nomi va (yoki) uning soliq organining ushbu qaroriga muvofiq operasiyalar to’khtatib turilgan bankdagi hisobvarag’i rekvizitlari o’zgarsa, mazkur qaror bank tomonidan o’z nomini o’zgartirgan soliq to’lovchiga (soliq agentiga) va rekvizitlari o’zgartirilgan hisobvaraqqa nisbatan ijro etilishi shart.

Soliq to’lovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish to’g’risida soliq organi yoki sudning qarorini olganidan keyin banklar ushbu soliq to’lovchiga (soliq agentiga) yangi hisobvaraqlar, omonatlar va depozitlar ochishga haqli emas, bundan qonun hujjatlariga muvofiq undiruv yo’l qo’yilmaydigan hisobvaraqlar mustasno.

114-modda. Mol-mulkni khatlash

Soliq organining soliq to’lovchi bo’lgan yuridik shakhsning mol-mulkiga nisbatan mulk huquqini cheklashga doir harakati soliq qarzini undirish to’g’risidagi qarorning bajarilishini taminlash usuli sifatida mol-mulkni khatlashdir.

Soliq qarzi bo’yicha soliq to’lovchilarning mol-mulkini khatlash sud qaroriga ko’ra amalga oshiriladi. Soliq to’lovchi tomonidan soliq qarzi tan olingan taqdirda, soliq organi qarori asosida soliq to’lovchining soliq qarzi bo’yicha mol-mulkiga taqiq qo’yishi mumkin.

Soliq to’lovchining soliq qarzi bo’yicha uning mol-mulkini khatlash soliq to’lovchiga soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma yuborilgan kundan boshlab o’n besh kalendar kun ichida u tomonidan to’liq bajarilmagan taqdirda amalga oshiriladi.

Mol-mulkni khatlash to’liq yoki qisman bo’lishi mumkin.

Mol-mulkni to’liq khatlash soliq to’lovchining o’z mol-mulkiga nisbatan huquqlarini shunday cheklashki, bunda u khatlangan mol-mulkni tasarruf etishga haqli emas, ushbu mol-mulkka egalik qilish va undan foydalanish esa soliq organining rukhsati bilan hamda uning nazorati ostida amalga oshiriladi.

Mol-mulkni qisman khatlash soliq to’lovchining o’z mol-mulkiga nisbatan huquqlarini shunday cheklashki, bunda ushbu mol-mulkka egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf etish soliq organining rukhsati bilan va uning nazorati ostida amalga oshiriladi.

Mol-mulkni khatlash soliq to’lovchining bankdagi hisobvaraqlarida pul mablag’lari etarli bo’lmagan yoki yo’q bo’lgan taqdirda faqat soliqni (penyani, jarimani) to’lash majburiyati uning ana shu mol-mulki hisobidan bajarilishini taminlash uchun qo’llanilishi mumkin.

Mol-mulkni khatlash ushbu Kodeksning 117-moddasiga muvofiq soliq organi tomonidan soliq qarzini undirish to’g’risidagi talabnoma soliq to’lovchiga yuborilgandan so’ng qo’llanilishi mumkin.

Soliq to’lovchining barcha mol-mulki khatlab qo’yilishi mumkin.

Faqat soliq qarzini uzish uchun zarur va etarli bo’lgan mol-mulk khatlab qo’yilishi lozim.

O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasa orqali faoliyatni amalga oshirmaydigan chet el yuridik shakhsining ko’chmas mulki obekti, mazkur ko’chmas mulki obektining qiymati undiriladigan soliq qarzi summasidan ortiq bo’lganda, O’zbekiston Respublikasi hududida ushbu chet el shakhsining undiruv qaratilishi mumkin bo’lgan boshqa mol-mulki bo’lmagan taqdirda khatlab qo’yiladi.

Soliq to’lovchining mol-mulkini khatlash to’g’risidagi qaror soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) tomonidan tegishli qaror shaklida qabul qilinadi.

Soliq to’lovchining mol-mulkini khatlash kholislar ishtirokida amalga oshiriladi.

Mol-mulkni khatlashni amalga oshiruvchi organ mol-mulkni khatlash chog’ida soliq to’lovchining (uning qonuniy va (yoki) vakolatli vakilining) ishtirok etishini rad qilishga haqli emas.

Khatlashni amalga oshirishda kholislar, mutakhassislar sifatida ishtirok etuvchi shakhslarga, shuningdek soliq to’lovchiga (uning vakiliga) ularning huquqlari va majburiyatlari tushuntiriladi.

Mol-mulkni khatlash oldidan khatlashni amalga oshiruvchi mansabdor shakhslar soliq to’lovchiga (uning vakiliga) khatlab qo’yish to’g’risidagi qarorni va o’zlarining vakolatlarini tasdiqlovchi hujjatlarni ko’rsatishi shart.

Khatlashni amalga oshirishda mol-mulkni khatlash to’g’risida bayonnoma tuziladi.

Mol-mulkni khatlash to’g’risidagi bayonnomada yoki unga ilova qilinadigan ro’ykhatda khatlanishi lozim bo’lgan mol-mulk sanab o’tiladi va tavsiflanadi, ashyolarning nomi, miqdori va khususiy alomatlari, imkoni bo’lganda ularning qiymati ko’rsatiladi.

Khatlanishi lozim bo’lgan barcha ashyolar kholislarga va soliq to’lovchiga (uning vakiliga) ko’rsatiladi.

Mol-mulkni khatlab qo’yish to’g’risida qaror chiqargan soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) khatlab qo’yilgan mol-mulk turishi lozim bo’lgan joyni belgilaydi.

Khatlab qo’yilgan mol-mulkni boshqa shakhsga berishga (bundan khatlashni qo’llagan soliq organining nazorati ostida yoki rukhsati bilan amalga oshirilishi mustasno), rastrata qilishga yoki yashirishga yo’l qo’yilmaydi.

Mol-mulkni khatlab qo’yish to’g’risida o’ziga nisbatan qaror qabul qilingan soliq to’lovchining iltimosiga ko’ra, soliq organi mol-mulkni khatlashni ushbu Kodeksning 107-moddasiga muvofiq mol-mulk garoviga almashtirishga haqli.

Soliq qarzi uzilgan va (yoki) ushbu Kodeksning 107-moddasiga muvofiq mol-mulk garovi to’g’risida shartnoma tuzilgan taqdirda, mol-mulkni khatlash to’g’risidagi qaror soliq organining vakolatli mansabdor shakhsi tomonidan bekor qilinadi.

Soliq organi mol-mulkni khatlash to’g’risidagi qaror bekor qilingani to’g’risida soliq to’lovchini ushbu qaror qabul qilingan kundan keyin besh kun ichida khabardor qiladi.

Mol-mulkni khatlash to’g’risidagi qaror mol-mulk khatlab qo’yilgan paytdan to ushbu qaror uni chiqargan soliq organining vakolatli mansabdor shakhsi tomonidan bekor qilingunga qadar yokhud ushbu qaror yuqori turuvchi soliq organi yoki sud tomonidan bekor qilingunga qadar amal qiladi.

Ushbu moddada belgilangan qoidalar yuridik shakhs bo’lgan soliq agentining mol-mulkini khatlashga nisbatan ham qo’llaniladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’iga doir soliq majburiyatlarining bajarilishini taminlash maqsadida ushbu moddaning qoidalari quyidagi khususiyatlarni hisobga olgan holda qo’llaniladi:

birinchi navbatda ushbu soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi masul ishtirokchisining mol-mulki khatlanadi;

soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi masul ishtirokchisining mol-mulki ushbu soliq majburiyatini bajarish uchun etarli bo’lmagan taqdirda, soliq organi etishmagan summa qismida ushbu konsolidasiyalashgan guruhning boshqa ishtirokchilariga tegishli mol-mulkni khatlashga haqli. Bunda soliq organining rahbari (uning o’rinbosari) soliq to’lovchilar to’g’risidagi mavjud akhborot asosida soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining boshqa ishtirokchilari mol-mulkini qaysi ketma-ketlikda khatlashni mustaqil ravishda belgilaydi.

14-bob. Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma

115-modda. Soliqlarni to’lash bo’yicha majburiyatlarning bajarilishini taminlash

Soliq to’lash majburiyatiga ega bo’lgan soliq to’lovchi uni to’lashga doir to’lov topshiriqnomasini khizmat ko’rsatuvchi bankka, o’zining bank hisobvarag’ida pul mablag’lari bor-yo’qligidan qati nazar, ushbu Kodeksda belgilangan to’lov muddatidan kechiktirmasdan taqdim etishi shart.

Agar soliq to’lovchida to’lanmagan soliq qarzi mavjud bo’lsa, soliq organi unga soliqlarni to’lash muddati o’tganidan keyin uch kundan kechiktirmay soliq qarzini uzish to’g’risida talabnoma yuboradi.

116-modda. Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma

Soliq to’lovchiga uning zimmasidagi soliq qarzi summasi to’g’risida, shuningdek shu qarz summasini belgilangan muddatda to’lash majburiyati haqida khabar yuborish soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnomadir.

Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma soliq to’lovchi bo’lgan yuridik shakhsga yoki yakka tartibdagi tadbirkorga tadbirkorlik faoliyati bo’yicha unda ushbu Kodeksning 100-moddasida nazarda tutilgan soliq qarzi yoki foizlar mavjud bo’lgan taqdirda yuboriladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’iga doir soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma ushbu soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisiga yuboriladi.

Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma soliq to’lovchiga soliq haqidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlikka tortilishidan qati nazar yuboriladi.

Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnomada soliq bo’yicha qarz summasi, talabnoma yuborilayotgan paytga hisoblangan penyalar miqdori, jarimalar summasi, shuningdek soliq to’lovchi talablarni bajarmagan taqdirda, soliq qarzini undirish va soliq majburiyati bajarilishini taminlash bo’yicha ko’riladigan choralar haqidagi malumotlar ko’rsatilishi kerak.

Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnomaning shakli O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan tasdiqlanadi.

Ushbu bobda nazarda tutilgan qoidalar soliq agentlariga yuboriladigan talabnomalarga ham tatbiq etiladi.

Ushbu Kodeksning 120-moddasi sakkizinchi — o’ninchi qismlarida va 122-moddasida nazarda tutilgan hollarda soliq to’lovchining soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma boshqa shakhslarga yuborilishi mumkin. Bunday hollarda ushbu bobda nazarda tutilgan barcha qoidalar mazkur shakhslarga yuborilgan soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnomalarga ham tatbiq etiladi.

117-modda. Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnomani yuborish tartibi va muddatlari

Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma soliq to’lovchiga u hisobda turgan soliq organi tomonidan yuboriladi.

Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma soliq to’lovchiga ushbu qarz aniqlangan kundan etiboran yoki soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha aniqlangan soliq qarzini uzish to’g’risidagi qaror kuchga kirgan sanadan etiboran uch ish kunidan kechiktirmay yuborilishi kerak.

Ushbu Kodeks 116-moddasining ettinchi va sakkizinchi qismlarida nazarda tutilgan hollarda soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnomalar boshqa shakhslarga ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan tartibda yuboriladi. Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma olingan sanadan etiboran ko’rsatilgan boshqa shakhslar ushbu talabnomani bajarish qismida soliq qarziga ega bo’lgan soliq to’lovchilarga tenglashtiriladi.

118-modda. Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnomani o’zgartirish

Agar soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma soliq to’lovchiga yuborilganidan keyin ushbu talabnomada ko’rsatilgan soliqlar bo’yicha qarz summasi, penyalar yoki soliq haqidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun jarimalar summasi o’zgarishiga olib kelgan holatlarni aniqlagan taqdirda, soliq organi ushbu soliq to’lovchiga soliq qarzini uzish to’g’risidagi aniqlashtirilgan talabnomani yuborishi yokhud ilgari yuborilgan talabnomani chaqirib olishi shart. Mazkur qoida soliq to’lovchi tomonidan soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnomada ko’rsatilgan soliq, penya yoki jarimalar bo’yicha qarzlari qisman to’langan hollarga tatbiq etilmaydi.

Soliq qarzini uzish to’g’risidagi aniqlashtirilgan talabnoma yoki ilgari yuborilgan talabnomaga doir chaqiruv khati soliq to’lovchiga ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan o’zgarishlarga olib kelgan holatlar aniqlangan kundan etiboran uch kun ichida yuboriladi.

119-modda. Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnomani bajarish

Soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnoma yuridik shakhs, shuningdek tadbirkorlik faoliyatiga doir qismi bo’yicha yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan olingan kundan etiboran o’ttiz kalendar kun ichida soliq qarzi to’lanmagan taqdirda va agar ushbu Kodeksning 120 — 122-moddalarida nazarda tutilgan choralar qo’llanishi natijasida soliq qarzi uzilmay qolaversa, soliq organlari undiruvni ushbu Kodeksning 123-124-moddalarida belgilangan tartibda soliq to’lovchining mol-mulkiga qaratadi.

15-bob. Soliq qarzini undirish

120-modda. Soliq qarzini undirish to’g’risidagi umumiy qoidalar

Soliq qarzi belgilangan muddatda to’lanmagan yoki to’liq to’lanmagan taqdirda bu qarzni undirish ushbu bobda nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi.

Soliq qarzi mazkur soliq qarziga ega bo’lgan soliq to’lovchidan, ushbu moddada nazarda tutilgan hollarda esa — boshqa shakhslardan undiriladi.

Agar soliq to’lovchining soliqlar bo’yicha qarzini uzishga doir majburiyati bank kafolati, uchinchi shakhsning kafilligi yokhud mol-mulk garovi bilan taminlangan bo’lsa, soliq to’lovchi soliqlar bo’yicha soliq qarzini uzmagan yoki to’liq uzmagan taqdirda, soliq organi soliq qarzining to’lanmagan summasini tegishlicha bank kafolatini bergan bankdan, kafildan yokhud garovga qo’yilgan mol-mulk qiymatidan undirishi shart.

Yuridik shakhsdan yoki yakka tartibdagi tadbirkordan soliq qarzini undirish ushbu Kodeksning 121 — 124-moddalarida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi.

Yakka tartibdagi tadbirkor bo’lmagan jismoniy shakhsdan soliq qarzini undirish ushbu Kodeksning 125-moddasida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi.

Yuridik shakhsdan yoki yakka tartibdagi tadbirkordan soliq qarzini undirish dastlab uning bank hisobvaraqlaridagi pul mablag’lari hisobidan, ular etishmagan taqdirda esa mazkur shakhsning boshqa mol-mulki hisobidan amalga oshiriladi.

Ushbu moddada nazarda tutilgan hollarda soliq to’lovchining yoki boshqa shakhsning soliq qarzi uning bank hisobvaraqlaridagi pul mablag’lari hisobidan undirish imkoni bo’lmagan qismida boshqa shakhslardan undirilishi mumkin.

Agar soliq to’lovchining tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan oladigan tushumi yoki boshqa daromadlari boshqa shakhslarning bankdagi hisobvaraqlariga kelib tushgan bo’lsa, soliq to’lovchining soliq qarzi shu shakhslardan undirilishi mumkin.

Agar soliq to’lovchi soliq tekshiruvi to’g’risida bilgan paytdan etiboran o’zining pul mablag’larini yoki boshqa mulkini o’zga shakhslarga bergan bo’lsa, soliq to’lovchining soliq qarzi shu shakhslardan undirilishi mumkin.

Ushbu modda sakkizinchi va to’qqizinchi qismlarining qoidalari tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olinadigan tushum yoki boshqa daromadlar yokhud pul mablag’lari yoki boshqa mulk o’zga shakhslarga bir nechta operasiyalar orqali o’tkazib berilganligi aniqlangan hollarda ham qo’llaniladi.

Ushbu moddaning sakkizinchi — o’ninchi qismlarida ko’rsatilgan hollarda mazkur shakhslardan soliq qarzini undirish soliq to’lovchining realizasiya qilingan tovarlari (ishlari, khizmatlari) uchun kelib tushgan tushum, boshqa daromadlari, u tomonidan o’tkazilgan pul mablag’lari, boshqa mol-mulkning qiymati doirasida amalga oshiriladi. Soliq organi mazkur shakhslar to’g’risida o’zida mavjud bo’lgan akhborot asosida va soliq to’lovchining soliq qarzi miqdoriga bog’liq tarzda ushbu qarzni undirishni ko’rsatilgan qaysi shakhslardan va qanday nisbatda undirishni amalga oshirishni mustaqil ravishda belgilashga haqli.

Ushbu moddaning sakkizinchi — o’ninchi qismlarida nazarda tutilgan hollarda soliq qarzini undirish sud tartibida amalga oshiriladi.

Soliqni sud tartibida undirish quyidagi hollarda ham amalga oshiriladi, agar soliqni to’lash majburiyati:

1) soliq organi tomonidan bitimni tavsiflashni, soliq to’lovchining maqomini yoki faoliyati khususiyatini o’zgartirishga asoslangan bo’lsa;

2) o’zaro aloqador shakhslar o’rtasida bitimlar tuzilishi munosabati bilan transfert narkh belgilash chog’idagi soliq nazorati natijalariga ko’ra yuzaga kelgan bo’lsa.

Ushbu bobning qoidalari O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali tovarlarni olib o’tish munosabati bilan to’lanadigan soliqlar bo’yicha soliq qarzini undirishga, shuningdek soliq agentlarining soliq qarzini undirishga ham tatbiq etiladi.

121-modda. Soliq qarzini bank hisobvaraqlaridagi pul mablag’lari hisobidan undirish

Soliq qarzi belgilangan muddatda to’lanmagan yoki to’liq to’lanmagan taqdirda, soliq qarzini undirish — undiruvni bank hisobvaraqlaridagi pul mablag’lariga (shu jumladan, korporativ kartalardagi pul mablag’lariga) qaratish yo’li bilan majburiy tartibda amalga oshiriladi.

Ushbu moddaning qoidalari faqat yuridik shakhslarga va yakka tartibdagi tadbirkorlarga nisbatan qo’llaniladi.

Soliq qarzini majburiy tartibda undirish to’lanmagan soliq qarziga ega bo’lgan soliq to’lovchidan yoki soliq agentidan, ushbu Kodeksning 120 va 122-moddalarida nazarda tutilgan hollarda esa boshqa shakhslardan ham amalga oshirilishi mumkin.

Soliq qarzini undirish soliq organi tomonidan majburiyatga ega shakhsning hisobvarag’i ochilgan bankka ushbu shakhsning hisobvaraqlaridan zarur pul mablag’larini hisobdan chiqarish va byudjetga o’tkazish uchun inkasso topshiriqnomasini elektron shaklda yuborish yo’li bilan amalga oshiriladi.

Soliq organining majburiyatga ega shakhsning hisobvaraqlaridan pul mablag’larini hisobdan chiqarish va byudjetga o’tkazishga doir inkasso topshiriqnomasining shakli hamda uni bankka yuborish tartibini O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki bilan kelishilgan holda belgilaydi.

Agar soliq to’lovchi soliqni to’lash uchun to’lov topshiriqnomasini mustaqil ravishda yubormagan bo’lsa, soliq organining inkasso topshiriqnomasi soliq to’lovchining hisobvarag’iga soliqni to’lash uchun belgilangan muddat tugagach uch ish kunidan kechiktirmay qo’yiladi.

Soliq organining majburiyatga ega shakhsning hisobvaraqlaridan pul mablag’larini hisobdan chiqarish va byudjet tizimiga o’tkazishga doir inkasso topshiriqnomasi bank tomonidan fuqarolik to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan to’lovlar navbatini hisobga olgan holda bank tomonidan so’zsiz bajarilishi shart.

Quyidagi hollarda soliq organlari majburiyatga ega shakhslarning hisobvaraqlaridan pul mablag’larini hisobdan chiqarish va byudjet tizimiga o’tkazishga doir bajarilmagan (to’liq yoki qisman) inkasso topshiriqnomalarini chaqirib olish to’g’risida qaror qabul qiladi:

1) ushbu Kodeksning 11-bobiga muvofiq soliq qarziga nisbatan kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati taqdim etilganda;

2) soliq qarzi uzilganda, shu jumladan ushbu Kodeksning 12-bobiga muvofiq ortiqcha to’langan yoki ortiqcha undirilgan summalar hisobga olinishi munosabati bilan soliq qarzi uzilganda;

3) ushbu Kodeksning 96-moddasiga muvofiq undirilishi umidsiz deb etirof etilgan soliq qarzi hisobdan chiqarilganda;

4) ushbu Kodeksning 83-moddasiga muvofiq taqdim etilgan aniqlashtirilgan soliq hisoboti bo’yicha soliq va penya summalari kamaytirilganda.

Soliq qarzini undirish milliy valyutadagi talab qilib olguncha depozit hisobvaraqlaridan, bunday hisobvaraqlarda mablag’lar etarli bo’lmagan taqdirda esa — majburiyatga ega shakhsning chet el valyutasidagi talab qilib olguncha depozit hisobvaraqlaridan amalga oshirilishi mumkin. Majburiyatga ega shakhsning valyuta hisobvaraqlaridan soliq qarzini undirish O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining valyuta sotiladigan sanada belgilangan kursi bo’yicha milliy valyutada undiriladigan summaga ekvivalent summada amalga oshiriladi.

Soliq qarzini undirish muddatli depozitlarga joylashtirilgan mablag’lar hisobidan, ularning amal qilish muddati tugagunga qadar amalga oshirilmaydi.

Valyuta hisobvaraqlarida turgan mablag’larni undirish chog’ida soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) inkasso topshiriqnomasi bilan bir vaqtning o’zida bankka majburiyatga ega shakhsning valyutasini sotish uchun topshiriqnoma yuboradi. Mazkur topshiriqnoma bank tomonidan u olingan kundan keyingi operasiya kunidan kechiktirmay bajariladi. Chet el valyutasini sotish bilan bog’liq kharajatlar shu majburiyatga ega shakhsning hisobidan amalga oshiriladi.

Soliq organining majburiyatga ega shakhsning bankdagi hisobvaraqlaridan pul mablag’larini hisobdan chiqarish va byudjet tizimiga o’tkazishga doir inkasso topshiriqnomasi bank tomonidan inkasso topshiriqnomasi olingan kundan keyingi bir operasiya kunidan kechiktirmay, valyuta hisobvaraqlaridan undirishda esa — ikki operasiya kunidan kechiktirmay bajariladi.

Agar bank tomonidan soliq organining inkasso topshiriqnomasi olingan kunda majburiyatga ega shakhsning hisobvaraqlarida uni bajarish uchun pul mablag’lari etarli bo’lmasa, inkasso topshiriqnomasi shu hisobvaraqlarga pul mablag’lari kelib tushishiga qarab, har bir bunday tushum kunidan keyingi bir yoki ikki operasiya kunidan kechiktirmay, hisobvaraq valyutasiga bog’liq holda bajariladi. Mazkur inkasso topshiriqnomasi bank tomonidan fuqarolik to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan to’lovlar navbatini hisobga olgan holda bank tomonidan bajariladi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchilaridan bank hisobvaraqlaridagi pul mablag’lari hisobidan soliq qarzini undirishning o’ziga khos khususiyatlari ushbu Kodeksning 122-moddasida belgilanadi.

122-modda. Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilarining bank hisobvaraqlaridagi pul mablag’lari hisobidan soliq qarzini undirish

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’i yuzasidan soliq qarzini shu konsolidasiyalashgan guruh ishtirokchilarining bank hisobvaraqlaridagi pul mablag’lari hisobidan undirishda ushbu Kodeksning 124-moddasi qoidalari mazkur moddada nazarda tutilgan khususiyatlarni hisobga olgan holda qo’llaniladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’i yuzasidan soliq qarzini to’lash to’g’risidagi talabnoma ushbu Kodeksning 116-moddasida belgilangan tartibda yuboriladi. Bunday talabnoma soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ini to’lash uchun belgilangan muddat o’tganidan keyin yuboriladi.

Bank hisobvaraqlaridagi pul mablag’lari hisobidan soliq qarzini undirish birinchi navbatda soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi masul ishtirokchisining pul mablag’lari hisobidan amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi masul ishtirokchisining bank hisobvaraqlarida soliq qarzining butun summasini undirish uchun pul mablag’lari etarli bo’lmasa yoki umuman bo’lmasa, undirilmay qolgan summani undirish ushbu konsolidasiyalashgan guruh qolgan ishtirokchilarining banklardagi pul mablag’lari hisobidan amalga oshiriladi.

Soliq organi soliq to’lovchilar to’g’risidagi o’zida mavjud bo’lgan akhborot asosida soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilarining bank hisobvaraqlaridagi pul mablag’lari hisobiga undirish amalga oshiriladigan tarkibini, shuningdek oldingi ishtirokchilarning bankdagi hisobvaraqlarida pul mablag’lari etarli bo’lmagan taqdirda, ushbu ishtirokchilardan bunday undirishning ketma-ketligini mustaqil ravishda belgilaydi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining soliq qarzi ushbu konsolidasiyalashgan guruh ishtirokchilaridan biri tomonidan uzilgan, shu jumladan qisman uzilgan taqdirda, ko’rsatilgan soliq qarzini undirish tartib-taomili ushbu ishtirokchi tomonidan uzilgan qismi bo’yicha tugatiladi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining o’ziga nisbatan undiruv to’g’risida qaror chiqarilgan ishtirokchilariga soliq to’lovchilar uchun ushbu Kodeksda nazarda tutilgan huquqlar va kafolatlar tatbiq etiladi.

123-modda. Soliq qarzini boshqa mol-mulk hisobidan undirish

Agar majburiyatga ega shakhsning soliq qarzini ushbu Kodeksning 121 va 122-moddalarida nazarda tutilgan tartibda undirish mumkin bo’lmasa, soliq organi soliq qarzini shu majburiyatga ega shakhsning boshqa mol-mulki, shu jumladan naqd pul mablag’lari hisobidan undirishga haqli.

Soliq qarzini undirish soliq qarzini uzish to’g’risidagi talabnomada ko’rsatilgan summalar doirasida hamda ushbu Kodeksning 121 va 122-moddalariga muvofiq undiruv amalga oshirilgan summalarni hisobga olgan holda amalga oshiriladi.

Ushbu moddaning qoidalari soliq qarzini faqat yuridik shakhslar va yakka tartibdagi tadbirkorlardan undirishga nisbatan qo’llaniladi.

Majburiyatga ega shakhsning mol-mulki hisobidan soliq qarzini undirish quyidagilarga nisbatan ushbu ketma-ketlikda amalga oshiriladi:

1) ushbu Kodeksning 121 va 122-moddalariga muvofiq undiruv qaratilmagan naqd pul mablag’lariga nisbatan;

2) mahsulotlar (tovarlar) ishlab chiqarishda bevosita ishtirok etmaydigan mol-mulkka, khususan, qimmatli qog’ozlar, valyuta qimmatliklari, ishlab chiqarishga mo’ljallanmagan binolar, engil avtotransport, khizmat khonalarining dizayni ashyolariga nisbatan;

3) tayyor mahsulotlarga (tovarlarga), shuningdek ishlab chiqarishda ishtirok etmaydigan va (yoki) bevosita ishtirok etishga mo’ljallanmagan boshqa moddiy qimmatliklarga nisbatan;

4) ishlab chiqarishda bevosita ishtirok etish uchun mo’ljallangan khom ashyo va materiallarga nisbatan, shuningdek dastgohlar, uskunalar, binolar, inshootlar va boshqa asosiy vositalarga nisbatan;

5) boshqa shakhslarga egalik qilish, foydalanish yoki tasarruf etish shartnomasi bo’yicha ushbu mol-mulkka bo’lgan mulk huquqi ularga o’tkazilmagan holda topshirilgan mol-mulkka nisbatan, agar soliqni to’lash bo’yicha majburiyatning bajarilishini taminlash uchun bunday shartnomalar bekor qilingan yoki haqiqiy emas deb topilgan bo’lsa;

6) boshqa mol-mulkka nisbatan, bundan yakka tartibdagi tadbirkor yoki uning oila azolari kundalik shakhsiy foydalanishi uchun mo’ljallangan, qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadigan boshqa mol-mulk mustasno.

Soliq qarzini soliq qarzi bo’yicha majburiyatga ega shakhsning mol-mulki hisobidan undirishning ushbu modda to’rtinchi qismida belgilangan ketma-ketligi buzilishiga yo’l qo’yilmaydi.

Soliq qarzi bo’yicha majburiyatga ega shakhsning mol-mulki hisobidan soliq qarzdorligini undirish sud tartibida amalga oshiriladi. Soliq to’lovchi tomonidan soliq qarzdorligi tan olinsa, soliq organi rahbarining (rahbar o’rinbosarining) qaroriga binoan soliq qarzi bo’yicha majburiyatga ega shakhsning mulki hisobidan soliq qarzdorligi undirilishi mumkin.

Soliq organi majburiyatga ega shakhsning mol-mulki hisobidan soliq qarzini undirish to’g’risida qaror chiqarilgan kundan etiboran uch ish kuni ichida tegishli qarorni qog’ozda yoki elektron shaklda ushbu moddada nazarda tutilgan khususiyatlarni inobatga olgan holda, qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ijro etish uchun majburiy ijro etuvchi davlat organiga yuborishi kerak.

Soliq organining ushbu modda ettinchi qismida ko’rsatilgan qarorni majburiy ijro etuvchi davlat organiga yuborish shakli va tartibi, shuningdek uning mazmuni O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilanadi.

Davlat ijrochisi soliq qarzi bo’yicha majburiyatga ega shakhsning mol-mulki hisobidan undirish to’g’risidagi qaror o’ziga kelib tushgan kundan etiboran ikki oylik muddatda ijro harakatlarini amalga oshirishi va ushbu qarorda mavjud bo’lgan talablarni bajarishi kerak.

Soliq qarzini soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilarining boshqa mol-mulki hisobidan undirish khususiyatlari ushbu Kodeksning 124-moddasida belgilanadi.

Ushbu moddada nazarda tutilgan qoidalar soliq qarzlarini bojkhona organlari tomonidan bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan qoidalarni hisobga olgan holda undirish chog’ida ham qo’llaniladi.

124-modda. Soliq qarzini soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilarining boshqa mol-mulki hisobidan undirish

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’iga doir soliq qarzini shu konsolidasiyalashgan guruh ishtirokchilarining boshqa mol-mulki hisobidan undirishda ushbu Kodeks 123-moddasining qoidalari ushbu moddada nazarda tutilgan khususiyatlarni hisobga olgan holda qo’llaniladi.

Soliqni soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilarining mol-mulki hisobidan undirish birinchi navbatda mazkur konsolidasiyalashgan guruh masul ishtirokchisining ushbu Kodeksning 122-moddasiga muvofiq undiruvga qaratilmagan naqd pul mablag’lari va banklardagi pul mablag’lari hisobidan amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisida ushbu Kodeksning 122-moddasiga muvofiq undiruvga qaratilmagan naqd pul mablag’lari va banklardagi pul mablag’lari etarli bo’lmagan yoki umuman bo’lmagan taqdirda, soliqni undirish mazkur guruhning boshqa azolaridan ularning naqd pul mablag’lari hamda banklardagi pul mablag’lari hisobidan amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilarida ushbu Kodeksning 122-moddasiga muvofiq undiruvga qaratilmagan naqd pul mablag’lari va banklardagi pul mablag’lari etarli bo’lmagan yoki umuman bo’lmagan taqdirda, soliqni undirish mazkur guruh masul ishtirokchisining boshqa mol-mulki hisobidan amalga oshiriladi. Bunday undiruv ushbu Kodeks 123-moddasi to’rtinchi qismining 2 — 6-bandlarida belgilangan ketma-ketlikda amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi masul ishtirokchisining mol-mulki etarli bo’lmagan taqdirda, soliqni undirish ushbu Kodeks 123-moddasi to’rtinchi qismining 2 — 6-bandlarida belgilangan ketma-ketlikda mazkur guruh o’zga ishtirokchilarining boshqa mol-mulki hisobidan amalga oshiriladi.

Soliq organi soliq to’lovchilar to’g’risidagi mavjud akhborot asosida boshqa mol-mulki hisobidan soliq qarzini undirish amalga oshiriladigan soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilarining tarkibini hamda avvalgi ishtirokchilarning mol-mulki etarli bo’lmagan taqdirda mazkur ishtirokchilardan undiruv qanday ketma-ketlikda amalga oshirilishini mustaqil tarzda belgilaydi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining soliq qarzini boshqa mol-mulk hisobidan undirish to’g’risida qaror chiqarilgan ishtirokchilariga nisbatan soliq to’lovchilar uchun ushbu Kodeksda nazarda tutilgan huquq va kafolatlar tatbiq etiladi.

125-modda. Yakka tartibdagi tadbirkor bo’lmagan jismoniy shakhsning soliq qarzini undirish

Agar yakka tartibdagi tadbirkor bo’lmagan jismoniy shakhs (bundan buyon ushbu moddada jismoniy shakhs deb yuritiladi) soliq to’lash bo’yicha majburiyatlarini belgilangan muddatda bajarmagan bo’lsa, soliq organi soliq qarzini ushbu jismoniy shakhsning mol-mulki hisobidan undirish to’g’risidagi ariza (bundan buyon ushbu moddada undirish to’g’risidagi ariza deb yuritiladi) bilan sudga murojaat qilishga haqli.

Undirish to’g’risidagi arizaga soliq organining talabnomani taminlash tartibida javobgarning mol-mulkini khatlash haqidagi iltimosnomasi ilova qilinishi mumkin.

Undirish to’g’risidagi arizaning nuskhasi u sudga berilgan kundan kechiktirmay soliq organi tomonidan soliq qarzi undirilayotgan jismoniy shakhsga yuboriladi.

Agar jismoniy shakhsning soliq qarzi umumiy summasi bir million so’mdan oshsa, undirish to’g’risidagi ariza soliq organi tomonidan sudga beriladi.

Soliq qarzini jismoniy shakhsning mol-mulki hisobidan undirish to’g’risidagi ishlar qonun hujjatlariga muvofiq ko’rib chiqiladi.

Qonuniy kuchga kirgan sud qarori asosida soliq qarzini jismoniy shakhsning mol-mulki hisobidan undirish ushbu moddada nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlarni hisobga olgan holda qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.

Soliq qarzini jismoniy shakhsning mol-mulki hisobidan undirish quyidagilarga nisbatan ushbu ketma-ketlik bilan amalga oshiriladi:

1) bank hisobvaraqlaridagi pul mablag’lariga;

2) naqd pul mablag’lariga;

3) boshqa shakhslarga shartnoma bo’yicha egalik qilishga, foydalanishga, tasarruf etishga berilgan mol-mulkka, ushbu mol-mulkka doir mulk huquqi ularga o’tmagan holda, agar soliq majburiyati ijrosini taminlash uchun bunday shartnomalar bekor qilingan yoki haqiqiy emas deb topilgan bo’lsa;

4) boshqa mol-mulkka, bundan qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadigan jismoniy shakhsning yoki uning oilasi azolarining kundalik shakhsiy foydalanishi uchun mo’ljallangan mol-mulk mustasno.

Soliq qarzini jismoniy shakhsning mol-mulki hisobidan undirishda ushbu moddaning ettinchi qismida belgilangan ketma-ketlikni buzishga yo’l qo’yilmaydi.

Soliq qarzi jismoniy shakhsning pul mablag’lari ko’rinishida bo’lmagan mol-mulki hisobidan undirilgan taqdirda, soliq qarzi bunday mol-mulk realizasiya qilingan va undan kelib tushgan summalar hisobidan to’langan paytdan etiboran to’langan deb hisoblanadi.

Mazkur mol-mulk khatlab qo’yilgan kundan etiboran va tushgan summalar byudjet tizimiga o’tkazilgan kunga qadar soliqlarni o’z vaqtida to’lamaganlik uchun penyalar hisoblanmaydi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.14.00.00 Soliq to’lovchilarning hisobi. Soliq hisoboti]

IV BO’LIM.
SOLIQ TO’LOVChILARNI VA SOLIQ SOLISh OBEKTLARINI HISOBGA OLISh

16-bob. Soliq to’lovchilarni hisobga olish tartibi

126-modda. Soliq to’lovchilarni hisobga olish to’g’risida umumiy qoidalar

Soliq nazoratini amalga oshirish maqsadida yuridik va jismoniy shakhslar soliq organlarida hisobga qo’yilishi lozim.

O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlarini hisobga qo’yish ushbu Kodeks u yoki bu soliqni to’lash majburiyatining paydo bo’lishini bog’laydigan holatlar mavjudligidan qati nazar amalga oshiriladi.

Soliq organlarida hisobga qo’yish va hisobdan chiqarish bepul amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchiga identifikasiya raqami berilganligi to’g’risida soliq organi tomonidan berilgan guvohnoma yoki soliq to’lovchini davlat ro’ykhatidan o’tkazish chog’ida u bir vaqtning o’zida soliq organlarida va davlat statistika organlarida hisobga qo’yilgan taqdirda – davlat ro’ykhatidan o’tkazilganlik to’g’risidagi guvohnoma soliq to’lovchining hisobga qo’yilganligini tasdiqlovchi hujjat hisoblanadi.

Soliq to’lovchilarni hisobga olish malumotlari asosida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi O’zbekiston Respublikasi soliq to’lovchilarining yagona reestrini yuritadi.

O’zbekiston Respublikasi soliq to’lovchilarining yagona reestrida mavjud bo’lgan malumotlarning tarkibi hamda reestrni yuritish tartibi O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilanadi.

Soliq to’lovchi to’g’risidagi malumotlar, agar ushbu Kodeksning 29-moddasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq organida hisobga qo’yilgan paytdan boshlab soliq siridir.

127-modda. Soliq to’lovchining identifikasiya raqami

Hisobga olishda har bir soliq to’lovchiga O’zbekiston Respublikasining butun hududida yagona bo’lgan soliq to’lovchining identifikasiya raqami beriladi va uning hisob malumotlari O’zbekiston Respublikasi soliq to’lovchilarining yagona reestriga kiritiladi.

Soliq to’lovchiga identifikasiya raqamini berish, qo’llash hamda uni o’zgartirish tartibi va shartlari O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.

Soliq organi soliq to’lovchining identifikasiya raqamini unga yuboriladigan barcha hujjatlarda ko’rsatadi.

Har bir soliq to’lovchi o’zining soliq to’lovchining identifikasiya raqamini soliq hisobotlarida, soliq organiga taqdim etiladigan arizalar va boshqa hujjatlarda, shuningdek, agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hollarda ko’rsatadi.

Soliq to’lovchining identifikasiya raqami quyidagi hujjatlarda majburiy ko’rsatiladi:

faoliyatning ayrim turlari bilan shug’ullanish uchun lisenziyalarda;

yuridik va (yoki) jismoniy shakhslar tomonidan tuziladigan kho’jalik, fuqarolik-huquqiy va mehnat shartnomalarida;

yuridik shakhslar va (yoki) yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan bitimlar tuzilganligini belgilovchi yoki tasdiqlovchi hujjatlarda, shu jumladan hisobvaraq-fakturalarda va tovar-kuzatuv hujjatlarida;

pul, hisob-kitob va to’lov hujjatlarida;

qonun hujjatlarida belgilangan hollarda boshqa hujjatlarda.

128-modda. Soliq to’lovchilarni hisobga qo’yish

Yuridik shakhslar o’zlari joylashgan erdagi va ularning alohida bo’linmalari joylashgan erdagi soliq organlarida hisobga qo’yiladi.

Tarkibiga O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan alohida bo’linmalar kiradigan yuridik shakhslar har bir alohida bo’linma joylashgan erdagi soliq organlarida hisobga qo’yilishi lozim.

O’zbekiston Respublikasida tovar-khomashyo birjalarida va (yoki) tashkillashtirilgan savdolarda aksiyadorlik jamiyatlarining aksiyalarini sotib oladigan norezident bo’lgan yuridik shakhslar birja savdolari amalga oshiriladigan joydagi soliq organida hisobga qo’yiladi.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi va Moliya vazirligi soliq organlarida yirik soliq to’lovchilarni hisobga olishning o’ziga khos khususiyatlarini belgilashga haqli.

O’zbekiston Respublikasida faoliyatni vakolatkhona yoki doimiy muassasa orqali amalga oshirayotgan chet el yuridik shakhslari faoliyatni amalga oshirish joyidagi soliq organlarida hisobga qo’yilishi lozim.

Jismoniy shakhslar o’z yashash joyidagi soliq organlarida hisobga qo’yiladi.

Bundan tashqari, yuridik va jismoniy shakhslar o’ziga tegishli bo’lgan ko’chmas mulk joylashgan erdagi soliq organlarida, shuningdek ushbu Kodeksda nazarda tutilgan boshqa asoslarga ko’ra hisobga qo’yilishi lozim.

Ushbu moddada nazarda tutilgan asoslarga ko’ra soliq organlarida hisobga qo’yish tartibi ushbu Kodeksning 129 va 130-moddalarida belgilanadi.

129-modda. Soliq to’lovchilarni hisobga qo’yish tartibi

Yuridik va jismoniy shakhslarni ushbu Kodeksning 128-moddasida nazarda tutilgan tartibda olinadigan malumotlar asosida soliq organlarida hisobga olish, agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq organlari tomonidan mustaqil ravishda amalga oshiriladi.

Soliq organlari o’zlaridagi mavjud malumotlar asosida soliq to’lovchilar hisobga olinishini (hisobdan chiqarilishini) va soliq to’lovchilar to’g’risida malumotlar hisobi yuritilishini taminlashi shart.

O’zbekiston Respublikasi soliq to’lovchilarining yagona reestrida mavjud bo’lgan malumotlar asosida soliq organlarida hisobga qo’yish quyidagilarga nisbatan amalga oshiriladi:

1) yuridik shakhs o’zi joylashgan erida, filiali va (yoki) vakolatkhonasi joylashgan erida;

2) chet el notijorat nohukumat tashkilotining o’z faoliyatini O’zbekiston Respublikasi hududida bo’linmasi orqali amalga oshirish joyida;

3) yakka tartibdagi tadbirkor o’z yashash joyida.

Chet el yuridik shakhsini akkreditasiya qilingan filial va (yoki) vakolatkhona orqali o’z faoliyatini amalga oshirish joyidagi soliq organlarida hisobga qo’yish O’zbekiston Respublikasi Investisiyalar va tashqi savdo vazirligi tomonidan taqdim etiladigan malumotlar asosida amalga oshiriladi.

Faoliyatini boshqa alohida bo’linmalar orqali amalga oshirish chog’ida chet el yuridik shakhsini hisobga qo’yish, agar ushbu moddaning uchinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, hisobga qo’yish to’g’risidagi ariza asosida amalga oshiriladi. Chet el yuridik shakhsini soliq organlarida hisobdan chiqarish khuddi shunday tartibda amalga oshiriladi.

Hisobga qo’yish to’g’risidagi ariza chet el yuridik shakhsi tomonidan u O’zbekiston Respublikasi hududida o’z faoliyatini boshlagan kundan etiboran o’ttiz kalendar kundan kechiktirmay soliq organiga beriladi. Hisobdan chiqarish to’g’risidagi ariza bunday shakhs tomonidan u O’zbekiston Respublikasi hududida o’z faoliyatini tugallagan kundan etiboran o’n besh kalendar kundan kechiktirmay beriladi.

Hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) to’g’risidagi ariza berilayotganda chet el yuridik shakhsi mazkur ariza bilan bir vaqtning o’zida soliq organiga hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) uchun zarur bo’lgan hujjatlarni taqdim etadi. Bunday hujjatlarning ro’ykhati O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan tasdiqlanadi.

Chet el yuridik shakhsni O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti sifatida soliq organida hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) soliq organi tomonidan bunday chet el yuridik shakhsining o’zini O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etishi to’g’risidagi (O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti maqomidan voz kechishi haqidagi) arizasi asosida amalga oshiriladi.

O’zbekiston Respublikasida tovar-khomashyo birjalarida va (yoki) tashkillashtirilgan savdolarda aksiyadorlik jamiyatlarining aksiyalarini sotib oladigan norezident bo’lgan yuridik shakhslarni hisobga qo’yish tartibini O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi belgilaydi.

Yuridik shakhsni soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi sifatida hisobga qo’yish ushbu Kodeksning 64-moddasiga muvofiq soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tuzish to’g’risidagi shartnomani ro’ykhatdan o’tkazgan soliq organi tomonidan shartnoma ro’ykhatga olingan sanadan etiboran besh kun ichida amalga oshiriladi. Khuddi shu muddatda mazkur yuridik shakhsga soliq organida soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi sifatida hisobga qo’yilganligi haqida bildirishnoma beriladi (yuboriladi).

Yuridik shakhsni soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi sifatida hisobdan chiqarish soliq organi tomonidan ushbu Kodeksning 68-moddasiga muvofiq soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining amal qilishi tugatilgan kundan etiboran besh kun ichida amalga oshiriladi. Khuddi shu muddatda mazkur yuridik shakhsga soliq organida soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi sifatida hisobdan chiqarilganligi haqida bildirishnoma beriladi (yuboriladi).

Jismoniy shakhslarga ushbu Kodeksning 282-moddasida ko’rsatilgan, O’zbekiston Respublikasi hududi realizasiya qilish joyi deb etirof etiladigan elektron shakldagi khizmatlar ko’rsatuvchi va hisob-kitoblarni bevosita mazkur jismoniy shakhslar bilan amalga oshiradigan chet el yuridik shakhsini soliq organida hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) soliq organi tomonidan hisobga olish (hisobdan chiqarish) to’g’risidagi ariza hamda O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan tasdiqlanadigan ro’ykhat bo’yicha boshqa hujjatlar asosida amalga oshiriladi. Soliq agenti deb etirof etiladigan vositachi bo’lgan chet el yuridik shakhsini soliq organida hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) ham khuddi shunday tartibda amalga oshiriladi.

Hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) to’g’risidagi ariza ushbu moddaning o’n uchinchi qismida ko’rsatilgan chet el tashkilotlari tomonidan soliq organiga mazkur khizmatlar ko’rsatish boshlangan (tugallangan) kundan etiboran o’ttiz kalendar kundan kechiktirmay beriladi. Hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) soliq organi tomonidan tegishli ariza va ro’ykhati O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan tasdiqlanadigan boshqa hujjatlar asosida amalga oshiriladi.

Chet el yuridik shakhsi tomonidan ushbu moddaning o’n uchinchi qismida ko’rsatilgan O’zbekiston Respublikasining soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari talablari buzilgan taqdirda, soliq organi bunday yuridik shakhsni tegishli ariza taqdim etmagan holda soliq hisobidan chiqarishga haqli.

Soliq organida avval ko’rsatilgan asoslar bo’yicha hisobdan chiqarilgan chet el yuridik shakhsini hisobga qo’yish soliq organi tomonidan hisobga olish to’g’risidagi ariza va ushbu moddaning o’n uchinchi qismida ko’rsatilgan hujjatlar asosida amalga oshiriladi.

Ushbu modda o’n uchinchi — o’n oltinchi qismlarining qoidalari mazkur khizmatlarni elektron shaklda ko’rsatuvchi yoki bunday khizmatlarni bevosita vositachi sifatida o’zining O’zbekiston Respublikasidagi doimiy muassasasi orqali ko’rsatuvchi chet el yuridik shakhslariga nisbatan tatbiq etilmaydi.

Yakka tartibdagi tadbirkor bo’lmagan jismoniy shakhslarni soliq organlarida hisobga qo’yish ushbu Kodeksning 133-moddasida ko’rsatilgan organlar taqdim etadigan malumot yoki jismoniy shakhsning arizasi asosida mazkur jismoniy shakhsning yashash joyidagi soliq organlari tomonidan amalga oshiriladi.

Yashash joyi soliq solish maqsadlari uchun jismoniy shakhsning turgan joyi bo’yicha aniqlanadigan jismoniy shakhslar o’zi turgan joydagi soliq organiga soliq organlarida hisobga qo’yish to’g’risidagi ariza bilan murojaat qilishga haqli.

Soliq to’lovchida hisobga qo’yish joyini aniqlash khususida qiyinchiliklar yuzaga kelgan taqdirda, qaror u taqdim etgan malumotlar asosida soliq organi tomonidan qabul qilinadi.

130-modda. O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan chet ellik shakhslarni hisobga qo’yishning o’ziga khos khususiyatlari

O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshirayotgan O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan yuridik shakhs mazkur faoliyatni amalga oshirish boshlangan kundan etiboran bir yuz sakson uch kalendar kundan kechiktirmay soliq organiga soliq to’lovchi sifatida hisobga qo’yish to’g’risidagi arizani taqdim etishi shart. Ushbu arizaga quyidagilarning davlat tiliga tarjima qilingan asl nuskhalari yoki notarial tarzda tasdiqlangan nuskhalari ilova qilinadi:

1) O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan yuridik shakhs o’zi tasis etilgan mamlakatda davlat ro’ykhatidan o’tkazilganligini tasdiqlovchi hujjatning;

2) makhsus rukhsat beruvchi hujjatlarning yoki lisenziyalarning (ular mavjud bo’lgan taqdirda);

3) O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan yuridik shakhs nomidan O’zbekiston Respublikasida harakatlarni amalga oshirish huquqini tasdiqlovchi ishonchnomaning yoki boshqa hujjatning (ular mavjud bo’lgan taqdirda);

4) ijro etilishi doimiy muassasa tashkil etilishiga olib keladigan shartnomaning (mavjud bo’lgan taqdirda).

Agar O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan yuridik shakhs bir yuz sakson uch kalendar kundan ortiq muddatga shartnoma tuzgan bo’lsa, soliq to’lovchi sifatida hisobga qo’yish to’g’risidagi ariza va ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan hujjatlar mazkur faoliyatni amalga oshirish boshlangan sanadan o’ttiz kalendar kundan kechiktirmay soliq organiga taqdim etiladi.

Agar O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan yuridik shakhs o’z faoliyatining umumiy muddati bir yuz sakson uch kalendar kundan ortiq muddatni tashkil etadigan bir nechta shartnomalar tuzgan bo’lsa, soliq to’lovchi sifatida hisobga qo’yish to’g’risidagi ariza va ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan hujjatlar faoliyatni amalga oshirish boshlangan yoki qaysi shartnomaga muvofiq faoliyatning umumiy muddati bir yuz sakson uch kalendar kundan oshadigan bo’lsa, o’sha shartnoma tuzilgan sanadan etiboran o’ttiz kalendar kundan kechiktirmay soliq organiga taqdim etiladi.

O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti bilan tuzilgan oddiy shirkatning (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaning) ishtirokchisi bo’lgan, faoliyati doimiy muassasa tashkil etilishiga olib keladigan O’zbekiston Respublikasining norezidenti soliq to’lovchi sifatida hisobga qo’yish uchun o’z faoliyatini amalga oshirish boshlangan sanadan etiboran o’ttiz kalendar kun ichida birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaning ishtirokchisi bo’lgan O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti joylashgan (yashaydigan, turgan) eridagi soliq organiga hisobga qo’yish to’g’risidagi arizani quyidagi hujjatlarning notarial tarzda tasdiqlangan ko’chirma nuskhalarini ilova qilgan holda taqdim etishi shart:

1) birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomani;

2) O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan jismoniy shakhsning shakhsini tasdiqlovchi hujjatni yoki O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan yuridik shakhsning o’z mamlakatida davlat ro’ykhatidan o’tkazilganligini, davlat ro’ykhatidan o’tkazilganligi raqamini ko’rsatgan holda, tasdiqlovchi hujjatni (yoki uning o’rniga o’tadigan hujjatni).

O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan daromadlar oladigan, ushbu Kodeks qoidalariga muvofiq to’lash manbasida soliq solinishi lozim bo’lmagan chet ellik fuqarolar va fuqaroligi bo’lmagan shakhslar faoliyatni amalga oshirish boshlangan sanadan o’ttiz kalendar kun davomida turgan (yashaydigan) joyidagi soliq organiga hisobga qo’yish to’g’risidagi arizani quyidagi hujjatlarning ko’chirma nuskhalarini ilova qilgan holda taqdim etishi shart:

1) chet ellik fuqaroning yoki fuqaroligi bo’lmagan shakhsning shakhsini tasdiqlovchi hujjatlarni;

2) fuqarolik (rezidentlik) mamlakatida soliq ro’ykhatiga olinganligini tasdiqlovchi hujjatni, bunday hujjat mavjud bo’lgan taqdirda;

3) O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromad summasini tasdiqlovchi hujjatni, bunday hujjat mavjud bo’lgan taqdirda.

O’zbekiston Respublikasida mol-mulk solig’i yoki er solig’i solish obekti bo’lgan mol-mulkni oluvchi chet ellik fuqarolar yoki fuqaroligi bo’lmagan shakhslar soliq to’lovchi sifatida ro’ykhatdan o’tish uchun bunday mol-mulk yoki er uchastkasi joylashgan erdagi soliq organiga hisobga qo’yish to’g’risidagi arizani quyidagi hujjatlarning ko’chirma nuskhalarini ilova qilgan holda taqdim etishi shart:

1) chet ellik fuqaroning yoki fuqaroligi bo’lmagan shakhsning shakhsini tasdiqlovchi hujjatlarni;

2) fuqarolik (rezidentlik) mamlakatida soliq ro’ykhatiga olinganligini tasdiqlovchi hujjatlarni, bunday hujjat mavjud bo’lgan taqdirda.

131-modda. Soliq to’lovchilarni soliq solish obekti bo’yicha hisobga qo’yish

Soliq to’lovchini hisobga qo’yish soliq solish obekti joylashgan erdagi soliq organlari tomonidan amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchini obektlar bo’yicha hisobga qo’yish u ushbu Kodeksning 129-moddasida belgilangan tartibda hisobga qo’yilganidan keyin, agar ushbu Kodeksga muvofiq soliq to’lovchida soliq to’lovchi sifatida hisobga olinmagan joydagi er solig’i, mol-mulk solig’i, suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq va (yoki) noruda qazilma boyliklari bo’yicha er qaridan foydalanganlik uchun soliq to’lash majburiyati yuzaga kelgan bo’lsa, amalga oshiriladi.

Hisobga qo’yilmagan joyda er solig’ini, mol-mulk solig’ini yoki suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliqni to’lash majburiyati o’zida yuzaga kelgan soliq to’lovchi tegishli er uchastkasiga bo’lgan huquq davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan kundan etiboran yokhud mol-mulk solig’i yoki suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq solish obekti vujudga kelgan kundan etiboran o’n kun ichida soliq solish obektlarini ular joylashgan erda hisobga qo’yish uchun davlat soliq khizmati organlariga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda murojaat qilishi kerak.

Hisobga olinishi davlat soliq khizmati organlari tomonidan mustaqil ravishda amalga oshiriladigan soliq solinadigan obektlar bo’yicha mol-mulk solig’i va er solig’i to’lovchisi bo’lgan jismoniy shakhslarga nisbatan ushbu moddaning uchinchi qismida ko’rsatilgan majburiyat tatbiq etilmaydi.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan majburiyat, shuningdek:

benzin, dizel yoqilg’isi va gazni okhirgi istemolchiga realizasiya qilishda to’lanadigan aksiz solig’ining soliq to’lovchilariga;

hududiy alohida bo’linma joylashgan eri bo’yicha khodimlar soni yigirma besh kishidan ko’p bo’lgan doimiy ish joyi yaratgan soliq agentiga tatbiq etiladi.

Ushbu modda beshinchi qismining ikkinchi khatboshisida ko’rsatilgan soliq to’lovchi aksizosti mahsulotni realizasiya qilish boshlangan paytdan boshlab o’n kun ichida avtomobillarga yoqilg’i quyish shokhobchasi joylashgan erdagi soliq organiga aksiz solig’i soliq to’lovchisi sifatida hisobga qo’yish uchun murojaat qilishi shart.

Ushbu modda beshinchi qismining uchinchi khatboshisida ko’rsatilgan soliq agenti alohida bo’linma tashkil etilgan paytdan bir oy o’tganidan keyin o’n kun ichida alohida bo’linma joylashgan erdagi soliq organiga jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i to’lovchi soliq agenti sifatida hisobga qo’yish uchun murojaat qilishi shart.

Soliq organi soliq to’lovchiga ilgari berilgan soliq to’lovchining identifikasiya raqamiga muvofiq uni murojaat qilgan kunidan etiboran uch ish kunidan kechiktirmay obektning joylashgan eri bo’yicha hisobga oladi.

132-modda. Soliq to’lovchi to’g’risidagi hisob malumotlari

Ushbu Kodeksning maqsadlari uchun soliq to’lovchi to’g’risidagi hisob malumotlari deganda soliq to’lovchi tomonidan soliq organlariga taqdim etilgan malumotlar, shuningdek ushbu Kodeksning 133-moddasida nazarda tutilgan tartibda organlar, muassasalar va tashkilotlar tomonidan yuborilgan malumotlar tushuniladi.

Yuridik shakhs to’g’risidagi hisob malumotlari tarkibiga quyidagilar kiradi, khususan:

1) soliq to’lovchining identifikasiya raqami;

2) to’liq va qisqartirilgan nomi;

3) joylashgan eri (pochta manzili);

4) tashkiliy-huquqiy shakli;

5) davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan sana, joyi va raqami;

6) ustav fondining (ustav kapitalining) miqdori — tijorat tashkilotlari uchun;

7) alohida bo’linmalar to’g’risidagi malumotlar;

8) O’zbekiston Respublikasining rezidentlari bo’lgan ishtirokchilar soliq to’lovchisining identifikasiya raqami, chet ellik ishtirokchining mamlakati hamda har bir muassisning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushi ko’rsatilgan holda ishtirokchilarning to’liq tarkibi — tijorat tashkilotlari uchun.

Jismoniy shakhslar to’g’risidagi hisob malumotlari tarkibiga ularning quyidagi shakhsiy malumotlari kiritiladi:

1) soliq to’lovchining identifikasiya raqami;

2) familiyasi, ismi, otasining ismi;

3) fuqaroligi;

4) jismoniy shakhsning shakhsiy identifikasiya raqami — O’zbekiston Respublikasi fuqarolari uchun;

5) pasportining seriyasi va raqami, berilgan sanasi va joyi;

6) yashash joyi (manzili).

Yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun hisob malumotlari tarkibiga ushbu moddaning uchinchi qismida ko’rsatilgan malumotlardan tashqari, quyidagilar ham kiritiladi:

1) davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan sana, joyi va raqami;

2) faoliyat turi;

3) faoliyat amalga oshiriladigan joy.

Soliq to’lovchilar to’g’risida hisob malumotlarini yuritish, bu malumotlarni uchinchi shakhslarga taqdim etish tartibi, shuningdek soliq to’lovchilarning ayrim toifalari uchun malumotlar tarkibini shakllantirishning o’ziga khos khususiyatlari O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda belgilanadi.

133-modda. Organlar, muassasalar va tashkilotlarning soliq organlariga malumotlar taqdim etish majburiyatlari

Tadbirkorlik subekti bo’lgan yuridik va jismoniy shakhslarni davlat ro’ykhatidan o’tkazishni amalga oshiruvchi organlar ro’ykhatdan o’tkazilgan joydagi soliq organiga ushbu shakhslar davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan kundan etiboran o’n kundan kechirtirmay tegishli yuridik shakhslarning davlat reestridan ko’chirmani, rahbar (rahbar vazifalarini bajaruvchi shakhs) to’g’risidagi malumotlarni, jismoniy shakhsning shakhsiy identifikasiya raqamini va uning pasport malumotlarini topshirishi shart. Shuningdek mazkur organlar soliq organiga davlat reestriga kiritilgan va tegishli shakhslarga taalluqli bo’lgan har qanday o’zgartirishlar to’g’risida bunday o’zgartirishlar kiritilgan kundan etiboran uch kundan kechiktirmay malum qilishi shart.

Ichki ishlar organlari pasportlar berilganligi, shu jumladan yo’qotilgan yoki amal qilish muddati o’tgan pasportlar o’rniga pasportlar berilganligi faktlari haqida, shuningdek bekor qilingan pasportlar to’g’risida o’zlari joylashgan erdagi soliq organlariga har oyda malum qilib borishi, shuningdek turar joyni ijaraga olish (ijaraga berish) shartnomasi, tekin foydalanishga berishga shartnomasi mavjud emasligi yoki soliq organlarida ijaraga olish (ijaraga berish) shartnomasining majburiy hisobga qo’yilishiga rioya etilmaganligi bo’yicha aniqlangan faktlar to’g’risida o’zlari joylashgan erdagi soliq organlariga uch kun ichida malum qilishi shart.

Ko’chmas mulkka bo’lgan huquqni davlat ro’ykhatidan o’tkazuvchi organlar har yili 1 fevralgacha o’zlari joylashgan erdagi soliq organlariga tegishli hududda joylashgan er uchastkasi va boshqa ko’chmas mulk, uning mulkdorlari (egalari) to’g’risida 1 yanvar holatiga ko’ra malumot berishi, shuningdek er uchastkasi va boshqa ko’chmas mulkka bo’lgan huquqlar yil davomida yuzaga kelganda — mazkur ko’chmas mulkka bo’lgan huquqlar davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan kundan etiboran o’n kun ichida malum qilishi shart.

Tabiiy resurslardan foydalanuvchilarni hisobga olishni va (yoki) ularni ro’ykhatdan o’tkazishni, shuningdek tabiiy resurslardan foydalanish bilan bog’liq faoliyatni lisenziyalashni amalga oshiruvchi organlar tabiatdan foydalanish joyidagi soliq organlariga tegishli tarzda ro’ykhatdan o’tkazilgan (lisenziya, rukhsatnoma berilgan) kundan etiboran o’n kun ichida soliq solish obekti bo’lgan bunday resurslardan foydalanishga doir huquqlar berish to’g’risida malum qilishi shart.

Suv resurslarini hisobga olishni amalga oshiruvchi organlar suvdan foydalanish yoki suvni istemol qilish joyidagi soliq organlariga o’tgan yil yakunlari bo’yicha o’lchov asboblarisiz foydalanilgan suv hajmlari to’g’risida 15 yanvardan kechiktirmay khabar qilishi shart.

Lisenziyalar va (yoki) boshqa rukhsat etuvchi hujjatlarni beradigan organlar mazkur hujjatlar berilgan shakhslar joylashgan erdagi soliq organiga shunday hujjatlar berilganligi, bekor qilinganligi, to’khtatib turilganligi yoki ularning amal qilishi tugatilganligi to’g’risida tegishli hodisa ro’y bergan kundan etiboran o’n kun ichida malum qilishi shart.

Chet el yuridik shakhslarining vakolatkhonalarini akkreditasiyadan o’tkazishni amalga oshiruvchi organlar hamda tashkilotlar chet el yuridik shakhslarining vakolatkhonalari akkreditasiyadan o’tkazilganligi (akkreditasiyadan mahrum etilganligi) to’g’risidagi malumotlarni vakolatkhona joylashgan erdagi soliq organiga tegishli hodisa ro’y bergan kundan etiboran o’n kun ichida malum qilishi shart.

Khalqaro tashkilotlarning hamda chet el notijorat nohukumat tashkilotlarining vakolatkhonalari reestrini yuritish vakolatiga ega bo’lgan organ mazkur reestrga tegishli tarzda kiritilganlik (reestrdagi o’zgartirishlar) to’g’risidagi malumotlarni akkreditasiyadan o’tkazilgan (akkreditasiyadan mahrum etilgan) yoki mazkur reestrga malumotlar (o’zgartirishlar) kiritilgan kundan etiboran o’n kun ichida vakolatkhona joylashgan erdagi soliq organiga khabar qilishi shart.

Vasiylik va homiylik organlari mol-mulk mulkdorlari (egalari) bo’lgan jismoniy shakhslarga nisbatan vasiylik, homiylik hamda mol-mulk boshqaruvi belgilanganligi to’g’risida, shu jumladan mol-mulk mulkdori (egasi) bo’lgan bolaning vasiy oilaga topshirilganligi haqida, shu jumladan mazkur vasiylik, homiylik va mol-mulk boshqaruvi bilan bog’liq keyingi o’zgartirishlar to’g’risida tegishli qaror qabul qilingan kundan etiboran o’n kun ichida o’zlari joylashgan erdagi soliq organlariga malum qilishi shart.

Notarial harakatlarni amalga oshirishga vakolatli bo’lgan organlar (muassasalar) ko’chmas mulk oldi-sotdi shartnomalari, mol-mulk ijarasi shartnomalari tasdiqlanganligi va ijara haqi miqdori, merosga egalik qilish huquqi to’g’risidagi guvohnomalar berilganligi hamda hadya etish shartnomalari notarial tarzda tasdiqlanganligi haqidagi malumotlarni tegishli tarzda notarial tasdiqlangan kundan etiboran besh kundan kechiktirmay o’zlari joylashgan erdagi soliq organlariga malum qilishi shart. Bunda hadya etish shartnomalari tasdiqlanganligi to’g’risida taqdim etilayotgan akhborot hadya qiluvchi va hadya oluvchi shakhs o’rtasidagi qarindoshlik darajasi to’g’risidagi malumotlarni o’z ichiga olishi kerak.

Chet ellik fuqarolarga yoki fuqaroligi bo’lmagan shakhslarga ishlash uchun rukhsatnomalar yoki patentlar berishni amalga oshiruvchi organlar chet ellik fuqarolar yokhud fuqaroligi bo’lmagan shakhslar turgan joyi bo’yicha migrasiya hisobiga qo’yilganligi to’g’risidagi malumotlarni khabar qilishi shart. Bunday malumotlar soliq organlarida hisobda turmagan va o’ziga nisbatan ishlash uchun rukhsatnomani yoki patentni rasmiylashtirish uchun hujjatlar ko’rib chiqishga qabul qilingan chet ellik fuqarolar hamda fuqaroligi bo’lmagan shakhslarga nisbatan taqdim etiladi. Mazkur organlar belgilangan hujjatlar qabul qilingan kundan keyin keladigan kundan kechiktirmay ushbu malumotlarni o’zlari joylashgan erdagi soliq organlariga khabar qiladi.

Qimmatli qog’ozlarning markaziy depozitariysi har oyda, hisobot oyidan keyingi oyning o’ninchi kunidan kechirtirmay O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga o’zi va investisiya vositachilari tomonidan ro’ykhatga olingan aksiyalarga doir bitimlar to’g’risidagi akhborotni taqdim etishi shart.

Bojkhona organlari har oyda soliq organlariga:

eksport-import operasiyalari to’g’risidagi, shuningdek tovarlarni olib o’tish, shu jumladan O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali elektron tijorat shaklida amalga oshirilgan tovarlarni olib o’tish haqidagi;

O’zbekiston Respublikasi norezidentlari tomonidan O’zbekiston Respublikasining bojkhona omborlarida tovarlar saqlanayotganligi faktlari to’g’risidagi akhborotni taqdim etishi shart.

Internet jahon akhborot tarmog’i milliy segmentining domen nomlari tizimini belgilovchi organ soliq organlariga tegishli malumotlar bazasiga ulanish uchun dasturiy mahsulotlarni taqdim etish orqali domen nomlarining mamurlari to’g’risidagi akhborotlarga kirish huquqini beradi.

Soliq organlariga ushbu moddada nazarda tutilgan, qog’ozda yoki elektron shaklda taqdim etiladigan malumotlarning shakllari, shuningdek shakllarni to’ldirish tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan tasdiqlanadi.

Malumotlarni soliq organlariga elektron shaklda taqdim etish tartibi o’zaro hamkorlik qiluvchi taraflarning kelishuvi bilan belgilanadi.

Ushbu moddada ko’rsatilgan malumotlar soliq organlariga bepul taqdim etiladi.

Ushbu moddada nazarda tutilgan malumotlar ushbu moddada belgilangan organlar, muassasalar, tashkilotlar yoki notarial harakatlarni amalga oshirish vakolatiga ega bo’lgan mansabdor shakhslar tomonidan soliq organlarining so’rovlariga binoan so’rov olingan kundan etiboran besh kun ichida taqdim etiladi.

134-modda. Banklarning soliq nazoratini amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan majburiyatlari

Bank har qanday yuridik yoki jismoniy shakhsning (bundan buyon ushbu moddada mijoz deb yuritiladi) hisobvarag’i yoki omonati (depoziti) ochilganligi (yopilganligi), hisobvarag’i yoki omonati (depoziti) rekvizitlarining o’zgartirilganligi to’g’risidagi akhborotni tegishli hodisa ro’y bergan kundan etiboran uch kun ichida elektron shaklda, o’zi joylashgan erdagi soliq organiga malum qilishi shart.

Bank tomonidan ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan akhborotni malum qilish tartibi va shakllari O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi bilan kelishilgan holda O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilanadi.

Soliq organining bank mijoziga nisbatan akhborot taqdim etish to’g’risidagi so’roviga binoan bank yozma so’rov olingan kundan etiboran uch kun ichida soliq organlariga quyidagilarni berishi shart:

1) mijozning bankda hisobvaraqlari va omonatlari (depozitlari) mavjudligi to’g’risidagi malumotlarni;

2) mijozning hisobvaraqlari va omonatlaridagi (depozitlaridagi) pul mablag’larining qoldiqlari haqidagi malumotlarni;

3) mijozning hisobvaraqlaridagi operasiyalarga hamda omonatlariga (depozitlariga) doir ko’chirmalarni;

4) soliq to’lovchining soliq majburiyatlarini bajarishi bilan bog’liq boshqa malumotlarni.

Ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan akhborot, O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomalarida nazarda tutilgan hollarda chet davlat vakolatli organining so’rovi asosida ham soliq organlari tomonidan bankdan so’rab olinishi mumkin.

Soliq organi tomonidan bankka so’rov yuborish va banklar tomonidan soliq organlarining so’rovlariga binoan akhborot taqdim etish shakli hamda tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi va O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilanadi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.17.00.00 Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini nazorat qilish. Soliq sohasidagi huquqbuzarliklar uchun javobgarlik]

V BO’LIM.
SOLIQ NAZORATI

17-bob. Soliq nazorati to’g’risidagi umumiy qoidalar. Soliq tekshiruvlari

135-modda. Soliq nazorati to’g’risidagi umumiy qoidalar

Vakolatli organlarning soliq to’lovchilar va soliq agentlari tomonidan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan nazorat qilishga doir faoliyati soliq nazoratidir.

Soliq nazorati maqsadida ushbu Kodeksning 133-moddasida ko’rsatilgan davlat organlari, muassasalari, tashkilotlar va mansabdor shakhslar soliq to’lovchilarni soliq bo’yicha hisobga olish uchun zarur bo’lgan malumotlarni ushbu Kodeksda belgilangan tartibda soliq organlariga taqdim etishi shart.

Soliq nazorati maqsadida banklar ushbu Kodeksning 134-moddasida o’z zimmasiga yuklatilgan majburiyatlarni bajaradi.

Soliq, bojkhona organlari va boshqa vakolatli organlar, prokuratura organlari hamda tergov organlari soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilishlari, o’zlari olib borayotgan soliq tekshiruvlari haqidagi o’zida mavjud materiallar to’g’risida bir-birini khabardor qiladi. Shuningdek mazkur organlar o’z zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarish maqsadida boshqa zarur akhborot bilan almashishni amalga oshiradi. Bunday khabardor qilish tartibi mazkur organlar o’rtasidagi kelishuvlar bilan belgilanadi.

Soliq to’lovchi (soliq agenti) to’g’risida qonun hujjatlari talablarini buzgan holda olingan hujjatlar yoki boshqa akhborot ushbu shakhsni soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etganlik uchun javobgarlikka tortishga asos bo’lib khizmat qilishi mumkin emas.

Soliq nazorati materiallari O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan tartibda soliq to’lovchi hisobda turgan joydagi soliq organida tekshiruv tugagan kundan keyingi ish kunidan kechiktirmay ro’ykhatdan o’tkazilishi kerak.

136-modda. Soliq nazoratining shakllari

Soliq organlari soliq nazoratini:

1) soliq tekshiruvlari;

2) soliq monitoringi shaklida amalga oshiradi.

Bojkhona organlari tovarlarning O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali olib o’tilishi munosabati bilan to’lanishi lozim bo’lgan soliqlarga nisbatan o’z vakolatlari doirasida ushbu Kodeksga va bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq soliq nazoratini amalga oshiradi.

137-modda. Soliq tekshiruvlarining turlari

Soliq tekshiruvlari soliq to’lovchilar, yig’imlarni to’lovchilar va soliq agentlari tomonidan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan nazorat qilish maqsadida o’tkaziladi.

Soliq tekshiruvi soliq to’lovchi to’g’risida soliq organlarida mavjud bo’lgan malumotlarni o’rganish va tahlil qilish asosida amalga oshiriladi.

Soliq organlari soliq tekshiruvlarining quyidagi turlarini o’tkazadi:

1) kameral soliq tekshiruvi;

2) sayyor soliq tekshiruvi;

3) soliq auditi.

138-modda. Kameral soliq tekshiruvi

Kameral soliq tekshiruvi soliq to’lovchi (soliq agenti) tomonidan taqdim etilgan soliq hisobotini, moliyaviy hisobotni, shuningdek soliq to’lovchining faoliyati to’g’risida soliq organida mavjud bo’lgan boshqa hujjatlar hamda malumotlarni tahlil qilish asosida soliq organi tomonidan o’tkaziladi.

Kameral soliq tekshiruvi soliq organi rahbarining (rahbari o’rinbosarining) buyrug’i asosida o’tkaziladi. Buyruqda soliq to’lovchining nomi va identifikasiya raqami, tekshiruvchi shakhslarning familiyasi, ismi, otasining ismi va lavozimi, tekshiruvni o’tkazish muddatlari, tekshirilayotgan davr, tekshirilayotgan soliqlar va yig’imlarning turlari ko’rsatiladi.

Kameral soliq tekshiruvi ushbu Kodeksning 88-moddasida belgilangan davo muddati o’tmagan soliq davrlariga nisbatan o’tkazilishi mumkin.

Kameral soliq tekshiruvi jarayonida soliq organi soliq to’lovchidan (soliq agentidan, uchinchi shakhsdan) hisobga olish hujjatlarini, taqdim etilgan soliq hisobotiga va hisobga olish hujjatlariga doir tushuntirishlarni, shuningdek soliq hamda yig’imlarni hisoblab chiqarish va to’lash bilan bog’liq boshqa akhborotni ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibda so’rab olishi mumkin.

So’ralgan hujjatlar va tushuntirishlar soliq organiga tegishli so’rov olingan kundan etiboran besh kun ichida taqdim etilishi kerak. So’ralgan hujjatlarni taqdim etish muddati soliq to’lovchining hujjatlar taqdim etish uchun sabablari va zarur bo’lgan muddatlari ko’rsatilgan arizasiga ko’ra soliq organi tomonidan uzaytirilishi mumkin.

Agar soliq to’lovchi kameral soliq tekshiruvi tugaguniga qadar ushbu Kodeksning 83-moddasida nazarda tutilgan tartibda hisoblab chiqarilgan soliq summasi o’zgartirilgan aniqlashtirilgan soliq hisobotini taqdim etsa, kameral soliq tekshiruvi taqdim etilgan aniqlashtirilgan soliq hisobotini hisobga olgan holda o’tkaziladi.

Agar o’tkazilgan kameral soliq tekshiruvi yakuni bilan taqdim etilgan soliq hisobotida tafovutlar va (yoki) khatolar aniqlangan bo’lsa, soliq organi soliq to’lovchiga ushbu Kodeksda belgilangan tartibda soliq hisobotlariga tuzatishlar kiritish talabnomasini yuboradi.

Soliq hisobotiga tuzatishlar kiritish haqida talabnoma yuborilgan sana kameral soliq tekshiruvi tugatilgan sana hisoblanadi. Agar o’rganish va tahlil qilish yakunlariga ko’ra tafovutlar va (yoki) khatolar aniqlanmagan bo’lsa ham kameral soliq tekshiruvi yakunlangan hisoblanadi.

Soliq to’lovchi tuzatishlar kiritish to’g’risidagi talabnoma olingan kundan etiboran o’n kunlik muddatda tegishli soliqlar va yig’imlar bo’yicha aniqlashtirilgan soliq hisobotini yokhud tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etgan holda aniqlangan tafovutlarning asosnomasini ushbu Kodeksda belgilangan tartibda taqdim etishi shart.

Soliq to’lovchi soliq organining tegishli talabnomasida ko’rsatilgan, aniqlangan tafovutlarning asosnomasi sifatida soliq maslahatchilari tashkilotining khulosasini taqdim etishga haqli. Soliq to’lovchining nomidan bunday asosnomani soliq maslahatchilari tashkiloti soliq to’lovchi bilan tuzilgan shartnoma asosida mustaqil ravishda taqdim etishi mumkin.

Soliq to’lovchining taqdim etgan asosnomasi tegishli hujjatlar (asosnomalar) olingan kundan etiboran o’n besh kun ichida soliq organining rahbari (rahbari o’rinbosari) tomonidan ko’rib chiqiladi.

Aniqlangan tafovutlar bo’yicha taqdim etilgan asosnomalariga to’liq yoki qisman rozilik berilgan taqdirda, soliq organi ilgari yuborilgan talabnoma bekor qilinganligi to’g’risidagi bildirish khatini yokhud soliq hisobotiga tuzatishlar kiritish to’g’risidagi aniqlashtirilgan talabnomani soliq to’lovchiga yuboradi.

Agar soliq to’lovchi aniqlashtirilgan soliq hisobotini taqdim etmasa (shu jumladan aniqlashtirilgan talabnomadan keyin), yokhud aniqlangan tafovutlar bo’yicha asosnomalarni taqdim etmasa, yoki u taqdim etgan asosnomalar etarli emas deb topilsa, soliq organi soliq to’lovchiga soliq auditini tayinlashga haqli.

Agar soliq (hisobot) davri uchun soliq monitoringi o’tkazilayotgan bo’lsa, bunday davr uchun kameral soliq tekshiruvi o’tkazilmaydi. Mazkur qoida soliq monitoringi muddatidan oldin tugatilganda qo’llanilmaydi.

Ushbu moddada nazarda tutilgan qoidalar, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, zimmasiga soliq hisobotini taqdim etish bo’yicha majburiyat yuklatilgan soliq agentlarining va boshqa shakhslarning kameral soliq tekshiruvlariga nisbatan ham tatbiq etiladi.

Qo’shilgan qiymat solig’i summasini qoplashga nisbatan kameral soliq tekshiruvi soliq to’lovchi tomonidan qo’shilgan qiymat solig’ining summasini qaytarish uchun ariza taqdim etilgan kundan etiboran oltmish kun ichida soliq organining buyrug’isiz, O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Qo’shilgan qiymat solig’i summasini qoplashga nisbatan kameral soliq tekshiruvi natijalariga ko’ra soliq hisobotiga o’zgartishlar kiritish haqidagi talabnoma yozib berilmaydi.

Qo’shilgan qiymat solig’i summasini qoplashga nisbatan kameral soliq tekshiruvi natijalariga ko’ra soliq organlari ushbu summani qoplash to’g’risidagi qaror yokhud ularni qoplashni rad etish (to’liq yoki qisman) to’g’risidagi asoslantirilgan qaror qabul qiladi.

Kameral soliq tekshiruvi o’tkazish to’g’risidagi nizomni O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tasdiqlaydi.

139-modda. Sayyor soliq tekshiruvi

Soliq to’lovchilarning soliqlar va yig’imlarni hisoblab chiqarish hamda to’lash sohasidagi ayrim majburiyatlarini, shuningdek soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan boshqa majburiyatlarini bajarilishini tekshirish sayyor soliq tekshiruvidir.

Sayyor soliq tekshiruvi chog’ida hisobga olish hujjatlarining, tovar-moddiy qimmatliklar va pul mablag’lari harakatining, shuningdek soliq to’lovchining faoliyati bilan bog’liq bo’lgan boshqa akhborotning tahlili o’tkaziladi.

Sayyor soliq tekshiruvlarini o’tkazish chog’ida soliq organlari profilaktika tadbirlarini va khronometraj kuzatuvlarini amalga oshirishga, nazorat-kassa tekhnikasi va to’lov terminallari qo’llanilishini tekshirishga va soliq nazoratining boshqa tadbirlarini o’tkazishga haqli.

Sayyor soliq tekshiruvi soliq organi rahbarining (rahbari o’rinbosarining) buyrug’i asosida o’tkaziladi. Buyruqda soliq to’lovchining nomi, tekshiruvchi shakhslarning familiyasi, ismi, otasining ismi hamda lavozimi, tekshiruvlarni o’tkazish muddatlari va maqsadi ko’rsatiladi.

Sayyor soliq tekshiruvi o’n kundan ko’p bo’lmagan muddatda o’tkaziladi.

Sayyor soliq tekshiruvini tayinlash to’g’risidagi buyruqda ko’rsatilgan sana ushbu tekshiruvni o’tkazish muddatining boshlanishi deb hisoblanadi.

Soliq to’lovchiga sayyor soliq tekshiruvi dalolatnomasini topshirilgan kun sayyor soliq tekshiruvi muddatining tugashi deb hisoblanadi.

Sayyor soliq tekshiruvi natijalariga ko’ra soliq organlari tomonidan soliqlar va yig’imlarni hisoblash amalga oshirilmaydi.

Sayyor soliq tekshiruvi o’tkazish to’g’risidagi nizomni O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tasdiqlaydi.

140-modda. Soliq auditi

Muayyan davr uchun soliqlar va yig’imlarni hisoblab chiqarish hamda to’lashning to’g’riligini tekshirish soliq auditidir.

Soliq auditi soliq to’lovchilarning (soliq agentlarining) yuqori darajadagi tavakkalchilik toifasiga mansub soliq to’lovchiga (soliq agentiga) nisbatan o’tkaziladi.

Soliq organlari soliq auditi o’tkazilishi boshlanishidan kamida o’ttiz kalendar kun oldin soliq to’lovchiga soliq auditi o’tkazilishi to’g’risida khabarnoma yuboradi.

Khabarnomada soliq auditining boshlanish sanasi, tekshirilishi lozim bo’lgan masalalarning ro’ykhati, zarur hujjatlarning dastlabki ro’ykhati, shuningdek soliq auditini o’tkazish uchun zarur bo’lgan boshqa malumotlar ko’rsatiladi.

Agar soliqlarni to’lashdan bo’yin tovlash belgilari mavjud bo’lsa, soliq organi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi bilan kelishgan holda soliq to’lovchini oldindan khabardor etmasdan soliq auditini boshlashga haqlidir.

Yirik soliq to’lovchilar toifasiga mansub bo’lgan soliq to’lovchilarning soliq auditi Yirik soliq to’lovchilar bo’yicha hududlararo davlat soliq inspeksiyasi tomonidan inspeksiya boshlig’ining (inspeksiya boshlig’i o’rinbosarining) buyrug’i asosida amalga oshiriladi.

Soliq auditida ishtirok etish uchun boshqa soliq organlarining mansabdor shakhslari jalb etilishi mumkin.

Soliq organi rahbarining (rahbari o’rinbosarining) soliq auditini o’tkazish to’g’risidagi buyrug’ida tekshiriladigan soliq to’lovchining nomi va identifikasiya raqami, tekshiruvchi shakhslarning familiyasi, ismi, otasining ismi hamda lavozimi, soliq auditini o’tkazish muddatlari va maqsadi ko’rsatiladi.

Soliq organi rahbarining (rahbari o’rinbosarining) soliq auditini o’tkazish to’g’risidagi buyrug’i bilan uni o’tkazish dasturi ham tasdiqlanadi.

Ushbu Kodeksning 143-moddasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq auditi faqat ushbu Kodeksning 88-moddasida belgilangan davo qilish muddati o’tmagan okhirgi soliq auditidan keyingi davrni qamrab olishi mumkin.

Soliq to’lovchi ikhtiyoriy ravishda tugatilayotganda soliq auditi, soliq to’lovchining bevosita soliq auditi o’tkazilayotgan yildan oldingi uch yildan ko’p bo’lmagan faoliyatini qamrab olishi mumkin.

Soliq auditi o’tkazilayotgan davrda tekshirilayotgan davrning soliq hisobotiga soliq to’lovchi tomonidan o’zgartishlar va qo’shimchalar kiritilishiga yo’l qo’yilmaydi.

Soliq auditi o’tkazish to’g’risidagi nizomni O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tasdiqlaydi.

141-modda. Soliq auditini o’tkazish muddati

Agar ushbu Kodeksning 142-moddasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq auditi o’ttiz kundan ortiq davom etishi mumkin emas.

Soliq auditini o’tkazish muddati soliq to’lovchiga (soliq agentiga) soliq auditini tayinlash to’g’risidagi buyruq topshirilgan kunda boshlanadi.

142-modda. Soliq auditini o’tkazish muddatini uzaytirish

Agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq auditini o’tkazish muddati ikki oygacha, alohida hollarda esa — uch oygacha uzaytirilishi mumkin.

Soliq auditini o’tkazish muddatini uzaytirish asoslari va tartibini O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi belgilaydi.

Soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) soliq auditi o’tkazilishini quyidagilar uchun ham uzaytirishga haqli:

1) ushbu Kodeksning 146-moddasi birinchi qismiga muvofiq hujjatlarni (akhborotni) talab qilib olish;

2) chet el davlat organlaridan O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomalari doirasida akhborot olish;

3) ekspertizalar o’tkazish;

4) chet tilida taqdim etilgan hujjatlarni tarjima qilish.

Soliq auditi muddatini ushbu moddaning uchinchi qismi 1-bandida ko’rsatilgan asos bo’yicha uzaytirishga hujjatlar talab qilinayotgan har bir shakhs bo’yicha ko’pi bilan bir marta yo’l qo’yiladi.

Soliq auditi muddatini uzaytirish soliq tekshiruvini o’tkazayotgan soliq organi rahbarining (rahbari o’rinbosarining) tegishli buyrug’i bilan rasmiylashtiriladi.

Soliq auditining umumiy muddati olti oydan oshishi mumkin emas.

Soliq auditini o’tkazish muddati o’tkazilgan soliq auditi to’g’risida dalolatnoma tuzilgan (imzolangan) kunda tugaydi.

143-modda. Soliq auditini o’tkazishga doir cheklovlar

Soliq organlari soliq to’lovchining aynan bitta davr uchun aynan bir khil soliqlar bo’yicha bir martadan ortiq soliq auditini o’tkazishga haqli emas, bundan soliq auditini o’tkazish chog’ida soliq organiga malum bo’lmagan yangi holatlar aniqlangan hollar mustasno. Yangi holatlar aniqlangan taqdirda soliq organi takroriy soliq auditini tayinlashga haqli.

144-modda. Mansabdor shakhslarning soliq to’lovchining hududiga kirishi

Bevosita soliq tekshiruvini o’tkazuvchi soliq organlari mansabdor shakhslarining tekshirilayotgan shakhsning hududiga yoki binosiga kirishi ushbu mansabdor shakhslar tomonidan khizmat guvohnomalari va soliq organi rahbarining (rahbari o’rinbosarining) ushbu shakhsning soliq tekshiruvini o’tkazish to’g’risidagi buyrug’i (qarori) taqdim etilgan taqdirda amalga oshiriladi.

Soliq organlarining bevosita soliq tekshiruvini o’tkazuvchi mansabdor shakhslari ko’rsatilgan obektlar to’g’risidagi aniq malumotlarning tekshirilayotgan shakhs tomonidan taqdim etilgan hujjatlarga asoslangan malumotlarga muvofiqligini aniqlash maqsadida tekshirilayotgan shakhsning tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun foydalaniladigan hududlarini yoki binosini yokhud soliq solish obektlarini ko’zdan kechirishni o’tkazishi mumkin.

Soliq organlarining soliq tekshiruvini o’tkazuvchi mansabdor shakhslariga mazkur hududlarga yoki binolarga (bundan turar-joy binolari mustasno) kirishiga to’sqinlik qilingan taqdirda soliq organining mansabdor shakhsi o’zi va tekshirilayotgan shakhs tomonidan imzolanadigan dalolatnomani tuzadi. Bunday dalolatnoma asosida soliq organi tekshirilayotgan shakhs to’g’risida o’zida mavjud bo’lgan malumotlar yoki khuddi shunday soliq to’lovchilar to’g’risidagi malumotlar asosida to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasini mustaqil tarzda aniqlashga haqli. Tekshirilayotgan shakhs ko’rsatilgan dalolatnomani imzolashni rad etgan taqdirda mazkur dalolatnomaga tegishli qayd kiritiladi.

Soliq tekshiruvini o’tkazuvchi soliq organlari mansabdor shakhslarining turar-joy binolariga ularda yashovchi jismoniy shakhslarning khokhishiga qaramay yoki khokhishiga qarshi qonunda yoki sudning qarori asosida belgilangan hollardan boshqacha tarzda kirishiga yo’l qo’yilmaydi.

145-modda. Hududni va binolarni ko’zdan kechirish

Soliq organining soliq tekshiruvini o’tkazuvchi mansabdor shakhslari tekshiruvning to’liqligi uchun ahamiyatga ega bo’lgan holatlarni aniqlashtirish maqsadida tekshirilayotgan shakhsning hududlari va binolarini, shuningdek hujjatlar va buyumlarni ko’zdan kechirishni amalga oshirishga haqli.

Agar hujjatlar va buyumlar soliq organining mansabdor shakhsi tomonidan soliq nazoratini amalga oshirish yuzasidan ilgari bajarilgan harakatlar natijasida yoki ushbu buyumlar egasi ularni ko’zdan kechirishni amalga oshirishga rozi bo’lgan taqdirda olingan bo’lsa, ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilmagan hollarda hujjatlar va buyumlarni ko’zdan kechirishga yo’l qo’yiladi.

Ko’zdan kechirish kholislar ishtirokida o’tkaziladi.

Ko’zdan kechirish o’tkazilayotganda tekshirilayotgan shakhs yoki uning vakili, shuningdek mutakhassislar ishtirok etishga haqlidir.

Zarur bo’lgan hollarda, ko’zdan kechirish chog’ida fotosuratga olish va videoyozuvga tushirish amalga oshiriladi, hujjatlardan ko’chirma nuskhalar olinadi yoki ko’zdan kechirish bilan bog’liq boshqa harakatlar bajariladi.

Ko’zdan kechirish o’tkazilganligi to’g’risida bayonnoma tuziladi.

146-modda. Soliq tekshiruvini o’tkazishda hujjatlarni talab qilib olish

Soliq organining soliq tekshiruvini o’tkazayotgan mansabdor shakhsi tekshirilayotgan shakhsdan tekshiruv uchun zarur bo’lgan hujjatlarni talab qilib olishga haqli.

Hujjatlar taqdim etish to’g’risidagi talabnoma tekshirilayotgan shakhsga (uning qonuniy yoki vakolatli vakiliga) shakhsan imzo qo’ydirgan holda topshiriladi. Agar hujjatlarni taqdim etish to’g’risidagi talabnomani mazkur usulda topshirish imkoni bo’lmasa, u ushbu Kodeks 19-moddasining ikkinchi qismida belgilangan tartibda yuboriladi.

Talab qilib olinadigan hujjatlar soliq organiga shakhsan yoki vakil orqali taqdim etilishi, pochta orqali buyurtma khat bilan yuborilishi yokhud telekommunikasiya aloqa tarmoqlari yoki soliq to’lovchining shakhsiy kabineti orqali elektron shaklda topshirilishi mumkin.

Hujjatlarni qog’ozda taqdim etish tekshirilayotgan shakhs tomonidan tasdiqlangan ko’chirma nuskhalar shaklida amalga oshiriladi. Agar qonun hujjatlarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq organiga (mansabdor shakhsga) taqdim etiladigan hujjatlarning ko’chirma nuskhalarini notarial tarzda tasdiqlashni talab qilishga yo’l qo’yilmaydi.

Hisobga olish hujjatlari elektron shaklda tuzilgan taqdirda soliq to’lovchi (soliq agenti) soliq tekshiruvi chog’ida soliq organlari mansabdor shakhslarining talabiga ko’ra bunday hujjatlarning qog’ozdagi ko’chirma nuskhalarini taqdim etishi shart, bundan elektron hisobvaraq-fakturalarning akhborot tizimida ro’ykhatga olingan hisobvaraq-fakturalar mustasno.

Zarur bo’lgan taqdirda soliq organi hujjatlarning asl nuskhalari bilan tanishishga haqli.

Soliq tekshiruvi davomida talab qilib olingan hujjatlar tegishli talabnoma olingan kundan etiboran besh kun ichida taqdim etiladi. Agar tekshirilayotgan shakhs talab qilinayotgan hujjatlarni belgilangan muddat ichida taqdim etish imkoniga ega bo’lmasa, u tekshiruvchi mansabdor shakhslarni bu haqda yozma ravishda khabardor qiladi.

Soliq to’lovchi talab qilinadigan hujjatlarni ko’rsatilgan muddatlarda taqdim etishning imkoni yo’qligi to’g’risidagi, talab qilib olinayotgan hujjatlarni taqdim etish imkoni bo’lmagan sabablar ko’rsatilgan yozma shakldagi khabarnomani hujjatlar taqdim etish haqidagi talabnoma olingan kundan keyingi kun davomida yuborishi kerak. Khabarnomada soliq to’lovchi talab qilingan hujjatlarni taqdim eta olishi mumkin bo’lgan muddatlar ko’rsatilishi lozim.

Soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) soliq to’lovchidan khabarnomani olgan kundan etiboran ikki kun ichida ushbu khabarnoma asosida hujjatlarni taqdim etish muddatlarini uzaytirish yoki muddatlarni uzaytirishni rad etishga haqli bo’lib, bu haqda alohida qaror chiqaradi.

Tekshirilayotgan shakhsning talab qilinayotgan hujjatlarni taqdim etishni rad etganligi soliq organining mansabdor shakhsi tomonidan tuziladigan bayonnomada qayd etiladi. Bayonnoma soliq organining mansabdor shakhsi va tekshirilayotgan shakhs tomonidan imzolanadi. Tekshirilayotgan shakhs bayonnomani imzolashni rad etgan taqdirda bu haqda tegishli qayd kiritiladi. Ko’rsatilgan hujjatlarni taqdim etish soliq to’lovchi tomonidan rad etilganligi yoki belgilangan muddatlarda taqdim etilmaganligi ushbu hujjatlarni ushbu Kodeksning 148-moddasida nazarda tutilgan tartibda olib qo’yish uchun asos bo’ladi.

Soliq tekshiruvi va soliq nazoratining boshqa tadbirlari jarayonida soliq organlari tekshirilayotgan shakhsning kameral yoki sayyor soliq tekshiruvlari o’tkazilganda soliq organlariga ilgari taqdim etilgan hujjatlarni, shuningdek soliq monitoringini o’tkazish jarayonida tasdiqlangan ko’chirma nuskhalar shaklida taqdim etilgan hujjatlarni tekshirilayotgan shakhsdan talab qilib olishga haqli emas. Agar hujjatlar ilgari soliq organiga asl nuskhalar tarzida taqdim etilib, keyinchalik tekshirilayotgan shakhsga qaytarilgan bo’lsa, shuningdek soliq organiga taqdim etilib, bartaraf etib bo’lmaydigan kuch holatlari oqibatida yo’qotilgan taqdirda, hujjatlar tekshirilayotgan shakhsdan qayta talab qilib olinishi mumkin.

147-modda. Uchinchi shakhslardan hujjatlarni (akhborotni) talab qilib olish

Soliq organining soliq tekshiruvini o’tkazayotgan mansabdor shakhsi tekshirilayotgan soliq to’lovchining faoliyatiga taalluqli hujjatlarga (akhborotga) ega bo’lgan kontragentdan yoki boshqa shakhslardan ushbu hujjatlarni (akhborotni) talab qilib olishga haqli.

Tekshirilayotgan soliq to’lovchining (soliq agentining) faoliyatiga taalluqli hujjatlarni (akhborotni) talab qilib olish soliq organi rahbarining (rahbari o’rinbosarining) soliq nazoratining qo’shimcha tadbirlarini tayinlash to’g’risidagi qarori asosida soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish chog’ida ham amalga oshirilishi mumkin.

Soliq tekshiruvlarini yoki soliq nazoratining boshqa tadbirlarini amalga oshiruvchi soliq organi tekshirilayotgan soliq to’lovchining faoliyatiga taalluqli hujjatlarni (akhborotni) talab qilib olish to’g’risidagi topshiriqnomani mazkur hujjatlar (akhborot) talab qilib olinishi kerak bo’lgan shakhsning hisobda turgan joyidagi soliq organiga yuboradi. Bunda topshiriqnomada soliq nazoratining qaysi tadbirini o’tkazish chog’ida hujjatlar (akhborot) taqdim etish zarurati yuzaga kelganligi ko’rsatiladi, muayyan bitimga taalluqli akhborot talab qilib olinayotganda esa ushbu bitimni identifikasiyalash imkonini beruvchi malumotlar ko’rsatiladi.

Topshiriqnoma olingan kundan etiboran uch kun ichida hujjatlar (akhborot) qaysi shakhsdan talab qilib olinayotgan bo’lsa, o’sha shakhsning hisobda turgan joyidagi soliq organi ushbu shakhsga hujjatlarni (akhborotni) taqdim etish to’g’risida talabnoma yuboradi.

Talabnomaga hujjatlarni (akhborotni) talab qilib olish to’g’risidagi topshiriqnomaning ko’chirma nuskhasi ilova qilinadi.

Hujjatlarni (akhborotni) taqdim etish to’g’risidagi talabnomani olgan shakhs talabnoma olingan kundan etiboran besh kun ichida uni bajaradi yoki talab qilib olinayotgan hujjatlarga (akhborotga) ega emasligini o’sha muddatda khabar qiladi. Agar talab etiladigan hujjatlarni (akhborotni) mazkur muddatda taqdim etish imkoni bo’lmasa, soliq organi hujjatlar qaysi shakhsdan talab qilib olingan bo’lsa o’sha shakhsning iltimosnomasiga ko’ra ushbu hujjatlarni (akhborotni) taqdim etish muddatini uzaytirishga haqli.

Talab etiladigan hujjatlar ushbu Kodeks 146-moddasining uchinchi — beshinchi va o’n birinchi qismlarida nazarda tutilgan qoidalar hisobga olingan holda taqdim etiladi.

Hujjatlarni (akhborotni) talab qilib olishning ushbu moddada nazarda tutilgan tartibi soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchilariga taalluqli hujjatlarni (akhborotni) talab qilib olishda ham qo’llaniladi.

Hujjatlarni (akhborotni) talab qilib olishning ushbu moddada nazarda tutilgan tartibi soliq agentlariga tegishli bo’lgan hujjatlar va akhborotni talab qilib olishda ham qo’llaniladi.

Hujjatlarni (akhborotni) taqdim etish to’g’risidagi talabnomani olgan shakhs ushbu moddaning qoidalariga muvofiq bo’lmagan talabnoma bo’yicha hujjatlarni (akhborotni) taqdim etishni rad etishga haqli.

148-modda. Hujjatlar va buyumlarni olib qo’yish

Hujjatlar va buyumlarni olib qo’yish soliq organining soliq tekshiruvini o’tkazayotgan mansabdor shakhsining asoslantirilgan qarori asosida amalga oshiriladi.

Hujjatlar va buyumlarni tungi paytda olib qo’yishga yo’l qo’yilmaydi.

Hujjatlar va buyumlarni olib qo’yish kholislar hamda hujjatlari va buyumlarini olib qo’yish amalga oshirilayotgan shakhslar ishtirokida o’tkaziladi. Zarur bo’lgan hollarda, olib qo’yishni amalga oshirishda ishtirok etish uchun mutakhassis taklif etiladi.

Olib qo’yish boshlanguniga qadar soliq organining mansabdor shakhsi olib qo’yishni amalga oshirish to’g’risidagi qarorni taqdim etadi hamda hozir bo’lgan shakhslarga ularning huquq va majburiyatlarini tushuntiradi.

Soliq organining mansabdor shakhsi hujjatlar va buyumlarini olib qo’yish amalga oshirilayotgan shakhsga ularni o’z ikhtiyori bilan topshirishni taklif etadi, taklif rad etilgan taqdirda esa olib qo’yishni majburiy tarzda amalga oshiradi.

O’ziga nisbatan olib qo’yish amalga oshirilayotgan shakhs olib qo’yilishi lozim bo’lgan hujjatlar va buyumlar saqlanishi mumkin bo’lgan binolarni yoki boshqa joylarni ochishdan bosh tortganda, soliq organining mansabdor shakhsi tambalarga, eshiklarga va boshqa buyumlarga zarurat sababli yuzaga kelmagan shikast etkazishdan qochib olib qo’yishni mustaqil tarzda bajarishga haqli.

Soliq tekshiruvi predmetiga aloqasi bo’lmagan hujjatlar va buyumlar olib qo’yilmaydi.

Hujjatlar va buyumlarni olib qo’yishni amalga oshirish to’g’risida ushbu Kodeksning 154-moddasida hamda mazkur moddada nazarda tutilgan talablarga rioya etgan holda bayonnoma tuziladi.

Olib qo’yilgan hujjatlar va buyumlar olib qo’yish bayonnomasida yoki unga ilova qilinadigan ro’ykhatlarda aniq nomi, soni, o’ziga khos khususiyatlari va imkon qadar buyumlarning qiymati ko’rsatilgan holda sanab o’tiladi hamda ro’ykhatga olinadi.

Agar soliq nazorati tadbirlarini o’tkazish uchun tekshirilayotgan shakhs hujjatlarining ko’chirma nuskhalari etarli bo’lmasa hamda soliq organlarida hujjatlarning asl nuskhalari yo’q qilinishi, yashirilishi, o’zgartirilishi yoki almashtirib qo’yilishi mumkinligi to’g’risida takhmin qilish uchun etarlicha asoslar mavjud bo’lsa, soliq organining mansabdor shakhsi hujjatlarning aslini ushbu moddada nazarda tutilgan tartibda olib qo’yishga haqli. Bunday hujjatlar olib qo’yilayotganda ulardan soliq organining mansabdor shakhsi tomonidan tasdiqlanadigan ko’chirma nuskhalar olinadi va hujjatlar olib qo’yilayotgan shakhsga topshiriladi.

Hujjatlarni olib qo’yish bilan bir vaqtning o’zida ko’chirma nuskhalarni tayyorlash yoki topshirish imkoni bo’lmagan taqdirda, soliq organi ko’chirma nuskhalarni hujjatlari olib qo’yilgan shakhsga hujjatlar olib qo’yilganidan keyin besh kun ichida topshiradi.

Barcha olib qo’yiladigan hujjatlar va buyumlar kholislarga hamda olib qo’yishda ishtirok etuvchi boshqa shakhslarga ko’rsatiladi va zarur bo’lgan taqdirda olib qo’yilgan joyda o’raladi.

Olib qo’yilgan hujjatlar raqamlanishi, tikilishi va olib qo’yilayotgan shakhsning muhri yoki imzosi bilan tasdiqlangan bo’lishi kerak. Ushbu shakhs olib qo’yilayotgan hujjatlarni muhr yoki imzo bilan tasdiqlashdan bosh tortgan taqdirda, olib qo’yish to’g’risidagi bayonnomaga bu haqda makhsus belgi qo’yiladi.

Hujjatlar va buyumlarni olib qo’yish to’g’risidagi bayonnomaning ko’chirma nuskhasi ular qaysi shakhsdan olib qo’yilgan bo’lsa, o’sha shakhsga imzo qo’ydirib topshiriladi yoki yuboriladi.

149-modda. Guvohning ishtiroki

Soliq nazoratini amalga oshirish uchun ahamiyatga ega biror-bir holatlar o’ziga malum bo’lgan har qanday voyaga etgan jismoniy shakhs ko’rsatmalar berish uchun guvoh sifatida chaqirilishi mumkin.

Guvohning ko’rsatmalari bayonnomaga kiritiladi.

Guvoh sifatida quyidagi shakhslar jalb etilishi mumkin emas:

o’zining jismoniy yoki ruhiy nuqsonlari sababli soliq nazoratini amalga oshirish uchun ahamiyatga ega bo’lgan holatlarni to’g’ri idrok etishga qodir bo’lmagan shakhslar;

o’z kasbiy majburiyatlarini bajarishi munosabati bilan soliq nazoratini o’tkazish uchun zarur bo’lgan va ushbu shakhslarning kasbiy siriga taalluqli bo’lgan akhborotni olgan shakhslar. Chunonchi, bunday shakhslar jumlasiga — advokat, auditor, soliq maslahatchisi kiradi.

Guvohning ko’rsatmalari, agar u kasalligi, keksaligi, nogironligi tufayli soliq organiga kela olmasa, u turgan joyda olinishi mumkin.

Ko’rsatmalar olishdan avval soliq organining mansabdor shakhsi guvohni ko’rsatmalar berishni rad etganlik yoki bundan bosh tortganlik yokhud bila turib yolg’on ko’rsatmalar berganlik uchun javobgarlik to’g’risida ogohlantiradi, bu haqda bayonnomaga guvohning imzosi bilan tasdiqlanadigan belgi kiritiladi.

Soliq organiga guvoh sifatida chaqirilgan khodimlar uchun soliq organiga kelganligi sababli ishda bo’lmagan vaqt uchun asosiy ish joyidagi oylik ish haqi saqlanib qoladi.

150-modda. Ekspertiza

Zarur bo’lgan hollarda, soliq nazoratini amalga oshirishga doir aniq harakatlarni o’tkazishda ishtirok etish uchun ekspert jalb etilishi mumkin.

Shakhsni ekspert sifatida jalb etish soliq organi va ekspert o’rtasidagi shartnoma asosida amalga oshiriladi.

Agar yuzaga keladigan masalalarni tushuntirish uchun ilm-fan, sanat, tekhnika yoki hunarmandchilik sohasidagi makhsus bilimlar talab etilsa, ekspertiza tayinlanadi. Soliq organining soliq nazoratini amalga oshiruvchi mansabdor shakhsida bunday bilimlarga egaligi ekspertiza tayinlash zaruratidan ozod etmaydi.

Ekspert oldida qo’yilgan masalalar va uning khulosasi ekspertning makhsus bilimlari doirasidan chiqishi mumkin emas.

Ekspertiza tayinlash to’g’risidagi qarorni soliq tekshiruvini o’tkazayotgan mansabdor shakhsning iltimosnomasi asosida soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) qabul qiladi.

Qarorda ekspertizani tayinlash uchun asoslar, ekspertiza o’tkazishi kerak bo’lgan tashkilotning nomi yoki ekspertning familiyasi, ismi, otasining ismi, ekspertning oldiga qo’yiladigan masalalar va uning ikhtiyoriga beriladigan materiallar ko’rsatiladi. Ekspert ekspertiza predmetiga taalluqli tekshiruv materiallari bilan tanishishga, o’ziga qo’shimcha materiallar taqdim etilishi to’g’risida iltimosnomalar berishga haqli.

Ekspert khulosani o’z nomidan yozma shaklda beradi. Ekspert khulosasida o’zi o’tkazgan tekshirishlar, ular asosida qilingan khulosalar hamda qo’yilgan masalalarga asoslantirilgan javoblar bayon etiladi.

Agar ekspertga berilgan materiallar etarli bo’lmasa yoki u ekspertiza o’tkazish uchun zarur bilimlarga ega bo’lmasa, ekspert khulosa berishni rad etishi mumkin.

Soliq tekshiruvini o’tkazayotgan soliq organining mansabdor shakhsi tekshirilayotgan shakhsni ekspertiza tayinlanganligi to’g’risidagi qaror bilan tanishtirishi va uning ushbu moddaning o’ninchi qismida nazarda tutilgan huquqlarini tushuntirishi shart bo’lib, bu haqda bayonnoma tuziladi.

Ekspertiza tayinlash va o’tkazish jarayonida tekshirilayotgan shakhs:

1) ekspertni rad etish;

2) ekspertni o’zi ko’rsatgan shakhslar orasidan tayinlash to’g’risida iltimos qilish;

3) qo’shimcha savollarni taqdim etib, ular yuzasidan ekspert khulosasini olish;

4) soliq organi mansabdor shakhsining rukhsati bilan ekspertiza o’tkazishda ishtirok etish va ekspertga tushuntirishlar berish;

5) ekspertning khulosasi bilan tanishish;

6) ekspertning khulosasi yuzasidan asoslantirilgan fikr taqdim etish huquqiga ega.

151-modda. Mutakhassisni jalb etish

Zarur bo’lgan hollarda, soliq nazoratini amalga oshirishga doir harakatlarda ishtirok etish uchun soliq organi tomonidan makhsus bilim va ko’nikmalarga ega bo’lgan hamda ishning natijasidan manfaatdor bo’lmagan mutakhassis jalb etilishi mumkin.

Shakhsning mutakhassis sifatida jalb qilinishi soliq organi va mutakhassis o’rtasidagi shartnoma asosida amalga oshiriladi.

Shakhsning mutakhassis sifatida ishtirok etishi uning guvoh sifatida aynan shu holatlar yuzasidan so’roq qilinishi imkoniyatini istisno etmaydi.

152-modda. Tarjimonning ishtiroki

Zarur bo’lgan hollarda, soliq nazoratini amalga oshirishga doir harakatlarda ishtirok etish uchun tarjimon jalb etilishi mumkin.

Ishning natijasidan manfaatdor bo’lmagan, tarjima qilish uchun zarur darajada til biladigan yoki kar yokhud soqov jismoniy shakhsning imo-ishoralarini tushunadigan shakhs tarjimonlik qilishi mumkin.

Shakhsning tarjimon sifatida jalb qilinishi soliq organi va tarjimon o’rtasidagi shartnoma asosida amalga oshiriladi.

Tarjimon soliq organi mansabdor shakhsining chaqiruviga binoan kelishi va o’ziga topshirilgan tarjimani aniq bajarishi shart.

153-modda. Kholislarning ishtiroki

Ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda soliq nazoratini amalga oshirishga doir harakatlarda ishtirok etish uchun kholislar jalb etiladi.

Kholislar kamida ikki nafar kishi miqdorida jalb etiladi.

Ishning natijasidan manfaatdor bo’lmagan har qanday voyaga etgan jismoniy shakhslar kholislar sifatida jalb etilishi mumkin.

Soliq organlari mansabdor shakhslarining kholislar sifatida ishtirok etishiga yo’l qo’yilmaydi.

Kholislar o’z ishtirokida amalga oshirilgan harakatlar fakti, mazmuni va natijalarini bayonnomada tasdiqlashi shart. Ular amalga oshirilgan harakatlar yuzasidan bayonnomaga kiritilishi lozim bo’lgan fikr-mulohazalar bildirishga haqli. Zarur bo’lgan taqdirda, kholislar ko’rsatilgan holatlar yuzasidan so’roq qilinishi mumkin.

154-modda. Soliq nazorati doirasida harakatlarni amalga oshirish chog’idagi bayonnomaga qo’yiladigan umumiy talablar

Soliq nazorati harakatlarini o’tkazish chog’ida bayonnoma tuziladi. Bayonnomada quyidagilar ko’rsatiladi:

1) tekshirish o’tkazishning asoslari, turi va davri;

2) amalga oshiriladigan aniq harakatning joyi va sanasi;

3) harakatning boshlanish va tugash vaqti;

4) bayonnomani tuzgan shakhsning lavozimi, familiyasi, ismi, otasining ismi;

5) harakatda ishtirok etgan yoki uni o’tkazishda hozir bo’lgan har bir shakhsning familiyasi, ismi, otasining ismi, zarur bo’lgan hollarda esa — uning manzili;

6) harakatning mazmuni, uni amalga oshirish ketma-ketligi;

7) harakatni bajarish chog’ida aniqlangan, ish uchun ahamiyatga ega bo’lgan faktlar va holatlar.

Bayonnoma harakatlarni amalga oshirishda ishtirok etgan yoki uni o’tkazishda hozir bo’lgan barcha shakhslar tomonidan o’qib chiqiladi. Mazkur shakhslar bayonnomaga kiritilishi yoki materiallarga qo’shib qo’yilishi lozim bo’lgan fikr-mulohazalarini bildirishga haqli.

Bayonnoma soliq organining uni tuzgan mansabdor shakhsi, shuningdek harakatni amalga oshirishda ishtirok etgan yoki uni o’tkazishda hozir bo’lgan barcha shakhslar tomonidan imzolanadi.

Bayonnomaga fotosuratlar, videoyozuvlar va harakatni amalga oshirish chog’ida bajarilgan boshqa materiallar ilova qilinadi.

155-modda. Soliq tekshiruvini o’tkazish chog’ida g’ayriqonuniy harakatlar orqali zarar etkazilishiga yo’l qo’ymaslik

Soliq tekshiruvini o’tkazish chog’ida tekshirilayotgan shakhslarga yoki ularning egaligida, foydalanishida yokhud tasarrufida bo’lgan mol-mulkka g’ayriqonuniy harakatlar orqali zarar etkazilishiga yo’l qo’yilmaydi.

Soliq tekshiruvini o’tkazish chog’ida soliq organlarining g’ayriqonuniy qarorlari yoki ular mansabdor shakhslarining harakatlari orqali etkazilgan zararning o’rni to’liq hajmda qoplanishi lozim.

Soliq organlarining g’ayriqonuniy qarorlari orqali tekshirilayotgan shakhslarga etkazilgan zarar uchun ularning mansabdor shakhslari qonunda nazarda tutilgan tartibda javobgar bo’ladi.

Soliq organlari mansabdor shakhslarining qonuniy harakatlari orqali tekshirilayotgan shakhslarga yoki ularning vakillariga etkazilgan zararning o’rni qoplanmaydi, bundan qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollar mustasno.

18-bob. Soliq tekshiruvlarining va soliq nazorati boshqa choralarining huquqiy oqibatlari

156-modda. Soliq auditi natijalarini rasmiylashtirish

Soliq auditi natijalariga ko’ra soliq organlarining ushbu tekshiruvni o’tkazgan vakolatli mansabdor shakhslari tomonidan soliq auditi dalolatnomasi tuzilishi kerak.

Soliq auditi dalolatnomasida quyidagilar ko’rsatiladi:

1) soliq auditi dalolatnomasini tuzish sanasi – ushbu tekshiruvni o’tkazgan shakhslar tomonidan dalolatnoma imzolangan sana;

2) tekshirilayotgan shakhsning to’liq va qisqartirilgan nomi yoki familiyasi, ismi, otasining ismi. Yuridik shakhs uning alohida bo’linmasi joylashgan erda tekshirilgan taqdirda yuridik shakhsning nomidan tashqari tekshirilayotgan alohida bo’linmaning to’liq va qisqartirilgan nomi hamda uning joylashgan eri ko’rsatiladi;

3) o’zlari vakili bo’lgan soliq organining nomi ko’rsatilgan holda soliq auditini o’tkazgan shakhslarning familiyasi, ismi, otasining ismi, ularning lavozimlari;

4) soliq organi rahbarining (rahbari o’rinbosarining) soliq auditi o’tkazish to’g’risidagi buyrug’i sanasi va raqami;

5) soliq auditi davomida tekshirilayotgan shakhs tomonidan taqdim etilgan hujjatlar ro’ykhati;

6) soliq auditi o’tkazilgan davr;

7) soliq auditi qaysi soliqqa nisbatan o’tkazilgan bo’lsa, o’sha soliqning nomi;

8) soliq auditi boshlangan va tugagan sana;

9) yuridik shakhs joylashgan erning yoki jismoniy shakhs yashash joyining manzili;

10) soliq auditini amalga oshirish chog’ida o’tkazilgan soliq nazorati tadbirlari to’g’risidagi malumotlar;

11) soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining tegishli normasiga havola qilgan holda soliqqa oid huquqbuzarlikning (u mavjud bo’lgan taqdirda) batafsil tavsifi;

12) soliq auditi natijalari bo’yicha khulosalar va takliflar.

Agar o’tkazilgan soliq auditi natijalariga ko’ra soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining buzilishlari aniqlanmagan bo’lsa, bu haqda soliq auditi dalolatnomasida qayd etiladi.

Soliq auditi dalolatnomasiga tekshiruv davomida aniqlangan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining buzilishlari faktlarini tasdiqlovchi hujjatlar ilova qilinadi.

Soliq auditi dalolatnomasi shaklini va uni tuzishga doir talablarni O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi belgilaydi.

Soliq auditi dalolatnomasi kamida uch nuskhada tuziladi.

Soliq auditi dalolatnomasining barcha nuskhalari soliq organining soliq auditini o’tkazgan mansabdor shakhslari tomonidan imzolanadi. Soliq auditi dalolatnomasining bir nuskhasi soliq to’lovchiga tekshiruv tugaganidan keyin uch kun ichida topshiriladi. Soliq to’lovchi dalolatnomaning barcha nuskhalariga uni olgan sanani ko’rsatgan holda soliq auditi dalolatnomasini olganligiga imzo qo’yishi shart. Soliq auditi dalolatnomasining soliq organida qolgan nuskhalari soliq auditi materiallariga qo’shib qo’yiladi.

Soliq to’lovchining soliq auditi dalolatnomasidagi imzosi uning soliq auditi natijalariga roziligini bildirmaydi.

Soliq to’lovchi (uning vakili) soliq auditi dalolatnomasini olishdan bosh tortgan taqdirda, soliq organining mansabdor shakhsi bu haqda soliq auditi dalolatnomasiga tegishli yozuv kiritadi. Bunday holda soliq auditi dalolatnomasining bir nuskhasi soliq to’lovchiga yuridik shakhs (alohida bo’linma) joylashgan er bo’yicha yoki jismoniy shakhsning yashash joyi bo’yicha pochta orqali buyurtma khat bilan yuboriladi.

Soliq auditi dalolatnomasi pochta orqali buyurtma khat bilan yuborilgan taqdirda buyurtma khat yuborilgan sanadan boshlab hisoblaganda beshinchi kun ushbu dalolatnoma topshirilgan sana deb hisoblanadi.

O’zbekiston Respublikasi hududida faoliyatini doimiy muassasa orqali amalga oshirmaydigan chet el yuridik shakhsiga (bundan khalqaro tashkilot yoki diplomatik vakolatkhona mustasno) soliq auditi dalolatnomasi pochta orqali O’zbekiston Respublikasi soliq to’lovchilarining yagona reestridagi manzil bo’yicha buyurtma khat bilan yuboriladi. Buyurtma khat yuborilgan sanadan boshlab hisoblaganda yigirmanchi kun ushbu dalolatnoma topshirilgan sana deb hisoblanadi.

O’ziga nisbatan soliq auditi o’tkazilgan shakhs (uning vakili) soliq tekshiruvi dalolatnomasida bayon etilgan faktlarga va (yoki) tekshiruvchilarning khulosalari hamda takliflariga rozi bo’lmagan taqdirda, soliq auditi dalolatnomasini olgan kundan etiboran o’n kun ichida tegishli soliq organiga mazkur dalolatnoma bo’yicha umuman yoki uning ayrim holatlari yuzasidan yozma etirozlarini taqdim etishga haqli.

Soliq to’lovchi o’z etirozlarining asoslanganligini tasdiqlovchi hujjatlarni (ularning tasdiqlangan ko’chirma nuskhalarini) yozma etirozlarga ilova qilishga yoki kelishilgan muddatda soliq organiga topshirishga haqli.

157-modda. Soliqqa oid huquqbuzarliklar to’g’risidagi ishlarni ko’rib chiqish tartibi

Soliq auditi natijasida aniqlangan soliqqa oid huquqbuzarliklar to’g’risidagi ishlar ushbu Kodeksning 158 va 159-moddalarida nazarda tutilgan tartibda ko’rib chiqiladi. Mazkur ko’rib chiqish tartibi ushbu Kodeksning 223 yoki 224-moddalarida nazarda tutilgan soliqqa oid huquqbuzarliklarga nisbatan ham qo’llaniladi.

Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilmagan, soliq tekshiruvi va (yoki) soliq nazoratining boshqa tadbirlari natijasida aniqlangan soliqqa oid huquqbuzarliklar to’g’risidagi ishlar ushbu Kodeksning 165 va 166-moddalarida nazarda tutilgan tartibda ko’rib chiqiladi.

Soliq organlarining mansabdor shakhslari tomonidan ushbu Kodeksda belgilangan talablarga rioya etmaslik yuqori turuvchi soliq organi yoki sud tomonidan soliq organining qarorini bekor qilish uchun asos bo’lishi mumkin.

Soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish tartib-taomilining muhim shartlarini buzish yuqori turuvchi soliq organi yoki sud tomonidan soliq organining soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish va (yoki) soliq summalarini qo’shib hisoblash to’g’risidagi qarorini bekor qilish uchun asos bo’ladi. Bunday muhim shartlar jumlasiga o’ziga nisbatan soliq tekshiruvi o’tkazilgan shakhsning soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish jarayonida shakhsan va (yoki) o’z vakili orqali ishtirok etish imkoniyatini taminlash hamda soliq to’lovchining tushuntirishlar berish imkonini taminlash kiradi.

Soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish tartib-taomilining boshqacha buzilishlari ham, agar bunday qoidabuzarliklar soliq organi rahbari (rahbar o’rinbosari) tomonidan g’ayriqonuniy qaror qabul qilishga olib kelgan yoki olib kelishi mumkin bo’lsa, yuqori turuvchi soliq organi yoki sud tomonidan soliq organining qarorini bekor qilish uchun asos bo’lishi mumkin.

158-modda. Soliq auditi va sayyor soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish tartibi

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilishlari qaysi soliq auditi va sayyor soliq tekshiruvi davomida aniqlangan bo’lsa, o’sha soliq auditi dalolatnomasi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi materiallari soliq tekshiruvini o’tkazgan soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) tomonidan ushbu soliq tekshiruvi dalolatnomasi tuzilgan kundan etiboran o’n kun o’tgach, lekin o’n besh kundan kechirtirmay ko’rib chiqilishi kerak. Ularga doir qaror soliq tekshiruvi materiallari ko’rib chiqilganidan keyin besh kundan kechiktirmay qabul qilinishi lozim.

Agar tekshirilayotgan shakhs (uning vakili) soliq auditining dalolatnomasiga va (yoki) sayyor soliq tekshiruvining materiallariga doir yozma etirozlarini ushbu Kodeksning 156-moddasi o’n ikkinchi qismida nazarda tutilgan muddatlarda taqdim etgan bo’lsa, ushbu etirozlar ham ko’rib chiqilishi lozim.

Soliq organi tekshiruv materiallari ko’rib chiqiladigan sana, vaqt va joy to’g’risida soliq to’lovchini ko’rib chiqish boshlanguniga qadar kamida ikki ish kuni oldin khabardor qiladi.

Agar soliq to’lovchi soliq organini uzrli sabablarga ko’ra soliq tekshiruvi materiallarining ko’rib chiqilishiga kela olmasligi to’g’risida khabardor qilgan bo’lsa, soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) soliq tekshiruvi materiallarining ko’rib chiqishni kamida besh kun muddatga qoldirish to’g’risida qaror qabul qiladi, soliq to’lovchi bu haqda khabardor qilinadi.

O’ziga nisbatan soliq auditi va sayyor soliq tekshiruvi o’tkazilgan shakhs soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish jarayonida shakhsan va (yoki) o’z vakili orqali ishtirok etishga haqli.

O’ziga nisbatan soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi o’tkazilgan, tekshiruv materiallari ko’rib chiqiladigan vaqt va joy haqida tegishli tarzda khabardor qilingan shakhsning (uning vakilining) kelmaganligi soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish uchun to’sqinlik qilmaydi, bundan ushbu shakhsning ishtirok etishi soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) tomonidan mazkur materiallar ko’rib chiqilishi uchun shart deb topilgan holatlar mustasno.

Soliq tekshiruvi materiallarini mohiyatiga ko’ra ko’rib chiqishdan oldin soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari):

1) ishni kim ko’rib chiqayotganligini va qaysi soliq tekshiruvi materiallari ko’rib chiqilishi lozimligini elon qilishi;

2) ko’rib chiqishda ishtirok etish uchun taklif etilgan shakhslarning kelgan-kelmaganligi faktini aniqlashi shart.

Ushbu shakhslar kelmagan taqdirda soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) ish yuritish ishtirokchilari belgilangan tartibda khabardor qilingan-qilinmaganligini aniqlashtiradi va soliq tekshiruvi materiallarini mazkur shakhslarning yo’qligida ko’rib chiqish yoki ushbu ko’rib chiqishni keyinga qoldirish to’g’risida qaror qabul qiladi;

3) o’ziga nisbatan soliq tekshiruvi o’tkazilgan shakhsning vakili ishtirok etgan taqdirda ushbu vakilning vakolatlarini tekshirishi;

4) ko’rib chiqish tartib-taomilida ishtirok etayotgan shakhslarga ularning huquqlari va majburiyatlarini tushuntirishi;

5) ko’rib chiqish uchun ishtirok etishi zarur bo’lgan shakhs kelmagan taqdirda, soliq tekshiruvi materiallarining ko’rib chiqilishini keyinga qoldirish to’g’risida qaror chiqarishi kerak.

Soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish chog’ida tekshiruv dalolatnomasi, zarur bo’lgan taqdirda esa soliq nazorati tadbirlarining boshqa materiallari, shuningdek o’ziga nisbatan tekshiruv o’tkazilgan shakhsning yozma etirozlari ham o’qib eshittirilishi mumkin.

Yozma etirozlarning mavjud emasligi ushbu shakhsni (uning vakilini) tekshiruv materiallarini ko’rib chiqish bosqichida o’z tushuntirishlarini berish huquqidan mahrum etmaydi.

Soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish vaqtida taqdim etilgan dalillar, shu jumladan o’ziga nisbatan tekshiruv o’tkazilgan shakhsdan ilgari talab qilib olingan hujjatlar, ushbu shakhs soliq tekshiruvlaridan o’tkazilganda soliq organlariga taqdim etilgan hujjatlar hamda soliq organida mavjud bo’lgan boshqa hujjatlar o’rganiladi.

Ushbu Kodeks talablari buzilgan holda olingan dalillardan foydalanishga yo’l qo’yilmaydi.

Soliq to’lovchining faoliyati to’g’risidagi qo’shimcha malumotlar (akhborot), agar ular ushbu Kodeksda belgilangan muddatlar buzilgan holda soliq organiga taqdim etilgan bo’lsa ham ko’rib chiqilishi mumkin.

Soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish davomida zarur bo’lgan taqdirda ushbu ko’rib chiqishda ishtirok etish uchun guvohni, ekspertni, mutakhassisni jalb etish to’g’risida qaror qabul qilinishi mumkin.

Soliq tekshiruvi materiallari ko’rib chiqilayotganda bayonnoma yuritiladi.

Soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish jarayonida soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari):

1) o’ziga nisbatan tekshiruv dalolatnomasi tuzilgan shakhs soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilishini sodir etgan-etmaganligini;

2) aniqlangan qoidabuzarliklar soliqqa oid huquqbuzarlik alomatini tashkil etish-etmasligini;

3) shakhsni soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortishga asoslar mavjud-mavjud emasligini;

4) soliq to’lovchining etirozlari asoslanganligini belgilaydi.

Soliqqa oid huquqbuzarlik alomati mavjud bo’lgan taqdirda soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) shakhsning soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etishdagi aybini istisno etuvchi holatlarni yoki soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikni yumshatuvchi yokhud og’irlashtiruvchi holatlarni aniqlaydi.

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilishlari sodir etilganligi faktini tasdiqlash uchun qo’shimcha dalillar olish zarur bo’lgan taqdirda yoki ular bo’lmaganda soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) soliq nazoratining qo’shimcha tadbirlarini bir oydan oshiq bo’lmagan muddatda o’tkazish to’g’risida qaror chiqarishga haqlidir.

Soliq nazoratining qo’shimcha tadbirlarini tayinlash to’g’risidagi qarorda bunday qo’shimcha tadbirlarni o’tkazish zaruratini keltirib chiqargan holatlar bayon etiladi, ularni o’tkazish muddati va aniq shakli ko’rsatiladi.

Soliq nazoratining qo’shimcha tadbirlari sifatida ushbu Kodeksning 146 va 147-moddalariga muvofiq hujjatlarni talab qilib olish, guvohni so’roq qilish, ekspertiza amalga oshirilishi mumkin.

Soliq nazorati qo’shimcha tadbirlarining boshlanishi va tugashi, soliq nazoratining o’tkazilgan qo’shimcha tadbirlari to’g’risidagi malumotlar, shuningdek soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilishlari sodir etilganligi yoki ularning mavjud emasligi faktini tasdiqlash uchun olingan qo’shimcha dalillar, tekshiruvchilarning aniqlangan qoidabuzarliklarni bartaraf etishga doir khulosalari va takliflari hamda ushbu Kodeksning moddalariga oid havolalar, agar ushbu Kodeksda soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining ushbu buzilishlari uchun javobgarlik nazarda tutilgan bo’lsa, soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi dalolatnomasiga doir qo’shimchada qayd etiladi.

Soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi dalolatnomasiga doir qo’shimcha soliq nazoratining qo’shimcha tadbirlarini o’tkazgan soliq organining mansabdor shakhslari tomonidan bunday tadbirlar tugagan kundan etiboran o’n kun ichida tuzilishi va imzolanishi kerak.

Soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi dalolatnomasiga doir qo’shimcha soliq nazoratining qo’shimcha tadbirlari natijasida olingan materiallar ilova qilingan holda ushbu qo’shimcha tuzilgan sanadan etiboran uch kun ichida o’ziga nisbatan tekshiruv o’tkazilgan shakhsga (uning vakiliga) imzo qo’ydirib berilishi yoki u olingan sana to’g’risida dalolat beruvchi boshqa usulda topshirilishi kerak.

Agar o’ziga nisbatan tekshiruv o’tkazilgan shakhs (uning vakili) soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi dalolatnomasiga doir qo’shimchani olishdan bosh tortsa, bunday fakt tekshiruv dalolatnomasiga doir qo’shimchada aks ettiriladi. Bunday holda soliq tekshiruvi dalolatnomasiga doir qo’shimcha tashkilotning (alohida bo’linmaning) joylashgan eri yoki jismoniy shakhsning yashash joyi bo’yicha pochta orqali buyurtma khat bilan yuboriladi va buyurtma khat yuborilgan sanadan etiboran beshinchi kunda qabul qilingan deb hisoblanadi.

O’ziga nisbatan soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi o’tkazilgan shakhs (uning vakili) soliq tekshiruvi dalolatnomasiga doir qo’shimcha olingan kundan etiboran o’n kun ichida tekshiruv dalolatnomasiga doir bunday qo’shimcha bo’yicha umuman yoki uning alohida qoidalari yuzasidan yozma etirozlarini taqdim etishga haqli.

159-modda. Soliq auditi va sayyor soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish natijalari bo’yicha qaror qabul qilish

Soliq auditi va sayyor soliq tekshiruvi materiallarini ushbu Kodeksning 158-moddasida nazarda tutilgan tartibda ko’rib chiqish natijalari bo’yicha soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) quyidagilarni nazarda tutuvchi qarorni (bundan buyon matnda soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha qaror deb yuritiladi) qabul qiladi:

1) soliq auditi materiallari bo’yicha soliqlar va penyalar qo’shib hisoblash yoki buni rad etish;

2) soliq to’lovchini soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish yoki buni rad etish.

Shakhsni soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish to’g’risidagi qarorda sodir etilgan soliqqa oid huquqbuzarlik holatlari mazkur holatlarni tasdiqlovchi hujjatlar va boshqa malumotlarga, o’ziga nisbatan tekshiruv o’tkazilgan shakhs tomonidan o’z himoyasi uchun keltiriladigan vajlarga hamda ushbu vajlarni tekshirish natijalariga havola qilgan holda, o’tkazilgan soliq tekshiruvida qanday belgilangan bo’lsa, shunday bayon etiladi.

Shakhsni soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish to’g’risidagi qarorda ushbu Kodeksning shu huquqbuzarliklarni nazarda tutuvchi moddalari va qo’llaniladigan javobgarlik choralari ko’rsatiladi.

Soliqlarni qo’shib hisoblashni nazarda tutuvchi qarorda, agar soliqlarga oid qarzdorlik tekshiruv jarayonida aniqlangan bo’lsa, soliqlarga oid aniqlangan ushbu qarzdorlik miqdori va tegishli penyalar summasi ko’rsatiladi.

Soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortishni rad etishni nazarda tutuvchi qarorda bunday rad etish uchun asos bo’lgan holatlar bayon etiladi.

Soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha qarorda o’ziga nisbatan qaror chiqarilgan shakhs ushbu qaror ustidan qaysi muddat ichida shikoyat qilishga haqli bo’lsa, o’sha muddat va qaror ustidan yuqori turuvchi soliq organiga shikoyat qilish tartibi ko’rsatiladi.

Agar soliq auditi jarayonida soliq organining qarori asosida ortiqcha qaytarilgan soliq summasi aniqlangan bo’lsa, soliqlar summalarini qo’shib hisoblash to’g’risidagi qarorda mazkur summa ushbu soliq bo’yicha soliq qarzi deb etirof etiladi. Ushbu soliq summasi soliq to’lovchiga qaytarilgan taqdirda, u mablag’larni haqiqatda olgan kundan etiboran, soliq summasi hisobga o’tkazishga qabul qilingan taqdirda esa — ushbu soliq summasi hisobga olishga qabul qilingan kundan etiboran ushbu summa soliq qarzi deb etirof etiladi.

Soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha qaror qabul qilinganidan keyin soliq organining rahbari (rahbari o’rinbosari) ushbu Kodeksning 161-moddasida nazarda tutilgan tartibda va shartlarda ushbu qarorning ijrosi uchun taminlash choralarini ko’rishga haqli.

160-modda. Soliq auditi va sayyor soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish natijalari bo’yicha qarorning kuchga kirishi

Soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha ushbu Kodeksning 159-moddasida nazarda tutilgan tartibda qabul qilingan qaror o’ziga nisbatan ushbu qaror qabul qilingan shakhsga (shakhsning vakiliga) berilgan kundan etiboran bir oy o’tgach kuchga kiradi.

Soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha qaror u qabul qilingan kundan etiboran ikki kun ichida o’ziga nisbatan ushbu qaror qabul qilingan shakhsga (uning vakiliga) imzo qo’ydirib berilishi yoki olingan sana to’g’risida dalolat beruvchi boshqa usul orqali topshirilishi kerak.

Agar qarorni berish yoki u olingan sana to’g’risida dalolat beruvchi boshqa usulda topshirish imkoni bo’lmasa, u yuridik shakhsning (alohida bo’linmaning) joylashgan eri yoki jismoniy shakhsning yashash joyi bo’yicha pochta orqali buyurtma khat bilan yuboriladi. Qaror pochta orqali buyurtma khat bilan yuborilganda buyurtma khat yuborilgan kundan etiboran beshinchi kun u berilgan sana deb hisoblanadi.

Soliq organining qarori ustidan shikoyat berilgan taqdirda, mazkur qaror ushbu Kodeksning 163-moddasida nazarda tutilgan tartibda kuchga kiradi.

O’ziga nisbatan tegishli qaror chiqarilgan shakhs qaror kuchga kirguniga qadar uni to’liq yoki qisman ijro etishga haqli. Bunda shikoyatning berilishi shakhsni kuchga kirmagan qarorni to’liq yoki qisman ijro etish huquqidan mahrum etmaydi.

161-modda. Taminlash choralari

Soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha qaror qabul qilinganidan so’ng soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) mazkur qarorni ijro etish imkonini taminlashga qaratilgan choralarni (taminlash choralarini) ko’rishga haqli.

Agar ushbu choralarni ko’rmaslik keyinchalik ushbu qarorning ijrosini va (yoki) soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish to’g’risidagi qarorda ko’rsatilgan soliq qarzini undirishni qiyinlashtirishi mumkin yokhud undirishni imkonsiz qilib qo’yadi deb takhmin qilish uchun etarlicha asoslar bo’lsa, taminlash choralari ko’riladi.

Taminlash choralarini ko’rish uchun soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) tegishli qaror qabul qiladi. Mazkur qaror qabul qilingan kundan etiboran kuchga kiradi va soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish to’g’risidagi qaror ijro etiladigan va (yoki) soliqlar qo’shib hisoblanadigan kunga qadar yokhud yuqori turuvchi soliq organi yoki sud tomonidan qabul qilingan qaror bekor qilingan kunga qadar amal qiladi.

Soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) ushbu moddaning o’n birinchi qismida nazarda tutilgan hollarda taminlash choralarini bekor qilish yoki ularni almashtirish to’g’risida qaror qabul qilishga haqli.

Taminlash choralarini bekor qilish (almashtirish) to’g’risidagi qaror u chiqarilgan kundan etiboran kuchga kiradi.

Soliq organining roziligisiz mol-mulkni boshqa shakhsning ikhtiyoriga o’tkazishga (garovga qo’yishga) doir taqiq va ushbu Kodeksning 111-moddasida belgilangan tartibda bankdagi hisobvaraqlar bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish taminlash choralari bo’lishi mumkin.

Boshqa shakhsning ikhtiyoriga o’tkazishga (garovga qo’yishga) doir taqiq izchillik bilan quyidagilarga nisbatan amalga oshiriladi:

1) ko’chmas mol-mulkka, shu jumladan mahsulotlarni ishlab chiqarishda (khizmatlarni ko’rsatishda) ishtirok etmaydigan mol-mulkka;

2) transport vositalariga, qimmatli qog’ozlarga, khizmat khonalarining dizayn buyumlariga;

3) tayyor mahsulot, khom ashyo va materiallardan tashqari boshqa mol-mulkka;

4) tayyor mahsulotga, khom ashyo va materiallarga.

Oldingi guruhlardagi mol-mulkning qiymati soliq auditi va sayyor soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha qaror asosida to’lanishi lozim bo’lgan soliq qarzining umumiy summasidan kam bo’lgan taqdirda, har bir navbatdagi guruhning mol-mulkini boshqa shakhs ikhtiyoriga o’tkazishga (garovga qo’yishga) doir taqiq qo’llaniladi. Bunda mol-mulkning qiymati bukhgalteriya hisobi malumotlari bo’yicha belgilanadi.

Bankdagi hisobvaraqlar bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish bo’yicha taminlash choralari tartibida faqat mol-mulkni boshqa shakhs ikhtiyoriga o’tkazishga (garovga qo’yishga) doir taqiq qo’yilganidan keyin va faqat agar bunday mol-mulkning jami qiymati soliq qarzining umumiy summasidan kam bo’lsa, qo’llanilishi mumkin.

Bankdagi hisobvaraqlar bo’yicha operasiyalarni to’khtatib turish soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha qarorda ko’rsatilgan soliq qarzining umumiy summasi bilan boshqa shakhs ikhtiyoriga o’tkazish (garovga qo’yish) mumkin bo’lmagan mol-mulk qiymati o’rtasidagi farqqa nisbatan yo’l qo’yiladi.

O’ziga nisbatan taminlash choralarini ko’rish to’g’risida qaror chiqarilgan shakhsning iltimosiga ko’ra soliq organi ushbu moddaning oltinchi qismida nazarda tutilgan taminlash choralarini:

1) bankning javobgarlikka tortish va (yoki) soliqlarni qo’shib hisoblash to’g’risidagi qarorda ko’rsatilgan soliq qarzi summasini o’ziga nisbatan shunday qaror chiqarilgan shakhs ushbu summalarni to’lamagan taqdirda soliq organi tomonidan belgilangan muddatda to’lashga roziligini tasdiqlovchi bank kafolatiga;

2) qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lgan qimmatli qog’ozlarni garovga qo’yishga yoki ushbu Kodeksning 107-moddasida nazarda tutilgan tartibda rasmiylashtirilgan boshqa mol-mulkni garovga qo’yishga;

3) ushbu Kodeksning 108-moddasida nazarda tutilgan tartibda rasmiylashtirilgan uchinchi shakhsning kafilligiga almashtirishga haqlidir.

Soliq to’lovchi tomonidan soliq auditi va (yoki) sayyor soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha qaror asosida byudjetga to’lanishi lozim bo’lgan summaga doir amaldagi bank kafolati taqdim etilgan taqdirda, soliq organi bu soliq to’lovchiga ushbu moddaning oltinchi qismida nazarda tutilgan taminlash choralarini almashtirishni rad etishga haqli emas.

Taminlash choralarini ko’rish to’g’risidagi qarorning va ularni bekor qilish haqidagi qarorning ko’chirma nuskhalari ular chiqarilgan kundan etiboran besh kun ichida o’ziga nisbatan mazkur qarorlar chiqarilgan shakhsga (uning vakiliga) imzo qo’ydirib beriladi yoki olingan sana to’g’risida dalolat beruvchi boshqa usulda topshiriladi. Qarorning ko’chirma nuskhasi pochta orqali buyurtma khat bilan yuborilganda ushbu nuskha buyurtma khat yuborilgan sanadan etiboran besh kun o’tgach olingan deb hisoblanadi.

162-modda. Soliq organlari qarorlarini ijro etishning o’ziga khos khususiyatlari

Qaysi qoidabuzarliklar uchun jismoniy shakhslar yoki yuridik shakhslarning mansabdor shakhslari mamuriy javobgarlikka tortilishi lozim bo’lsa, soliq organi tomonidan aniqlangan shunday qoidabuzarliklar yuzasidan soliq organining sayyor soliq tekshiruvini yoki soliq auditini o’tkazgan vakolatli mansabdor shakhsi o’z vakolatlari doirasida mamuriy huquqbuzarlik to’g’risida bayonnoma tuzadi.

Ushbu huquqbuzarliklar to’g’risidagi ishlarni ko’rib chiqish hamda ularni sodir etganlikda aybdor bo’lgan jismoniy shakhslarga va yuridik shakhslarning mansabdor shakhslariga nisbatan mamuriy jazo choralarini qo’llash mamuriy javobgarlik to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.

Agar soliq organi jismoniy shakhsni soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikka tortish to’g’risidagi qaror qabul qilinganidan keyin materiallarni prokuratura organlariga yuborgan bo’lsa, ushbu soliq organi shu jismoniy shakhsni soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish to’g’risidagi qarorning ijrosini to’khtatib turishi shart.

Materiallarni prokuratura organlariga yuborish bilan bir vaqtning o’zida ushbu jismoniy shakhsdan soliq qarzini undirish to’g’risidagi qarorning ijrosi to’khtatib turiladi. Bunday to’khtatib turish soliq organi rahbarining (rahbari o’rinbosarining) qarori bilan materiallar prokuratura organlariga yuborilgan kundan keyingi kundan kechiktirmay amalga oshiriladi. Bunda ushbu Kodeksda nazarda tutilgan soliq qarzini undirish muddatlarining o’tishi ushbu soliq qarzini undirish to’g’risidagi qarorning ijrosini to’khtatib turish davriga to’khtatib turiladi.

Agar prokuratura organlariga yuborilgan materiallar bo’yicha jinoyat ishini qo’zg’atishni rad etish to’g’risidagi qaror yoki jinoyat ishini tugatish haqidagi qaror chiqariladigan bo’lsa, soliq organining to’khtatib turilgan qarorlarining amal qilishi qayta tiklanadi. Qarorning amal qilishini qayta tiklash soliq organi rahbarining (rahbari o’rinbosarining) qarori bilan prokuratura organlaridan ushbu faktlar to’g’risida bildirishnoma olingan kundan keyingi kundan kechiktirmay amalga oshiriladi. Agar tegishli jinoyat ishi bo’yicha oqlov hukmi chiqariladigan bo’lsa, khuddi shunday qoida qo’llaniladi.

Agar jismoniy shakhsning uni soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish uchun asos bo’lib khizmat qilgan harakatlari (harakatsizligi) ushbu jismoniy shakhsga nisbatan ayblov hukmini chiqarish uchun asos bo’lgan bo’lsa, soliq organi qabul qilingan qarorni ushbu jismoniy shakhsni soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish qismi bo’yicha bekor qiladi.

Soliq organlaridan materiallar olgan prokuratura organlari soliq organlariga tegishli qaror qabul qilingan kundan keyingi kundan kechiktirmay ularni ko’rib chiqish natijalari to’g’risidagi bildirishnomalarni yuborishi shart.

Ushbu moddada ko’rsatilgan soliq organi qarorlarining ko’chirma nuskhalari tegishli qaror chiqarilgan kundan etiboran besh kun ichida soliq organi tomonidan o’ziga nisbatan tegishli qaror chiqarilgan shakhsga (uning vakiliga) topshiriladi (yuboriladi).

Ushbu moddaning qoidalari soliq to’lovchilar, yig’imlarni to’lovchilar va (yoki) soliq agentlari bo’lgan jismoniy shakhslarga nisbatan tatbiq etiladi.

163-modda. Shikoyat qilinganda soliq organlari qarorlarini ijro etish

Soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha qabul qilingan soliq organining qarori ustidan shikoyat qilinganda, bunday qaror yuqori turuvchi soliq organi tomonidan bekor qilinmagan va ustidan shikoyat qilinmagan qismi bo’yicha shikoyat yuzasidan yuqori turuvchi soliq organi tomonidan qaror qabul qilingan kundan etiboran kuchga kiradi.

Agar shikoyatni ko’rib chiqadigan yuqori turuvchi soliq organi quyi soliq organining qarorini bekor qilsa va yangi qaror qabul qilsa, yuqori turuvchi soliq organining bunday qarori u qabul qilingan kundan etiboran kuchga kiradi.

Agar yuqori turuvchi soliq organi shikoyatni ko’rib chiqmasdan qoldirsa, quyi soliq organining qarori yuqori turuvchi soliq organi tomonidan ushbu shikoyatni ko’rib chiqmasdan qoldirish to’g’risida qaror qabul qilingan kundan etiboran, lekin mazkur shikoyatni berish muddati tugamasdan kuchga kiradi.

164-modda. Soliq organlarining qarorlarini ijro etish

Soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha qaror u kuchga kirgan kundan etiboran ijro etilishi lozim.

Tegishli qarorni ijroga qaratish ushbu qarorni qabul qilgan soliq organining zimmasiga yuklatiladi.

Shikoyat yuqori turuvchi soliq organi tomonidan ko’rib chiqilgan taqdirda, ushbu yuqori turuvchi soliq organining kuchga kirgan qarori yuqori turuvchi soliq organining qarori kuchga kirgan kundan etiboran uch kun ichida dastlabki qaror qabul qilgan soliq organiga yuboriladi.

165-modda. Soliqqa oid huquqbuzarliklar to’g’risidagi ishlar bo’yicha ish yuritish

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining ushbu Kodeks 157-moddasining ikkinchi qismida nazarda tutilgan buzilishlari to’g’risida dalolat beruvchi faktlar aniqlangan taqdirda, soliq organining soliqqa oid huquqbuzarlik faktini aniqlagan mansabdor shakhsi ushbu mansabdor shakhs va huquqbuzarlik sodir etgan shakhs tomonidan imzolanishi lozim bo’lgan dalolatnomani tuzadi.

Dalolatnoma belgilangan shaklda soliqqa oid huquqbuzarlik aniqlangan kundan etiboran o’n kun davomida tuziladi.

Dalolatnomada soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilishlarining hujjatlar bilan tasdiqlangan faktlari, shuningdek ushbu faktlarni aniqlagan mansabdor shakhsning aniqlangan qoidabuzarlikni bartaraf etishga doir khulosa va takliflari ko’rsatilishi kerak.

Dalolatnomaning shaklini va uni tuzishga doir talablarni O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi belgilaydi.

Dalolatnoma soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etgan shakhsga imzo qo’ydirib beriladi yoki u olingan sana to’g’risida dalolat beruvchi boshqa usulda topshiriladi. Agar mazkur shakhs dalolatnomani olishdan bosh tortsa, soliq organining mansabdor shakhsi dalolatnomaga tegishli belgi qo’yadi. Bunday holda dalolatnoma ushbu shakhsga pochta orqali buyurtma khat bilan yuboriladi. Mazkur dalolatnoma buyurtma khat bilan yuborilgan sanadan boshlab hisoblaganda beshinchi kun u topshirilgan sana deb hisoblanadi.

Soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etgan shakhs dalolatnomada bayon etilgan holatlarga va (yoki) soliqqa oid huquqbuzarlikni aniqlagan mansabdor shakhsning khulosalari hamda takliflariga rozi bo’lmagan taqdirda, dalolatnoma olingan kundan etiboran o’n kun ichida dalolatnoma bo’yicha umuman yoki uning ayrim qoidalari yuzasidan yozma etirozlarini tegishli soliq organiga taqdim etishga haqlidir. Bunda mazkur shakhs etirozlarining asoslanganligini tasdiqlovchi hujjatlarni (ularning tasdiqlangan ko’chirma nuskhalarini) yozma etirozlariga ilova qilishga yoki kelishilgan muddatda soliq organiga topshirishga haqli.

Ushbu moddaning oltinchi qismida ko’rsatilgan muddat o’tganidan keyin soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilishlari faktlari qayd etilgan dalolatnomani, shuningdek soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etgan shakhs tomonidan taqdim etilgan hujjatlar va materiallarni ko’rib chiqadi.

Dalolatnoma javobgarlikka tortilayotgan shakhs yoki uning vakili ishtirokida ko’rib chiqiladi.

Soliq organi tekshiruv dalolatnomasi ko’rib chiqiladigan sana, vaqt va joy to’g’risida soliq to’lovchini ko’rib chiqish boshlanadigan kunga qadar kamida ikki ish kuni oldin khabardor qiladi.

Agar soliq to’lovchi soliq organini uzrli sabablarga ko’ra dalolatnomaning ko’rib chiqilishiga kelolmasligi to’g’risida khabardor qilgan bo’lsa, soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) dalolatnomaning ko’rib chiqilishini ko’pi bilan uch kun muddatga qoldirish to’g’risida qaror qabul qilib, soliq to’lovchi bu haqda khabardor qilinadi.

Soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortilayotgan, tegishli tarzda khabardor qilingan shakhsning yoki uning vakilining kelmaganligi soliq organi rahbarini (rahbar o’rinbosarini) dalolatnomani ushbu shakhsning yo’qligida ko’rib chiqish imkonidan mahrum etmaydi.

Dalolatnomani ko’rib chiqish chog’ida tuzilgan dalolatnoma, soliq nazorati tadbirlarining boshqa materiallari, shuningdek soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortilayotgan shakhsning yozma etirozlari o’qib eshittirilishi mumkin. Yozma etirozlarning mavjud emasligi ushbu shakhsni dalolatnomani ko’rib chiqish bosqichida o’z tushuntirishlarini berish huquqidan mahrum etmaydi.

Dalolatnoma ko’rib chiqilayotganda javobgarlikka tortilayotgan shakhsning tushuntirishlari eshitiladi, boshqa dalillar o’rganib chiqiladi.

Ushbu Kodeks talablarini buzgan holda olingan dalillardan foydalanishga yo’l qo’yilmaydi.

Javobgarlikka tortilayotgan shakhs tomonidan taqdim etilgan hujjatlar (akhborot), hatto ular soliq organiga ushbu Kodeksda belgilangan muddatlarni buzgan holda taqdim etilgan bo’lsa ham ko’rib chiqilishi mumkin.

Dalolatnomani ko’rib chiqish chog’ida bayonnoma yuritiladi.

Dalolatnomani va soliq nazorati tadbirlarining boshqa materiallarini ko’rib chiqish jarayonida, zarur bo’lgan taqdirda, ushbu ko’rib chiqishda ishtirok etish uchun guvohni, ekspertni, mutakhassisni jalb etish to’g’risida qaror qabul qilinishi mumkin.

Dalolatnomani va boshqa materiallarni ko’rib chiqish davomida soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari):

1) o’ziga nisbatan dalolatnoma tuzilgan shakhs soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilishlarini sodir etgan-etmaganligini;

2) aniqlangan qoidabuzarliklar ushbu Kodeksdagi soliqqa oid huquqbuzarliklar tarkibini tashkil etish-etmasligini;

3) o’ziga nisbatan dalolatnoma tuzilgan shakhsni soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish uchun asoslar mavjud-mavjud emasligini belgilaydi.

Soliqqa oid huquqbuzarlik alomati mavjud bo’lgan taqdirda soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) shakhsning soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlikdagi aybini istisno etuvchi holatlarni yokhud soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikni yumshatuvchi yoki og’irlashtiruvchi holatlarni aniqlaydi.

166-modda. Soliqqa oid huquqbuzarliklar to’g’risidagi materiallar bo’yicha qaror qabul qilish

Soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) dalolatnomani hamda unga ilova qilingan hujjatlar va materiallarni ushbu Kodeksning 165-moddasida nazarda tutilgan tartibda ko’rib chiqish natijalariga ko’ra quyidagilarni nazarda tutuvchi qarorni qabul qiladi:

1) soliqlar va penyalarni qo’shib hisoblashni yoki buni rad etishni;

2) soliq to’lovchini soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortishni yoki buni rad etishni.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan qaror dalolatnoma ko’rib chiqilganidan keyin besh kun ichida qabul qilinadi.

Shakhsni soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish to’g’risidagi qarorda sodir etilgan huquqbuzarlik holatlari bayon etiladi, mazkur holatlarni, javobgarlikka tortilayotgan shakhs tomonidan o’z himoyasi uchun keltirilayotgan vajlarni tasdiqlovchi hujjatlar va boshqa malumotlar hamda ushbu vajlarni tekshirish natijalari ko’rsatiladi. Shuningdek qarorda ushbu Kodeksning shu qoidabuzarliklarni nazarda tutuvchi moddalari va qo’llaniladigan javobgarlik choralari ko’rsatiladi.

Shakhsni soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish to’g’risidagi qarorda o’ziga nisbatan qaror chiqarilgan shakhs shu qaror ustidan qaysi muddat ichida shikoyat qilishga haqli bo’lsa, o’sha muddat va qaror ustidan yuqori turuvchi soliq organiga shikoyat qilish tartibi ko’rsatiladi.

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining qaysi aniqlangan buzilishlari uchun shakhslar mamuriy javobgarlikka tortilishi lozim bo’lsa, o’sha qoidabuzarliklar bo’yicha soliq organining vakolatli mansabdor shakhsi mamuriy huquqbuzarlik to’g’risida bayonnoma tuzadi. Ushbu huquqbuzarliklar to’g’risidagi ishlarni ko’rib chiqish va ularni sodir etganlikda aybdor shakhslarga nisbatan mamuriy jazoni qo’llash soliq organlari tomonidan mamuriy huquqbuzarliklar to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.

167-modda. Moliyaviy sanksiyani undirish to’g’risidagi ariza

Yakka tartibdagi tadbirkor bo’lmagan jismoniy shakhsni soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish to’g’risidagi qaror chiqarilganidan keyin tegishli soliq organi mazkur shakhsga nisbatan ushbu Kodeksda belgilangan moliyaviy sanksiya qo’llash haqidagi ariza bilan sudga murojaat qiladi. Moliyaviy sanksiyalarni undirishning suddan tashqari tartibiga yo’l qo’yilmaydigan hollarda moliyaviy sanksiya qo’llashning khuddi shunday tartibidan foydalaniladi.

Sudga murojaat qilingunga qadar soliq organi soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortilayotgan shakhsga moliyaviy sanksiyaning tegishli summasini o’z ikhtiyori bilan to’lashni yozma shaklda taklif qilishi shart.

Zarur bo’lgan hollarda, soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortilayotgan shakhsdan moliyaviy sanksiya undirish to’g’risida ariza berish bilan bir vaqtda soliq organi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda talabnomani taminlash haqidagi iltimosnomani sudga yuborishi mumkin.

168-modda. Moliyaviy sanksiyalarni undirish to’g’risidagi ishlarni ko’rib chiqish va qarorlarni ijro etish

Soliq organlarining yuridik shakhslarga va yakka tartibdagi tadbirkorlarga nisbatan moliyaviy sanksiyalar qo’llanilishini nazarda tutuvchi qarorlari bo’yicha moliyaviy sanksiyalar summalarini undirish soliq organlari tomonidan ushbu Kodeksning 120 — 124-moddalarida nazarda tutilgan tartibda mustaqil tarzda amalga oshiriladi.

Soliq organlarining arizasiga ko’ra yakka tartibdagi tadbirkor bo’lmagan jismoniy shakhslarga nisbatan moliyaviy sanksiyalar undirish to’g’risidagi ishlar sud tomonidan ko’rib chiqiladi. Sudlarning moliyaviy sanksiyalarni undirish to’g’risidagi qonuniy kuchga kirgan qarorlarini ijro etish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

19-bob. Soliq monitoringi

169-modda. Soliq monitoringi to’g’risidagi umumiy qoidalar

Quyidagilar soliq monitoringining predmetidir: soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etish, o’ziga nisbatan soliq monitoringi o’tkazilayotgan yuridik shakhs tomonidan soliqlar va yig’imlarni hisoblashning to’g’riligi, to’liq va o’z vaqtida to’langanligi (o’tkazib berilganligi).

Soliq monitoringi ushbu Kodeksga muvofiq yuridik shakhs qaysi soliqlar va yig’imlarga nisbatan soliq to’lovchi yoki soliq agenti bo’lsa, barcha shunday soliqlar va yig’imlarni qamrab oladi.

Soliq to’lovchilar uchun soliq monitoringi ikhtiyoriydir.

Soliq monitoringi soliq monitoringini o’tkazish to’g’risidagi qaror asosida soliq organi tomonidan amalga oshiriladi.

Yuridik shakhs, agar uning oldingi yil uchun daromadlari yillik moliyaviy hisobot malumotlariga ko’ra kamida o’n milliard so’mni tashkil etgan bo’lsa, soliq monitoringini o’tkazish to’g’risidagi ariza bilan soliq organiga murojaat qilishga haqli.

Yuridik shakhs soliq organiga soliq monitoringini o’tkazish to’g’risida ariza taqdim etgan yildan keyingi kalendar yil soliq monitoringi o’tkaziladigan davrdir.

Soliq monitoringini o’tkazish soliq monitoringi o’tkaziladigan yilning 1 yanvaridan boshlanadi va soliq monitoringi o’tkazilgan davrdan keyingi yilning 1 iyulida tugallanadi.

170-modda. Akhborotga doir hamkorlik reglamenti

Soliq monitoringida ishtirok etuvchi yuridik shakhs va soliq organi o’rtasidagi akhborotga doir hamkorlik reglament asosida amalga oshiriladi.

Akhborotga doir hamkorlik reglamentida soliqlar hamda yig’imlarni hisoblab chiqarish va to’lash (ushlab qolish va o’tkazib berish) uchun asos bo’lib khizmat qiluvchi hujjatlarni (akhborotni) soliq organiga elektron shaklda taqdim etish tartibi va (yoki) ko’rsatilgan hujjatlar (akhborot) mavjud bo’lgan yuridik shakhsning akhborot tizimlariga kirish tartibi aks ettiriladi.

Yuridik shakhs akhborotga doir hamkorlik tartibini mustaqil ravishda tanlashga haqli.

Yuridik shakhs akhborotga doir hamkorlik reglamentida:

1) bukhgalteriya (soliq) hisobi registrlarida daromad va kharajatlar, soliq solish obektlarini aks ettirish tartibini;

2) soliq hisobining tahliliy registrlari to’g’risidagi malumotlarni;

3) soliqlar va yig’imlarning to’g’ri hisoblab chiqarilganligi (ushlab qolinganligi), to’liq va o’z vaqtida to’langanligi (o’tkazib berilganligi) ustidan ichki nazorat tizimi to’g’risidagi akhborotni ko’rsatadi.

Ichki nazorat tizimi to’g’risidagi akhborot bunday tizim mavjud bo’lgan taqdirda taqdim etiladi.

Akhborotga doir hamkorlik reglamentining shaklini va unga doir talablarni O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tasdiqlaydi.

171-modda. Soliq monitoringini o’tkazish to’g’risidagi qaror

Soliq monitoringini o’tkazish to’g’risidagi ariza soliq monitoringi o’tkaziladigan davrdan oldingi yilning 1 iyulidan kechiktirmay hisobga olish joyidagi soliq organiga yuridik shakhs tomonidan taqdim etiladi.

Soliq monitoringini o’tkazish to’g’risidagi arizaning shaklini O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tasdiqlaydi.

Soliq monitoringini o’tkazish to’g’risidagi ariza bilan birga quyidagilar taqdim etiladi:

1) belgilangan shakl bo’yicha akhborotga doir hamkorlik reglamenti;

2) soliq monitoringini o’tkazish to’g’risida ariza taqdim etgan yuridik shakhsda bevosita va (yoki) bilvosita ishtirok etadigan hamda bunday ishtirok ulushi 25 foizni tashkil etadigan jismoniy va yuridik shakhslar to’g’risidagi akhborot;

3) soliq solish maqsadi uchun amaldagi hisob siyosati.

Soliq monitoringini o’tkazish to’g’risida ariza taqdim etgan yuridik shakhs soliq organi tomonidan soliq monitoringini o’tkazish yoki uni o’tkazishni rad etish to’g’risida qaror qabul qilinguniga qadar chaqirib olish haqidagi yozma ariza asosida uni chaqirib olishi mumkin.

Soliq monitoringini o’tkazish to’g’risidagi ariza chaqirib olingan taqdirda berilgan deb hisoblanmaydi.

Soliq monitoringini o’tkazish to’g’risidagi arizani va ushbu moddaning uchinchi qismiga muvofiq yuridik shakhs tomonidan taqdim etilgan hujjatlarni (akhborotni) ko’rib chiqish natijalari bo’yicha soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) ariza berilgan yilning 1 noyabriga qadar quyidagi qarorlardan birini qabul qiladi:

1) soliq monitoringini o’tkazish to’g’risidagi qarorni;

2) soliq monitoringini o’tkazishni rad etish haqidagi qarorni.

Soliq monitoringini o’tkazishni rad etish to’g’risidagi qaror asoslantirilgan bo’lishi kerak.

Soliq monitoringini o’tkazishni rad etish to’g’risida qaror qabul qilish uchun quyidagilar asosdir:

1) ushbu moddaning uchinchi qismiga muvofiq hujjatlarni (akhborotni) taqdim etmaslik yoki to’liq hajmda taqdim etmaslik;

2) ushbu Kodeksning 169-moddasi beshinchi qismida nazarda tutilgan shartlarga rioya etmaslik;

3) akhborotga doir hamkorlik reglamentining belgilangan shakl va talablarga nomuvofiqligi.

Soliq monitoringini o’tkazish to’g’risidagi qaror (soliq monitoringini o’tkazishni rad etish haqidagi qaror) qabul qilingan kundan etiboran besh kun ichida arizachiga yuboriladi.

172-modda. Soliq monitoringini muddatidan oldin tugatish

Soliq monitoringi quyidagi hollarda muddatidan oldin tugatiladi:

1) akhborotga doir hamkorlik reglamenti yuridik shakhs tomonidan ijro etilmaganda, agar bunday ijro etmaslik soliq monitoringini o’tkazish uchun to’siq bo’lgan bo’lsa;

2) soliq organi tomonidan soliq monitoringini o’tkazish chog’ida yuridik shakhs tomonidan ishonchli bo’lmagan akhborot taqdim etilganligi fakti aniqlanganda;

3) soliq monitoringini o’tkazish jarayonida ushbu Kodeksning 173-moddasida nazarda tutilgan tartibda hujjatlar (akhborot), tushuntirishlar soliq organiga muntazam ravishda (ikki marta va undan ortiq) taqdim etilmaganda.

Soliq organi ushbu moddaning 1-bandida nazarda tutilgan holatlar aniqlangan kundan etiboran o’n kun ichida, lekin soliq monitoringi o’tkazilayotgan davrdan keyingi yilning 1 iyunidan kechiktirmay yuridik shakhsni soliq monitoringini muddatidan oldin tugatish to’g’risida yozma shaklda khabardor qiladi.

173-modda. Soliq monitoringini o’tkazish tartibi

Soliq monitoringi soliq organining vakolatli mansabdor shakhslari tomonidan o’z khizmat majburiyatlariga muvofiq soliq organi joylashgan er bo’yicha o’tkaziladi.

Agar soliq monitoringini o’tkazish chog’ida taqdim etilgan hujjatlardagi malumotlar o’rtasida ziddiyatlar yoki yuridik shakhs tomonidan taqdim etilgan hamda soliq organida mavjud bo’lgan malumotlar o’rtasida nomuvofiqliklar aniqlansa, soliq organi bu haqda zarur tushuntirishlar berish yoki tegishli tuzatishlar kiritish talabi bilan yuridik shakhsga khabar qiladi. Bunday tushuntirishlar yuridik shakhs tomonidan talabnoma olingan kundan etiboran besh kun ichida taqdim etiladi, tuzatishlar esa o’n kun davomida kiritiladi.

Agar taqdim etilgan tushuntirishlar ko’rib chiqilganidan keyin yoki ular mavjud bo’lmagan taqdirda soliq organi soliqlar yoki yig’imlar noto’g’ri hisoblab chiqarilganligi (ushlab qolinganligi), to’liq yoki o’z vaqtida to’lanmaganligi (o’tkazilmaganligi) to’g’risida dalolat beruvchi faktni aniqlasa, soliq organi ushbu Kodeksning 174-moddasida nazarda tutilgan tartibda asoslantirilgan fikrini tuzishi shart.

Soliq monitoringi o’tkazilayotganda soliq organi soliqlar va yig’imlar to’g’ri hisoblab chiqarilganligi (ushlab qolinganligi), to’liq va o’z vaqtida to’langanligi (o’tkazilganligi) bilan bog’liq bo’lgan zarur hujjatlarni (akhborotni), tushuntirishlarni yuridik shakhsdan talab qilib olishga haqlidir.

Talab qilinadigan hujjatlar (akhborot) va tushuntirishlar soliq organiga shakhsan yoki vakil orqali taqdim etilishi, pochta orqali buyurtma khat bilan yuborilishi, telekommunikasiya aloqa kanallari orqali, soliq to’lovchining shakhsiy kabineti orqali elektron shaklda topshirilishi yoki akhborotga doir hamkorlik reglamentida nazarda tutilgan tartibda berilishi mumkin.

Hujjatlarni qog’oz shaklida taqdim etish yuridik shakhs tomonidan tasdiqlangan ko’chirma nuskhalar shaklida amalga oshiriladi. Agar qonun hujjatlarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq organiga (mansabdor shakhsga) taqdim etiladigan hujjatlarning ko’chirma nuskhalarini notarial tarzda tasdiqlashni talab qilishga yo’l qo’yilmaydi.

Soliq organining talabiga ko’ra telekommunikasiya aloqa kanallari orqali elektron shaklda hujjatlar taqdim etish to’g’risidagi talabnomani yuborish va hujjatlarni taqdim etish tartibini O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi belgilaydi.

Soliq monitoringini o’tkazishda ushbu moddaning to’rtinchi qismiga muvofiq talab qilingan hujjatlar (akhborot) va tushuntirishlar yuridik shakhs tomonidan tegishli talabnoma olingan kundan etiboran besh kun ichida taqdim etiladi.

Agar talabnomani belgilangan muddatda ijro etish imkoni bo’lmasa, yuridik shakhs talabnoma olingan kundan keyingi kun davomida soliq organining soliq monitoringini o’tkazuvchi mansabdor shakhslarini uni ijro etish imkoni yo’qligi to’g’risida sabablarini hamda u talab etilayotgan hujjatlarni (akhborotni) va tushuntirishlarni qaysi muddatlar ichida taqdim etishi mumkin bo’lsa, o’sha muddatlarni ko’rsatgan holda yozma ravishda khabardor qiladi. Soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) mazkur bildirishnoma asosida u olingan kundan etiboran ikki kun ichida hujjatlarni (akhborotni) va tushuntirishlarni taqdim etish muddatlarini uzaytirishga yoki muddatlarni uzaytirishni rad etishga haqli bo’lib, bu haqda alohida qaror chiqariladi.

Soliq monitoringini o’tkazish davomida soliq organi yuridik shakhs tomonidan ilgari soliq organiga tasdiqlangan ko’chirma nuskhalar ko’rinishida taqdim etilgan hujjatlarni talab qilishga haqli emas.

174-modda. Soliq organining asoslantirilgan fikri

Soliq organining asoslantirilgan fikri soliq organining soliqlar va yig’imlar to’g’ri hisoblab chiqarilganligi (ushlab qolinganligi), to’liq va o’z vaqtida to’langanligi (o’tkazilganligi) masalalariga doir nuqtai nazarini ifodalaydi.

Soliq organi soliq monitoringini o’tkazish chog’ida o’z tashabbusiga ko’ra yoki yuridik shakhsning so’roviga binoan asoslantirilgan fikr tuzadi.

Asoslantirilgan fikr soliq organi rahbarining (rahbari o’rinbosarining) imzosi bilan yuridik shakhsga yuboriladi.

Soliq organining asoslantirilgan fikrining shaklini va uni tuzishga doir talablarni O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi belgilaydi.

Agar soliq monitoringi o’tkazilayotganda yuridik shakhs tomonidan soliqlar va yig’imlar noto’g’ri hisoblab chiqarilganligi (ushlab qolinganligi), to’liq yoki o’z vaqtida to’lanmaganligi (o’tkazilmaganligi) to’g’risida dalolat beruvchi fakt aniqlangan bo’lsa, soliq organining asoslantirilgan fikri tuziladi.

Soliq organining asoslantirilgan fikri tuzilgan kundan etiboran besh kun ichida yuridik shakhsga yuboriladi.

Soliq organining asoslantirilgan fikri soliq monitoringini o’tkazish muddati tugaguniga qadar kamida uch oy oldin tuzilishi mumkin.

Asoslantirilgan fikr taqdim etish to’g’risidagi so’rov yuridik shakhs tomonidan kho’jalik faoliyatining sodir etilgan faktlari natijalariga ko’ra soliq monitoringi o’tkaziladigan davr uchun soliqlar va yig’imlar to’g’ri hisoblab chiqarilganligiga (ushlab qolinganligiga), to’liq va o’z vaqtida to’langanligiga (o’tkazilganligiga) nisbatan shubhalar mavjud bo’lganda yoki ushbu masalalar yuzasidan noaniqliklar bo’lgan taqdirda soliq organiga yuboriladi.

Asoslantirilgan fikr taqdim etish to’g’risidagi so’rovda yuridik shakhsning mazkur masalalarga doir nuqtai nazari bayon etiladi.

Asoslantirilgan fikr taqdim etish to’g’risidagi so’rov soliq monitoringi davridan keyingi yilning 1 iyunidan kechiktirmay yuborilishi mumkin.

Yuridik shakhsning so’rovi bo’yicha soliq organining asoslantirilgan fikri ushbu yuridik shakhsga mazkur so’rov olingan kundan etiboran o’n besh kun ichida yuborilishi kerak. Bu muddat soliq organi tomonidan ushbu yuridik shakhsdan yoki boshqa shakhslardan asoslantirilgan fikrni tayyorlash uchun zarur bo’lgan hujjatlarni (akhborotni) talab qilib olish uchun bir oyga uzaytirilishi mumkin.

Soliq organi asoslantirilgan fikrni yuborish muddatini uzaytirish to’g’risida tegishli qaror qabul qilingan kundan etiboran uch kun ichida yuridik shakhsga yozma shaklda khabar qiladi.

Yuridik shakhs soliq organining asoslantirilgan fikriga roziligi to’g’risida shu asoslantirilgan fikrni tuzgan soliq organini mazkur asoslantirilgan fikr bajarilganligini tasdiqlovchi hujjatlarni (ular mavjud bo’lgan taqdirda) ilova qilgan holda asoslantirilgan fikr olingan kundan etiboran bir oy ichida khabardor qiladi.

Yuridik shakhs asoslantirilgan fikrni soliq organining bukhgalteriya (soliq) hisobidagi va soliq hisobotidagi asoslantirilgan fikrda bayon etilgan nuqtai nazarini etiborga olish orqali, aniqlashtirilgan soliq hisobotini berish orqali yoki boshqa usulda bajaradi.

Yuridik shakhs soliq organining asoslantirilgan fikriga rozi bo’lmagan taqdirda, u olingan kundan etiboran bir oy ichida soliq organiga o’z etirozlarini taqdim etadi. Mazkur etirozlarni olgan soliq organi ular olingan kundan etiboran uch kun ichida bu etirozlarni o’zida mavjud bo’lgan barcha materiallar bilan birga O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga o’zaro kelishuv tartib-taomili tashabbusi bilan chiqish uchun yuborishi shart.

Soliq organi soliq monitoringi tugagan sanadan etiboran ikki oydan kechiktirmay yuridik shakhsni soliq monitoringini o’tkazish jarayonida ushbu yuridik shakhsga yuborilgan, bajarilmagan asoslantirilgan fikrlar mavjudligi (mavjud emasligi) to’g’risida khabardor qiladi.

175-modda. O’zaro kelishuv tartib-taomili

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi ushbu Kodeksning 174-moddasi o’n beshinchi qismiga muvofiq soliq organi tomonidan taqdim etilgan etirozlar va materiallar olinganidan keyin o’zaro kelishuv tartib-taomilini o’tkazish tashabbusi bilan chiqadi.

O’zaro kelishuv tartib-taomili asoslantirilgan fikrni tuzgan soliq organi va etirozlarni taqdim etgan yuridik shakhs (uning vakili) ishtirokida, soliq organi tomonidan taqdim etilgan etirozlar va boshqa materiallar olingan kundan etiboran bir oy ichida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi rahbari (rahbarining o’rinbosari) tomonidan o’tkaziladi.

O’zaro kelishuv tartib-taomili natijalariga ko’ra O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi asoslantirilgan fikr o’zgartirilganligi yoki o’zgarishsiz qoldirilganligi to’g’risida yuridik shakhsni khabardor qiladi.

Asoslantirilgan fikrni o’zgartirish yoki o’zgarishsiz qoldirish to’g’risidagi bildirishnomani O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi rahbari (rahbarining o’rinbosari) imzolaydi.

Bildirishnoma u tuzilgan kundan etiboran uch kun ichida yuridik shakhsga beriladi yoki yuboriladi.

Asoslantirilgan fikrni o’zgartirish yoki uni o’zgarishsiz qoldirish to’g’risidagi bildirishnoma olingan kundan etiboran bir oy ichida yuridik shakhs asoslantirilgan fikrni tuzgan soliq organini asoslantirilgan fikrga rozi ekanligi (rozi emasligi) haqida mazkur asoslantirilgan fikr bajarilganligini tasdiqlovchi hujjatlarni (ular mavjud bo’lgan taqdirda) ilova qilgan holda khabardor qiladi.

VI BO’LIM.
TRANSFERT NARKhNI BELGILAShDA SOLIQ NAZORATI

20-bob. Transfert narkhni belgilashda narkhlar va soliq solish to’g’risidagi umumiy qoidalar

176-modda. Transfert narkhni belgilash to’g’risidagi umumiy qoidalar

O’zaro aloqador taraflar o’rtasidagi bitimlarda shakllanadigan va (yoki) mustaqil shakhslar o’rtasida bitimlar tuzilayotganda taqqoslanadigan iqtisodiy sharoitlarda qo’llanilishi mumkin bo’lgan kholis tarzda shakllanadigan narkhdan farq qiladigan narkh ushbu Kodeks maqsadida transfert narkh deb tushuniladi.

O’zaro aloqador taraflar faoliyatining mustaqil shakhslar tomonidan taqqoslanadigan iqtisodiy sharoitlarda olinishi mumkin bo’lgan sharoitlar va natijalardan farq qiladigan tijoratga oid va (yoki) moliyaviy sharoitlar va (yoki) natijalar ushbu Kodeksning maqsadida transfert narkhni belgilash deb tushuniladi.

Bitimning taraflaridan biri tomonidan olinishi mumkin bo’lgan, lekin transfert narkhni belgilash natijasida taraf olmagan har qanday daromadlar soliq solish maqsadida ushbu bo’limda belgilangan hollarda va tartibda bitimning shu tarafida hisobga olinadi.

Ushbu bo’limda belgilangan hollarda va tartibda tashqi savdo faoliyati ishtirokchilarining daromadlari soliq solish maqsadida bitim narkhining bitim predmeti bo’lgan tovarlarga (khizmatlarga) doir bozor narkhidan farq qilishiga sabab bo’lgan to’liq olinmagan daromadlar summasiga ko’paytirilishi mumkin. Bunda shunday bitimlar ishtirokchilari o’zaro aloqador yoki mustaqil shakhslar ekanligi etiborga olinmaydi. Khuddi shunday qoidalar ushbu bo’limda belgilangan hollarda va tartibda ishtirokchilari O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari bo’lgan bitimlarda qo’llanilishi mumkin.

Soliq solish maqsadida daromadlarni hisobga olish byudjet tizimiga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasining kamayishiga yoki ushbu Kodeksning Makhsus qismiga muvofiq aniqlanadigan zarar summasining ko’payishiga olib kelmagan taqdirda, bunday hisobga olish ushbu moddaning uchinchi va to’rtinchi qismlariga muvofiq amalga oshiriladi.

Ushbu moddaning uchinchi va to’rtinchi qismlarida nazarda tutilgan daromadlarni aniqlash ushbu bo’limda belgilangan usullarni qo’llagan holda transfert narkhni belgilash chog’ida soliq nazorati doirasida, O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan amalga oshiriladi. Mazkur qoida soliq to’lovchining bitimning haqiqiy narkhi o’rniga soliq summasini hisoblab chiqarish chog’ida bitimning bozor narkhini soliq solish maqsadida mustaqil ravishda qo’llash huquqini, agar bu narkh haqiqiy narkhdan farq qilsa va ushbu moddaning beshinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, cheklamaydi.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi transfert narkhni belgilashda soliq nazorati doirasida, ushbu bo’limda nazarda tutilgan tartibda quyidagi soliqlarning to’liq hisoblab chiqarilishi va to’lanishini tekshiradi:

1) foyda solig’ini;

2) jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’ini;

3) er qaridan foydalanganlik uchun soliqni;

4) qo’shilgan qiymat solig’ini;

5) aksiz solig’ini.

Er qaridan foydalanganlik uchun soliqqa oid qismi bo’yicha transfert narkhni belgilash chog’idagi soliq nazorati, agar bitimning taraflaridan biri mazkur soliqni soliq to’lovchisi bo’lsa hamda qazib olinishi chog’ida soliq solish advalor soliq stavkasi bo’yicha amalga oshiriladigan foydali qazilma bitimning predmeti bo’lsa, amalga oshiriladi.

Qo’shilgan qiymat solig’i va aksiz solig’iga oid qismi bo’yicha transfert narkhni belgilash chog’idagi soliq nazorati, agar bitimning taraflaridan biri tegishli soliq to’lovchisi bo’lmagan yuridik shakhs yoki yakka tartibdagi tadbirkor bo’lsa, amalga oshiriladi.

Transfert narkhni belgilash chog’idagi soliq nazorati makhsus iqtisodiy zonalar ishtirokchilarining bunday ishtirokchi bo’lmagan shakhslar bilan tuzilgan bitimlariga nisbatan ham amalga oshirilishi mumkin.

Transfert narkhni belgilashda soliq nazorati natijasida ushbu moddaning ettinchi — o’ninchi qismlarida ko’rsatilgan soliq summalari kamaytirilganligi yoki zararning summasi ko’paytirilganligi aniqlangan taqdirda, O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tegishli soliq bazasiga va (yoki) soliq summasiga tuzatishlar kiritishni amalga oshiradi.

177-modda. Soliq to’lovchi tomonidan soliq bazasiga mustaqil ravishda tuzatish kiritish

Agar transfert narkhning belgilanishi ushbu Kodeksning 176-moddasi ettinchi qismida ko’rsatilgan bir yoki bir nechta soliqning (bo’nak va joriy to’lovining) summalari kamaytirilishiga yoki zarar summasining ko’paytirilishiga olib kelgan bo’lsa, soliq to’lovchi soliq bazasiga va (yoki) tegishli soliqlarning (zararning) summasiga mustaqil ravishda tuzatishlar kiritishni amalga oshirishga haqli. Bunday tuzatish kiritish summalariga tuzatish kiritilishi lozim bo’lgan soliqlar bo’yicha soliq davrini (soliq davrlarini) o’z ichiga oluvchi kalendar yil o’tgach amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchi qaysi bitimga nisbatan soliq bazasiga va (yoki) soliq summasiga mustaqil ravishda tuzatish kiritgan bo’lsa, o’sha bitimni identifikasiya qilish imkonini beradigan malumotlar tegishli aniqlashtirilgan soliq hisobotiga ilova qilinadigan tushuntirishlarda ko’rsatiladi.

Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan tuzatishlar kiritish:

1) yuridik shakhslar tomonidan — foyda solig’i bo’yicha soliq hisobotini taqdim etish uchun belgilangan muddatlarda;

2) jismoniy shakhslar tomonidan — jismoniy shakhsning jami yillik daromadi to’g’risida deklarasiyani topshirish muddatlarida amalga oshirilishi mumkin.

Ushbu moddaning uchinchi qismiga muvofiq amalga oshirilgan tuzatish kiritish natijalariga ko’ra soliq to’lovchi tomonidan mustaqil ravishda aniqlangan to’lanmagan soliqlar summasi tegishli soliq davri uchun foyda solig’ini (jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’ini) to’lash sanasidan kechiktirilmagan muddatda to’lanishi kerak. Bunda taqdim etilgan aniqlashtirilgan hisobot bo’yicha soliq majburiyati yuzaga kelgan sanadan to mazkur moddasining uchinchi qismida ko’rsatilgan muddat tugaguniga qadar bo’lgan davr uchun to’lanmagan soliqlar summasiga penyalar hisoblanmaydi.

Kalendar yil ichida tugaydigan soliq davrlarining (hisobot davrlarining) yakunlari bo’yicha soliqlarni (bo’nak va joriy to’lovlarni) hisoblab chiqarishda soliq to’lovchi bitimlarning haqiqiy narkhlaridan foydalanishga haqli.

178-modda. Bozor narkhlari to’g’risidagi umumiy qoidalar

Ushbu Kodeks maqsadida, agar ushbu bo’limda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, bitimlarning narkhlari, ushbu bitimlar taraflarining daromadlari va kharajatlari quyidagi hollarda bozor narkhlari deb etirof etiladi:

1) mustaqil shakhslar o’rtasidagi bitimlar;

2) O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga yoki chet davlatning qonun hujjatlariga muvofiq o’tkazilgan birja savdolarining natijalariga ko’ra tuzilgan bitimlar;

3) monopoliyaga qarshi organning ko’rsatmalariga muvofiq (tartibga solinadigan narkhlar qo’llaniladigan bitimlar uchun ushbu Kodeksning 179-moddasida nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlar inobatga olingan holda) narkhlari belgilangan bitimlar;

4) narkhlari ushbu Kodeksning 25-bobida nazarda tutilgan narkhni belgilash to’g’risidagi kelishuviga muvofiq belgilangan bitimlar.

Nazorat qilinadigan bitimlarda bitimning narkhi, agar O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan buning aksi isbotlanmagan bo’lsa yoki soliq to’lovchi ushbu Kodeksning 177-moddasiga muvofiq soliq (zarar) summalariga mustaqil tuzatish kiritishni amalga oshirmagan bo’lsa, bozor narkhi deb topiladi.

Agar ushbu Kodeksning Makhsus qismida soliq solish maqsadida ayrim soliqlarni hisoblab chiqarish va to’lash masalalari bo’yicha tovarning (khizmatning) narkhini yoki bitim taraflarining daromadlarini (kharajatlarini) aniqlashning boshqacha qoidalari belgilangan bo’lsa, ushbu Kodeksning Makhsus qismi qoidalari qo’llaniladi.

179-modda. Narkhlarni tartibga solishda bozor narkhi deb topishning o’ziga khos khususiyatlari

Agar ayrim turdagi bitimlarga nisbatan narkhni belgilash, eng ko’p va (yoki) eng kam chegaraviy narkhlarni belgilash vositasida narkhlarni tartibga solish nazarda tutilgan bo’lsa, ko’rsatilgan turdagi bitimlardagi narkhlar ushbu moddaning to’rtinchi — ettinchi qismlarida nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlar hisobga olingan holda soliq solish maqsadida bozor narkhlari deb topiladi.

Agar ayrim turdagi bitimlarga nisbatan narkhga doir eng ko’p va (yoki) eng kam ustamalar yoki narkhlardan chegirmalar belgilash vositasida yokhud rentabellikka yoki foydaga doir cheklovlar vositasida narkhlarni tartibga solish nazarda tutilgan bo’lsa, ko’rsatilgan turdagi bitimlardagi narkhlar soliq solish maqsadida ushbu moddaning sakkizinchi qismida belgilangan o’ziga khos khususiyatlar hisobga olingan holda bozor narkhlari deb topiladi.

Ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlarida ko’rsatilgan o’ziga khos khususiyatlar, agar narkhlarni tartibga solish O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga va chet davlatlarning qonun hujjatlariga, shuningdek O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomalariga muvofiq amalga oshirilsa, hisobga olinadi.

Belgilangan narkhlarga muvofiq bo’lgan narkhlar va narkhning kelishilgan formulasiga muvofiq bo’lgan narkhlar bozor narkhlari deb topiladi.

Eng kam chegaraviy narkhni belgilashda bunday narkh, agar bozor narkhlari oralig’ining ushbu Kodeksning 23-bobiga muvofiq mazkur eng kam chegaraviy narkh hisobga olinmagan holda aniqlangan eng kam ko’rsatkichi ushbu eng kam chegaraviy narkhdan ko’p bo’lsa, bozor narkhini aniqlashda hisobga olinmaydi. Aks holda, eng kam ko’rsatkichi ushbu eng kam chegaraviy narkhga teng bo’lgan oraliq bozor narkhlarining oralig’i deb etirof etiladi, eng ko’p ko’rsatkich esa uning ushbu Kodeksning 23-bobiga muvofiq belgilangan eng ko’p ko’rsatkichiga teng ravishda qabul qilinadi.

Eng ko’p chegaraviy narkhni belgilash chog’ida bunday narkh bozor narkhini aniqlashda, agar ushbu eng ko’p chegaraviy narkh bozor narkhlari oralig’ining ushbu Kodeksning 23-bobiga muvofiq mazkur eng ko’p chegaraviy narkh hisobga olinmagan holda aniqlangan eng ko’p ko’rsatkichidan ko’p bo’lsa, bozor narkhini aniqlashda hisobga olinmaydi. Aks holda, eng ko’p ko’rsatkichi ushbu eng ko’p chegaraviy narkhga teng bo’lgan oraliq bozor narkhlarining oralig’i deb etirof etiladi, eng kam ko’rsatkich esa uning ushbu Kodeksning 23-bobiga muvofiq belgilangan eng kam ko’rsatkichiga teng ravishda qabul qilinadi.

Bir vaqtning o’zida eng kam va eng ko’p chegaraviy narkhlar belgilanganda ular bozor narkhlarini aniqlashda, agar bozor narkhlari oralig’ining ushbu Kodeksning 24-bobiga muvofiq aniqlangan eng kam ko’rsatkichi eng kam chegaraviy narkhdan ko’p bo’lsa, eng ko’p chegaraviy narkh esa bozor narkhlarining ushbu oralig’ining eng ko’p ko’rsatkichidan ko’p bo’lsa, bozor narkhini aniqlashda hisobga olinmaydi. Aks holda, bozor narkhlari oralig’ining tegishincha eng kam va (yoki) eng ko’p ko’rsatkichiga ushbu moddaning beshinchi — oltinchi qismlariga muvofiq tuzatishlar kiritiladi.

Agar bitim uchun narkhga doir eng kam va (yoki) eng ko’p ustamalar belgilangan bo’lsa yokhud rentabellik yoki foyda miqdorlari uchun boshqa cheklovlar belgilangan bo’lsa, ushbu Kodeksning 23-bobiga muvofiq aniqlangan bozor narkhlari oraliqlariga (rentabellik oraliqlariga) ushbu moddaning beshinchi — ettinchi qismlarida nazarda tutilgan khuddi shunday tartibda tuzatishlar kiritilishi lozim.

21-bob. Nazorat qilinadigan bitimlar

180-modda. O’zaro aloqador shakhslar o’rtasidagi nazorat qilinadigan bitimlar

Ushbu Kodeks maqsadida, ushbu moddada nazarda tutilgan khususiyatlar hisobga olingan holda o’zaro aloqador shakhslar o’rtasidagi bitimlar nazorat qilinadigan bitimlar deb etirof etiladi.

O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti bo’lgan o’zaro aloqador shakhslar o’rtasidagi bitim quyidagi holatlardan hech bo’lmaganda bittasi mavjud bo’lganda nazorat qilinadigan bitim deb etirof etiladi:

1) mazkur shakhslar o’rtasidagi bitimlar bo’yicha tegishli kalendar yildagi daromadlar summasi (bitimlar narkhlarining summasi) besh milliard so’mdan oshsa;

2) bitimning hech bo’lmaganda bitta tarafi makhsus soliq rejimini qo’llasa yoki makhsus iqtisodiy zona ishtirokchisi bo’lsa, bunda bu bitimning boshqa taraflari orasida makhsus soliq rejimlarini qo’llamaydigan shakhs bo’lsa;

3) bitimning hech bo’lmaganda bitta tarafi foyda solig’ini to’lashdan ozod etilgan bo’lsa, pasaytirilgan soliq stavkasini yoki boshqa soliq imtiyozlarini qo’llasa, bunda bu bitimning boshqa taraflari orasida bunday soliqni to’lashdan ozod etilmagan va imtiyozlarni qo’llamaydigan shakhs bo’lsa;

4) bitimning taraflaridan biri tomonidan qazib olingan foydali qazilma bitim predmeti bo’lsa, agar ushbu foydali qazilmaga nisbatan er qaridan foydalanganlik uchun soliqning advalor soliq stavkasi nazarda tutilgan bo’lsa.

Ushbu moddaning ikkinchi qismi 2 — 4-bandlarida nazarda tutilgan bitimlar, agar mazkur shakhslar o’rtasidagi bitimlar bo’yicha daromadlarning tegishli kalendar yildagi summasi besh yuz million so’mdan ortiq bo’lsa.

Tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishga doir, ushbu tovarlarning (khizmatlarning) birinchi sotuvchisi va okhirgi kharidori bilan o’zaro aloqador bo’lmagan shakhslar ishtirokida (vositachiligida) tuziladigan bitimlar ketma-ketligi yoki majmui, agar mazkur sotuvchi va kharidor o’zaro aloqador shakhslar bo’lsa, ushbu Kodeks maqsadida o’zaro aloqador shakhslar o’rtasidagi bitimga tenglashtiriladi. Bunday hollarda, o’z ishtirokida (vositachiligida) bitimlarning mazkur ketma-ketligi yoki majmui amalga oshiriladigan uchinchi shakhslarning mavjudligi etiborga olinmaydi.

Ushbu moddaning to’rtinchi qismida belgilangan qoida, basharti bitimlarning mazkur ketma-ketligida yoki majmuida ishtirok etuvchi bunday uchinchi shakhslar:

1) bitimlarning ushbu ketma-ketligida yoki majmuida hech qanday qo’shimcha vazifalarni bajarmasa, bundan tovarlarni (khizmatlarni) bir shakhs tomonidan boshqa shakhsga realizasiya qilishni (qayta sotishni) tashkil etish mustasno;

2) o’z zimmasiga hech qanday tavakkalchiliklarni qabul qilmasa va tovarlarni (khizmatlarni) bir shakhs tomonidan boshqa shakhsga realizasiya qilishni (qayta sotishni) tashkil etish uchun hech qanday aktivlardan foydalanmasa, qo’llaniladi.

Ushbu modda maqsadida kalendar yil uchun bitimlar bo’yicha daromadlar summasi bir shakhs (o’zaro aloqador shakhslar) bilan tuzilgan shunday bitimlar bo’yicha kalendar yilda olingan daromadlar summasini foyda solig’i uchun belgilangan daromadlarni etirof etish tartibini hisobga olgan holda qo’shish yo’li bilan aniqlanadi.

Nazorat qilinadigan bitimlardagi daromadlarni soliq solish maqsadida aniqlash uchun O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi bunday bitimlarni yoki jami shunday bitimlarni (bundan buyon ushbu bo’limda tahlil etiladigan bitim deb yuritiladi) taraflari mustaqil shakhslar bo’lgan bitta yoki bir nechta bitim (bundan buyon ushbu bo’limda taqqoslanadigan bitimlar deb yuritiladi) bilan taqqoslashni amalga oshiradi. Bunday taqqoslash ushbu bo’limda nazarda tutilgan transfert narkh belgilash chog’ida daromadlarni aniqlash uslublarini tanlash va ularni keyinchalik qo’llash maqsadida amalga oshiriladi.

Bitimlar bo’yicha daromadlar summasini aniqlashda O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi bitimlar bo’yicha olingan daromadlar summasini ularning bozordagi darajasiga muvofiqligini ushbu Kodeksning 22 va 23-boblari qoidalarini inobatga olgan holda tekshirishga haqli.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining arizasiga ko’ra, sud bitimni mazkur bitimning ushbu moddada belgilangan nazorat qilinadigan bitim belgilariga javob bermasligiga sabab bo’ladigan sharoitlar yaratish maqsadida tuzilgan bir turdagi bitimlar guruhining qismi deb takhmin qilinishi uchun etarli asoslar mavjud bo’lgan taqdirda nazorat qilinadigan bitim deb etirof etishi mumkin.

181-modda. Nazorat qilinadigan tashqi savdo bitimlari

Ushbu Kodeks maqsadida mazkur moddada nazarda tutilgan khususiyatlarni hisobga olgan holda, nazorat qilinadigan bitimlar deb quyidagilar etirof etiladi:

1) jahon birja savdosi tovarlarining tashqi savdosi sohasidagi bitimlar;

2) taraflaridan birining ro’ykhatdan o’tkazilish joyi, yashash joyi yoki soliq rezidentligi joyi ofshor yurisdiksiya bo’lgan shakhs hisoblanadigan bitimlar.

Agar bunda O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhsining faoliyati ofshor yurisdiksiyada doimiy muassasani tashkil etsa va nazorat qilinadigan bitim ushbu faoliyat bilan bog’liq bo’lsa, ushbu bitim qismida mazkur yuridik shakhsga ro’ykhatdan o’tkazilish joyi ushbu ofshor yurisdiksiya bo’lgan shakhs sifatida qaraladi.

Ushbu Kodeks maqsadida soliq solish bo’yicha imtiyozli rejimni taqdim etadigan va (yoki) moliyaviy operasiyalarni amalga oshirishda akhborotni oshkor etishni hamda taqdim etishni nazarda tutmaydigan davlatlar va hududlar ofshor yurisdiksiyalar deb etirof etiladi.

Ofshor yurisdiksiyalarning ro’ykhati O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Davlat bojkhona qo’mitasi va O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki bilan birgalikda tasdiqlanadi.

Ushbu moddaning birinchi qismi 1-bandida nazarda tutilgan bitimlar, agar bunday bitimlarning predmeti quyidagi tovar guruhlaridan birining yoki bir nechtasining tarkibiga kiruvchi tovarlar bo’lsa, nazorat qilinadigan bitimlar deb etirof etiladi:

1) rangli metallar;

2) qimmatbaho metallar;

3) mineral o’g’itlar;

4) uglevodorod khom ashyosi va neft mahsulotlari;

5) pakhta tolasi va kalava ip.

Ushbu moddaning beshinchi qismida sanab o’tilgan tovarlarning kodlarini Tashqi iqtisodiy faoliyat tovar nomenklaturasiga muvofiq O’zbekiston Respublikasi Davlat bojkhona qo’mitasi belgilaydi.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining arizasiga ko’ra sud bitimni ushbu moddada belgilangan nazorat qilinadigan bitim belgilariga javob bermasligiga sabab bo’ladigan sharoitlar yaratish maqsadida tuzilgan bir turdagi bitimlar guruhining qismi deb takhmin qilinishi uchun etarli asoslar mavjud bo’lgan taqdirda ham nazorat qilinadigan bitim deb etirof etishi mumkin.

182-modda. Nazorat qilinadigan bitimlar to’g’risidagi khabarnoma

Soliq to’lovchilar soliq organlarini kalendar yilda o’zlari tuzgan, ushbu Kodeksning 180 va 181-moddalarida ko’rsatilgan nazorat qilinadigan bitimlar to’g’risida khabardor qilishi shart.

Nazorat qilinadigan bitimlar to’g’risidagi malumotlar soliq to’lovchi tomonidan o’zi hisobda turgan joydagi soliq organiga nazorat qilinadigan bitimlar tuzilgan kalendar yilga oid yillik moliyaviy hisobotni taqdim etish muddatidan kechiktirmay yuboriladigan nazorat qilinadigan bitimlar to’g’risidagi khabarnomalarda ko’rsatiladi.

Nazorat qilinadigan bitimlar to’g’risidagi malumotlarda quyidagi akhborot bo’lishi kerak:

1) tuzilgan nazorat qilinadigan bitimlar to’g’risidagi malumotlar taqdim etilayotgan kalendar yil;

2) bitimlarning predmeti;

3) bitimlarning ishtirokchilari to’g’risidagi malumotlar:

a) yuridik shakhsning to’liq nomi va uning soliq to’lovchining identifikasiya raqami (agar yuridik shakhs O’zbekiston Respublikasining soliq organlarida hisobda tursa);

b) yakka tartibdagi tadbirkorning familiyasi, ismi, otasining ismi va uning soliq to’lovchining identifikasiya raqami;

v) yakka tartibdagi tadbirkor bo’lmagan jismoniy shakhsning familiyasi, ismi, otasining ismi va fuqaroligi;

4) narkhlari tartibga solinishi lozim bo’lgan bitimlar bo’yicha daromadlar (kharajatlar) summalarini ajratgan holda nazorat qilinadigan bitimlar bo’yicha olingan daromadlarning summasi va (yoki) qilingan kharajatlarning (ko’rilgan zararning) summasi. Ushbu qismda ko’rsatilgan malumotlar bir turdagi bitimlarning guruhi bo’yicha tayyorlanishi mumkin.

Soliq to’lovchi nazorat qilinadigan bitimlar to’g’risida taqdim etilgan khabarnomada malumotlarning to’liq emasligi, ularni to’ldirishda yo’l qo’yilgan noaniqliklar yoki khatolar aniqlanganda aniqlashtirilgan khabarnomani yuborishga haqli.

Nazorat qilinadigan bitimlar to’g’risidagi khabarnoma soliq organiga belgilangan shakl bo’yicha qog’ozda yoki elektron shaklda taqdim etilishi mumkin.

Nazorat qilinadigan bitimlar to’g’risidagi khabarnomaning shaklini, shuningdek uni to’ldirish va nazorat qilinadigan bitimlar to’g’risidagi khabarnomani elektron shaklda taqdim etish tartibini O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tasdiqlaydi.

Nazorat qilinadigan bitimlar to’g’risidagi khabarnomani olgan soliq organi u olingan kundan etiboran o’n kun ichida ushbu khabarnomani O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga elektron shaklda yuboradi.

Agar soliq tekshiruvini yoki soliq monitoringini o’tkazishda soliq organi ushbu moddaning ikkinchi qismiga muvofiq malumotlar taqdim etilmagan nazorat qilinadigan bitimlar tuzilganligi faktini aniqlagan bo’lsa, soliq organi aniqlangan faktlar to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga mustaqil tarzda khabar qiladi va o’zi olgan bunday bitimlar to’g’risidagi malumotlarni yuboradi.

Soliq tekshiruvini yoki soliq monitoringini o’tkazayotgan soliq organi khabarnoma yuborilgan sanadan etiboran o’n kundan kechiktirmay khabarnoma va tegishli malumotlar O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga yuborilganligi to’g’risida soliq to’lovchiga khabar qilishi shart.

Khabarnomaning shaklini va uni yuborish tartibini O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tasdiqlaydi.

Soliq tekshiruvini o’tkazayotgan soliq organi tomonidan nazorat qilinadigan bitimlar to’g’risidagi o’zi tomonidan olingan malumotlarning O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga yuborilishi bunday tekshiruvni davom ettirish va (yoki) tugatish hamda tekshiruv materiallarini ko’rib chiqish natijalariga ko’ra qaror chiqarish uchun to’sqinlik qilmaydi.

22-bob. Bitimlarning taqqoslanadigan shartlari

183-modda. Bitimlarning tijorat va moliyaviy shartlarini taqqoslash

Ushbu Kodeks maqsadida taqqoslanadigan bitimlar, agar ular tahlil etiladigan bitimlar bilan bir khil tijoratga oid va (yoki) moliyaviy shartlarda tuziladigan bo’lsa, tahlil etiladigan bitim bilan taqqoslanadigan bitim deb etirof etiladi.

Agar taqqoslanadigan bitimlarning tijorat va (yoki) moliyaviy shartlari tahlil etiladigan bitimning shartlaridan farq qilsa, bunday bitimlar, agar tahlil etiladigan va taqqoslanadigan bitimlarning mazkur shartlari o’rtasidagi farqlar ularning natijalariga jiddiy tasir ko’rsatmasa, tahlil etiladigan bitim bilan taqqoslanadigan bitimlar deb etirof etilishi mumkin. Agar ushbu bitimlarning shartlaridagi farqlarning bu bitimlar shartlariga va (yoki) natijalariga doir tegishli tuzatishlarni soliq solish maqsadida qo’llash yordamida hisobga olinishi mumkin bo’lsa, bunday bitimlar ham tahlil etiladigan bitim bilan taqqoslanadigan bitimlar deb etirof etilishi mumkin.

Bitimlarning taqqoslanishini aniqlashda, shuningdek bitimlarning tijoratga oid va (yoki) moliyaviy shartlarini tuzatishlarni amalga oshirish uchun tahlil etiladigan hamda taqqoslanadigan bitimlarning mustaqil shakhslar o’rtasidagi bitimlarning tijoratga oid va (yoki) moliyaviy shartlariga jiddiy tasir ko’rsatishi mumkin bo’lgan asosiy tavsiflarining tahlili o’tkaziladi. Bunday tahlil ushbu Kodeksning 184-moddasiga muvofiq o’tkaziladi.

184-modda. Bitimlarning shartlarini taqqoslash tahlili

Bitimlarning tijorat va (yoki) moliyaviy shartlarini taqqoslashni tahlil qilishda bu shartlarning ushbu bitimlarning tijoratga oid va (yoki) moliyaviy shartlariga yokhud ularning moliyaviy natijalariga jiddiy tasir ko’rsatishi mumkin bo’lgan asosiy tavsiflari hisobga olinadi. Bunda quyidagilar hisobga olinadi:

1) tovarlarning soni, ko’rsatiladigan khizmatlarning hajmi;

2) bitim bo’yicha majburiyatlarni bajarish muddatlari;

3) tegishli bitimlarda qo’llaniladigan to’lovlarning shartlari;

4) bitimda qo’llanilgan chet el valyutasining so’mga yoki boshqa valyutaga nisbatan kursi va uning o’zgarishi;

5) bitim taraflari o’rtasidagi huquqlar va majburiyatlarni taqsimlashning boshqa shartlari.

Bitimlarning asosiy tavsiflari jumlasiga quyidagilar ham kiradi:

1) bitim predmeti bo’lgan tovarlarning (khizmatlarning) tavsiflari;

2) ishbilarmonlik muomalasi ananalariga muvofiq bitim taraflari tomonidan bajariladigan vazifalarning tavsiflari, shu jumladan bitim taraflari foydalanadigan aktivlarning, o’z zimmasiga oladigan tavakkalchiliklarning tavsiflari, shuningdek bitimlar taraflari o’rtasidagi javobgarlikning taqsimlanishi va boshqa shartlar (bundan buyon ushbu bo’limda funksional tahlil deb yuritiladi);

3) tovarlar (khizmatlar) narkhlariga tasir ko’rsatadigan bitim taraflari o’rtasida tuzilgan shartnomalarning (kontraktlarning) shartlari;

4) bitim taraflari faoliyatining iqtisodiy shartlari tavsiflari;

5) tovarlar (khizmatlar) narkhlariga tasir ko’rsatadigan bitim taraflarining bozor (tijoratga oid) strategiyalari tavsiflari.

Bitimlarning shartlarini taqqoslashni tahlil qilish chog’ida taqqoslanadigan va tahlil etiladigan bitimlar tuziladigan bozorlarning tavsiflari hisobga olinishi kerak. Bunda quyidagi omillar etiborga olinadi:

1) bozorlarning geografik joylashgan eri va ularning o’lchami;

2) bozorlarda raqobatning mavjudligi hamda bozordagi sotuvchilar va kharidorlarning nisbiy raqobatbardoshliligi;

3) bozorda bir turdagi tovarlarning (khizmatlarning) mavjudligi;

4) bozordagi taklif va talab, istemolchilarning kharid qobiliyati;

5) ishlab chiqarish va transport infratuzilmasining rivojlanish darajasi;

6) bozorning bitim narkhiga tasir etuvchi boshqa tavsiflari.

Bitimlarning taraflari tomonidan bajariladigan vazifalarni tahlil qilishda ularning tasarrufidagi moddiy va nomoddiy aktivlar hisobga olinadi.

Bitimlar shartlarining taqqoslanishini tahlil qilishda hisobga olinadigan bitim taraflarining asosiy vazifalari jumlasiga quyidagilar kiradi, khususan:

1) tovarlarning dizaynini amalga oshirish va ularni tekhnologik jihatdan ishlab chiqish;

2) tovarlarni ishlab chiqarish;

3) tovarlarni yoki ularning tarkibiy qismlarini yig’ish;

4) uskunani montaj qilish va (yoki) o’rnatish;

5) ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlarini amalga oshirish;

6) tovar-moddiy qimmatliklarni sotib olish;

7) tovarlarning ulgurji yoki chakana savdosini amalga oshirish;

8) tamirlash, kafolatli khizmat ko’rsatish bo’yicha vazifalar;

9) yangi bozorlarda tovarlarni (khizmatlarni) o’tkazish, marketing, reklama;

10) tovarlarni saqlash va tashish;

11) sug’urta qilish;

12) moliyalashtirish, moliyaviy operasiyalarni amalga oshirish;

13) sifatni nazorat qilish;

14) tezkor va strategik boshqaruv, shu jumladan tovarlarning (khizmatlarning) narkh siyosatini, ularni ishlab chiqarish strategiyasini, realizasiya qilish hajmini va assortimentini, ularning istemol khususiyatlarini aniqlash.

Bitimlarning shartlarini taqqoslashni tahlil qilishda bitim taraflaridan har biri tomonidan o’z faoliyatini amalga oshirishda zimmasiga olinadigan va bitimning shartlariga tasir ko’rsatadigan tavakkalchiliklari hisobga olinishi mumkin. Taraflarning tijorat strategiyalari, shu jumladan chiqariladigan mahsulotni yangilashga va takomillashtirishga, mahsulot sotiladigan yangi bozorlarga chiqishga qaratilgan strategiyalari ham hisobga olinishi mumkin.

Agar bitimlarning shartlarini taqqoslash tahlil qilinayotganda kreditlar yoki zayomlar shartlarini taqqoslash talab etiladigan bo’lsa, bitimlar taraflarining kredit tarikhi va to’lov qobiliyati, bunday kreditlar yoki zayomlar berilayotgan muddatlar, ularning valyutasi hamda foiz stavkasi o’lchamiga tasir ko’rsatuvchi boshqa shartlar hisobga olinadi.

Ushbu moddada ko’rsatilgan omillar va tavsiflar, ushbu moddada nazarda tutilgan funksional tahlil uchun qaysi hollarda va qaysi darajada zarur bo’lsa, o’sha hollarda va darajada hisobga olinadi.

Ushbu moddaning birinchi — sakkizinchi qismlariga muvofiq taqqoslanadigan bitimlar shartlarini tahlil qilish asosida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi taqqoslanadigan bitimlarning shartlari tahlil etiladigan bitim shartlari bilan taqqoslashning zarur darajasini taminlash uchun tuzatishlar kiritishni amalga oshirishga haqli. Bunday tuzatishlar quyidagi prinsiplar asosida amalga oshiriladi:

1) mustaqil shakhslarning nazorat qilinmaydigan bitimlardagi daromadlari ular tomonidan foydalaniladigan aktivlarni va tovarlar (khizmatlar) bozorida yuzaga kelgan iqtisodiy sharoitlarda o’z zimmasiga olinadigan iqtisodiy (tijoratga oid) tavakkalchiliklarni hisobga olgan holda shakllantiriladi hamda shartnoma shartlariga va ishbilarmonlik muomalasi ananalariga muvofiq bitimning har bir tarafi tomonidan bajariladigan vazifalarni aks ettiradi;

2) boshqa teng sharoitlarda bozor (tijorat) strategiyasiga muvofiq bitim taraflari tomonidan qo’shimcha vazifalarni amalga oshirish, daromadlar miqdoriga jiddiy tasir ko’rsatuvchi aktivlardan foydalanish, qo’shimcha tijorat (iqtisodiy) tavakkalchiliklarini o’z zimmasiga olish bunday bitim bo’yicha kutiladigan daromadlarning oshishi bilan birga kechadi.

185-modda. Bitimlarning shartlarini taqqoslash tahlilida foydalaniladigan akhborot

Transfert narkhni belgilashda soliq nazoratini o’tkazishda (shu jumladan tahlil etiladigan bitimning va taqqoslanadigan bitimlarning tijorat va (yoki) moliyaviy shartlarini taqqoslash chog’ida) O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi quyidagi akhborotdan foydalanadi:

1) O’zbekiston Respublikasi birjalarining va chet el birjalarining narkhlar hamda kotirovkalar to’g’risidagi malumotlaridan;

2) O’zbekiston Respublikasi Davlat bojkhona qo’mitasi tomonidan elon qilinadigan yoki so’rovga ko’ra taqdim etiladigan O’zbekiston Respublikasi tashqi savdosining bojkhona statistikasidan;

3) O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq vakolatli davlat boshqaruvi organlarining rasmiy akhborot manbalaridagi, chet davlatlarning yoki khalqaro tashkilotlarning rasmiy akhborot manbalaridagi yokhud boshqa elon qilingan va (yoki) hamma foydalanishi mumkin bo’lgan akhborot manbalaridagi hamda akhborot tizimlaridagi narkhlar (narkhlarning o’zgarish chegaralari) va birja kotirovkalari to’g’risidagi malumotlardan;

4) akhborot-narkh agentliklari malumotlaridan;

5) soliq to’lovchi tomonidan tuzilgan bitimlar to’g’risidagi akhborotdan.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan akhborot mavjud bo’lmagan (etarli bo’lmagan) taqdirda O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi quyidagi akhborotdan foydalanadi:

1) elon qilingan va (yoki) hamma foydalanishi mumkin bo’lgan akhborotlar manbalaridagi hamda akhborot tizimlaridagi narkhlar (narkhlarning tebranish chegaralari) va kotirovkalar to’g’risidagi malumotlardan;

2) yuridik shakhslarning moliyaviy va statistika hisobotidan olingan malumotlardan, shu jumladan O’zbekiston Respublikasining yoki chet davlatlarning hamma foydalanishi mumkin bo’lgan akhborot manbalarida elon qilingan va (yoki) O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhslarining va (yoki) chet el yuridik shakhslarining hamma foydalanishi mumkin bo’lgan akhborot tizimlaridagi, shuningdek rasmiy saytlaridagi malumotlardan.

Chet el yuridik shakhslarining moliyaviy hisobotidagi malumotlardan foydalanishga O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhslarining (O’zbekiston Respublikasi hududidagi faoliyati doimiy muassasaning tashkil etilishiga olib keladigan chet el yuridik shakhslarining) rentabelligi oralig’ini aniqlash uchun faqat taqqoslanadigan bitimlar tuzgan O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhslarining moliyaviy hisoboti malumotlari asosida rentabellikning bunday oralig’ini hisoblash imkoni bo’lmagan taqdirda yo’l qo’yiladi;

3) baholash obektining baholash faoliyati to’g’risidagi O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga yoki chet davlatlar qonun hujjatlariga muvofiq aniqlangan bozor qiymati to’g’risidagi malumotlardan;

4) ushbu Kodeksning 23-bobiga muvofiq foydalaniladigan boshqa akhborotdan.

Bitimlarning shartlarini taqqoslashni tahlil qilishda soliq sirini tashkil etuvchi akhborotdan, shuningdek foydalanish huquqi qonun hujjatlariga muvofiq cheklangan boshqa akhborotdan foydalanishga yo’l qo’yilmaydi. Bunday cheklov O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi transfert narkhni belgilashda soliq nazoratini o’tkazayotgan soliq to’lovchi to’g’risidagi malumotlarga nisbatan tatbiq etilmaydi.

Bitimlarning shartlarini taqqoslashni tahlil qilishda faqat hamma foydalanishi mumkin bo’lgan akhborot manbalaridan, shuningdek soliq to’lovchi to’g’risidagi malumotlardan foydalaniladi.

Bitim shartlarining taqqoslanishini tahlil qilishda, ushbu Kodeksning 193-moddasiga muvofiq hujjatlarni tayyorlash va taqdim etishda soliq to’lovchi o’z faoliyati to’g’risidagi akhborotdan tashqari hamma foydalanishi mumkin bo’lgan har qanday akhborot manbalaridan, shuningdek o’zi bilan o’zaro bog’liq bo’lgan, khuddi shunday faoliyatni amalga oshirayotgan shakhslarning faoliyati to’g’risidagi akhborotdan foydalanishga haqli.

Agar soliq to’lovchiga nisbatan transfert narkh belgilashda soliq nazorati o’tkazilayotganda O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi ushbu soliq to’lovchi tomonidan mustaqil shakhslar bilan tuzilgan taqqoslanadigan bitimlar to’g’risidagi akhborotga ega bo’lsa, bunday bitimlarni tahlil etiladigan bitim bilan taqqoslashda O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi bozor narkhlarining oralig’ini aniqlash uchun ushbu akhborotdan foydalanishga haqli.

23-bob. Transfert narkhni belgilashda soliq nazoratida foydalaniladigan usullar

186-modda. Transfert narkhni belgilashda soliq nazoratida foydalaniladigan usullar to’g’risidagi umumiy qoidalar

Transfert narkhni belgilash chog’ida soliq nazorati o’tkazilganida (shu jumladan nazorat qilinadigan bitimning tijorat va (yoki) moliyaviy shartlari hamda uning natijalari taqqoslanadigan bitimlarning tijorat va (yoki) moliyaviy shartlari hamda ularning natijalari bilan taqqoslanganda) O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi ushbu moddada belgilangan tartibda quyidagi usullardan foydalanadi:

1) taqqoslanadigan bozor narkhlarining usulidan;

2) keyingi realizasiya qilish narkhi usulidan;

3) kharajat usulidan;

4) taqqoslanadigan rentabellik usulidan;

5) foydani taqsimlash usulidan.

Zarur bo’lgan hollarda ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan ikki va undan ortiq usullar kombinasiyasidan foydalanishga yo’l qo’yiladi.

Taqqoslanadigan bozor narkhlari usuli, agar ushbu Kodeks 189-moddasining ikkinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, nazorat qilinadigan bitimlar narkhlarining bozor narkhlariga muvofiqligini soliq solish maqsadida aniqlash uchun ustuvor hisoblanadi.

Agar soliq solish maqsadida taqqoslanadigan bozor narkhlari usulini qo’llash mumkin bo’lmasa yokhud uni qo’llash nazorat qilinadigan bitimlar narkhlarining bozor narkhlariga muvofiqligi yoki nomuvofiqligi to’g’risida asoslangan khulosa chiqarish imkonini bermasa, ushbu moddaning birinchi qismi 2 — 5-bandlarida ko’rsatilgan boshqa usullarni qo’llashga yo’l qo’yiladi.

Agar tegishli tovarlar (khizmatlar) bozorida hech bo’lmaganda bir turdagi tovarlar (khizmatlar) predmeti bo’lgan bitta taqqoslanadigan bitim mavjud bo’lsa, shuningdek bunday bitim haqida etarlicha akhborot mavjud bo’lsa, nazorat qilinadigan bitimlar narkhlarining bozor narkhlariga muvofiqligini ushbu Kodeksning 188-moddasida nazarda tutilgan tartibda aniqlash uchun taqqoslanadigan bozor narkhlari usulidan foydalaniladi.

Soliq to’lovchining nazorat qilinadigan bitimi narkhining bozor narkhlariga muvofiqligini aniqlash maqsadida taqqoslanadigan bozor narkhlari usulini qo’llash uchun ushbu soliq to’lovchining mustaqil shakhslar bilan tuzgan bitimlaridan, basharti bunday bitimlar taqqoslansa, taqqoslanadigan bitimlar sifatida foydalanilishi mumkin.

Aynan o’khshash (bir turdagi) tovarlar (khizmatlar) bilan taqqoslanadigan bitimlarda narkhlar to’g’risidagi hamma foydalanishi mumkin bo’lgan akhborot mavjud bo’lmagan taqdirda transfert narkhni belgilashda soliqlarni hisoblab chiqarish va to’lashning to’liqligini aniqlash maqsadida ushbu moddaning birinchi qismi 2 — 5-bandlarida ko’rsatilgan usullarning biridan foydalaniladi.

Agar ushbu bobda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, nazorat qilinadigan bitimning haqiqiy holatlari va shartlarini inobatga olgan holda bitim narkhining bozor narkhlariga muvofiqligi yoki nomuvofiqligi haqida ko’proq asoslangan khulosa qilishga imkon beradigan usuldan foydalaniladi.

Ushbu moddaning birinchi qismi 2 — 5-bandlarida ko’rsatilgan usullardan soliq solish maqsadi uchun nazorat qilinadigan bir turdagi bitimlar guruhi bo’yicha daromadlarni aniqlashda ham foydalanilishi mumkin.

Aynan o’khshash (bir turdagi) tovarlar (khizmatlar) predmeti bo’lgan va taqqoslanadigan tijorat va (yoki) moliyaviy shartlarda amalga oshirilgan bitimlar ushbu bo’limning maqsadi uchun bir turdagi bitimlar deb etirof etiladi.

Nazorat qilinadigan bitimlarda soliq solish maqsadida daromadlarni (foydani, tushumni) aniqlash chog’ida foydalaniladigan usulni tanlashda dastlabki malumotlarning to’liqligi va to’g’riligi, shuningdek taqqoslanadigan bitimlarni nazorat qilinadigan bitim bilan taqqoslashni taminlash maqsadida amalga oshiriladigan tuzatishlarning asoslanganligi inobatga olinishi kerak.

Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan usullarni qo’llash maqsadida aniq bitimlar to’g’risidagi akhborotdan tashqari bozor narkhlarining shakllangan darajasi va (yoki) birja kotirovkalari haqidagi hamma foydalanishi mumkin bo’lgan, shuningdek akhborot-narkh agentliklarining tegishli tovarlar (khizmatlar) bozorlaridagi aynan o’khshash (bir turdagi) tovarlarga (khizmatlarga) oid narkhlar (narkhlar oraliqlari) haqidagi malumotlaridan foydalanish mumkin.

Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan usullarni qo’llash maqsadida bozor narkhlari to’g’risidagi hamma foydalanishi mumkin bo’lgan akhborot manbalaridan foydalanishga, basharti ushbu akhborot manbalarida malumotlari mavjud bo’lgan bitimlarning nazorat qiladigan bitim bilan taqqoslanishi taminlansa, yo’l qo’yiladi.

Ushbu moddaning birinchi qismi 2 va 3-bandlarida ko’rsatilgan usullarni qo’llash uchun kharajatlarni hisobga olish tartibida ushbu usullarga muvofiq hisob-kitob qilinadigan ko’rsatkichlarga va rentabellik oralig’iga tasiri sezilarli bo’lmasligini taminlaydigan rentabellik oralig’i hisob-kitob qilinadigan moliyaviy hisobotlarning malumotlari taqqoslanadigan tarzga keltirilishi kerak.

Agar rentabellik oralig’ini hisob-kitob qilish va nazorat qilinadigan bitimlarda soliq solish maqsadida daromadlarni (foydani, tushumni) aniqlash uchun moliyaviy hisobotlar malumotlarining taqqoslanishini taminlash mumkin bo’lmasa, ushbu moddaning birinchi qismi 4 va 5-bandlarida ko’rsatilgan usullardan foydalaniladi.

Ushbu moddaning birinchi qismi 4 va 5-bandlarida ko’rsatilgan usullar bozor narkhlari ko’rsatkichlarini bevosita hisob-kitob qilmagan holda qo’llanilishi mumkin. Ko’rsatilgan usullardan foydalanilganda O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi nazorat qilinadigan bitimning moliyaviy ko’rsatkichlarini (natijalarini) taqqoslanadigan bitimlar bo’yicha rentabellik oralig’i bilan taqqoslaydi va uning asosida, agar ushbu bitim taraflari mustaqil shakhslar bo’lsa, olinishi mumkin bo’lgan daromad summasining hisob-kitobini amalga oshiradi.

Khuddi shunday tartibda nazorat qilinadigan bir turdagi bitimlar guruhining moliyaviy ko’rsatkichlari (natijalari) taqqoslanadigan bitimlar bo’yicha rentabellik oralig’i asosida hisob-kitob qilingan moliyaviy ko’rsatkichlar bilan taqqoslanadi va daromadlarning summalariga hisob-kitob qilish amalga oshiriladi.

Sud bitim narkhining bozor narkhlariga muvofiqligini belgilash uchun ahamiyatga ega bo’lgan boshqa holatlarni ushbu bo’limda nazarda tutilgan cheklovlarsiz inobatga olishi mumkin.

Soliq to’lovchilar bitimlarni tuzishda ushbu Kodeksda nazarda tutilmagan maqsadlarda narkhni belgilash sohasidagi o’z siyosatini asoslash uchun ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan usullarga amal qilishi shart emas.

187-modda. Moliyaviy ko’rsatkichlar va rentabellik oralig’i

Nazorat qilinadigan bitimlarda soliq solish maqsadida daromadlarni ushbu Kodeksning 189 — 192-moddalarida nazarda tutilgan tartibda aniqlashda quyidagi rentabellik ko’rsatkichlaridan foydalanish mumkin:

1) aksiz solig’ini va qo’shilgan qiymat solig’ini hisobga olmagan holda hisoblab chiqarilgan, tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan yalpi foydaning tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan sof tushumga nisbati sifatida aniqlanadigan yalpi rentabellik;

2) yalpi foydaning sotilgan tovarlar (khizmatlar) tannarkhiga nisbati sifatida aniqlanadigan kharajatlarning yalpi rentabelligi;

3) aksiz solig’ini va qo’shilgan qiymat solig’ini hisobga olmagan holda hisoblab chiqarilgan, asosiy faoliyatdan olingan foydaning tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan tushumga nisbati sifatida aniqlanadigan sotish rentabelligi;

4) asosiy faoliyatdan olingan foydaning realizasiya qilingan tovarlarning (khizmatlarning) tannarkhi, realizasiya qilish kharajatlari va tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bilan bog’liq mamuriy kharajatlarning summasiga nisbati sifatida aniqlanadigan kharajatlar rentabelligi;

5) tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan yalpi foydaning realizasiya qilishga doir kharajatlarga va tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bilan bog’liq bo’lgan mamuriy kharajatlarga nisbati sifatida aniqlanadigan realizasiya qilish bo’yicha kharajatlarning va mamuriy kharajatlarning rentabelligi;

6) asosiy faoliyatdan olingan foydaning tahlil qilinadigan bitimda bevosita yoki bilvosita foydalaniladigan aktivlarning (muomalada bo’lmagan va muomalada bo’lgan) joriy bozor qiymatiga nisbati sifatida aniqlanadigan aktivlar rentabelligi.

Aktivlarning joriy bozor qiymati to’g’risidagi akhborot mavjud bo’lmaganda aktivlar rentabelligi moliyaviy hisobotning malumotlari asosida aniqlanishi mumkin.

Rentabellik va boshqa moliyaviy ko’rsatkichlar ushbu bobning maqsadida O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhslari uchun O’zbekiston Respublikasining bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq tuzilgan moliyaviy hisobot malumotlari asosida aniqlanadi. Chet el yuridik shakhslari uchun mazkur moliyaviy ko’rsatkichlar chet davlatlarning qonun hujjatlariga muvofiq tuzilgan moliyaviy hisobot malumotlari asosida aniqlanadi. Bunda O’zbekiston Respublikasining bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq tuziladigan moliyaviy hisobot malumotlari bilan taqqoslashni taminlash maqsadida bunday malumotlarga tuzatishlar kiritiladi.

Rentabellik oralig’ini aniqlash chog’ida, agar bitimlar nazorat qilinadigan bo’lmasa, taqqoslanadigan kamida to’rtta bitim, shu jumladan soliq to’lovchi tomonidan amalga oshirilgan bitimlar natijalari bo’yicha yokhud taqqoslanadigan kamida to’rtta yuridik shakhsning moliyaviy hisoboti malumotlari asosida aniqlanadigan rentabellik ko’rsatkichlaridan foydalaniladi. Mazkur yuridik shakhslarni tanlash nazorat qilinadigan bitimga nisbatan taqqoslanadigan iqtisodiy shartlarda (tijorat shartlarida) o’zining tarmoq khususiyatini va amalga oshiriladigan faoliyat turlarini inobatga olgan holda amalga oshiriladi.

Nazorat qilinadigan bitim tarafi mansub bo’lgan tarmoqda, ushbu tarafga nisbatan mustaqil yuridik shakhslar mavjud bo’lmaganda funksional tahlil uchun yuridik shakhslarni tanlash ushbu yuridik shakhslar tomonidan amalga oshiriladigan vazifalarning taqqoslanishini, ular tomonidan qabul qilinadigan tavakkalchiliklarni va foydalaniladigan aktivlarni inobatga olgan holda amalga oshiriladi.

Taqqoslanadigan to’rtta va undan ortiq bitim to’g’risidagi akhborot mavjud bo’lmaganda yokhud taqqoslanadigan to’rtta va undan ortiq yuridik shakhsning moliyaviy hisoboti mavjud bo’lmaganda, rentabellik oralig’ini aniqlash maqsadida kam sondagi taqqoslanadigan bitimlar (kam sondagi yuridik shakhslarning moliyaviy hisoboti) to’g’risidagi akhborotdan foydalanish mumkin.

Ushbu Kodeksning 186-moddasi birinchi qismi 2 — 4-bandlarida ko’rsatilgan usullarni qo’llash maqsadida rentabellik oralig’i quyidagi tartibda aniqlanadi.

Dastlab rentabellik oralig’ini aniqlash uchun foydalaniladigan rentabellik jami ko’rsatkichlari ushbu oraliqni aniqlash uchun foydalaniladigan tanlamani hosil qilgan holda, o’sib borish tarzida tartibga keltiriladi. Bunda rentabellikning har bir ko’rsatkichiga, eng kamidan boshlab o’z tartib raqami beriladi. Agar tanlanma rentabellikning ikki va undan ortiq bir khil ko’rsatkichini o’z ichiga olsa, unga barcha shunday ko’rsatkichlar kiritiladi.

Rentabellik oralig’ini aniqlashda nazorat qilinadigan bitim rentabelligi hisobga olinmaydi. So’ngra to’plamda rentabellik ko’rsatkichlarining soni to’rtga qoldiqsiz bo’linishiga qarab, rentabellik oralig’i quyidagi ikki usuldan biri bilan aniqlanadi:

1) agar ushbu son qoldiqsiz bo’linsa, rentabellik oralig’ining eng kam ko’rsatkichi rentabellik ko’rsatkichlarining yarim summasiga teng deb qabul qilinadi, mazkur ko’rsatkichlar tanlamada bo’linishdan hosil bo’lgan qismga teng bo’lgan tartib raqamiga va keyingi tartib raqamiga ega bo’ladi. Rentabellik oralig’ining eng yuqori qiymati bunday holda rentabellik ko’rsatkichlarining yarim summasiga teng deb qabul qilinadi, mazkur ko’rsatkichlar tanlamada bo’linishdan hosil bo’lgan qismning uch karrasiga teng bo’lgan tartib raqamiga va keyingi tartib raqamiga ega bo’ladi;

2) agar ushbu son qoldiqsiz bo’linmasa, rentabellik oralig’ining eng kam qiymati rentabellik ko’rsatkichiga teng deb qabul qilinadi, mazkur ko’rsatkich tanlamada bo’linishdan hosil bo’lgan qismning butun qismi birligiga oshirilgan ko’rsatkichga teng bo’lgan tartib raqamiga ega bo’ladi. Rentabellik oralig’ining eng yuqori ko’rsatkichi bunday holda rentabellik ko’rsatkichiga teng deb qabul qilinadi, mazkur ko’rsatkich tanlamada bo’linishdan hosil bo’lgan qismning butun qismi uch karrasi birligiga oshirilgan qiymatga teng bo’lgan tartib raqamiga ega bo’ladi.

Taqqoslanadigan iqtisodiy shartlarda (tijorat shartlarida) amalga oshiriladigan faoliyat natijalari bo’yicha rentabellikni hisob-kitob qilish yuridik shakhs moliyaviy hisobotining malumotlari asosida quyidagi shartlarga bir vaqtda rioya qilinganida amalga oshirilishi mumkin:

1) yuridik shakhs taqqoslanadigan faoliyatni amalga oshiradi va u bilan bog’liq taqqoslanadigan vazifalarni bajaradi. Faoliyatning taqqoslanishi O’zbekiston Respublikasi iqtisodiy faoliyat turlarining umumdavlat tasnifida, shuningdek khalqaro va boshqa tasniflarda nazarda tutilgan iqtisodiy faoliyat turlarini hisobga olgan holda aniqlanishi mumkin;

2) yuridik shakhs sof aktivlarining umumiy miqdori rentabellik hisob-kitob qilinadigan bir necha yildan okhirgi yilning 31 dekabri holatiga ko’ra moliyaviy hisobot malumotlari bo’yicha manfiy hisoblanmaydi;

3) yuridik shakhs rentabellik hisob-kitob qilinadigan bir necha yildan bir yildan ortiq davrdagi moliyaviy hisobot malumotlari bo’yicha sotuvlardan zararlarga ega bo’lmaydi;

4) yuridik shakhs 25 foizdan ortiq bo’lgan ulush bilan boshqa yuridik shakhs faoliyatida bevosita va (yoki) bilvosita ishtirok etmaydi hamda bevosita ishtirok etish ulushi 25 foizdan ortiq bo’lgan ishtirokchi (aksiyador) sifatidagi yuridik shakhsga ega bo’lmaydi.

Agar malumotlaridan rentabellik oralig’ini hisob-kitob qilish uchun foydalaniladigan yuridik shakhslarning konsolidasiyalashgan moliyaviy hisoboti malumotlaridan foydalanish imkoniyati bo’lsa, ushbu moddaning sakkizinchi qismi 4-bandida nazarda tutilgan mezonlar qo’llanilmaydi.

Agar ushbu moddaning o’ninchi va o’n birinchi qismlarida belgilangan cheklovlarga ko’ra funksional tahlil uchun to’rttadan kam yuridik shakhs qolsa, ushbu moddaning sakkizinchi qismi 4-bandida ko’rsatilgan ishtirok etish ulushi mezonlari 25 foizdan 50 foizga qadar oshirilishi mumkin.

Rentabellik oralig’ini hisob-kitob qilish uchun nazorat qilinadigan bitim tuzilgan paytdagi yokhud vaqt bo’yicha unga yaqin bo’lgan, ammo bitim tuzilgan kalendar yilning 31 dekabridan kechikmagan paytdagi mavjud akhborotdan foydalaniladi.

Ushbu moddaning o’n birinchi qismida ko’rsatilgan mazkur akhborot o’rniga nazorat qilinadigan bitim tuzilgan kalendar yildan bevosita oldingi uch kalendar yildagi (yokhud ushbu bitimda narkhlar belgilangan kalendar yildagi) moliyaviy hisobot malumotlaridan foydalanish mumkin. Mazkur akhborot jumlasiga soliq to’lovchining mustaqil shakhslar bilan o’zi amalga oshirgan bitimlar to’g’risidagi akhboroti ham kiradi.

Rentabellik oralig’ini aniqlashda taqqoslanishni taminlash maqsadida rentabellik ko’rsatkichlari taqqoslanadigan yuridik shakhslarning moliyaviy hisobotlaridagi malumotlarga asoslangan holda mavjud farqlarga tuzatish kiritish maqsadida o’zgarishi mumkin. Bunday tuzatishlar, khususan, debitorlik va kreditorlik qarzi ko’rsatkichlarida, soliq to’lovchining va moliyaviy hisobot malumotlaridan rentabellik oralig’ini aniqlash uchun foydalaniladigan yuridik shakhslarning moliyaviy hisoboti malumotlari bo’yicha tovar-moddiy zakhiralarning ko’rsatkichlarida amalga oshiriladi.

188-modda. Taqqoslanadigan bozor narkhlari usuli

Taqqoslanadigan bozor narkhlari usuli nazorat qilinadigan bitimdagi tovarlar (khizmatlar) narkhlarining bozor narkhlariga muvofiqligini nazorat qilinadigan bitim narkhini ushbu moddaning ikkinchi — ettinchi qismlarida nazarda tutilgan tartibda aniqlangan bozor narkhlari oralig’i bilan taqqoslash asosida aniqlashni nazarda tutadi.

Agar nazorat qilinadigan bitimga nisbatan aynan o’khshash (bir turdagi) tovarlar (khizmatlar) bilan tuzilgan faqat bitta taqqoslanadigan bitim haqidagi akhborot mavjud bo’lsa, taqqoslanadigan bitimning narkhi, basharti ushbu nazorat qilinadigan hamda taqqoslanadigan bitimlarning tijoratga oid va (yoki) moliyaviy shartlari to’liq taqqoslansa, bir vaqtning o’zida bozor narkhlari oralig’ining eng kam va eng ko’p ko’rsatkichlari deb etirof etilishi mumkin. Mazkur qoida nazorat qilinadigan va taqqoslanadigan bitimlarning tijoratga oid va (yoki) moliyaviy shartlari to’liq taqqoslanishini tegishli tuzatishlar bilan taminlash mumkin bo’lgan taqdirda ham qo’llanilishi mumkin. Agar taqqoslanadigan bitimdagi tovarlarni (khizmatlarni) sotuvchi ushbu tovarlar (khizmatlar) bozorida ustun mavqeni egallagan bo’lsa, ushbu qismda nazarda tutilgan qoidalar qo’llanilmaydi.

Bir khil (bir turdagi) tovarlar (khizmatlar) predmeti bo’lgan bir nechta taqqoslanadigan bitim (shu jumladan soliq to’lovchining mustaqil shakhslar bilan bitimlari) to’g’risida akhborot mavjud bo’lganda, bozor narkhlari oralig’i quyidagi tartibda aniqlanadi. Dastlab taqqoslanadigan bitimlarda qo’llanilgan, bozor narkhlari oralig’ini aniqlash uchun foydalaniladigan narkhlar majmui ushbu oraliqni aniqlash uchun foydalaniladigan tanlamani hosil qilgan holda o’sib borish tarzida tartibga solinadi. Bunda narkhning har bir ko’rsatkichiga, eng kam miqdoridan boshlab o’z tartib raqami beriladi. Agar tanlama narkhning ikki va undan ortiq bir khil qiymatini o’z ichiga olgan bo’lsa, unga barcha shunday ko’rsatkichlar kiritiladi. Bozor narkhlari oralig’ini aniqlashda nazorat qilinadigan bitimning narkhi hisobga olinmaydi. Soliq to’lovchi tomonidan mustaqil shakhslar bilan amalga oshirilgan taqqoslanadigan bitimlar soni etarli bo’lganda, boshqa bitimlar bo’yicha akhborot hisobga olinmasligi mumkin. So’ngra olingan tanlama asosida rentabellik oralig’ini aniqlash uchun ushbu Kodeksning 187-moddasi to’qqizinchi qismida nazarda tutilgan tartibda bozor narkhlarining oralig’i topiladi.

Bozor narkhlari oralig’i tahlil qilingan davr mobaynida qo’llanilgan narkhlar haqidagi mavjud akhborot yoki nazorat qilinadigan bitim amalga oshirilishiga qadar bo’lgan eng yaqin sanadagi akhborot asosida aniqlanadi.

Birja kotirovkalari to’g’risida elon qilingan yoki so’rov bo’yicha olingan akhborotdan foydalanilganda bozor narkhlarining oralig’i tegishli birjada ro’ykhatdan o’tkazilgan aynan o’khshash (bir turdagi) tovarlar bilan amalga oshirilgan bitimlarning narkhlari asosida aniqlanadi. Bunday holda bitimlarning ular amalga oshirilgan sanada qayd etilgan eng kam va eng ko’p narkhi o’rtasidagi oraliq bozor narkhlari oralig’i deb etirof etiladi.

Bozor narkhlari oralig’i birja kotirovkalari asosida aniqlanganda bitimlarning iqtisodiy (tijorat) shartlaridagi farqlarni hisobga olishga, chunonchi, quyidagi iqtisodiy (tijorat) shartlar asosida farqlarni hisobga oladigan tuzatishlar vositasida yo’l qo’yiladi:

1) tegishli bozorga tovarlar (khizmatlar) etkazib berilishi uchun zarur bo’lgan, hujjatlar va (yoki) akhborot manbalari bilan asoslangan va tasdiqlangan kharajatlar;

2) bojkhona bojlarini to’lash kharajatlari;

3) to’lov shartlari;

4) savdo brokerining (vositachining yoki agentning) u tomonidan savdo-vositachilik funksiyalari bajarilganligi uchun vositachilik (agent) haqi.

Akhborot-narkh agentliklarining aynan o’khshash (bir turdagi) tovarlarning (khizmatlarning) narkhlari to’g’risidagi malumotlardan foydalanilganda eng kam va eng ko’p ko’rsatkichlar bunday tovarlarning (khizmatlarning) elon qilingan narkhlarining eng kam va eng ko’p ko’rsatkichlariga muvofiq bo’lgan oraliq ushbu Kodeksning 186-moddasi o’n ikkinchi va o’n uchinchi qismlariga muvofiq bozor narkhlarining oralig’i deb etirof etilishi mumkin. Bunda faqat nazorat qilinadigan bitim taalluqli bo’lgan vaqt davrida taqqoslanadigan shartlar asosida tuzilgan bitimlar bo’yicha malumotlar inobatga olinadi.

Agar nazorat qilinadigan bitimning narkhi ushbu modda qoidalariga muvofiq aniqlangan bozor narkhlari oralig’i chegarasida bo’lsa, soliq solish maqsadlarida ushbu narkh bozor narkhlariga muvofiq bo’lgan narkh deb etirof etiladi.

Agar nazorat qilinadigan bitimning narkhi bozor narkhlari oralig’ining eng kam miqdoridan kam bo’lsa yoki uning eng ko’p miqdoridan ko’p bo’lsa, ushbu narkh bozor narkhlariga muvofiq bo’lmagan narkh deb etirof etiladi. Mazkur nomuvofiqlik mavjud bo’lgan taqdirda, soliq solish maqsadida bozor narkhlari oralig’ining o’rtacha qiymatiga teng bo’lgan narkh qabul qilinadi.

Soliq solish maqsadida bozor narkhlari oralig’ining o’rtacha qiymatini ushbu moddaning to’qqizinchi qismiga muvofiq qo’llash, basharti bu byudjet tizimiga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasini kamaytirmasa yoki soliq to’lovchi zararining summasi oshishiga olib kelmasa, amalga oshiriladi.

189-modda. Keyingi realizasiya qilish narkhi usuli

Keyingi realizasiya qilish narkhi usuli nazorat qilinadigan bitim narkhining ushbu nazorat qilinadigan bitimda (bir turdagi bitimlar guruhida) olingan tovarni keyingi realizasiya qilishda (qayta sotishda) nazorat qilinadigan bitim tarafi tomonidan olingan yalpi rentabellikni taqqoslash asosida bozor narkhlariga muvofiqligini aniqlashni nazarda tutadi. Ushbu usuldan foydalanilganda yalpi rentabellikning bozor oralig’i ushbu Kodeksning 187-moddasida nazarda tutilgan tartibda aniqlanadi.

Keyingi realizasiya qilish narkhi usulidan foydalanish narkhlarning bozor narkhlariga muvofiqligini aniqlash uchun boshqa usullarga nisbatan ustuvor bo’lib, unga ko’ra tovar nazorat qilinadigan bitim doirasida olinadi va taraflari mustaqil shakhslar bo’lgan bitim doirasida qayta ishlanmagan holda qayta sotiladi. Agar qayta sotishni amalga oshirayotgan shakhs uning yalpi rentabelligi darajasiga sezilarli tasir ko’rsatadigan nomoddiy aktivlar obektlariga egalik qilmasa, mazkur usuldan foydalaniladi.

Agar tovar qayta sotilganda quyidagi operasiyalar amalga oshirilsa ham keyingi realizasiya qilish narkhi usulidan foydalanish mumkin:

1) tovarni qayta sotishga va transportda tashishga tayyorlash (tovarlarni turkumlarga ajratish, jo’natmalarni shakllantirish, saralash, qayta o’rash);

2) agar yakuniy mahsulotning (yarim tayyor mahsulotlarning) khususiyatlari aralashtiriladigan tovarlarning khususiyatlaridan sezilarli farq qilmasa, tovarlarni aralashtirish.

Agar tovarni mustaqil shakhslarga keyingi realizasiya qilish taqqoslanadigan tijorat shartlarida va (yoki) moliyaviy shartlarda turli narkhlarda amalga oshirilsa, rentabellik oralig’ini aniqlashda tovarni keyingi realizasiya qilish narkhi sifatida barcha shunday bitimlar bo’yicha ushbu tovarning o’rtacha narkhidan foydalaniladi.

Agar qayta sotishni amalga oshirayotgan shakhsda yalpi rentabellik ushbu Kodeksning 187-moddasida nazarda tutilgan tartibda aniqlangan rentabellik oralig’i chegarasida bo’lsa, soliq solish maqsadida nazorat qilinadigan bitimda tovar sotib olingan narkh bozor narkhlariga muvofiq deb etirof etiladi.

Agar qayta sotishni amalga oshirayotgan shakhsda yalpi rentabellik ushbu Kodeksning 187-moddasida nazarda tutilgan tartibda aniqlangan rentabellik oralig’ining eng kam miqdoridan kam bo’lsa yoki uning eng yuqori miqdoridan ko’p bo’lsa, soliq solish maqsadida nazorat qilinadigan bitim narkhi tovarni keyingi realizasiya qilishning amaldagi narkhidan va rentabellik oralig’ining o’rtacha qiymatiga muvofiq keladigan yalpi rentabellikdan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Keyingi realizasiya qilish narkhi usuli qo’llanilganida akhborot-narkh agentliklarining aynan o’khshash (bir turdagi) tovarlarning (khizmatlarning) narkhlari (narkhlar oralig’i) to’g’risidagi malumotlaridan va bunday tovarlarga (khizmatlarga) bozor narkhlari oralig’i narkhlaridan ushbu Kodeks 188-moddasining ettinchi qismida nazarda tutilgan tartibda foydalanishga yo’l qo’yiladi.

Soliq solish maqsadida rentabellik oralig’ining o’rtacha qiymatini ushbu moddaning ettinchi qismiga muvofiq qo’llash, basharti bu byudjet tizimiga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasini kamaytirmasa yoki soliq to’lovchining zarari summasi oshishiga olib kelmasa, amalga oshiriladi.

190-modda. Kharajat usuli

Kharajat usuli nazorat qilinadigan bitim narkhining bozor narkhlariga muvofiqligini aniqlashni nazarda tutadi va mazkur usul nazorat qilinadigan bitim (nazorat qilinadigan bir turdagi bitimlar guruhi) tarafi bo’lgan shakhs kharajatlarining yalpi rentabelligini taqqoslanadigan bitimlardagi kharajatlar yalpi rentabelligining ushbu Kodeksning 187-moddasida nazarda tutilgan tartibda aniqlangan bozor oralig’i bilan taqqoslashga asoslanadi.

Kharajat usuli, chunonchi, quyidagi hollarda qo’llanilishi mumkin:

1) sotuvchi bilan o’zaro bog’langan shakhslar tomonidan khizmatlar ko’rsatilganda (bundan khizmatlar ko’rsatilganda sotuvchi kharajatlarining rentabellik darajasiga sezilarli tasir ko’rsatuvchi nomoddiy aktivlardan foydalanilgan hollar mustasno);

2) pul mablag’larini boshqarishga doir khizmatlar ko’rsatilganda, jumladan qimmatli qog’ozlar bozorida va (yoki) valyuta bozorida savdo operasiyalarini amalga oshirishda;

3) yuridik shakhsning yakka ijro etuvchi organi vazifalarni bajarish bo’yicha khizmatlar ko’rsatilganda;

4) sotuvchi bilan o’zaro bog’liq shakhslarga khom ashyo yoki yarim tayyor mahsulotlar sotilganda;

5) o’zaro bog’liq shakhslar o’rtasida uzoq muddatli shartnomalar bo’yicha tovarlar (khizmatlar) realizasiya qilinganda.

Agar nazorat qilinadigan bitim tarafi bo’lgan sotuvchida ushbu bitim bo’yicha kharajatlarning yalpi rentabelligi ushbu Kodeksning 187-moddasida nazarda tutilgan tartibda aniqlangan rentabellik oralig’i doirasida bo’lsa, nazorat qilinadigan bitimning narkhi soliqqa tortish maqsadidagi bozor narkhlariga muvofiq deb etirof etiladi.

Agar nazorat qilinadigan bitim tarafi bo’lgan sotuvchida kharajatlarning yalpi rentabelligi rentabellik oralig’ining eng kam miqdoridan kam yoki uning eng ko’p miqdoridan ko’p bo’lsa, nazorat qilinadigan bitimning narkhi soliq solish maqsadida realizasiya qilingan tovarlarning (khizmatlarning) amaldagi tannarkhidan va rentabellik oralig’ining o’rtacha qiymatiga muvofiq keladigan kharajatlarning yalpi rentabelligidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Kharajat usuli qo’llanilganda akhborot-narkh agentliklarining aynan o’khshash (bir turdagi) tovarlar (khizmatlar) narkhlari to’g’risidagi malumotlaridan foydalanishga hamda ushbu Kodeks 188-moddasining ettinchi qismida nazarda tutilgan tartibda aynan o’khshash (bir turdagi) tovarlarning (khizmatlarning) bozor narkhlari oralig’ini aniqlashga yo’l qo’yiladi.

Ushbu moddaning to’rtinchi qismiga muvofiq soliq solish maqsadida rentabellik oralig’ining o’rtacha qiymatini qo’llash, basharti bu byudjet tizimiga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasining kamayishiga yoki soliq to’lovchining zarari summasi oshishiga olib kelmasa, amalga oshiriladi.

191-modda. Taqqoslanadigan rentabellik usuli

Taqqoslanadigan rentabellik usuli nazorat qilinadigan bitim tarafi bo’lgan shakhsda yuzaga kelgan operasion rentabellikni taqqoslanadigan bitimlardagi operasion rentabellikning ushbu Kodeksning 187-moddasida nazarda tutilgan tartibda aniqlangan bozor oralig’i bilan taqqoslashni nazarda tutadi.

Taqqoslanadigan rentabellik usulidan, khususan, akhborot mavjud bo’lmaganda yoki etarli bo’lmaganda foydalanish mumkin bo’lib, mazkur akhborotga asoslangan holda taqqoslanadigan bitimlarning tijorat va (yoki) moliyaviy shartlarining zarur bo’lgan taqqoslash darajasi mavjudligi haqida asoslangan khulosa chiqarish hamda ushbu Kodeks 186-moddasi birinchi qismining 2 va 3-bandlarida ko’rsatilgan usullardan foydalanish mumkin bo’ladi.

Ushbu moddaning maqsadi uchun ushbu Kodeks 187-moddasining birinchi va ikkinchi qismlariga muvofiq aniqlanadigan operasion rentabellikning quyidagi ko’rsatkichlaridan foydalanish mumkin:

1) sotish rentabelligi;

2) kharajatlar rentabelligi;

3) tijorat va boshqaruv kharajatlari rentabelligi;

4) aktivlar rentabelligi;

5) rentabellikning amalga oshirilayotgan vazifalar, foydalanilayotgan aktivlar hamda qabul qilinayotgan iqtisodiy (tijorat) tavakkalchiliklari va haq to’lash darajasi o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni aks ettiruvchi boshqa ko’rsatkichi.

Rentabellikning aniq ko’rsatkichini tanlashda nazorat qilinadigan bitim tarafining faoliyat turi, ushbu taraf tomonidan amalga oshiriladigan vazifalar, foydalaniladigan aktivlar va qabul qilinayotgan iqtisodiy (tijorat) tavakkalchiliklari, tegishli rentabellikni hisob-kitob qilish uchun foydalaniladigan malumotlarning to’liqligi, to’g’riligi va ularni taqqoslash mumkinligi, shuningdek bunday ko’rsatkichning iqtisodiy asoslanganligi hisobga olinadi.

Ushbu moddani qo’llash maqsadi uchun rentabellik ko’rsatkichlaridan quyidagi khususiyatlar hisobga olingan holda foydalaniladi:

1) sotish rentabelligidan qayta sotuvchi bilan o’zaro bog’liq shakhslardan olingan tovarlarni keyingi qayta sotishda yoki qayta sotuvchi bilan bog’liq bo’lmagan shakhslardan olingan tovarlarni u bilan o’zaro bog’liq bo’lgan shakhslarga keyingi qayta sotishda foydalaniladi;

2) tijorat va boshqaruv kharajatlarining yalpi rentabelligidan ushbu qismning 1-bandida ko’rsatilgan hollarda, agar quyidagi ikkita shart bir vaqtda bajarilsa, foydalaniladi:

a) qayta sotuvchi tovarlarni olishda va keyingi qayta sotishda uzoq bo’lmagan vaqt davrida sezilarli bo’lmagan iqtisodiy (tijorat) tavakkalchiliklariga duch kelsa;

b) qayta sotuvchining sotishdan olinadigan yalpi foydasi miqdori hamda u tomonidan amalga oshirilgan tijorat va boshqaruv kharajatlari miqdori o’rtasida bevosita o’zaro bog’liqlik mavjud bo’lsa;

3) kharajatlarning rentabelligidan khizmatlar ko’rsatish va tovarlar ishlab chiqarishda foydalanilsa;

4) aktivlar rentabelligidan tovarlar ishlab chiqarishda (khususan, agar nazorat qilinadigan bitimlar ko’p sarmoya talab qiladigan faoliyatni amalga oshiruvchi shakhslar tomonidan amalga oshirilsa) foydalaniladi.

Taqqoslanadigan rentabellik usulidan foydalanilganda rentabellikning bozor oralig’i bilan nazorat qilinadigan bitimning quyidagi talablarga javob beradigan tarafining rentabelligi taqqoslanadi:

1) nazorat qilinadigan bitim tarafi ayni bir tovar bilan ketma-ket bajarilgan bitimlar bo’yicha olingan foydaga qo’shgan hissasi nazorat qilinadigan bitimning boshqa tarafi qo’shgan hissaga nisbatan kam bo’lgan vazifalarni amalga oshiradi;

2) nazorat qilinadigan bitimning tarafi nazorat qilinadigan bitimning boshqa tarafiga nisbatan kam iqtisodiy (tijorat) tavakkalchiliklarni qabul qiladi;

3) nazorat qilinadigan bitimning tarafi rentabellik darajasiga sezilarli tasir ko’rsatadigan nomoddiy aktivlar obektlariga egalik qilmaydi.

Agar nazorat qilinadigan bitimning tarafi ushbu modda oltinchi qismining 1 — 3-bandlarida nazarda tutilgan talablarga javob bermasa, rentabellikning bozor oralig’i bilan taqqoslash uchun nazorat qilinadigan bitimning mazkur talablarga eng ko’p darajada javob beradigan tarafi tanlanadi.

Agar nazorat qilinadigan bitim bo’yicha rentabellik ushbu Kodeksning 187-moddasida nazarda tutilgan tartibda aniqlangan rentabellik oralig’i doirasida bo’lsa, soliq solish maqsadlarida nazorat qilinadigan bitimning narkhi bozor narkhlariga muvofiq deb etirof etiladi.

Agar nazorat qilinadigan bitim bo’yicha rentabellik rentabellik oralig’ining eng kam miqdoridan kam bo’lsa yoki uning eng ko’p miqdoridan ko’p bo’lsa, soliq solish maqsadlarida rentabellik oralig’ining o’rtacha qiymati inobatga olinadi.

Rentabellik oralig’ining o’rtacha qiymatiga asosan soliq solish maqsadida nazorat qilinadigan bitimga doir foydaga (daromadga, tushumga) tuzatishlar amalga oshiriladi.

Soliq solish maqsadida ushbu moddaning to’qqizinchi va o’ninchi qismlariga muvofiq foydaga (daromadga, tushumga) tuzatishlarni qo’llash, basharti bu byudjet tizimiga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasining kamayishiga yoki soliq to’lovchining zarari summasi oshishiga olib kelmasa, amalga oshiriladi.

192-modda. Foydani taqsimlash usuli

Foydani taqsimlash usuli nazorat qilinadigan bitimning taraflari o’rtasida ushbu bitimning barcha taraflari tomonidan olingan jami foydaning amalda taqsimlanishini foydani taqqoslanadigan bitimlar taraflari o’rtasida taqsimlash bilan taqqoslashdan iboratdir.

Agar nazorat qilinadigan bitimning (nazorat qilinadigan bir turdagi bitimlar guruhining) taraflari bir vaqtning o’zida ular bilan o’zaro bog’liq bo’lgan shakhslar ishtirokidagi bir turdagi bitimlarning taraflari bo’lsa, ushbu bir turdagi bitimlarning natijalari nazorat qilinadigan bitim natijalari bilan birgalikda baholanadi. Bunda soliq solish maqsadida nazorat qilinadigan bitim va mazkur bir turdagi bitimlar bo’yicha jami foyda nazorat qilinadigan bitim bo’yicha foydani taqsimlash tartibiga o’khshash tartibda taqsimlanishi lozim.

Agar jami foydasi ushbu moddaning qoidalarini hisobga olgan holda taqsimlanishi lozim bo’lgan yuridik shakhslar bukhgalteriya hisobiga qo’yiladigan turli talablar asosida bukhgalteriya hisobini yuritsa, foydani taqsimlash usulini qo’llash maqsadida bunday moliyaviy hisobot yagona hisobga olish talablariga moslashtirilishi kerak.

Foydani taqsimlash usulidan, chunonchi, quyidagi hollarda foydalanish mumkin:

1) ushbu Kodeks 186-moddasi birinchi qismining 1 — 4-bandlarida nazarda tutilgan usullardan foydalanish mumkin bo’lmaganda va nazorat qilinadigan bitimning (nazorat qilinadigan bir turdagi bitimlar guruhining) taraflari tomonidan amalga oshiriladigan faoliyatning sezilarli o’zaro bog’liqligi mavjud bo’lganda;

2) nazorat qilinadigan bitim taraflarining mulkida (foydalanishida) rentabellik darajasiga sezilarli tasir ko’rsatuvchi nomoddiy aktivlar obektlariga doir huquqlar mavjud bo’lganda (nomoddiy aktivlar obektlarining predmeti bo’lgan, mustaqil shakhslar tomonidan amalga oshirilgan bir turdagi bitimlar mavjud bo’lmaganda).

Nazorat qilinadigan bitim taraflari o’rtasida nazorat qilinadigan bitim bo’yicha foyda (zarar) summasini taqsimlash ushbu Kodeks 176-moddasining uchinchi va to’rtinchi qismlari qo’llanilishini taminlash maqsadida amalga oshiriladi.

Foydani taqsimlash prinsiplarini tanlash nazorat qilinadigan bitimning (nazorat qilinadigan bir turdagi bitimlar guruhining) holatlariga bog’liq bo’ladi va nazorat qilinadigan bitim bo’yicha foydani taqqoslanadigan tijorat va (yoki) moliyaviy shartlarda shunga o’khshash faoliyatni amalga oshirayotgan mustaqil shakhslar o’rtasida foydani taqsimlashga muvofiq tarzda taqsimlashga olib kelishi kerak.

Nazorat qilinadigan bitimning (nazorat qilinadigan bir turdagi bitimlar guruhining) taraflari o’rtasida foydani taqsimlash foydani taqsimlash usuliga muvofiq holda nazorat qilinadigan bitim (nazorat qilinadigan bir turdagi bitimlar guruhi) bo’yicha olinadigan jami foydaga nazorat qilinadigan bitim (nazorat qilinadigan bir turdagi bitimlar guruhi) taraflari qo’shgan hissani baholash asosida quyidagi mezonlarga yoki ularning aralashmalariga muvofiq amalga oshiriladi:

1) nazorat qilinadigan bitim bo’yicha jami foydaga nazorat qilinadigan bitim taraflari tomonidan amalga oshiriladigan funksiyalarga, ular tomonidan foydalaniladigan aktivlarga va qabul qilinadigan iqtisodiy (tijorat) tavakkalchiliklarni qabul qilishiga mutanosib ravishda;

2) nazorat qilinadigan bitimda foydalanilgan kiritilgan sarmoyadan olingan daromadni nazorat qilinadigan bitim taraflari o’rtasida mutanosib ravishda taqsimlashda;

3) taqqoslanadigan bitim taraflari o’rtasida foydani taqsimlashga mutanosib ravishda.

Nazorat qilinadigan bitim taraflari o’rtasida foydani taqsimlash usuli qo’llanilganida jami foyda yokhud bunday bitim barcha taraflarining qoldiq foydasi taqsimlanadi.

Ushbu moddaning maqsadida nazorat qilinadigan bitim barcha taraflarining tahlil qilinayotgan davr uchun operasion foydasining summasi tahlil qilinayotgan bitim barcha taraflarining jami foydasi deb etirof etiladi.

Ushbu moddaning maqsadida qoldiq foyda (zarar) quyidagi tartibda aniqlanadi:

dastlab ushbu Kodeks 186-moddasi birinchi qismining 1 — 4-bandlarida ko’rsatilgan usullar asosida, nazorat qilinadigan bitimning (nazorat qilinadigan bir turdagi bitimlar guruhining) har bir tarafi uchun bozor narkhlari oralig’i asosida ushbu taraf uchun hisob-kitob qilingan foyda (zarar) aniqlanadi. Bunda bitimning har bir tarafi uchun ushbu taraf amalga oshiradigan vazifalar, u foydalanayotgan aktivlar, qabul qilinayotgan iqtisodiy va tijorat tavakkalchiliklari inobatga olinadi;

so’ngra nazorat qilinadigan bitim bo’yicha jami foyda (zarar) va nazorat qilinadigan bitimning barcha taraflari uchun sotishdan olinadigan jami hisoblangan foyda (zarar) summasi o’rtasidagi ijobiy farq nazorat qilinadigan bitim bo’yicha qoldiq foyda deb, salbiy farq esa ushbu nazorat qilinadigan bitim bo’yicha qoldiq zarar deb etirof etiladi.

Foydani taqsimlash usuli qo’llanilishi natijasida nazorat qilinadigan bitimning har bir ishtirokchisi foydasining (zararining) yakuniy miqdori soliqqa tortish maqsadidagi, hisob-kitob qilingan foydaga (zararga) va qoldiq foydaga (zararga) mos keladigan summaga teng deb qabul qilinadi.

Jami yokhud qoldiq foydani (zararni) nazorat qilinadigan bitimning taraflari o’rtasida taqsimlash uchun quyidagi ko’rsatkichlar hisobga olinadi:

1) nazorat qilinadigan bitim tarafi tomonidan nomoddiy aktivlarni yaratishga sarflangan kharajatlarning miqdori;

2) nazorat qilinadigan bitim tarafda band bo’lgan khodimlarning tavsiflari, shu jumladan ularning soni va malakasi (khodimlar tomonidan sarflangan vaqt, mehnatga haq to’lash kharajatlarining miqdori);

3) nazorat qilinadigan bitim tarafining foydalanishida (tasarrufida) bo’lgan aktivlarning bozor qiymati;

4) amalga oshirilayotgan vazifalar, foydalanilayotgan aktivlar va qabul qilinayotgan iqtisodiy (tijorat) tavakkalchiliklari hamda nazorat qilinadigan bitim bo’yicha sotishlardan amalda olingan foyda (zarar) miqdori o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni aks ettiruvchi boshqa ko’rsatkichlar.

Ushbu moddaning o’n ikkinchi qismida ko’rsatilgan ko’rsatkichlar, basharti ular nazorat qilinadigan bitim bo’yicha haqiqatda olingan foyda (zarar) miqdoriga tasir qilsa, etiborga olinadi va ularning tasir ko’rsatish darajasiga ko’ra etiborga olinadi.

Nazorat qilinadigan bitim (nazorat qilinadigan bir turdagi bitimlar guruhi) taraflari o’rtasida foydani ushbu modda ettinchi qismining 3-bandida nazarda tutilgan mezon bo’yicha taqsimlash mustaqil shakhslar o’rtasida amalga oshirilgan taqqoslanadigan bir turdagi bitimlar bo’yicha sotishdan olingan foyda (zarar) summasini taqsimlash haqidagi akhborot mavjud bo’lgandagina amalga oshiriladi. Nazorat qilinadigan bitim bo’yicha foydani (zararni) taqsimlashning mazkur tartibidan foydalanishga quyidagi shartlarga bir vaqtning o’zida rioya qilinganda yo’l qo’yiladi:

1) nazorat qilinadigan bitim taraflarining bukhgalteriya hisobi malumotlari taqqoslanadigan bitimlar taraflarining bukhgalteriya hisobi malumotlari bilan taqqoslanadigan bo’lishi yokhud zarur tuzatishlar vositasida taqqoslanadigan turga mos keltirilgan bo’lishi kerak;

2) nazorat qilinadigan bitim taraflari aktivlarining jami rentabelligi taqqoslanadigan bitimlar taraflarining jami rentabelligidan sezilarli tarzda farq qilmasligi yokhud zarur tuzatishlar vositasida taqqoslanadigan turga mos keltirilishi kerak.

Agar nazorat qilinadigan bitim tarafining haqiqiy foydasi foydani taqsimlash usuli bilan hisob-kitob qilingan foydadan ko’p yoki unga teng bo’lsa yokhud agar ushbu taraf tomonidan ko’rilgan zarar bunday usul bilan hisob-kitob qilingan zarardan kam yoki unga teng bo’lsa, ushbu tarafda soliq solish maqsadida tegishincha haqiqatda olingan foyda yokhud haqiqatda ko’rilgan zarar qabul qilinadi.

Agar nazorat qilinadigan bitim tarafining haqiqiy foydasi foydani taqsimlash usuli bilan hisob-kitob qilingan foydadan kam bo’lsa, soliq solish maqsadida uning uchun bunday usul bilan hisob-kitob qilingan foyda qabul qilinadi.

Agar nazorat qilinadigan bitim tarafining haqiqiy zarari foydani taqsimlash usuli bilan ushbu taraf uchun hisob-kitob qilingan zarardan ko’p bo’lsa, soliqqa tortish maqsadida uning uchun bunday usul bilan hisob-kitob qilingan zarar qabul qilinadi.

Ushbu moddaning o’n oltinchi va o’n ettinchi qismlariga muvofiq soliqqa tortish maqsadida hisobga olingan foydani (zararni) soliq to’lovchi tomonidan haqiqatda olingan foyda (zarar) bilan taqqoslash asosida, foyda solig’i soliq to’lovchining foydasiga (zarariga) tuzatish amalga oshiriladi.

Soliqqa tortish maqsadida foydani taqsimlash usuli bilan hisob-kitob qilingan foydani (zararni) ushbu moddaning o’n beshinchi — o’n sakkizinchi qismlari asosida qo’llash, agar bu ushbu holat byudjet tizimiga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasining kamayishiga yoki soliq to’lovchining zarari summasi oshishiga olib kelmasa, amalga oshiriladi.

24-bob. Transfert narkhni belgilashda soliq nazorati

193-modda. Transfert narkhni belgilashda soliq nazorati maqsadida akhborotni tayyorlash va taqdim etish

Soliq to’lovchi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining talabiga ko’ra mazkur talabda ko’rsatilgan aniq bitimga (bir turdagi bitimlar guruhiga) taalluqli hujjatlarni taqdim etadi. Hujjatlar deganda hujjatlar majmui yoki erkin shaklda tuzilgan yagona hujjat (agar bunday hujjatlarni belgilangan shaklda tuzish O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida nazarda tutilmagan bo’lsa) tushuniladi.

Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan hujjatlar nazorat qilinadigan bitimni (bir turdagi bitimlar guruhini) amalga oshirgan soliq to’lovchining (boshqa shakhslarning) faoliyati to’g’risidagi, ushbu bitim bilan bog’liq bo’lgan quyidagi malumotlarni o’z ichiga olishi kerak:

1) nazorat qilinadigan bitim o’zi bilan amalga oshirilgan shakhslarning ro’ykhati (ular soliq rezidenti bo’lgan davlatlar va hududlarni ko’rsatgan holda), bitimning tavsifi, uning shartlari, jumladan narkhni belgilash usulining tavsifi (mavjud bo’lsa), to’lovlarni amalga oshirish shartlari va muddatlari hamda bitim haqidagi boshqa akhborot;

2) bitim taraflari bo’lgan shakhslarning vazifalari haqidagi (soliq to’lovchi tomonidan funksional tahlil o’tkazilgan taqdirda), ular tomonidan foydalaniladigan, ushbu nazorat qilinadigan bitim bilan bog’liq bo’lgan aktivlar to’g’risidagi va ular tomonidan qabul qilinayotgan, soliq to’lovchi bitim tuzishda inobatga olgan iqtisodiy (tijorat) tavakkalchiliklar haqidagi malumotlar.

Agar soliq to’lovchi ushbu Kodeksning 23-bobida nazarda tutilgan usullardan foydalangan bo’lsa, hujjatlarga foydalanilgan usullar haqidagi quyidagi malumotlar kiritiladi:

1) foydalanilayotgan usulni tanlash va qo’llash usuli sabablarining asosi;

2) foydalanilayotgan akhborot manbalariga havola;

3) taqqoslanadigan bitimlarni tanlash uchun foydalanilgan yondashuvni tavsiflagan holda, nazorat qilinayotgan bitim bo’yicha bozor narkhlari oralig’ining (rentabellik oralig’ining) hisob-kitobi;

4) nazorat qilinadigan bitim amalga oshirilishi natijasida olingan daromadlarning (foydaning) summasi va (yoki) amalga oshirilgan kharajatlarning (ko’rilgan zararlarning) summasi, olingan rentabellik;

5) nazorat qilinadigan bitimdan uni amalga oshirgan shakhs tomonidan akhborotni, intellektual faoliyat natijalarini, korkhonani, uning mahsulotini va khizmatlarini individuallashtirish belgilariga (firma nomi, tovar belgilari, khizmat ko’rsatish belgilariga) bo’lgan huquqlarni va boshqa mutlaq huquqlarni (tegishli holatlar mavjud bo’lganda) qabul qilish natijasida olinadigan iqtisodiy naf haqidagi malumotlar;

6) nazorat qilinadigan bitimning narkhiga (rentabelligiga) tasir ko’rsatgan boshqa omillar to’g’risidagi malumotlar, shu jumladan nazorat qilinadigan bitimni tuzgan shakhsning bozor strategiyasi to’g’risidagi malumotlar, agar ushbu bozor strategiyasi nazorat qilinadigan bitim narkhiga (rentabelligiga) tasir ko’rsatgan bo’lsa;

7) soliq to’lovchi tomonidan soliq bazasiga va soliq summasiga ushbu Kodeks 177-moddasining birinchi qismiga muvofiq kiritilgan tuzatishlar.

Soliq to’lovchi nazorat qilinadigan bitimlarning tijorat va (yoki) moliyaviy shartlari mustaqil shakhslarning taqqoslanadigan bitimlari shartlariga mos kelishini tasdiqlovchi boshqa akhborotni mazkur shartlarni taqqoslashni taminlash uchun kiritilgan tuzatishlarni hisobga olgan holda taqdim etishga haqli.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan hujjatlar soliq to’lovchidan nazorat qilinadigan bitimlar tuzilgan kalendar yildan keyingi yilning 1 iyunidan keyin O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan talab qilinishi mumkin.

Ushbu modda birinchi — to’rtinchi qismlarining qoidalari quyidagi hollarda qo’llanilmaydi:

1) agar bitimlarning narkhlari yuzasidan ushbu Kodeks 178-moddasi birinchi qismining 3-bandiga muvofiq monopoliyaga qarshi organlar tomonidan ko’rsatma belgilangan yoki narkh tartibga solinadigan bo’lsa va ushbu Kodeks 179-moddasining uchinchi qismiga muvofiq qo’llanilsa;

2) agar bitim nazorat qilinmaydigan bo’lsa;

3) qimmatli qog’ozlarga doir va qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lgan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir bitimlar tuzilsa;

4) ushbu Kodeksning 25-bobiga muvofiq soliq solish maqsadida narkhni belgilash to’g’risidagi kelishuv tuzilgan bitimlar amalga oshirilsa.

Soliq to’lovchi ushbu moddaning oltinchi qismida nazarda tutilgan bitimlar bo’yicha mazkur hujjatlarni ikhtiyoriy ravishda taqdim etishga haqli.

Soliq organlariga taqdim etiladigan hujjatlarning batafsilligi va asoslanganligi bitimning murakkabligiga hamda uning narkhi shakllanishiga (bitimlar taraflarining rentabelligiga) mutanosib bo’lishi kerak.

194-modda. Transfert narkhni belgilashda soliq nazorati

Transfert narkhni belgilashda soliq nazorati doirasida nazorat qilinadigan bitimlar tuzilganligi munosabati bilan soliqlarning to’liq hisoblab chiqarilishi va to’lanishini tekshirish (bundan buyon ushbu bobda tekshiruv deb yuritiladi) O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan uning joylashgan eri bo’yicha o’tkaziladi.

Tekshiruv ushbu Kodeksning 182-moddasiga muvofiq yuborilgan nazorat qilinadigan bitimlar haqidagi bildirishnoma yoki hududiy soliq organining khabarnomasi asosida, shuningdek soliq tekshiruvini o’tkazish natijasida nazorat qilinadigan bitim aniqlangan taqdirda o’tkaziladi.

Tekshiruvlarni o’tkazishda O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi ushbu Kodeksning 150 — 152-moddalarida belgilangan soliq nazorati tadbirlarini o’tkazishga haqli.

Nazorat qilinadigan bitimlar narkhlarining bozor narkhlariga muvofiqligini nazorat qilish Yirik soliq to’lovchilar bo’yicha hududlararo davlat soliq inspeksiyasi yoki hududiy soliq organlari tomonidan o’tkaziladigan soliq nazoratining predmeti bo’lishi mumkin emas.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi, agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, nazorat qilinadigan bitta bitimga (bir khil bitimlar guruhiga) nisbatan aynan bir kalendar yil uchun ikki va undan ortiq tekshiruv o’tkazishga haqli emas.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan nazorat qilinadigan bitta bitimga (bir khil bitimlar guruhiga) nisbatan takroriy tekshiruv o’tkazishga quyidagi hollarda yo’l qo’yiladi:

1) soliq to’lovchi ushbu Kodeksning 177-moddasiga muvofiq soliq summasi ilgari soliq hisobotida bayon etilganidan ko’ra kamroq miqdorda (zarar summasi — kattaroq miqdorda) aks ettirilgan aniqlashtirilgan soliq hisobotini taqdim etganda;

2) soliq to’lovchi tomonidan nazorat qilinadigan bitim haqida ilgari taqdim etilgan akhborotda nomutanosiblik aniqlanganda.

Tekshiruv doirasida tekshiruv o’tkazish to’g’risidagi qaror chiqarilgan yildan avvalgi besh kalendar yildan oshmaydigan davrda tuzilgan nazorat qilinadigan bitimlar tekshirilishi mumkin.

Soliq to’lovchi tomonidan tuzilgan bitimga nisbatan tekshiruv o’tkazish ushbu soliq to’lovchining soliq tekshiruvlarini hamda mazkur bitim tuzilgan soliq davri uchun soliq monitoringini o’tkazishga to’sqinlik qilmaydi.

Transfert narkhni belgilashda soliq nazorati tadbirlarini amalga oshirish chog’ida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan olingan materiallar va malumotlardan tekshirilayotgan nazorat qilinadigan bitim ishtirokchilari bo’lgan boshqa shakhslarni tekshirishda foydalanilishi mumkin.

195-modda. Transfert narkhni belgilashda soliq nazoratini o’tkazish tartibi

Tekshiruv O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi rahbarining (rahbar o’rinbosarining) tekshiruv o’tkazish to’g’risidagi qarori asosida uning mansabdor shakhslari tomonidan o’tkaziladi.

Tekshiruv o’tkazish to’g’risidagi qaror, agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, ushbu Kodeksning 182-moddasi birinchi va ikkinchi qismlarida ko’rsatilgan bildirishnoma yoki khabarnoma olingan kundan etiboran to’rt yildan kechiktirmay chiqarilishi mumkin.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi qaror qabul qilinganligi to’g’risida u qabul qilingan kundan etiboran uch kun ichida soliq to’lovchini khabardor qiladi.

Agar soliq to’lovchi ushbu Kodeksning 177-moddasiga muvofiq soliq summasi soliq hisobotida ilgari berilganidan ko’ra kam miqdorda (zarar summasi — kattaroq miqdorda) aks ettirgan holda aniqlashtirilgan soliq hisobotini taqdim etgan bo’lsa, tekshiruv o’tkazish to’g’risidagi qaror ushbu aniqlashtirilgan soliq hisoboti taqdim etilgan kundan etiboran to’rt yildan kechiktirmay chiqarilishi mumkin. Bunda tekshiruv faqat tuzatish kiritish amalga oshirilgan nazorat qilinadigan bitimga nisbatan o’tkaziladi.

Tekshiruv olti oydan oshmaydigan muddatda o’tkaziladi.

Tekshiruv o’tkazish muddati uni o’tkazish to’g’risida qaror chiqarilgan kundan etiboran va bunday tekshiruv o’tkazilganligi haqidagi malumotnoma tuzilgan kunga qadar hisoblab chiqariladi.

Alohida hollarda, tekshirish o’tkazishning mazkur muddati O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi rahbarining (rahbar o’rinbosarining) qaroriga ko’ra o’n ikki oygacha uzaytirilishi mumkin.

Tekshiruv o’tkazish muddatini uzaytirish asoslarini va tartibini O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi belgilaydi.

Chet davlat organlaridan akhborot olish, soliq to’lovchi tomonidan chet tilida taqdim etilgan hujjatlarni ekspertizadan o’tkazish va (yoki) o’zbek yoki rus tiliga tarjima qilish zarur bo’lgan taqdirda, tekshiruv o’tkazish muddati qo’shimcha ravishda olti oydan oshmaydigan muddatga uzaytirilishi mumkin.

Agar tekshiruv chet davlat organlaridan akhborot olish uchun uzaytirilgan bo’lsa va O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi so’ralayotgan akhborotni olti oy ichida ololmagan bo’lsa, mazkur tekshiruvni uzaytirish muddati qo’shimcha ravishda uch oyga ko’paytirilishi mumkin.

Tekshiruv o’tkazish muddatini uzaytirish to’g’risidagi qarorning ko’chirma nuskhasi soliq to’lovchiga qaror qabul qilingan kundan etiboran uch kun ichida yuboriladi.

Agar nazorat qilinadigan bitimlarning tijorat va (yoki) moliyaviy shartlarining mustaqil shakhslar o’rtasidagi taqqoslanadigan bitimlarning shartlari bilan taqqoslanishini aniqlash uchun soliq to’lovchi ushbu Kodeksning 23-bobida ko’rsatilgan usullarni yoki ularning kombinasiyasini qo’llagan bo’lsa, O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tekshiruvni amalga oshirish chog’ida soliq to’lovchi tomonidan qo’llanilgan usulni (usullar kombinasiyasini) qo’llaydi.

Agar O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi nazorat qilinadigan bitimni tuzish shartlaridan kelib chiqqan holda soliq to’lovchi tomonidan qo’llanilgan usul (usullar kombinasiyasi) nazorat qilinadigan bitimlarning tijorat va (yoki) moliyaviy shartlarining mustaqil shakhslar o’rtasidagi taqqoslanadigan bitimlar shartlari bilan taqqoslanishi mumkinligi yoki taqqoslana olmasligi to’g’risida asoslangan khulosa chiqarishga imkon bermasligini isbotlasa, boshqa usul (usullar kombinasiyasi) qo’llanilishi mumkin.

Tekshiruv davomida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi ushbu Kodeksning 23-bobida nazarda tutilmagan boshqa usullarni qo’llashga haqli emas.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi ushbu Kodeksning 146-moddasida nazarda tutilgan tartibda soliq to’lovchiga tekshirilayotgan bitimga (bir khil bitimlar guruhiga) nisbatan ushbu Kodeksning 193-moddasida nazarda tutilgan hujjatlarni taqdim etish haqidagi talabnomani yo’llashga haqli.

Talab qilinayotgan hujjatlar tegishli talabnoma olingan kundan etiboran o’ttiz kalendar kun ichida soliq to’lovchi tomonidan taqdim etiladi.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining tekshiruv o’tkazayotgan mansabdor shakhsi tekshirilayotgan bitimlarning ushbu bitimlarga taalluqli hujjatlarga (akhborotga) ega bo’lgan ishtirokchilaridan hujjatlarni (akhborotni) talab qilishga haqli. Hujjatlarni (akhborotni) bunday talab qilish hujjatlarni talab qilishning ushbu Kodeksning 147-moddasida belgilangan tartibiga o’khshash tartibda amalga oshiriladi.

Tekshiruvning okhirgi kunida tekshiruvchi o’tkazilgan tekshiruv to’g’risidagi malumotnomani tuzishi shart bo’lib, unda tekshiruv predmeti va uni o’tkazish muddatlari qayd etiladi.

O’tkazilgan tekshiruv to’g’risidagi malumotnoma o’ziga nisbatan bunday tekshiruv o’tkazilgan shakhsga yoki uning vakiliga imzo qo’ydirib topshiriladi yoki u olingan sana haqida dalolat beruvchi boshqa usulda topshiriladi.

Agar soliq to’lovchi (uning vakili) o’tkazilgan tekshiruv to’g’risidagi malumotnomani olishdan bosh tortsa, mazkur malumotnoma soliq to’lovchiga pochta orqali buyurtma khat bilan yuboriladi.

O’tkazilgan tekshiruv to’g’risidagi malumotnoma pochta orqali buyurtma khat bilan yuborilganda, buyurtma khat yuborilgan sanadan etiboran hisoblaganda beshinchi kun u topshirilgan sana deb hisoblanadi.

Agar tekshiruv natijalariga ko’ra soliq summasining kamayishiga (zarar summasining oshishiga) olib kelgan, nazorat qilinadigan bitim narkhining bozor narkhlaridan chetga chiqishi faktlari aniqlangan bo’lsa, tekshiruvni o’tkazgan vakolatli mansabdor shakhslar belgilangan shakldagi tekshiruv dalolatnomasini tekshiruv to’g’risidagi malumotnoma tuzilgan kundan etiboran ikki oy ichida tuzishi kerak.

Tekshiruv dalolatnomasi tekshiruvni o’tkazgan mansabdor shakhslar va o’ziga nisbatan ushbu tekshiruv o’tkazilgan shakhs yoki uning vakili tomonidan imzolanadi.

O’ziga nisbatan tekshiruv o’tkazilgan shakhs yoki uning vakili tekshiruv dalolatnomasini imzolashni rad etgan taqdirda ushbu dalolatnomaga bu haqda tegishli yozuv kiritiladi.

Tekshiruv dalolatnomasi ushbu Kodeksning 156-moddasi beshinchi qismida nazarda tutilgan talablar hisobga olingan holda tuziladi.

Tekshiruv dalolatnomasi nazorat qilinadigan bitim narkhining bozor narkhlari oralig’i chegarasidan chiqishining hujjatlar bilan tasdiqlangan faktlarini ham, shuningdek ushbu holat soliq summasining kamayishiga (zarar summasining oshishiga) olib kelganligining asoslanishini va bunday kamayish (ko’payish) summasining hisob-kitobini o’z ichiga olishi kerak.

Tekshiruv dalolatnomasi o’ziga nisbatan tekshiruv o’tkazilgan shakhsga u tuzilgan sanadan etiboran besh kun ichida yoki ushbu shakhsning vakiliga imzo qo’ydirib topshirilishi yoki olingan sana haqida dalolat beruvchi boshqa usulda topshirilishi kerak.

Agar o’ziga nisbatan tekshiruv o’tkazilgan shakhs yoki uning vakili tekshiruv dalolatnomasini olishdan bosh tortsa, ushbu fakt tekshiruv dalolatnomasida aks ettiriladi va tekshiruv dalolatnomasi yuridik shakhsning joylashgan eri yoki jismoniy shakhsning yashash joyi bo’yicha pochta orqali buyurtma khat bilan yuboriladi.

Tekshiruv dalolatnomasi pochta orqali buyurtma khat bilan yuborilganda, buyurtma khat yuborilgan sanadan etiboran hisoblaganda beshinchi kun u olingan sana deb hisoblanadi.

O’ziga nisbatan tekshiruv o’tkazilgan shakhs (uning vakili) tekshiruv dalolatnomasida bayon qilingan faktlarga va (yoki) tekshiruvchilarning khulosalari hamda takliflariga rozi bo’lmagan taqdirda, O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga umuman mazkur dalolatnoma bo’yicha yoki uning alohida qismlari bo’yicha yozma etirozlarini taqdim etishga haqli.

Bunda mazkur shakhs o’z etirozlarining asoslanganligini tasdiqlovchi hujjatlarni (ularning tasdiqlangan ko’chirma nuskhalarini) yozma etirozlariga ilova qilishga yoki kelishilgan muddatda O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga topshirishga haqli.

Bunday etirozlar soliq tekshiruvi dalolatnomasi olingan kundan etiboran yigirma kalendar kun ichida taqdim etiladi.

Soliq to’lovchi tomonidan taqdim etilgan dalolatnomani, boshqa tekshiruv materiallarini va dalolatnomaga doir yozma etirozlarni ko’rib chiqish, shuningdek tekshiruv natijalariga ko’ra qaror qabul qilish ushbu Kodeksning 158 — 160-moddalarida nazarda tutilgan materiallarni ko’rib chiqish va soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha qaror qabul qilish tartibiga o’khshash tartibda amalga oshiriladi.

25-bob. Soliq solish maqsadlarida narkhni belgilash to’g’risidagi bitim

196-modda. Soliq solish maqsadlarida narkhni belgilash to’g’risidagi bitim haqidagi umumiy qoidalar

Yirik soliq to’lovchilar toifasiga kiritilgan O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhsi (bundan buyon ushbu bobda soliq to’lovchi deb yuritiladi) soliq solish maqsadida narkhni belgilash to’g’risidagi bitim (bundan buyon matnda narkhni belgilash to’g’risidagi bitim deb yuritiladi) tuzish haqidagi ariza bilan O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga murojaat qilishga haqli.

Soliq to’lovchi va O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi o’rtasida tuzilgan, o’zining amal qilishi muddati davomida soliq solish maqsadida nazorat qilinadigan bitimlarda narkhlarni aniqlash va (yoki) narkhlarni belgilash usullarini qo’llash tartibi to’g’risidagi bitim narkhni belgilash to’g’risidagi bitim deb hisoblanadi.

Narkhni belgilash to’g’risidagi bitimning maqsadi soliq to’lovchi tomonidan tuziladigan bitimlarda bozor narkhlarini qo’llashdan iboratdir.

Narkhni belgilash to’g’risidagi bitim predmeti quyidagilardan iborat:

1) nazorat qilinadigan bitimlarning hamda o’ziga nisbatan narkhni belgilash to’g’risidagi bitim tuziladigan tovarlarning (khizmatlarning) turlari va (yoki) ro’ykhatlari;

2) soliq solish maqsadida narkhlarni aniqlash tartibi va (yoki) narkhni belgilash usullarining (formulalarining) tavsifi hamda ularning qo’llanilish tartibi;

3) bitimlar narkhlarining narkhni belgilash to’g’risidagi bitim shartlariga muvofiqligini aniqlashda foydalaniladigan akhborot manbalarining ro’ykhati;

4) narkhni belgilash to’g’risidagi bitimning amal qilish muddati;

5) narkhni belgilash to’g’risidagi bitim shartlari bajarilganligini tasdiqlovchi hujjatlarning ro’ykhati, ularni taqdim etish tartibi va muddatlari.

Taraflarning kelishuvi bo’yicha boshqa shartlar ham narkhni belgilash to’g’risidagi bitim predmeti bo’lishi mumkin.

197-modda. Narkhni belgilash to’g’risidagi bitimning taraflari

Soliq to’lovchi va O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi nomidan uning rahbari (rahbar o’rinbosari), agar ushbu moddaning ikkinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, narkhni belgilash to’g’risidagi bitim taraflaridir.

Agar tashqi savdo bitimiga nisbatan narkhlarni belgilash to’g’risida taraflardan hech bo’lmaganda biri chet davlatning soliq rezidenti hisoblanib, bitim tuzish nazarda tutilsa, soliq to’lovchi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga bunday chet davlat ijro etuvchi hokimiyatining vakolatli organi ishtirokida narkhni belgilash to’g’risida shunday bitim tuzish haqidagi ariza bilan murojaat etishga haqli. Chet davlat ijro etuvchi hokimiyatining vakolatli organi ishtirokidagi bunday bitimni tuzish, basharti ushbu davlat bilan ikkiyoqlama soliq solishning oldini olish maqsadida shartnoma (bitim) tuzilsa, mumkin bo’ladi. Narkhni belgilash to’g’risidagi bunday bitimlarni tuzish tartibi O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan belgilanadi.

Agar bir turdagi nazorat qilinadigan bitimlar O’zbekiston Respublikasining bir nechta o’zaro bog’liq yuridik shakhsi (yuridik shakhslar guruhi) o’rtasida tuzilsa, mazkur yuridik shakhslar bilan narkhni belgilash to’g’risida ko’p tomonlama bitim tuzilishi mumkin. Bunday bitimning shartlari ushbu bitimni tuzgan barcha yuridik shakhslar guruhiga nisbatan tatbiq etiladi.

Ushbu Kodeksning tegishincha 199 va 200-moddalarida belgilangan tartibda narkh belgilash to’g’risidagi bitimni tuzishda, uning shartlarini o’zgartirishda va uning shartlari bajarilishi yuzasidan tekshirish o’tkazishda yuridik shakhslar guruhining umumiy manfaatlarini ushbu guruhdan bitta yuridik shakhs ifodalashi mumkin. Bunday shakhsning vakolatlari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda berilgan ishonchnomalar bilan tasdiqlanadi.

Narkhni belgilash to’g’risida bitim tuzgan soliq to’lovchi bitim qaysi shakhslar bilan tuzilayotgan bo’lsa, o’sha shakhslarni bunday bitim tuzilganligi fakti haqida va unda belgilangan, soliqqa tortish maqsadida qo’llaniladigan narkhni aniqlash tartibi to’g’risida khabardor qilishga haqli.

198-modda. Narkhni belgilash to’g’risidagi bitimning amal qilish muddati

Narkhni belgilash to’g’risidagi bitim bitta bitim yoki ayni bir predmetga ega bo’lgan bir nechta bitim (bir turdagi bitimlar guruhi) bo’yicha uch yildan oshmaydigan muddatga tuzilishi mumkin.

Narkhni belgilash to’g’risidagi bitimning amal qilishi soliq to’lovchi mazkur bitim kuchga kirgan kunga qadar O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga bitim tuzish haqidagi ariza bilan murojaat qilgan kalendar yilning birinchi sanasidan etiboran o’tgan davrga nisbatan tatbiq etiladi.

Soliq to’lovchi, agar u narkhni belgilash to’g’risidagi bitimning barcha shartlariga rioya etsa, narkhni belgilash to’g’risidagi bitimning amal qilish muddatini uzaytirish haqidagi ariza bilan O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga murojaat qilishga haqli.

Narkhni belgilash to’g’risidagi bitim taraflarning kelishuviga ko’ra ushbu Kodeksning 199-moddasida nazarda tutilgan tartibda ikki yildan ortiq bo’lmagan muddatga uzaytirilishi mumkin.

Narkhni belgilash to’g’risidagi bitim, agar bevosita mazkur bitimda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, bitim imzolangan yildan keyingi kalendar yilning 1 yanvaridan etiboran kuchga kiradi.

199-modda. Narkhni belgilash to’g’risidagi bitimni tuzish tartibi

Soliq to’lovchining narkhni belgilash to’g’risidagi bitimni tuzish haqida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga taqdim etilgan arizasiga soliq to’lovchi tomonidan quyidagilar ilova qilinadi:

1) narkhni belgilash to’g’risidagi bitim loyihasi;

2) soliq to’lovchining nazorat qilinadigan bitimlar bilan bog’liq faoliyati haqidagi hujjatlar, shuningdek soliq to’lovchi tomonidan narkhni belgilash to’g’risida bitim tuzish taklif qilinayotgan nazorat qilinadigan bitimlar haqidagi hujjatlar;

3) soliq to’lovchi tasis hujjatlarining ko’chirma nuskhalari;

4) soliq to’lovchi davlat ro’ykhatidan o’tkazilganligi to’g’risidagi guvohnomaning ko’chirma nuskhasi;

5) soliq to’lovchi O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan joydagi soliq organida soliq to’lovchi sifatida hisobga qo’yilganligi haqidagi guvohnomaning ko’chirma nuskhasi;

6) soliq to’lovchining okhirgi hisobot davri uchun moliyaviy hisoboti;

7) narkhni belgilash to’g’risidagi bitimni tuzishda ahamiyatga ega akhborot mavjud bo’lgan boshqa hujjatlar.

Ushbu moddaning birinchi qismida sanab o’tilgan hujjatlar O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga, agar qonun hujjatlarida boshqacha tartib belgilanmagan bo’lsa, erkin shaklda taqdim etiladi.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi soliq to’lovchidan ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilmagan, narkh belgilash haqidagi bitim maqsadi uchun zarur bo’lgan hujjatlarni so’rab olishga haqli.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi soliq to’lovchi tomonidan ushbu moddaning birinchi — uchinchi qismlariga muvofiq taqdim etilgan arizani va boshqa hujjatlarni ular olingan kundan etiboran olti oydan ko’p bo’lmagan muddatda ko’rib chiqadi. Mazkur muddat to’qqiz oyga qadar uzaytirilishi mumkin.

Soliq to’lovchi tomonidan taqdim etilgan hujjatlarni ko’rib chiqish muddatini uzaytirish asoslari va tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilanadi.

Ushbu moddaning birinchi — uchinchi qismlariga muvofiq taqdim etilgan hujjatlarni ko’rib chiqish natijalariga ko’ra O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi quyidagi qarorlardan birini qabul qiladi:

1) narkhni belgilash to’g’risidagi bitimni tuzish haqidagi qaror;

2) narkhni belgilash to’g’risidagi bitimni tuzishni rad etish haqidagi asoslantirilgan qaror;

3) narkhni belgilash to’g’risidagi bitim loyihasini maromiga etkazish zarurligi haqidagi qaror.

Tegishli qaror soliq to’lovchiga (uning vakiliga) qabul qilingan sanadan etiboran besh kun ichida yuboriladi.

Narkhni belgilash to’g’risida bitim tuzish haqidagi qaror qabul qilingan taqdirda, qarorda bitim imzolangan joy, sana va vaqt ko’rsatiladi.

Takroran taqdim etilgan bitim loyihasi bo’yicha qaror O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan uch oy ichida qabul qilinadi.

Quyidagilar narkhni belgilash to’g’risida bitim tuzishni rad etish haqida qaror qabul qilish uchun asos bo’ladi, khususan:

1) ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan hujjatlarning taqdim etilmaganligi yoki to’liq hajmda taqdim etilmaganligi;

2) narkhni belgilash to’g’risidagi bitim loyihasida taklif etilgan narkhlarni aniqlash tartibini va (yoki) narkhni belgilash usullarini qo’llash natijasida bitimlar narkhlarining bozor narkhlariga muvofiqligi taminlanmasligi haqidagi asoslantirilgan khulosa.

Narkhni belgilash to’g’risida tuzilgan bitimning ko’chirma nuskhasi soliq to’lovchi hisobda turgan joydagi soliq organiga ushbu bitim imzolangan kundan etiboran uch kun ichida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan yuboriladi.

Soliq to’lovchi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga taqdim etilgan narkhni belgilash to’g’risida bitim tuzish haqidagi arizani uning o’zi chaqirib olishi mumkin.

Narkhni belgilash to’g’risidagi bitim ushbu moddada nazarda tutilgan tartibda o’zgartirilishi mumkin.

200-modda. Narkhni belgilash to’g’risidagi bitimning bajarilishini tekshirish

Narkhni belgilash to’g’risidagi bitimning soliq to’lovchi tomonidan bajarilishini tekshirish ushbu Kodeksning 24-bobida nazarda tutilgan tartibga muvofiq O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan amalga oshiriladi.

Agar soliq to’lovchi o’zi tuzgan narkhni belgilash to’g’risidagi bitimning barcha shartlariga rioya qilgan bo’lsa, O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi mazkur bitimda narkhlari (narkhlarni aniqlash usullari) kelishilgan nazorat qilinadigan bitimlarga nisbatan soliqlarning, penyalarning yoki jarimalarning qo’shimcha hisoblanishini yokhud zarar summalarini kamaytirishni nazarda tutadigan qarorni qabul qilishga haqli emas.

201-modda. Narkhni belgilash to’g’risidagi bitimni tugatish tartibi

Narkhni belgilash to’g’risidagi bitim uning amal qilish muddati o’tganidan keyin tugatiladi yoki ushbu moddada nazarda tutilgan hollarda muddatidan ilgari tugatilishi mumkin.

Soliq to’lovchi narkhni belgilash to’g’risidagi bitimni uning amal qilishi muddati davomida soliqlarning to’liq to’lanmasligini keltirib chiqargan holda buzgan taqdirda, O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi rahbarining (rahbar o’rinbosarining) qaroriga ko’ra ushbu bitim muddatidan oldin tugatiladi.

Narkhni belgilash to’g’risidagi bitim taraflarning kelishuviga yoki sudning qaroriga ko’ra ham muddatidan oldin bekor qilinishi mumkin.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining narkhni belgilash to’g’risidagi bitimni tugatish haqidagi qarori soliq to’lovchiga (uning vakiliga) undan tilkhat olingan holda topshiriladi yoki unga qaror olingan sana to’g’risida dalolat beruvchi boshqa usul bilan beriladi yokhud soliq to’lovchiga tegishli qaror qabul qilingan kundan etiboran besh kun ichida pochta orqali buyurtma khat bilan yuboriladi.

Soliq to’lovchiga pochta orqali buyurtma khat bilan yuborilgan qaror ushbu buyurtma khat yuborilgan kundan etiboran besh kun o’tgach olingan deb hisoblanadi.

Soliq to’lovchi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining narkhni belgilash to’g’risidagi bitimni tugatish haqidagi qarori ustidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda sudga shikoyat qilishi mumkin.

202-modda. Narkhni belgilash to’g’risidagi bitim shartlarining barqarorligi

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari o’zgartirilganda narkhni belgilash haqidagi bitimning narkhni belgilash to’g’risida bitim tuzish, unga o’zgartishlar kiritish va uning amal qilishini tugatishda yuzaga keladigan munosabatlarni tartibga solish qismiga taalluqli shartlari o’zgarishsiz qoladi.

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida soliq to’lovchining faoliyatiga va narkh belgilashga tasir qiluvchi o’zgartirishlar bo’lgan taqdirda, bitim taraflari narkhni belgilash to’g’risidagi bitimning matniga tegishli o’zgartishlar kiritishga haqli.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.01.00 Yuridik shakhslardan olinadigan foyda solig’i / 07.10.01.01 Yuridik shakhslardan olinadigan foyda solig’i to’lovchilar va soliqqa tortish obektlari]

VII BO’LIM.
NAZORAT QILINADIGAN ChET EL KOMPANIYaLARINING FOYDASIGA SOLIQ SOLISh ShARTLARI VA UMUMIY QOIDALARI

26-bob. Nazorat qilinadigan chet el kompaniyalarining foydasiga soliq solishning umumiy qoidalari

203-modda. Nazorat qilinadigan chet el kompaniyalarining foydasiga solinadigan soliqni to’lovchi shakhslar

Agar ushbu bo’limda boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari nazorat qilinadigan chet el kompaniyalarining taqsimlanmagan foydasidan ushbu Kodeksda belgilangan tartibda soliq to’lashi shart.

Chet el kompaniyalarini nazorat qilinadigan chet el kompaniyalari deb etirof etish tartibi hamda yuridik va jismoniy shakhslarni bunday chet el kompaniyalarini nazorat qiluvchi shakhslar deb etirof etish tartibi ushbu Kodeksning tegishincha 39 va 40-moddalarida belgilanadi.

Agar O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti nazorat qilinadigan chet el kompaniyasini nazorat qiluvchi shakhs deb etirof etilsa, u ushbu nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining taqsimlanmagan foydasini ushbu Kodeksga muvofiq soliq solinishi lozim bo’lgan o’z daromadlari tarkibiga kiritishi shart. Yuridik shakhslar mazkur taqsimlanmagan foydani foyda solig’i bazasiga, jismoniy shakhslar esa – jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i bazasiga kiritadi.

Ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan qoidalar har bir nazorat qilinadigan chet el kompaniyasiga nisbatan uning har bir nazorat qiluvchi shakhsi tomonidan alohida qo’llaniladi.

Ushbu Kodeksning 204-moddasida nazarda tutilgan hollarda nazorat qilinadigan chet el kompaniyalarining taqsimlanmagan foydasi ushbu Kodeksga muvofiq soliq solishdan ozod qilinadi.

204-modda. Nazorat qilinadigan chet el kompaniyalarining foydasini soliq solishdan ozod qilish

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasi, agar ushbu chet el kompaniyasiga nisbatan quyidagi shartlardan hech bo’lmaganda bittasi bajarilsa, ushbu modda qoidalari hisobga olingan holda, ushbu Kodeksga muvofiq soliq solishdan ozod qilinadi:

1) u o’zi tashkil qilingan chet davlatning (hududning) qonun hujjatlariga muvofiq notijorat tashkiloti bo’lib, olingan foydani (daromadni) aksiyadorlar (ishtirokchilar, tasischilar) yoki boshqa shakhslar o’rtasida taqsimlamaydigan bo’lsa;

2) u aktiv chet el kompaniyasi yoki aktiv chet el kholding kompaniyasi bo’lsa;

3) ushbu chet el kompaniyasi uchun daromadlarni (foydani) bunday kompaniya doimiy joylashgan davlatning (hududning) qonun hujjatlariga muvofiq moliyaviy yil uchun moliyaviy hisobot tuziladigan davr yakunlari bo’yicha ushbu Kodeksning 207-moddasiga muvofiq aniqlanadigan soliq solishning samarali stavkasi ushbu Kodeksning 337-moddasi 12-bandida ko’rsatilgan foydadan olinadigan soliq stavkasi miqdoridan kam bo’lmagan miqdorni tashkil etsa;

4) u chet davlatning (hududning) qonun hujjatlariga muvofiq bank yoki sug’urta faoliyatini amalga oshirish uchun lisenziya yokhud boshqa makhsus rukhsatnoma asosida faoliyat yuritadigan bank yoki sug’urta tashkiloti bo’lsa.

Ushbu modda birinchi qismining 2-bandida ko’rsatilgan nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasi, agar bunday chet el kompaniyasi doimiy joylashgan davlat (hudud) ushbu Kodeksning 181-moddasi uchinchi va to’rtinchi qismlarida nazarda tutilgan ofshor yurisdiksiyalar ro’ykhatiga kiritilmagan bo’lsa, ushbu Kodeksga muvofiq soliq solishdan ozod qilinadi.

Ushbu moddaning birinchi qismi 3 va 4-bandlarida ko’rsatilgan nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasi, agar O’zbekiston Respublikasi bilan soliq solish masalalari bo’yicha khalqaro shartnomasi mavjud bo’lgan davlat (hudud) bunday chet el kompaniyasi doimiy joylashgan er bo’lsa, ushbu Kodeksga muvofiq soliq solishdan ozod qilinadi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasini aktiv chet el kompaniyasi yoki aktiv chet el kholding kompaniyasi deb etirof etish qoidalari ushbu Kodeksning 205-moddasida belgilanadi.

Foyda solig’i bo’yicha daromadga (foydaga) soliq solishning samarali stavkasini hisob-kitob qilish qoidalari ushbu Kodeksning 207-moddasida belgilanadi.

Aktiv chet el kholding kompaniyasining foydasi ushbu Kodeksning 205-moddasida ko’rsatilgan O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhsi — bunday aktiv chet el kholding kompaniyasini nazorat qiluvchi shakhs uchun soliq solishdan ozod qilinadi. Mazkur aktiv chet el kholding kompaniyasining foydasi O’zbekiston Respublikasining ushbu yuridik shakhsida — ushbu aktiv chet el kholding kompaniyasini nazorat qiluvchi shakhsda bevosita yoki bilvosita ishtirok etuvchi ushbu chet el kholding kompaniyasini nazorat qiluvchi boshqa shakhslarda ham ozod qilinadi. Ushbu foyda bunday shakhslarning mazkur nazorat qiluvchi shakhsda ishtirok etish ulushiga muvofiq miqdorda soliq solishdan ozod qilinadi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasini foyda solig’i solishdan ushbu moddaning birinchi qismida belgilangan asoslarga ko’ra ushbu Kodeksga muvofiq ozod qilish huquqi hujjat bilan tasdiqlanishi kerak. Mazkur huquqni tasdiqlash uchun ushbu nazorat qilinadigan chet el kompaniyasini nazorat qiluvchi shakhs bo’lgan soliq to’lovchi o’zi hisobga olingan joydagi soliq organiga bunday soliqdan ozod qilish shartlariga rioya qilinishini tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etadi. Bu hujjatlar ushbu Kodeksning 209-moddasi ikkinchi — beshinchi qismlarida nazarda tutilgan muddatda taqdim etiladi va uning nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasini soliq solishdan ozod qilish huquqini beruvchi shartlarga rioya etilishini tasdiqlash uchun zarur bo’lgan qismi davlat tiliga tarjima qilinishi lozim.

205-modda. Aktiv chet el kompaniyalari va aktiv chet el kholding kompaniyalari

O’zining moliyaviy hisoboti malumotlariga ko’ra moliya yilida passiv faoliyatdan olingan daromadlarining ulushi ko’rsatilgan davr uchun daromadlarining umumiy summasida 20 foizdan ko’p bo’lmagan miqdorni tashkil etgan chet el yuridik shakhsi ushbu Kodeksning maqsadida aktiv chet el kompaniyasi deb etirof etiladi.

Ustav fondida (ustav kapitalida) O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhsi bo’lgan nazorat qiluvchi shakhsning bevosita ishtirok etish ulushi ketma-ket keladigan kamida uch yuz oltmish besh kalendar kun ichida kamida 75 foizni tashkil etgan chet el yuridik shakhsi ushbu Kodeksning maqsadida chet el kholding kompaniyasi deb etirof etiladi.

Agar chet el kholding kompaniyasiga nisbatan quyidagi shartlarga bir vaqtning o’zida rioya qilinsa, ushbu chet el kholding kompaniyasi ushbu Kodeksning maqsadida aktiv chet el kholding kompaniyasi deb etirof etiladi:

1) uning passiv faoliyatdan olingan daromadlarining (bundan aktiv chet el kompaniyasidan olingan dividendlar mustasno) ulushi moliya yilida moliyaviy hisobot malumotlariga ko’ra o’z daromadlari umumiy summasining 5 foizidan oshmasa;

2) ushbu qismning 1-bandida ko’rsatilgan ulushni hisob-kitob qilishda dividendlari passiv faoliyatdan olingan daromadlar tarkibidan chiqariladigan har bir aktiv chet el kompaniyasining ustav fondida (ustav kapitalida) uning bevosita ishtirok etish ulushi ketma-ket keladigan kamida uch yuz oltmish besh kalendar kun ichida kamida 50 foizni tashkil etsa.

Ushbu moddaning maqsadida moliya yili deganda, chet el yuridik shakhsi tashkil etilgan davlatning qonun hujjatlariga muvofiq moliyaviy hisobot tuziladigan vaqt davri moliyaviy yil, uning moliyaviy hisoboti deganda esa ushbu yuridik shakhsning konsolidasiya qilinmagan moliyaviy hisoboti tushuniladi.

Qaysi faoliyat turini amalga oshirishdan olingan daromad soliq solish maqsadida passiv faoliyatdan olingan daromad deb qaralishi ushbu Kodeksning 206-moddasiga muvofiq aniqlanadi.

206-modda. Aktiv va passiv faoliyatdan olinadigan daromadlar

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining daromadlarini aniqlashda ushbu Kodeksning maqsadida uning quyidagi daromadlari hisobga olinadi:

1) ushbu chet el kompaniyasi tomonidan olingan dividendlar;

2) yuridik shakhslarning, boshqa shakhslarning yoki ular birlashmalarining foydasini yoki mol-mulkini taqsimlash natijasida, shu jumladan ularni tugatish chog’ida taqsimlash natijasida olinadigan daromadlar;

3) har qanday turdagi qarz majburiyatlari bo’yicha, shu jumladan foydada ishtirok etish huquqiga ega bo’lgan obligasiyalar va ayirboshlanadigan obligasiyalar bo’yicha foizli daromad;

4) royalti;

5) chet el huquqi bo’yicha yuridik shakhs bo’lmagan chet el tashkilotida aksiyalarni (ulushlarni) realizasiya qilishdan va (yoki) huquqlarni boshqa shakhsga o’tkazishdan olinadigan daromadlar;

6) muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga (hosila moliyaviy vositalariga) doir operasiyalar bo’yicha daromadlar;

7) ko’chmas mulkni realizasiya qilishdan olinadigan daromadlar;

8) mol-mulkni ijaraga yoki ikkilamchi ijaraga berishdan olinadigan daromadlar, shu jumladan lizing operasiyalaridan olinadigan daromadlar, bundan dengiz yoki havo kemalarini va (yoki) transport vositalarini, shuningdek khalqaro tashishlarda foydalaniladigan konteynerlarni ijaraga yoki ikkilamchi ijaraga berishdan olinadigan daromadlar mustasno. Bunda lizing oluvchi tomonidan lizing predmetini olish va undan foydalanish bilan bog’liq lizing operasiyalaridan olinadigan daromad lizing to’lovining lizing beruvchiga lizingga berilgan mol-mulk qiymatini to’lashni chiqarib tashlangan holdagi barcha summasidan kelib chiqib hisob-kitob qilinadi;

9) investisiya pay fondlarining investisiya paylarini realizasiya qilishdan (shu jumladan to’lanishidan) olinadigan daromadlar;

10) maslahat berish, yuridik, bukhgalterlik, auditorlik, injiniring, reklama, marketing khizmatlari, akhborotga ishlov berish khizmatlari ko’rsatishdan, shuningdek ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlarini amalga oshirishdan olinadigan daromadlar;

11) khodimlarni taqdim etishga oid khizmatlardan olinadigan daromadlar;

12) ushbu modda birinchi qismining 1 — 11-bandlarida ko’rsatilgan daromadlarga o’khshash bo’lgan boshqa daromadlar;

13) boshqa daromadlar.

Ushbu Kodeksning maqsadida ushbu moddaning birinchi qismi 1 — 12-bandlarida ko’rsatilgan daromadlar passiv faoliyatdan olinadigan daromadlar deb, ushbu moddaning birinchi qismi 13-bandida ko’rsatilgan daromadlar aktiv faoliyatdan olinadigan daromadlar deb etirof etiladi.

Agar bunda chet el kompaniyasining asosiy faoliyati ushbu modda birinchi qismining 3-bandida ko’rsatilgan daromadlarni olishga yo’naltirilgan bo’lsa va chet davlatning (hududining) qonun hujjatlariga muvofiq makhsus lisenziya asosida amalga oshirilsa, ko’rsatilgan daromadlar aktiv faoliyatdan olinadigan daromadlar jumlasiga kiritilishi mumkin. Khususan, banklar uchun bunday daromadlar aktiv faoliyatdan olinadigan daromadlar deb etirof etiladi.

207-modda. Daromadlarga (foydaga) soliq solishning samarali stavkasi

Chet el kompaniyasi mansub bo’lgan davlat (hudud) qonun hujjatlariga muvofiq chet el kompaniyasi va uning alohida bo’linmalari tomonidan hisoblab chiqarilgan daromad (foyda) solig’i hamda bunday daromadlarning to’lov manbaida ushbu kompaniya daromadlaridan (foydasidan) ushlab qolingan daromad (foyda) solig’i summasining chet el kompaniyasining uning alohida bo’linmalari bilan birgalikdagi daromadining (foydasining) umumiy summasiga nisbati chet el kompaniyasining daromadlariga (foydasiga) soliq solishning samarali stavkasi hisoblanadi.

Daromad (foyda) solig’i summasini hisob-kitob qilish chog’ida soliq to’lovchi chet el kompaniyasining uning alohida bo’linmalari bilan birgalikdagi daromadining (foydasining) umumiy summasini hisob-kitob qilish chog’ida inobatga olingan daromadlar (foyda) jumlasiga kiruvchi va chet el tashkilotining chet el kompaniyasi mansub bo’lgan davlat (hudud) qonun hujjatlariga muvofiq hisoblab chiqarilishi va (yoki) chet el kompaniyasining uning alohida bo’linmalari bilan birgalikdagi daromadining (foydasining) umumiy summasi hisoblab chiqarilgan davrdan farq qiluvchi boshqa davrlarda ushlab qolinishi lozim bo’lgan soliqlar summasiga tuzatish kiritishga haqli.

Agar soliq davri yakunlari bo’yicha chet el kompaniyasida daromadlar mavjud bo’lmasa yoki daromadining (foydasining) umumiy summasi manfiy yokhud nolga teng bo’lsa, samarali soliq stavkasini hisob-kitob qilish amalga oshirilmaydi, nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi esa ushbu Kodeksning 204-moddasi birinchi qismida nazarda tutilgan shartlarni qanoatlantiruvchi deb etirof etiladi.

208-modda. Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasini soliq solishda hisobga olish tartibi

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining ushbu Kodeksning XI bo’limiga muvofiq hisob-kitob qilingan foydasi (zarari) summasi ushbu Kodeksning maqsadida mazkur kompaniyaning foydasi (zarari) deb etirof etiladi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasini hisoblab chiqarishda ushbu Kodeksning XI bo’limida nazarda tutilgan, khususan, ushbu chet el kompaniyasi doimiy joylashgan davlat (hudud) bilan khalqaro bitim mavjudligidan kelib chiqadigan khususiyatlar hisobga olinadi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasi bunday kompaniya mansub bo’lgan davlat (hudud) qonun hujjatlariga muvofiq moliyaviy hisobot tuziladigan yildan keyingi kalendar yilda ushbu chet el kompaniyasi tomonidan to’langan dividendlar miqdoriga, ushbu moliyaviy hisobot tuziladigan moliyaviy yil davomida to’langan oraliq dividendlar hisobga olingan holda kamayadi.

Agar nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining moliyaviy hisoboti u mansub bo’lgan davlat (hudud) qonun hujjatlariga muvofiq tuzilmasa, ushbu band maqsadida kalendar yil qo’llaniladi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasini aniqlashda O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslari to’lov manbai bo’lgan dividendlar tarzidagi daromadlar, agar ushbu nazorat qilinadigan chet el kompaniyasini nazorat qiladigan shakhs bunday daromadlarga nisbatan haqiqatda huquqqa ega bo’lsa va bunday daromadlar hisobidan soliq to’lashdan ozod qilingan bo’lsa yokhud ularni ushbu Kodeksga muvofiq mustaqil ravishda to’lagan bo’lsa, hisobga olinmaydi.

Agar nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi yuridik shakhs tashkil etmagan chet el tuzilmasi bo’lsa, uning foydasi ushbu chet el kompaniyasining nazorat qiluvchi shakhslari va (yoki) uning tasis hujjatlariga muvofiq benefisiarlar deb etirof etilgan boshqa shunday shakhslar foydasiga taqsimlangan foyda miqdoriga kamayadi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining ushbu Kodeksga muvofiq aniqlanadigan taqsimlanmagan foydasi, ushbu kompaniyani nazorat qiluvchi shakhs deb etirof etiladigan soliq to’lovchi tomonidan olingan daromadlarga tenglashtiriladi. Bunday daromadlar nazorat qiluvchi shakhslarda nazorat qiluvchi shakhs yuridik yoki jismoniy shakhs ekanligiga bog’liq ravishda foyda solig’i yoki jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i bo’yicha soliq bazasini aniqlashda inobatga olinadi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining taqsimlanmagan foydasi nazorat qiluvchi shakhsda soliq bazasini aniqlashda nazorat qiluvchi shakhsning ushbu kompaniyada foydani taqsimlash haqidagi qaror qabul qilingan sanadagi holatga ko’ra ishtirok etishi ulushiga muvofiq bo’lgan ulushda hisobga olinadi.

Agar foydani taqsimlash haqidagi qaror bunday kompaniya mansub bo’lgan davlatning (hududning) qonun hujjatlariga muvofiq moliya yili uchun moliyaviy hisobot tuziladigan davr okhiriga to’g’ri keladigan yilning 31 dekabriga qadar qabul qilinmagan bo’lsa, mazkur foyda nazorat qiluvchi shakhsning tegishli davrning okhiridagi ishtirok etishi ulushiga to’g’ri keladigan ulushda hisobga olinadi.

Agar nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydadagi ulushini mazkur usulda aniqlash imkoni bo’lmasa, uning foydasi nazorat qiluvchi shakhsda soliq bazasini aniqlashda haqiqatda shunday foydaga (daromadga) doir huquqqa ega bo’lgan shakhslar o’rtasida ushbu foyda taqsimlangan taqdirda u huquqqa ega bo’lgan (ega bo’ladigan) foyda summasidan kelib chiqqan holda hisobga olinadi.

Agar nazorat qiluvchi shakhs nazorat qilinadigan chet el kompaniyasida uning nazorat qiluvchi shakhslari bo’lgan va O’zbekiston Respublikasining rezidentlari tomonidan etirof etiladigan yuridik shakhslar orqali bilvosita ishtirok etsa, u holda ushbu nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining mazkur nazorat qiluvchi shakhsda hisobga olinadigan foydasi boshqa nazorat qiluvchi shakhslarda hisobga olinishi lozim bo’lgan foyda summasiga kamayadi. Bunday kamaytirish mazkur nazorat qiluvchi shakhsning bilvosita ishtiroki nazorat qilinadigan chet el kompaniyasida qaysi yuridik shakhs orqali amalga oshirilayotgan bo’lsa, nazorat qiluvchi shakhsning ana shu yuridik shakhsda ishtirok etish ulushiga mutanosib ulushda amalga oshiriladi.

Agar bunda nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining nazorat qiluvchi shakhsda soliq bazasini aniqlashda hisobga olinishi lozim bo’lgan foydasining summasi nolga teng bo’lsa, soliq to’lovchi uni foyda solig’i (jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i) bo’yicha soliq deklarasiyasida aks ettirmaydi.

Nazorat qiluvchi shakhs quyidagi hujjatlar ilova qilingan holda soliq bo’yicha soliq hisobotini taqdim etadi, bunda ushbu soliq bo’yicha soliq bazasini aniqlashda mazkur shakhs tomonidan nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasi hisobga olinadi:

1) nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining soliq hisoboti taqdim etilgan soliq bo’yicha soliq bazasini aniqlashda foyda hisobga olingan davr uchun moliyaviy hisoboti yoki moliyaviy hisobot mavjud bo’lmagan taqdirda boshqa hujjatlar;

2) agar ushbu nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi mansub bo’lgan davlatning (hududning) qonun hujjatlariga yoki tasis (korporativ) hujjatlariga muvofiq bu moliyaviy hisobotning auditini majburiy ravishda o’tkazish belgilangan bo’lsa yoki audit chet el tashkiloti tomonidan ikhtiyoriy ravishda amalga oshirilsa, ushbu qismning 1-bandida ko’rsatilgan nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining moliyaviy hisoboti bo’yicha auditorlik khulosasi.

Ushbu moddaning o’n uchinchi qismida ko’rsatilgan, chet tilida tuzilgan hujjatlar (ularning nuskhalari) davlat tiliga tarjima qilingan bo’lishi kerak.

Agar moliyaviy hisobot bo’yicha auditorlik khulosasini soliq hisobotini taqdim etish bilan bir vaqtda taqdim etish mumkin bo’lmasa, moliyaviy hisobot nazorat qilinadigan chet el kompaniyalari to’g’risidagi bildirishnomada moliyaviy hisobot bo’yicha auditorlik khulosasi tuzilgan sana sifatida aks etgan kundan etiboran bir oydan kechiktirilmagan muddatda taqdim etiladi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasi, agar uning ushbu Kodeksning XI bo’limiga muvofiq hisob-kitob qilingan miqdori uch yuz million so’mdan ortiqni tashkil etsa, tegishli soliq bo’yicha soliq davri uchun soliq bazasini ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlariga muvofiq aniqlashda hisobga olinadi.

Agar nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi moliya yili yakunlari bo’yicha foydani (to’liq yoki qisman) o’z davlati (hududi) qonun hujjatlarida ushbu foydani ustav kapitalini ko’paytirish uchun yo’naltirish majburiyati belgilanganligi tufayli ishtirokchilar (paychilar, ishonchli vakillar yoki boshqa shakhslar) o’rtasida taqsimlay olmasa, bunday foyda nazorat qiluvchi shakhsda soliq bazasini aniqlashda hisobga olinmaydi.

209-modda. Chet el kompaniyalarida ishtirok etish to’g’risidagi va nazorat qilinadigan chet el kompaniyalari haqidagi khabarnomalar

O’zbekiston Respublikasi soliq rezidentlari bo’lgan soliq to’lovchilar ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda va tartibda soliq organini quyidagilar to’g’risida khabardor qiladi:

chet el yuridik shakhsi faoliyatida o’zining ishtirok etishi to’g’risida (yuridik shakhs tashkil etmagan holda chet el tuzilmalarini tasis etish haqida);

chet el kompaniyalarining nazorat qiluvchi shakhslari hisoblangan nazorat qilinadigan chet el kompaniyalar haqida.

Chet el yuridik shakhslari faoliyatida ishtirok etish to’g’risidagi khabarnoma shunday chet el yuridik shakhsida bunday khabarnomani taqdim etish uchun asos bo’lgan ishtirok etish yuzaga kelgan (ulush o’zgargan) sanadan etiboran bir oydan kechiktirilmagan muddatda taqdim etiladi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyalari to’g’risidagi khabarnoma nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi foydasining ulushi ushbu Kodeksning 208-moddasiga muvofiq nazorat qiluvchi shakhsda hisobga olinishi kerak bo’lgan soliq davridan keyingi yilning 20 martidan kechiktirilmagan muddatda taqdim etiladi.

Agar chet el tashkilotlari faoliyatida ishtirok etish to’g’risidagi khabarnoma taqdim etilganidan keyin bunday khabarnomani taqdim etish uchun asoslar o’zgarmagan bo’lsa, takroriy khabarnomalar taqdim etilmaydi.

Chet el tashkilotlari faoliyatida ishtirok etish tugatilgan taqdirda, soliq to’lovchi ishtirok etish tugatilgan sanadan etiboran bir oydan kechiktirilmagan muddatda soliq organini bu haqda khabardor qiladi.

Soliq to’lovchilar chet el yuridik shakhslari faoliyatida ishtirok etish to’g’risidagi khabarnomalarni va nazorat qilinadigan chet el kompaniyalari haqidagi khabarnomalarni o’zi hisobga olingan joydagi soliq organiga taqdim etadi.

Chet el yuridik shakhslarida ishtirok etish to’g’risidagi khabarnomalar va nazorat qilinadigan chet el kompaniyalari haqidagi khabarnomalar soliq organiga elektron shaklda taqdim etiladi. Jismoniy shakhs bo’lgan soliq to’lovchilar mazkur khabarnomalarni qog’ozda taqdim etishga haqlidir.

Chet el yuridik shakhslarida ishtirok etish to’g’risidagi khabarnomalarning va nazorat qilinadigan chet el kompaniyalari haqidagi khabarnomalarning shakllari, shuningdek ularni to’ldirish hamda taqdim etish tartibi O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan tasdiqlanadi.

Chet el yuridik shakhslarida ishtirok etish to’g’risidagi khabarnoma quyidagi akhborotni o’z ichiga olishi kerak:

1) khabarnomani taqdim etish uchun asoslar yuzaga kelgan sana;

2) soliq to’lovchi undagi ishtiroki haqida (uning tasis etilganligi haqida) khabarnoma taqdim etgan chet el yuridik shakhsining (yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmasining) nomi;

3) ro’ykhatdan o’tkazilgan (inkorporasiya qilingan) davlatda (hududda) chet el yuridik shakhsiga berilgan ro’ykhatdan o’tkazilganlik raqami, ushbu chet el yuridik shakhsining ro’ykhatdan o’tkazilgan (inkorporasiya qilingan) davlatda (hududda) soliq to’lovchi sifatidagi kodi — ular mavjud bo’lgan taqdirda;

4) soliq to’lovchining chet el yuridik shakhsida ishtirok etish ulushi, basharti bilvosita ishtirok etish mavjud bo’lsa, soliq to’lovchining chet el yuridik shakhsida ishtirok etish tartibini quyidagi akhborotni ko’rsatgan holda ochib berish:

a) chet el yuridik shakhsi faoliyatida bilvosita ishtirok etish amalga oshirilayotgan har bir keyingi yuridik shakhsga nisbatan — ushbu qismning 2 va 3-bandlarida nazarda tutilgan akhborot;

b) chet el yuridik shakhsi faoliyatida bilvosita ishtirok etish amalga oshirilayotgan har bir keyingi yuridik shakhs faoliyatida ishtirok etish ulushi;

5) chet el yuridik shakhsida (yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmasida) ishtirok etishning yakunlanish sanasi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyalari to’g’risidagi khabarnoma quyidagi akhborotni o’z ichiga olishi kerak:

1) khabarnoma taqdim etilayotgan davr;

2) chet el yuridik shakhsining (yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmasining) nomi;

3) ro’ykhatdan o’tkazilgan (inkorporasiya qilingan) davlatda (hududda) chet el yuridik shakhsiga berilgan ro’ykhatdan o’tkazilganlik raqami, ro’ykhatdan o’tkazilgan (inkorporasiya qilingan) davlatda (hududda) ushbu chet el yuridik shakhsining soliq to’lovchi sifatidagi kodi (kodlari) — ular mavjud bo’lgan taqdirda;

4) chet el yuridik shakhsining (yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmasining) u joylashgan davlatning (hududning) qonun hujjatlariga muvofiq moliya yili uchun moliyaviy hisoboti tuziladigan davrning okhirgi kuni bo’lgan sana;

5) chet el yuridik shakhsi mansub bo’lgan davlatning (hududning) qonun hujjatlariga muvofiq moliya yili uchun moliyaviy hisobot tuzilgan sana, shuningdek u mansub bo’lgan davlatning (hududning) qonun hujjatlariga muvofiq foydadan (daromaddan) olinadigan soliq bo’yicha soliq davrining tugallanish sanasi;

6) chet el yuridik shakhsining moliya yili uchun moliyaviy hisoboti bo’yicha auditorlik khulosasi tuzilgan sana (ushbu yuridik shakhs mansub bo’lgan davlatning (hududning) qonun hujjatlariga muvofiq audit majburiy ravishda o’tkazilgan taqdirda);

7) chet el yuridik shakhsida soliq to’lovchining ishtirok etishi ulushi, bilvosita ishtirok etish mavjud bo’lganda chet el yuridik shakhsida soliq to’lovchining ishtirok etish tartibini quyidagi akhborotni ko’rsatgan holda ochib berish:

a) bilvosita ishtirok etish o’zi orqali amalga oshirilayotgan har bir keyingi yuridik shakhsga nisbatan — ushbu qismning 2 va 3-bandlarida nazarda tutilgan akhborot;

b) bilvosita ishtirok etish amalga oshirilayotgan har bir keyingi yuridik shakhs faoliyatida ishtirok etish ulushi;

8) soliq to’lovchini nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining nazorat qiluvchi shakhsi deb etirof etish uchun asoslarning tavsifi;

9) nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasini ushbu Kodeksga muvofiq soliq solishdan ozod qilish uchun asoslarning tavsifi.

Chet el yuridik shakhslarida ishtirok etish to’g’risida taqdim etilgan khabarnomadagi yoki nazorat qilinadigan chet el kompaniyalari haqidagi khabarnomadagi malumotlarning to’liq emasligi, ularni to’ldirishda yo’l qo’yilgan noaniqliklar yokhud khatolar aniqlanganda soliq to’lovchi aniqlashtirilgan khabarnomani taqdim etishga haqli.

Soliq organida soliq to’lovchi chet el kompaniyasining (yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmasining) nazorat qiluvchi shakhsi ekanligi, lekin soliq organiga ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan khabarnomani yubormaganligi haqida akhborot mavjud bo’lganda, soliq organi zarur tushuntirishlarni taqdim etish yoki ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan khabarnomani topshirish haqidagi talabnomani ushbu soliq to’lovchiga yuboradi.

Talabnoma soliq to’lovchiga, khususan, O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomalariga muvofiq soliq maqsadida akhborot almashish doirasida chet davlatlarning vakolatli organlaridan akhborot olishda, shu jumladan ushbu Kodeksning 40-moddasi birinchi qismida ko’rsatilmagan hollarda yuboriladi. Mazkur talabnoma olingan sanadan etiboran yigirma kalendar kun ichida soliq to’lovchi tomonidan bajarilishi lozim.

Soliq organining talabnomasi quyidagi akhborotni o’z ichiga olgan bo’lishi kerak:

1) khabar yuborilayotgan soliq to’lovchining nomi;

2) soliq organida soliq to’lovchi qaysi chet el yuridik shakhslarini nazorat qiluvchi shakhs ekanligi to’g’risida dalolat beruvchi akhborot mavjud bo’lsa, o’sha chet el yuridik shakhslarining (yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmalarining) nomi;

3) ro’ykhatdan o’tkazilgan (inkorporasiya qilingan) davlatda (hududda) chet el yuridik shakhsiga berilgan ro’ykhatdan o’tkazilganlik raqami, ushbu chet el yuridik shakhsining ro’ykhatdan o’tkazilgan (inkorporasiya qilingan) davlatdagi (hududdagi) soliq to’lovchi sifatidagi kodi (kodlari) — ular mavjud bo’lgan taqdirda;

4) soliq to’lovchini chet el yuridik shakhsning (yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmasining) nazorat qiluvchi shakhsi deb etirof etish uchun soliq organida mavjud asoslarning tavsifi.

Soliq to’lovchi soliq organiga yuborilgan talabnomada bayon etilgan faktlarga taalluqli tushuntirishlarni taqdim etib, tushuntirishlar bilan bir vaqtda uni chet el yuridik shakhsini nazorat qiluvchi shakhs deb etirof etish uchun asoslar mavjud emasligi haqida dalolat beruvchi hujjatlarni qo’shimcha ravishda taqdim etishga haqli.

Soliq organi soliq to’lovchi tomonidan taqdim etilgan tushuntirishlarni va hujjatlarni ko’rib chiqishi shart.

Agar taqdim etilgan tushuntirishlar va hujjatlar ko’rib chiqilganidan keyin yokhud ular mavjud bo’lmagan taqdirda soliq organi soliq to’lovchini chet el yuridik shakhsini (yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmasini) nazorat qiluvchi shakhs deb etirof etish uchun asoslarni aniqlasa, soliq organining mansabdor shakhsi ushbu soliq to’lovchiga bunday shakhsni nazorat qiluvchi shakhs deb etirof etish uchun shunday shakhs tomonidan nazorat qilinadigan chet el kompaniyalari haqidagi khabarnomani yuboradi. Mazkur khabarnoma ushbu modda o’ninchi qismining 8-bandida nazarda tutilgan akhborotni o’z ichiga olgan bo’lishi kerak.

O’ziga khabarnoma yuborilgan shakhs mazkur khabarnoma yuzasidan u olingan sanadan etiboran uch oy ichida sudga shikoyat qilishga haqli. Bunda mazkur shakhs tegishli ariza sudga berilgan paytdan etiboran uch kun ichida ushbu fakt haqida soliq organini khabardor qiladi.

O’ziga khabarnoma yuborilgan shakhs khabarnoma yuzasidan nizolashish haqidagi arizani ko’rib chiqish natijalari bo’yicha qabul qilingan sud hujjati qonuniy kuchga kirguniga qadar ushbu Kodeksning maqsadida chet el yuridik shakhsini (yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmasini) nazorat qiluvchi shakhs deb etirof etilishi mumkin emas.

Agar shakhs o’zi nazorat qiladigan chet el kompaniyalari to’g’risida o’z manziliga yuborilgan khabarnoma ustidan shikoyat bermagan bo’lsa, mazkur khabarnoma olingan sanadan etiboran uch oy o’tgach ushbu shakhs o’zini chet el kompaniyasini nazorat qiluvchi shakhs deb etirof etgan hisoblanadi. Bunda mazkur shakhs uchun ushbu Kodeksning nazorat qilinadigan shakhslarga nisbatan qo’llaniladigan qoidalari tatbiq etiladi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.17.00.00 Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini nazorat qilish. Soliq sohasidagi huquqbuzarliklar uchun javobgarlik]

VIII BO’LIM.
SOLIQQA OID HUQUQBUZARLIKLAR VA ULARNI SODIR ETGANLIK UChUN JAVOBGARLIK

27-bob. Soliqqa oid huquqbuzarliklar sodir etganlik uchun javobgarlik to’g’risidagi umumiy qoidalar

210-modda. Soliqqa oid huquqbuzarlik tushunchasi

Soliq to’lovchining, soliq agentining yoki boshqa shakhsning ushbu Kodeksda javobgarlik belgilangan g’ayriqonuniy aybli qilmishi (harakati yoki harakatsizligi) soliqqa oid huquqbuzarlik deb etirof etiladi.

211-modda. Javobgarlikka tortilishi lozim bo’lgan shakhslar

Yuridik va jismoniy shakhslar soliqqa oid huquqbuzarliklarni sodir etganlik uchun ushbu Kodeksning 28 va 29-boblarida nazarda tutilgan hollarda javobgar bo’ladi.

Jismoniy shakhs soliqqa oid huquqbuzarliklar sodir etganlik uchun o’n olti yoshdan boshlab javobgarlikka tortilishi mumkin.

212-modda. Javobgarlikka tortishning umumiy shartlari

Hech kim soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etganlik uchun ushbu Kodeksda nazarda tutilganidan boshqa asoslar bo’yicha va tartibda javobgarlikka tortilishi mumkin emas.

Hech kim soliqqa oid sodir etilgan ayni bir huquqbuzarlik uchun takroran javobgarlikka tortilishi mumkin emas.

Yuridik shakhsning soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzganligi uchun javobgarlikka tortilishiga mazkur huquqbuzarlik sodir etilganligi fakti soliq organining kuchga kirgan qarorida aniqlanganligi asos bo’ladi.

Yuridik shakhsning soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etganlik uchun javobgarlikka tortilishi tegishli asoslar mavjud bo’lgan taqdirda uning mansabdor shakhslarini mamuriy, jinoiy yoki qonunda nazarda tutilgan boshqa javobgarlikdan ozod etmaydi.

Shakhsning soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortilishi uni to’lanishi kerak bo’lgan soliqlar (yig’imlar) va penyalarning summalarini to’lash (o’tkazish) majburiyatidan ozod etmaydi.

Shakhsning aybi qonunda belgilangan tartibda isbotlanmaguniga qadar u soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etishda aybdor deb hisoblanmaydi. Javobgarlikka tortilayotgan shakhs o’zining soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etganlikda aybdor emasligini isbotlashi shart emas.

Soliqqa oid huquqbuzarlik fakti va shakhsning uni sodir etishda aybdorligi to’g’risida dalolat beruvchi holatlarni isbotlash majburiyati soliq organlarining zimmasiga yuklatiladi.

213-modda. Javobgarlikka tortishni istisno etuvchi holatlar

Shakhs soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etganlik uchun quyidagi holatlardan hech bo’lmaganda bittasi mavjud bo’lgan taqdirda javobgarlikka tortilishi mumkin emas:

1) soliqqa oid huquqbuzarlik holatining mavjud emasligi;

2) soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etishda shakhsning aybi mavjud emasligi;

3) soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish muddatlari o’tib ketganligi.

Ushbu Kodeksda nazarda tutilgan boshqa holatlar mavjud bo’lganda ham shakhs soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etganlik uchun javobgarlikka tortilishi mumkin emas.

214-modda. Soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etilganda ayb shakllari

G’ayrihuquqiy khatti-harakatni (harakat va harakatsizlik) qasddan yoki ehtiyotsizlik oqibatida sodir etgan shakhs soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etganlikda aybdor deb etirof etiladi.

Agar soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etgan shakhs o’z harakati (harakatsizligi) g’ayriqonuniy ekanligini bilgan bo’lsa, bunday harakatning (harakatsizlikning) zararli oqibatlari yuzaga kelishini istagan yokhud ularning yuzaga kelishiga ongli ravishda yo’l qo’ygan bo’lsa, bunday huquqbuzarlik qasddan sodir etilgan deb topiladi.

Agar soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etgan shakhs o’z harakatlari (harakatsizligi) g’ayriqonuniy ekanligini yokhud bunday harakatlar (harakatsizlik) natijasida yuzaga keladigan oqibatlarning zararli ekanligini garchand ularni oldindan ko’rishi lozim va mumkin bo’lgani holda bilmagan bo’lsa, bunday huquqbuzarlik ehtiyotsizlik tufayli sodir etilgan deb etirof etiladi.

Yuridik shakhsning soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etganlikda aybdorligi uning mansabdor shakhslarining yoki vakillarining harakatlari (harakatsizligi) ushbu soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etilishini keltirib chiqargan aybiga qarab aniqlanadi.

215-modda. Shakhsning soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlikdagi aybini istisno qiluvchi holatlar

Shakhsning soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlikdagi aybini istisno qiladigan holatlar deb quyidagilar etirof etiladi:

1) soliqqa oid huquqbuzarlik belgilari bo’lgan qilmishning tabiiy ofat yoki boshqa favqulodda va bartaraf etib bo’lmaydigan holatlar oqibatida sodir etilganligi. Mazkur holatlar hammaga malum faktlarning mavjudligi, ommaviy akhborot vositalarida elon qilingan malumotlar va isbotlash uchun makhsus vositalar talab etilmaydigan boshqa usullar bilan aniqlanadi;

2) soliqqa oid huquqbuzarlik alomatlari bo’lgan qilmish bunday qilmish sodir etilgan paytda kasallik oqibatida o’z harakatlarini o’zi idora etolmaydigan yoki boshqara olmaydigan holatda bo’lgan soliq to’lovchi — jismoniy shakhs tomonidan sodir etilganda. Mazkur holatlar mazmuni, mohiyati va sanasi bo’yicha soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etilgan o’sha soliq davriga taalluqli bo’lgan hujjatlarni soliq organiga taqdim etish orqali isbotlanadi;

3) soliq organining yoki boshqa vakolatli organning (ushbu organ mansabdor shakhsining) soliqni (yig’imni) hisoblab chiqarish, to’lash tartibi to’g’risida yoki soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari qo’llanilishining boshqa masalalari bo’yicha o’z vakolatlari doirasida soliq to’lovchiga (yig’im to’lovchiga, soliq agentiga) yokhud nomalum doiradagi shakhslarga bergan yozma tushuntirishlari soliq to’lovchi (yig’im to’lovchi, soliq agenti) tomonidan bajarilganda. Mazkur holatlar ushbu organning tegishli hujjati mavjud bo’lgan taqdirda belgilanadi, ushbu hujjat manosi va mazmuniga ko’ra, bunday hujjat qabul qilingan sanadan qati nazar, soliqqa oid huquqbuzarlik yuz bergan soliq davriga taalluqli bo’ladi;

4) soliq monitoringini o’tkazish davrida soliq organining soliq to’lovchiga (yig’im to’lovchiga, soliq agentiga) yuborilgan asoslantirilgan fikri soliq to’lovchi (yig’im to’lovchi, soliq agenti) tomonidan bajarilganda.

Ushbu modda birinchi qismining 3 va 4-bandlari qoidalari, agar soliq organining yozma tushuntirishlari yoki asoslantirilgan fikri soliq to’lovchi (yig’im to’lovchi, soliq agenti) tomonidan taqdim etilgan to’liq bo’lmagan yoki noto’g’ri akhborotga asoslangan bo’lsa, qo’llanilmaydi.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan holatlar mavjud bo’lganida shakhs soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgar bo’lmaydi.

216-modda. Javobgarlikni engillashtiruvchi va og’irlashtiruvchi holatlar

Soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikni engillashtiruvchi holatlar deb quyidagilar etirof etiladi:

1) shakhsiy yoki oilaviy sharoitlar og’ir kechishi oqibatida soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etish;

2) tahdid yoki majburlash tasirida yokhud moddiy, khizmat yoki boshqa jihatdan qaramlik sababli soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etish;

3) sud yoki ishni ko’rayotgan soliq organi tomonidan javobgarlikni engillashtiruvchi deb topilishi mumkin bo’lgan boshqa holatlar.

Soliqqa oid huquqbuzarlikning ilgari khuddi shunday huquqbuzarlik uchun javobgarlikka tortilgan shakhs tomonidan sodir etilganligi javobgarlikni og’irlashtiruvchi holat deb etirof etiladi. Agar soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etganlik uchun o’ziga nisbatan javobgarlik choralari qo’llanilgan shakhs bu choralar qo’llanilgan kundan etiboran bir yil ichida bunday huquqbuzarlikni qayta sodir etmagan bo’lsa, u javobgarlikka tortilmagan deb hisoblanadi.

Soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikni engillashtiruvchi yoki og’irlashtiruvchi holatlar sud yoki ishni ko’rayotgan soliq organi tomonidan belgilanadi va moliyaviy sanksiyalar qo’llanilganda inobatga olinadi.

217-modda. Javobgarlikka tortish muddatining o’tishi

Agar soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etilgan kundan etiboran yoki mazkur huquqbuzarlik sodir etilgan soliq davri tugaganidan keyingi kundan etiboran va javobgarlikka tortish to’g’risidagi qaror chiqarilgan paytga qadar besh yil (o’tish muddati) o’tgan bo’lsa, shakhs soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlikka tortilishi mumkin emas.

Soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etilgan kundan etiboran muddatning o’tishini hisoblab chiqarish barcha soliqqa oid huquqbuzarliklarga nisbatan qo’llaniladi, ushbu Kodeksning 223 va 224-moddalarida nazarda tutilgan soliqqa oid huquqbuzarliklar bundan mustasno.

Muddatning o’tishini tegishli soliq davri tugaganidan keyingi kundan etiboran hisoblab chiqarish ushbu Kodeksning 223 va 224-moddalarida nazarda tutilgan soliqqa oid huquqbuzarliklarga nisbatan qo’llaniladi.

Agar soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikka tortilayotgan shakhs soliq tekshiruvini o’tkazishga faol qarshilik ko’rsatgan bo’lsa va ushbu soliq tekshiruvini o’tkazish hamda byudjet tizimiga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summalarini soliq organlari tomonidan aniqlash uchun bartaraf etib bo’lmaydigan to’siqqa aylangan bo’lsa, javobgarlikka tortish muddatining o’tishi to’khtatiladi.

Javobgarlikka tortish muddatining o’tishi ushbu Kodeks 144-moddasining uchinchi qismida nazarda tutilgan dalolatnoma tuzilgan kundan etiboran to’khtatilgan deb hisoblanadi. Mazkur holatda javobgarlikka tortish muddatining o’tishi sayyor soliq tekshiruvini o’tkazishga to’sqinlik qiluvchi holatlarning amal qilishi tugagan va muddat o’tishini tiklash to’g’risidagi qaror chiqarilgan kundan etiboran qayta tiklanadi.

218-modda. Moliyaviy sanksiyalar

Moliyaviy sanksiyalar soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganlik uchun javobgarlik chorasidir.

Moliyaviy sanksiyalar ushbu Kodeksning 28 va 29-boblarida nazarda tutilgan miqdorlarda belgilanadi va pul undirish (jarimalar) tarzida qo’llaniladi.

Javobgarlikni engillashtiruvchi hech bo’lmaganda bitta holat mavjud bo’lgan taqdirda, jarima miqdori ushbu Kodeksning tegishli moddasida belgilangan miqdorga nisbatan ikki marta kamaytiriladi.

Aniqlangan soliqqa oid huquqbuzarliklardagi aybga iqror bo’linganda va soliq organining soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikka tortish to’g’risidagi qarori olingan kundan etiboran o’n kunlik muddatda moliyaviy sanksiyalar summasi ikhtiyoriy ravishda to’langanda jarima miqdori ushbu Kodeksning tegishli moddalarida belgilangan miqdorga nisbatan ikki baravarga kamaytiriladi.

Ushbu Kodeksning 216-moddasi ikkinchi qismida nazarda tutilgan holatlar mavjud bo’lgan taqdirda, jarima miqdori ikki barobar oshiriladi.

Bir shakhs tomonidan ikki va undan ortiq soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etilgan taqdirda, moliyaviy sanksiyalar har bir huquqbuzarlik uchun alohida tarzda undiriladi.

28-bob. Soliqqa oid huquqbuzarliklar va ularni sodir etganlik uchun javobgarlik

219-modda. Soliq organida hisobga qo’yish tartibini buzish

Qo’shilgan qiymat solig’ining soliq to’lovchisi sifatida soliq organlarida hisobga qo’yishning belgilangan tartibi soliq to’lovchi tomonidan buzilganda, —

soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hisobga qo’yish sanasidan haqiqatda hisobga qo’yilgan sanagacha bo’lgan davrda olgan daromadining besh foizi miqdorida, lekin besh million so’mdan kam bo’lmagan miqdorda jarima solishga sabab bo’ladi.

Ushbu Kodeksning 131-moddasida nazarda tutilgan hollarda soliq solish obekti bo’yicha soliq organlarida hisobga qo’yish muddatlari buzilganda, agar hisobga qo’yishning belgilangan muddatidan o’tishi:

o’ttiz kundan ko’p bo’lmaganda, — bir million so’m miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi;

o’ttiz kundan ko’p bo’lganda, — ikki million so’m miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi.

Chet el yuridik shakhsi tomonidan O’zbekiston Respublikasi hududida doimiy muassasasini tashkil etishga olib keluvchi faoliyatning soliq organida hisobga qo’ymasdan amalga oshirilishi —

bunday faoliyatni amalga oshirish boshlangandan haqiqatda hisobga qo’yilgan sanagacha bo’lgan davrda olingan daromaddan o’n foiz miqdorida, lekin o’n million so’mdan kam bo’lmagan miqdorda jarima solishga sabab bo’ladi.

Jismoniy shakhs tomonidan tadbirkorlik faoliyatini yakka tartibdagi tadbirkor sifatida davlat ro’ykhatidan o’tmasdan amalga oshirish, —

bunday faoliyatdan olingan daromadlarning o’n foizi miqdorida, lekin bir million so’mdan kam bo’lmagan miqdorda jarima solishga sabab bo’ladi.

220-modda. Soliq hisobotini taqdim etish tartibini buzish

Soliq hisobotini soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda taqdim etmaslik, —

bu soliq hisoboti asosida to’lanishi (qo’shimcha to’lanishi) lozim bo’lgan soliq summasini belgilangan muddatda to’lanmagan har bir kechiktirilgan kun uchun bir foiz miqdorida, lekin ko’rsatilgan summaning o’n foizidan ortiq bo’lmagan miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi.

221-modda. Nazorat-kassa tekhnikasini va hisob-kitob terminallarini qo’llash tartibini buzish

Nazorat-kassa tekhnikasining va (yoki) hisob-kitob terminallarining qo’llanilishi majburiy bo’lgani holda, ularni qo’llamasdan savdoni amalga oshirganlik va khizmatlar ko’rsatganlik, khuddi shuningdek sotib oluvchiga kvitansiyalar yozib berish, talonlarni, cheklarni yoki ularga tenglashtirilgan hujjatlarni berish majburiy bo’lgani holda bunday hujjatlarni bermasdan tovarlarni realizasiya qilganlik va khizmatlar ko’rsatganlik, shuningdek hisob-kitob terminallari orqali to’lovlarni qabul qilishni rad etganlik —

besh million so’m miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi.

Soliq organlarida ro’ykhatga olinmagan nazorat-kassa tekhnikasini qo’llagan yoki sotib oluvchiga kvitansiyalar, talonlar, cheklar yoki ularga tenglashtirilgan hujjatlarni bergan holda savdoni amalga oshirganlik va (yoki) khizmatlar ko’rsatganlik, —

etti million so’m miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi.

Boshqa shakhslar nomiga rasmiylashtirilgan hisob-kitob terminallaridan soliq to’lovchi tomonidan foydalanilishi, —

yigirma million so’m miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi.

Tekhnik talablarga muvofiq bo’lmagan yoki khizmat ko’rsatish dasturi buzilgan nazorat-kassa tekhnikalaridan foydalanganlik, —

yigirma million so’m miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi.

222-modda. Daromadlar va (yoki) kharajatlarni hisobga olish qoidalarini buzish

Yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan daromadlar va (yoki) kharajatlarni hisobga olish (daromadlar va kharajatlar hisobini yuritish kitobi) qoidalarini buzish —

besh yuz ming so’m miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi.

223-modda. Soliq bazasini yashirish (kamaytirib ko’rsatish)

Soliq bazasini yashirish (kamaytirib ko’rsatish) —

yashirilgan (kamaytirib ko’rsatilgan) soliq bazasi summasining yigirma foizi miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi.

Yashirilgan (kamaytirib ko’rsatilgan) soliq bazasi summasidan ushbu Kodeksga muvofiq soliqlarni hisoblash amalga oshiriladi.

Ushbu moddaning maqsadida soliq bazasini yashirish (kamaytirib ko’rsatish) deb quyidagilar etirof etiladi:

tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan tushum summasini hisobga olish registrlarida aks ettirmaslik;

yuklarni tovar-kuzatuv hujjatlarini rasmiylashtirmasdan yokhud sokhta hujjatlar bo’yicha tashish;

hisobda realizasiya qilinmagan deb ko’rsatilgan tovarlarning omborda yoki realizasiya qilish joyida mavjud emasligi;

rasmiylashtirilmagan (kirim qilinmagan) tovarlarni saqlash, ulardan foydalanish va realizasiya qilish;

tovarlar (khizmatlar) realizasiya qilinganligidan dalolat beruvchi hujjatlarni almashtirish, sokhtalashtirish yoki yo’q qilish;

qalbaki birlamchi bukhgalteriya hujjatlaridan foydalanish;

nazorat-kassa tekhnikasining fiskal khotirasi khizmati dasturiga noqonuniy ravishda o’zgartirish kiritish;

foydalanilmagan moddiy kharajatlarni foydalanilgan deb, ishlab chiqarish hisobotiga qo’shish;

tovarlarni sotishdan (khizmat ko’rsatishdan) olingan tushumni hisobot davridan keyingi davrga o’tkazish (sotish hajmini va daromadni (foydani) qasddan kamaytirish);

moddiy, yoqilg’i-energetika resurslari kharajatlarini (limitlarni) va amortizasiya (eskirish) normasini suniy ravishda oshirish yoki normativlarni noto’g’ri qo’llash;

ish beruvchi bilan mehnat munosabatlarida bo’lgan khodimlarning haqiqiy ish haqi summasi soliq hisobotida aks ettirilmaganligi;

mehnat faoliyatini amalga oshiruvchi khodimlarning soliq hisobotida aks ettirilmaganligi;

realizasiya qilingan tovarlar qiymatini hisob hujjatlarida haqiqatda realizasiya qilingan qiymatidan pasaytirilgan narkhlar bo’yicha aks ettirish.

Ushbu modda uchinchi qismining o’n uchinchi va o’n to’rtinchi khatboshilarida ko’rsatilgan soliqqa oid huquqbuzarliklar bo’yicha yashirilgan soliq bazasi summasi okhirgi o’n ikki oy uchun aniqlanadi.

224-modda. Soliqni (yig’imni) to’lamaslik yoki to’liq to’lamaslik

Soliqni (yig’imni) noto’g’ri hisoblab chiqarish yoki boshqa g’ayriqonuniy harakatlar (harakatsizlik) natijasida soliq (yig’im) summasini to’lamaslik yoki to’liq to’lamaslik, agar bunday qilmish ushbu Kodeksning 223, 226 va 227-moddalarida nazarda tutilgan soliqqa oid huquqbuzarliklar alomatlarini o’z ichiga olmagan bo’lsa, —

to’lanmagan soliq (yig’im) summasining yigirma foizi miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi.

225-modda. Hisobvaraq-fakturalarni rasmiylashtirish tartibini buzish

Qo’shilgan qiymat solig’idan ozod qilingan tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishda, shuningdek qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilar bo’lmagan mahsulot etkazib beruvchilar tomonidan tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishda qo’shilgan qiymat solig’ini hisobvaraq-fakturada aks ettirganlik, —

mahsulot etkazib beruvchilarga hisobvaraq-fakturada ko’rsatilgan qo’shilgan qiymat solig’i summasining yigirma foizi miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi. Bunda mahsulot etkazib beruvchi hisobvaraq-fakturada ko’rsatilgan soliq summasini byudjetga to’lashi shart.

226-modda. Transfert narkhni belgilashda soliqlarni to’lamaslik yoki to’liq to’lamaslik

Nazorat qilinadigan bitimlarda soliq solish maqsadida mustaqil shakhslar o’rtasidagi bitimlarning tijorat va (yoki) moliyaviy shartlari bilan solishtirib bo’lmaydigan tijorat va (yoki) moliyaviy shartlar qo’llanilishi natijasida soliq summalarini soliq to’lovchi tomonidan to’lamaganlik yoki to’liq to’lamaganlik, —

to’lanmagan soliq summasining qirq foizi miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi.

227-modda. Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foyda ulushi soliq bazasiga kiritilmaganligi natijasida soliqni to’lamaslik yoki to’liq to’lamaslik

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining yuridik yoki jismoniy shakhs bo’lgan nazorat qiluvchi shakhslari tomonidan mazkur kompaniya foydasining ulushi soliq bazasiga kiritilmaganligi natijasida soliq summalarini to’lamaganlik yoki to’liq to’lamaganlik, —

nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining soliq bazasiga kiritilishi lozim bo’lgan foydasiga nisbatan tegishincha foyda solig’i bo’yicha yoki jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i bo’yicha to’lanmagan soliq summasining yigirma foizi miqdorida, lekin o’n million so’mdan kam bo’lmagan miqdorda jarima solishga sabab bo’ladi.

29-bob. Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun banklarning javobgarligi

228-modda. Soliq (yig’im), bo’nak to’lovi, penyalar va jarimalarni o’tkazish to’g’risidagi topshiriqnomalarni bajarish muddatlarini buzish

Bank tomonidan soliq (yig’im), bo’nak to’lovi, penya va jarima summasini o’tkazish to’g’risidagi soliq to’lovchining topshiriqnomasini, soliq organining inkasso topshiriqnomasini bajarmaslik (bajarilishini kechiktirish) —

O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki qayta moliyalashtirish stavkasining bir yuz ellikdan bir qismi miqdorida, lekin kechiktirilgan har bir kalendar kun uchun o’tkazilmagan summa bir foizining beshdan bir qismidan ko’p bo’lmagan miqdorda jarima solishga sabab bo’ladi.

229-modda. Banklar tomonidan bank hisobvaraqlari va operasiyalar bo’yicha malumotnomalarni (ko’chirmalarni) soliq organiga taqdim etmaslik

Ushbu Kodeksning 134-moddasida nazarda tutilgan malumotnomani (ko’chirmalarni) bank tomonidan soliq organiga taqdim etmaslik, shuningdek malumotnomalarni (ko’chirmalarni) belgilangan muddatni buzgan holda yoki noto’g’ri malumotlar bo’lgan malumotnomalarni (ko’chirmalarni) taqdim etish, —

ikki million so’m miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.15.00.00 Davlat soliq khizmati idoralari aktlari va ularning mansabdor shakhslari harakatlari va harakatsizligi ustidan shikoyat qilish]

IX BO’LIM.
SOLIQ ORGANLARINING HUJJATLARI VA ULAR MANSABDOR ShAKhSLARINING HARAKATLARI (HARAKATSIZLIGI) USTIDAN ShIKOYaT BERISh

30-bob. Soliq organlarining hujjatlari va ular mansabdor shakhslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan shikoyat berish tartibi

230-modda. Shikoyat berish huquqi

Har bir shakhs soliq organlarining normativ khususiyatga ega bo’lmagan hujjatlari, ular mansabdor shakhslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan, agar ushbu shakhsning fikriga ko’ra bunday hujjatlar, harakatlar (harakatsizlik) uning huquqlarini buzsa, shikoyat berish huquqiga ega.

Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga yoki idoraviy normativ hujjatlarga muvofiq tuzilgan, soliq organlarining bir yoki bir nechta jismoniy yoki yuridik shakhsga qaratilgan, yuridik ahamiyatga molik muayyan harakatlarni sodir etishga undovchi ko’rsatmasi mavjud bo’lgan hujjat soliq organining normativ khususiyatga ega bo’lmagan hujjati deb etirof etiladi.

Soliq organlarining normativ-huquqiy hujjatlari ustidan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda shikoyat qilinishi mumkin.

Soliq organining sayyor soliq tekshiruvi yoki soliq auditi natijalari bo’yicha qabul qilgan qarori yuqori turuvchi soliq organi yoki sud tomonidan bekor qilingan taqdirda, ushbu qaror bo’yicha soliqlarning va moliyaviy sanksiyalarning undirilgan (to’langan) summalari O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining ushbu summalar undirilgan (to’langan) davrda amalda bo’lgan qayta moliyalashtirish stavkasidan kelib chiqqan holda hisoblangan foizlarni inobatga olgan holda qaytarilishi (hisobga olinishi) lozim.

231-modda. Shikoyat berish tartibi

Soliq organlarining qarorlari, ular mansabdor shakhslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan yuqori turuvchi soliq organiga shikoyat qilish soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

Shakhsning soliq organiga uning kuchga kirgan va kuchga kirmagan, normativ khususiyatga ega bo’lmagan hujjatlari, uning mansabdor shakhslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan shikoyat qilingan murojaati, agar ushbu shakhsning fikriga ko’ra mazkur hujjatlar, harakatlar yoki harakatsizlik uning huquqlarini buzsa, shikoyat deb etirof etiladi.

Soliq organining yuqori turuvchi organiga yoki sudga shikoyat berish tegishincha shikoyat bo’yicha soliq organining yuqori turuvchi organi tomonidan qaror qabul qilinguniga yoki sudning qarori qonuniy kuchga kirguniga qadar shikoyat qilinayotgan qarorni yoki harakatni ijro etishni, shu jumladan qo’shimcha hisoblangan soliqlar va yig’imlarni undirishni, shuningdek moliyaviy sanksiyalar qo’llanilishini to’khtatib turadi. Soliq to’lovchi qaysi soliq organining qarori yoki mansabdor shakhsining harakatlari (harakatsizligi) ustidan shikoyat qilayotgan bo’lsa, o’sha organni soliq organining yuqori turuvchi organiga yoki sudga shikoyat berganligi to’g’risida tegishli tasdiqlovchi hujjatlarni ilova qilgan holda khabardor qilishi shart.

Soliq organining sayyor soliq tekshiruvlari va soliq auditi natijalari bo’yicha qabul qilgan qarorlari ustidan sud tartibida shikoyat qilish faqat yuqori turuvchi soliq organiga shikoyat qilinganidan keyingina mumkin bo’ladi. Bu qoida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining qarori ustidan shikoyat qilishga nisbatan tatbiq etilmaydi.

Agar shikoyat bo’yicha qaror ushbu Kodeksning 235-moddasi sakkizinchi va to’qqizinchi qismlarida belgilangan muddatlarda yuqori turuvchi soliq organi tomonidan qabul qilinmasa, soliq organlarining normativ khususiyatga ega bo’lmagan hujjatlari, ular mansabdor shakhslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan sud tartibida shikoyat qilinishi mumkin.

Yuqori turuvchi soliq organlarining normativ khususiyatga ega bo’lmagan, shikoyatlarni ko’rib chiqish yakunlari bo’yicha qabul qilingan hujjatlari ustidan faqat sud tartibida shikoyat qilinishi mumkin.

Tuman (shahar) davlat soliq inspeksiyalari, Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar davlat soliq boshqarmalarining normativ khususiyatga ega bo’lmagan, shikoyatlarni ko’rib chiqish yakunlari bo’yicha qabul qilingan hujjatlari ustidan O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasiga shikoyat qilinishi mumkin.

O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasining normativ khususiyatga ega bo’lmagan hujjatlari, ular mansabdor shakhslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan sud tartibida shikoyat qilinadi.

Yuridik va jismoniy shakhslar tomonidan soliq organlarining hujjatlari (shu jumladan normativ hujjatlari), ular mansabdor shakhslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan sud tartibida shikoyat qilish O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi.

Shikoyat bergan shakhs shikoyat bo’yicha qaror qabul qilinishiga qadar uni ko’rib chiqayotgan soliq organiga yozma ariza yuborish yo’li bilan shikoyatni to’liq yoki qisman chaqirib olishi mumkin.

Shikoyatni chaqirib olish uni bergan shakhsni o’sha asoslarda shikoyat bilan takroran murojaat qilish huquqidan mahrum etadi.

232-modda. Soliq tekshiruvlari natijalari bo’yicha qabul qilingan soliq organlarining qarorlari ustidan shikoyat berish tartibi va muddatlari

Soliq organlarining sayyor soliq tekshiruvlari va soliq auditi natijalari bo’yicha qabul qilingan qarorlari ustidan shikoyat yuqori turuvchi soliq organiga qarorlari ustidan shikoyat qilinayotgan soliq organi orqali beriladi.

Qarorlari ustidan shikoyat qilinayotgan soliq organi bunday ariza kelib tushgan kundan etiboran uch kun ichida uni yuqori turuvchi soliq organiga barcha materiallar bilan birga yuborishi shart.

Soliq organlarining sayyor soliq tekshiruvlari va soliq auditi natijalari bo’yicha qabul qilingan qarorlari ustidan shikoyat shakhs o’z huquqlari buzilganligi to’g’risida bilgan yoki bilishi kerak bo’lgan kundan etiboran bir oy ichida berilishi mumkin.

Ushbu moddaning uchinchi qismida belgilangan muddat uzrli sababga ko’ra o’tkazib yuborilgan taqdirda, ushbu muddat shikoyat berayotgan shakhsning iltimosnomasi bo’yicha yuqori turuvchi soliq organi tomonidan tiklanishi mumkin.

233-modda. Shikoyatning shakli va mazmuni

Shikoyat va unga ilova qilinadigan hujjatlar soliq organiga yozma yoki elektron shaklda yuborilishi mumkin.

Shikoyat uni bergan shakhs yoki uning vakili tomonidan imzolanadi.

Shikoyatda quyidagilar ko’rsatiladi:

1) jismoniy shakhsning familiyasi, ismi, otasining ismi hamda yashash joyi yoki shikoyat berayotgan yuridik shakhsning nomi va manzili;

2) soliq organining normativ khususiyatga ega bo’lmagan hujjati, mansabdor shakhsning harakatlari (harakatsizligi) ustidan berilayotgan shikoyat;

3) soliq organining nomi, normativ khususiyatga ega bo’lmagan hujjat, ustidan shikoyat berilayotgan mansabdor shakhslarning harakatlari (harakatsizligi);

4) shikoyat berayotgan shakhs o’zining huquqlari qaysi asoslarga ko’ra buzilgan deb hisoblasa, o’sha asoslar;

5) shikoyat berayotgan shakhsning talablari.

Shikoyatda telefon raqamlari, elektron pochta manzillari va shikoyatni o’z vaqtida ko’rib chiqish uchun zarur bo’lgan boshqa malumotlar ko’rsatilishi mumkin.

Shikoyat soliq organining normativ khususiyatga ega bo’lmagan hujjati, uning mansabdor shakhslarining harakatlari yoki harakatsizligi ustidan shikoyat berayotgan shakhsning vakolatli vakili tomonidan berilgan taqdirda, shikoyatga ushbu vakilning vakolatlarini tasdiqlovchi hujjatlar ilova qilinadi.

Shikoyatga shikoyat berayotgan shakhsning dalillarini tasdiqlovchi hujjatlar ilova qilinishi mumkin.

234-modda. Shikoyatni ko’rmasdan qoldirish

Yuqori turuvchi soliq organi, agar quyidagilarni aniqlagan bo’lsa, shikoyatni to’liq yoki qisman ko’rmasdan qoldiradi:

shikoyat shikoyatni bergan shakhs yoki uning vakili tomonidan imzolanmagan bo’lsa yokhud vakilning shikoyatni imzolash uchun vakolatlarini tasdiqlovchi belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan hujjatlar taqdim etilmagan bo’lsa;

shikoyat ushbu Kodeksda belgilangan shikoyat berish muddati tugaganidan keyin berilgan va uni tiklash to’g’risidagi iltimosnomani o’z ichiga olmagan bo’lsa yoki shikoyat berish uchun o’tkazib yuborilgan muddatni tiklash rad etilgan bo’lsa;

shikoyat bo’yicha qaror qabul qilinishiga qadar shikoyatni bergan shakhs nomidan shikoyatni to’liq yoki qisman chaqirib olish to’g’risidagi ariza kelib tushgan bo’lsa;

ilgari aynan o’sha asoslar bo’yicha shikoyat berilgan bo’lsa;

shikoyat soliq organining ushbu Kodeksga muvofiq belgilangan tartibda ilgari shikoyat qilingan qarori ustidan berilgan bo’lsa;

shikoyat ushbu Kodeksning 232-moddasida belgilangan tartib buzilgan holda berilgan bo’lsa;

shikoyat ushbu Kodeksning 233-moddasi talablariga muvofiq rasmiylashtirilmagan bo’lsa;

shikoyat qo’zg’atilgan jinoyat ishi doirasida yoki soliq to’lovchi sudga shikoyat masalasi bo’yicha murojaat qilganda berilgan bo’lsa.

Shikoyatni ko’rib chiqayotgan soliq organi shikoyat olingan yokhud shikoyatni to’liq yoki qisman chaqirib olish to’g’risidagi ariza olingan kundan etiboran besh kun ichida shikoyatni to’liq yoki qisman ko’rmasdan qoldirish haqida qaror qabul qiladi.

Qabul qilingan qaror to’g’risida shikoyatni bergan shakhsga qaror qabul qilingan kundan etiboran uch kun ichida yozma shaklda khabar beriladi.

Shikoyatni ko’rmasdan qoldirish shakhsning shikoyat berish uchun ushbu Kodeksda belgilangan muddatlarda shikoyat bilan takroran murojaat qilishiga monelik qilmaydi, bundan ushbu modda birinchi qismining to’rtinchi va beshinchi khatboshilarida nazarda tutilgan asoslar bo’yicha shikoyatni ko’rmasdan qoldirish hollari mustasno.

235-modda. Yuqori turuvchi organ tomonidan shikoyatni ko’rib chiqish

Shikoyatni ko’rib chiqish davomida uni bergan shakhs o’z dalillarini tasdiqlovchi qo’shimcha hujjatlarni shikoyat bo’yicha qaror qabul qilinguniga qadar taqdim etishga haqli.

Yuqori turuvchi soliq organi shikoyatni, uni bergan shakhsning dalillarini tasdiqlovchi hujjatlarni, shikoyat ko’rib chiqilishi davomida taqdim etilgan qo’shimcha hujjatlarni, shuningdek quyi turuvchi soliq organi tomonidan taqdim etilgan materiallarni ko’rib chiqadi.

Shikoyatni ko’rib chiquvchi soliq organi o’z tashabbusiga ko’ra yoki murojaat qiluvchining iltimosiga ko’ra shikoyatni eshitishni tashkil etishi mumkin.

Yuqori turuvchi soliq organi shikoyatni ko’rib chiqish yakunlari bo’yicha quyidagi qarorlardan birini qabul qiladi:

shikoyatni qanoatlantirmasdan qoldiradi;

soliq organining normativ khususiyatga ega bo’lmagan hujjatini bekor qiladi;

soliq organining qarorini to’liq yoki qisman bekor qiladi;

soliq organining qarorini to’liq bekor qiladi va ish yuzasidan yangi qaror qabul qiladi;

soliq organlari mansabdor shakhslarining harakatlarini (harakatsizligini) noqonuniy deb etirof etadi va ishning mohiyati bo’yicha qaror chiqaradi.

Agar shikoyat bergan shakhs shikoyat bo’yicha qaror qabul qilinishiga qadar ushbu shikoyatni ko’rib chiqish davomida taqdim etilgan qo’shimcha hujjatlarni qarori ustidan shikoyat berilgan soliq organiga o’z vaqtida taqdim etish mumkin bo’lmagan sabablar bo’yicha tushuntirishlarni taqdim etgan bo’lsa, bu qo’shimcha hujjatlar yuqori turuvchi soliq organi tomonidan ko’rib chiqiladi. Mazkur qoida ushbu Kodeksning 159 yoki 166-moddalarida nazarda tutilgan tartibda qabul qilingan qarorlar ustidan shikoyat berilganda qo’llaniladi.

Yuqori turuvchi soliq organi, agar shikoyatni ko’rib chiqish natijasida soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish tartib-taomilining muhim shartlari buzilganligi aniqlangan bo’lsa, ushbu Kodeksning 159 yoki 166-moddalarida nazarda tutilgan tartibda qabul qilingan qarorni bekor qilishga haqlidir.

Yuqori turuvchi soliq organi qarorni bekor qilib, ko’rsatilgan materiallarni, shikoyat bergan shakhsning vajlarini tasdiqlovchi hujjatlarni, shikoyatni ko’rib chiqish davomida taqdim etilgan qo’shimcha hujjatlarni va ushbu Kodeksning tegishincha 159 yoki 166-moddalarida nazarda tutilgan tartibda quyi turuvchi soliq organi tomonidan taqdim etilgan materiallarni ko’rib chiqadi hamda ushbu moddaning to’rtinchi qismida nazarda tutilgan qarorni qabul qiladi.

Ushbu Kodeksning 159-moddasida nazarda tutilgan tartibda qabul qilingan qaror ustidan berilgan shikoyat bo’yicha qaror, soliq auditi natijalari bo’yicha soliqqa oid huquqbuzarlikni sodir etganlik uchun javobgarlikka tortish va (yoki) qo’shimcha hisoblangan soliqlarni to’lash to’g’risidagi qaror shikoyat olingan sanadan etiboran bir oy ichida yuqori turuvchi soliq organi tomonidan qabul qilinadi. Bu muddat soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) tomonidan quyi turuvchi soliq organlaridan shikoyatni ko’rib chiqish uchun zarur bo’lgan hujjatlarni (akhborotni) olish uchun yoki shikoyat bergan shakhs qo’shimcha hujjatlarni taqdim etganda uzaytirilishi, biroq o’n besh kundan ortiq bo’lmagan muddatga uzaytirilishi mumkin.

Ushbu moddaning sakkizinchi qismida ko’rsatilmagan shikoyat bo’yicha qaror soliq organi tomonidan shikoyat olingan sanadan etiboran o’n besh kun ichida qabul qilinadi. Bu muddat soliq organining rahbari (rahbar o’rinbosari) tomonidan quyi turuvchi soliq organlaridan shikoyatni ko’rib chiqish uchun zarur bo’lgan hujjatlarni (akhborotni) olish uchun yoki shikoyat bergan shakhs qo’shimcha hujjatlar taqdim etganda uzaytirilishi, biroq o’n besh kundan ortiq bo’lmagan muddatga uzaytirilishi mumkin.

Soliq organi rahbarining (rahbar o’rinbosarining) shikoyatni ko’rib chiqish muddatini uzaytirish to’g’risidagi qarori shikoyat bergan shakhsga qaror qabul qilingan sanadan etiboran uch kun ichida topshiriladi yoki yuboriladi.

Soliq organining shikoyatni ko’rib chiqish natijalari bo’yicha qarori shikoyat bergan shakhsga qaror qabul qilingan sanadan etiboran uch kun ichida topshiriladi yoki yuboriladi.

236-modda. Sudlar tomonidan shikoyatlarni ko’rib chiqish

Soliq organlarining hujjatlari, ular mansabdor shakhslarining harakatlari (harakatsizligi) ustidan sudga berilgan shikoyatlar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda ko’rib chiqiladi va hal etiladi.

MAKhSUS QISM

X BO’LIM.
QO’ShILGAN QIYMAT SOLIG’I

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.03.00 Qo’shimcha qiymat solig’i / 07.10.03.01 Qo’shimcha qiymat solig’i to’lovchilar, soliqqa tortish obekti]

31-bob. Soliq to’lovchilar va soliq solish obekti

237-modda. Soliq to’lovchilar

O’zbekiston Respublikasida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi va (yoki) tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qiluvchi quyidagilar qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilar deb etirof etiladi (bundan buyon ushbu bo’limda soliq to’lovchilar deb yuritiladi):

1) O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslari;

2) tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan daromadi soliq davrida bir milliard so’mdan oshgan yokhud ikhtiyoriy ravishda qo’shilgan qiymat solig’ini to’lashga o’tgan yakka tartibdagi tadbirkorlar;

3) O’zbekiston Respublikasi hududida tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qiluvchi chet el yuridik shakhslari, agar tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish joyi deb O’zbekiston Respublikasi etirof etilsa;

4) faoliyatni O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasalar orqali amalga oshiruvchi chet el yuridik shakhslari;

5) oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma) doirasida amalga oshiriladigan faoliyat bo’yicha — oddiy shirkatning ishlarini yuritish vazifasi zimmasiga yuklatilgan ishonchli shakhs – oddiy shirkatning ishtirokchisi;

6) O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali tovarlarni olib o’tuvchi shakhslar. Mazkur shakhslar bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilar deb etirof etiladi.

Qo’shilgan qiymat solig’i bo’yicha soliq majburiyatlari ushbu bo’limda belgilangan hollarda va tartibda soliq agentlari tomonidan bajariladi.

Quyidagilar soliq to’lovchilar deb hisoblanmaydi, bundan ushbu moddaning birinchi qismi 6-bandida nazarda tutilgan hollar mustasno:

1) davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari – o’z zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarish doirasida;

2) aylanmadan olinadigan soliqni to’lovchi shakhslar.

Soliq to’lovchilar O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan tartibda soliq organlarida qo’shilgan qiymat solig’ini (bundan buyon ushbu bo’limda soliq deb yuritiladi) to’lovchi sifatida makhsus ro’ykhatdan o’tkazish hisobida turadi.

238-modda. Soliq solish obekti

Quyidagilar soliq solish obektidir:

1) realizasiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi bo’lgan tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma;

2) O’zbekiston Respublikasi hududiga tovarlarni olib kirish.

Faoliyatni O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi chet el yuridik shakhslari tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanmani bunday doimiy muassasaning faoliyatidan kelib chiqqan holda belgilaydi.

Quyidagilar soliq solish obekti hisoblanmaydi:

1) yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan o’z tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog’liq bo’lmagan shakhsiy (oilaviy) mol-mulkni realizasiya qilish;

2) yuridik shakhs qayta tashkil etilayotganda uning mol-mulkini huquqiy vorisga (huquqiy vorislarga) o’tkazish;

3) ishonchli boshqaruvning muassisi tomonidan mol-mulkni ishonchli boshqaruvchiga berish va ishonchli boshqaruv shartnomasining amal qilish muddati tugagan taqdirda, ishonchli boshqaruvchining o’zi ishonchli boshqaruvga berilgan mol-mulkni qaytarishi;

4) milliy valyuta yoki chet el valyutasi muomalasi bilan bog’liq operasiyalarni amalga oshirish (bundan numizmatika maqsadlari mustasno).

32-bob. Tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma. Tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish joyi

239-modda. Tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma

Tovarlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma quyidagilardan iborat:

1) tovarga bo’lgan mulk huquqini pullik asosda, shu jumladan tovarning qarz shartnomasi bo’yicha o’tkazish;

2) tovarni bepul berish, bundan shunday berish iqtisodiy jihatdan o’zini oqlaydigan hollar mustasno;

3) mol-mulkni moliyaviy ijaraga (lizingga) berish;

4) tovarni bo’lib-bo’lib to’lash shartlari asosida berish.

Tovarni realizasiya qilishdan farq qiluvchi har qanday faoliyat, shu jumladan quyidagilar khizmatlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma deb etirof etiladi:

1) pullik asosda khizmatlar ko’rsatish;

2) bepul khizmatlar ko’rsatish, shu jumladan mol-mulkni soliq to’lovchining bepul foydalanishi uchun berish, bundan shunday khizmatlarni ko’rsatish iqtisodiy jihatdan o’zini oqlaydigan hollar mustasno.

Tovarlarni bepul berish yoki bepul khizmatlar ko’rsatish quyidagi shartlardan hech bo’lmaganda biriga rioya etilganda iqtisodiy jihatdan o’zini oqlaydi deb etirof etiladi:

1) daromad olishga qaratilgan faoliyatni amalga oshirish maqsadida ishlab chiqarilgan bo’lsa;

2) shunday tadbirkorlik faoliyatini saqlash yoki rivojlantirish uchun zarur bo’lsa va kharajatlarning tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liqligi asoslantirilgan bo’lsa;

3) qonun hujjatlarining qoidalaridan kelib chiqsa.

Ushbu bo’limni qo’llash maqsadida quyidagilar ham tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanmadir:

1) yuridik shakhsning ustav fondiga (ustav kapitaliga) hissa sifatida tovarlarni berish (khizmatlar ko’rsatish);

2) oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma) ishtirokchilari o’rtasida shunday shartnoma doirasida tovarlarni berish (khizmatlar ko’rsatish);

3) quyidagilarga tovarlarni berish (khizmatlar ko’rsatish):

a) yuridik shakhs ishtirokchilari tarkibidan ishtirokchi chiqqanda (chiqarilganda) yoki uning yuridik shakhsda ishtirok etish ulushi kamayganda yokhud ishtirokchidan ushbu yuridik shakhsda ishtirok etish ulushi (ulushning bir qismi) yuridik shakhs tomonidan qaytarib sotib olinganda, ishtirokchiga;

b) emitent bo’lgan yuridik shakhs tomonidan aksiyadordan ushbu emitent chiqargan aksiyalarni qaytarib sotib olishda, aksiyadorga;

v) yuridik shakhs tugatilganda, aksiyadorga yoki ishtirokchiga;

4) kharajatlari ushbu Kodeksning 317-moddasiga muvofiq (bundan 20-bandda nazarda tutilgan kharajatlar mustasno) foyda solig’ini hisoblab chiqarishda chegirilmaydigan, soliq to’lovchining o’z ehtiyojlari uchun soliq to’lovchi tomonidan ishlab chiqargan tovarlarni berish, o’z kuchi bilan khizmatlar ko’rsatish;

5) jismoniy shakhslarga mehnatga haq to’lash yoki dividendlar to’lash hisobiga tovarlarni berish (khizmatlar ko’rsatish);

6) soliq to’lovchi tomonidan o’ziga tegishli mol-mulkni (khizmatlarni), agar bunday mol-mulk (khizmatlar) bo’yicha soliq summasi to’liq yoki qisman hisobga o’tkazilgan bo’lsa, boshqaruv organi azolariga, khodimlarga, ularning oila azolariga yokhud boshqa shakhslarga soliq to’lovchining tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liq bo’lmagan shakhsiy maqsadlarda foydalanish uchun berish (khizmatlar ko’rsatish);

7) tovarlarni va boshqa mol-mulkni qaytarish sharti bilan qayta ishlashga berish, agar tovarlar va (yoki) mol-mulk qayta ishlash mahsuli shaklida shartnomada belgilangan muddatda qaytarilmagan bo’lsa;

8) erkin bojkhona hududining bojkhona tartib-taomiliga soliq to’lamasdan joylashtirilgan tovarni yo’qotish, boshqa holatlarda soliqni to’lash zarur bo’lgan taqdirda;

9) qaytarilishi lozim bo’lgan, ko’p marta muomalada bo’ladigan idishlarning sotuvchi tomonidan berilishi, agar idish bunday idishdagi mahsulotni etkazib berishga doir shartnomada belgilangan muddatda qaytarilmasa.

Tovarlarni (khizmatlarni) olish huquqini beruvchi vaucherlarni realizasiya qilish yoki bepul berish mazkur tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma deb etirof etiladi.

240-modda. Tovarlarni realizasiya qilish joyi

Quyidagi shartlardan hech bo’lmaganda bittasi bajarilgan taqdirda, O’zbekiston Respublikasi hududi tovarlarni realizasiya qilish joyi deb etirof etiladi:

1) tovar O’zbekiston Respublikasi hududida turgan bo’lsa va bitim natijasida uning hududidan tashqariga chiqarilmaydigan bo’lsa;

2) tovar jo’natish yoki transportda tashish boshlangan paytda O’zbekiston Respublikasi hududida turgan bo’lsa.

241-modda. Khizmatlarni realizasiya qilish joyi

Agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, basharti bunday khizmatlarning kharidori O’zbekiston Respublikasi hududida faoliyatni amalga oshirsa yoki tursa, O’zbekiston Respublikasi hududi khizmatlarni realizasiya qilish joyi deb etirof etiladi.

Agar khizmatlarning kharidori O’zbekiston Respublikasi hududida yuridik shakhsni (uning filiallarini yoki vakolatkhonalarini) yoki jismoniy shakhsni davlat ro’ykhatidan o’tkazish asosida haqiqatda hozir bo’lsa, mazkur hudud kharidorning faoliyatni amalga oshirish joyi deb etirof etiladi. Davlat ro’ykhatidan o’tkazilmagan taqdirda, kharidorning O’zbekiston Respublikasi hududida haqiqatda hozir bo’lishi yuridik shakhsning tasis hujjatlarida ko’rsatilgan joy yoki uni boshqarish joyi, uning doimiy muassasasi joylashgan er (agar khizmatlar ushbu doimiy muassasa orqali olingan bo’lsa), jismoniy shakhsning yashash joyi asosida belgilanadi.

Quyidagi hollarda ham O’zbekiston Respublikasi hududi khizmatlarni realizasiya qilish joyi deb etirof etiladi, agar:

1) khizmatlar O’zbekiston Respublikasi hududida turgan ko’chmas mol-mulk bilan bevosita bog’liq bo’lsa. Bunday khizmatlar jumlasiga, khususan, arkhitektura loyihasini ishlab chiqish, qurilish faoliyatini tayyorlash va muvofiqlashtirish, arkhitektura va qurilish faoliyati ustidan mualliflik va (yoki) tekhnik nazorat bilan bog’liq bo’lgan qurilish, montaj qilish, qurilish-montaj khizmatlari, ko’chmas mol-mulkka doir ishga tushirish-sozlash, tamirlash, restavrasiya qilish ishlari, ko’kalamzorlashtirish ishlari, shuningdek ko’chmas mol-mulkni ijaraga berish kiradi;

2) khizmatlar O’zbekiston Respublikasi hududida haqiqatda bo’lgan ko’char mol-mulk bilan bevosita bog’liq bo’lsa, bundan transport vositalarini ijaraga berish mustasno. Bunday khizmatlar jumlasiga, khususan, ko’char mol-mulkni montaj qilish, sozlash, yig’ish, ishlov berish, qayta ishlash, tamirlash, tekhnik khizmat ko’rsatish, saqlash kiradi;

3) umumiy ovqatlanish, ko’ngilochar, dam olish va boshqa shunga o’khshash khizmatlar, turizm, mehmonkhona khizmatlari va joylashtiruvi, madaniyat, sanat, jismoniy tarbiya va sport, o’qitish (talim) sohasidagi, shu jumladan malaka imtihonlari o’tkazish, seminarlar, malaka oshirish kurslarini, pullik ko’rgazmalarni, konferensiyalarni, simpoziumlarni va boshqa shunga o’khshash tadbirlarni tashkil etishga doir khizmatlar haqiqatda O’zbekiston Respublikasi hududida ko’rsatilsa. Ushbu bandning qoidalari elektron shaklda ko’rsatiladigan o’qitish (talim) sohasidagi khizmatlarga nisbatan tatbiq etilmaydi.

4) tashish va (yoki) transportda tashish bo’yicha khizmatlar yokhud bevosita tashish va (yoki) transportda tashish bilan bog’liq khizmatlar quyidagilar tomonidan ko’rsatiladigan bo’lsa:

a) O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslari yoki yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan, agar jo’natish punkti va (yoki) belgilangan punkt O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan bo’lsa. Ushbu kichik bandda ko’rsatilgan qoida ushbu transport vositalarida tashishni (transportda tashishni) nazarda tutuvchi, kemada vaqtincha yuk tashishga doir shartnoma bo’yicha (ekipaj bilan bo’lgan vaqtga) transport vositalarini berish chog’ida ham qo’llaniladi. Bunda, agar havo kemalaridan O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida joylashgan punktlar o’rtasida tashish uchun foydalaniladigan bo’lsa, O’zbekiston Respublikasi hududi kemada vaqtincha yuk tashish shartnomasiga ko’ra havo kemalarini foydalanishga berish bo’yicha khizmatlarni realizasiya qilish joyi deb etirof etilmaydi;

b) chet ellik shakhslar tomonidan, agar jo’natish punkti va belgilangan punkt O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan bo’lsa (bundan chet el yuridik shakhslari tomonidan yo’lovchilarni, pochtani va yukni ushbu yuridik shakhsning doimiy bo’lmagan muassasasi orqali tashishga doir khizmatlar mustasno). Ushbu kichik bandning qoidalari tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga etib kelish joyidan O’zbekiston Respublikasi hududidan chiqib ketish joyigacha transportda tashish chog’ida bojkhona tranzitining bojkhona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlarni bevosita tashish va (yoki) transportda tashish bilan bog’liq khizmatlarga hamda ushbu qismning 5-bandida ko’rsatilgan khizmatlarga nisbatan tatbiq etilmaydi;

5) tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga etib kelish joyidan O’zbekiston Respublikasi hududidan chiqib ketish joyigacha tashish chog’ida bojkhona tranzitining bojkhona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlarni tashish va (yoki) transportda tashish bilan bevosita bog’liq bo’lgan khizmatlar (bundan ushbu qismning 7-bandida ko’rsatilgan khizmatlar mustasno) O’zbekiston Respublikasining rezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar yoki chet el yuridik shakhsining doimiy muassasasi yokhud yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan ko’rsatilsa;

6) havo kemalariga bevosita O’zbekiston Respublikasi aeroportlarida va O’zbekiston Respublikasining havo hududida ko’rsatiladigan khizmatlar, shu jumladan aeronavigasiya khizmatlari ko’rsatilsa;

7) O’zbekiston Respublikasi hududi orqali tabiiy gazni quvurlar orqali tashishni tashkil etish bo’yicha khizmatlar O’zbekiston Respublikasi rezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar tomonidan ko’rsatilsa;

8) ijaraga berish paytida O’zbekiston Respublikasi hududida bo’lgan transport vositalarini qisqa muddatli ijaraga berish bilan bog’liq khizmatlar. Agar khizmatlar transport vositalarini uzoq muddatli ijaraga berish bilan bog’liq bo’lsa, transport vositalarining joylashgan eridan qati nazar, khizmatlarni sotib oluvchining faoliyatini amalga oshiradigan joyi (joylashgan eri) bunday khizmatlarning realizasiya qilish joyi deb etirof etiladi. Bunda havo va dengiz kemalariga, vertolyotlarga va temir yo’l transportining harakatdagi tarkibiga nisbatan shartnoma, agarda u 90 kungacha bo’lgan muddatga tuzilgan bo’lsa, qisqa muddatli deb hisoblanadi. Boshqa transport vositalariga nisbatan bunday shartnomalar 30 kungacha bo’lgan muddatga tuzilgan bo’lsa, qisqa muddatli deb hisoblanadi;

9) televidenieda va (yoki) radioda, ommaviy akhborot vositalarida va boshqa shakllarda reklamani joylashtirish bo’yicha O’zbekiston Respublikasining hududida amalga oshiriladigan khizmatlar;

10) ushbu Kodeksning 282-moddasida ko’rsatilgan elektron shakldagi khizmatlar O’zbekiston Respublikasi hududida turgan yoki faoliyatni amalga oshirayotgan shakhslar tomonidan olinsa. Bunda, agar quyidagi shartlardan hech bo’lmaganda bittasi bajarilsa, O’zbekiston Respublikasining hududi jismoniy shakhs tomonidan elektron shakldagi khizmatlarni olish joyi deb etirof etiladi;

a) kharidorning yashash joyi O’zbekiston Respublikasi bo’lsa;

b) kharidor tomonidan khizmatlarga haq to’lash uchun foydalaniladigan bank yoki kharidor tomonidan khizmatlarga haq to’lash amalga oshiriladigan to’lov tizimlarining operatori O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan bo’lsa;

v) kharidor khizmatlarni olish chog’ida foydalangan tarmoqning manzili O’zbekiston Respublikasida ro’ykhatdan o’tkazilgan bo’lsa;

g) khizmatlarni olish yoki khizmatlarga haq to’lash uchun foydalaniladigan telefon raqami mansub bo’lgan mamlakatning khalqaro kodi O’zbekiston Respublikasi tomonidan berilgan bo’lsa.

O’zbekiston Respublikasi, agarda ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan khizmatlarni realizasiya qilish joyi unda belgilangan mezonlarga muvofiq bo’lmasa, ushbu khizmatlarni realizasiya qilish joyi deb etirof etilmaydi.

Agar khizmatlar ko’rsatish asosiy khizmatlarni realizasiya qilishga nisbatan yordamchi khususiyatga ega bo’lsa, bunday realizasiya qilish joyi deb asosiy khizmatlar realizasiya qilingan joy etirof etiladi.

242-modda. Tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sana

Agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, mahsulot etkazib beruvchi tomonidan hisobvaraq-faktura taqdim etilgan sana yoki tovarlar jo’natilgan (berilgan) sana, agar ushbu sana hisobvaraq-faktura taqdim etilgan sanadan oldin kelsa, tovarlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sanadir.

Agar tovarni jo’natish (berish) amalga oshirilmasa, tovarga bo’lgan mulk huquqi kharidorga o’tkazilgan kun tovarlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sanadir.

Ko’chmas mol-mulk realizasiya qilingan taqdirda, ko’chmas mol-mulkni boshqa shakhs tasarrufiga o’tkazish to’g’risidagi shartnomaning taraflari tomonidan imzolangan qabul qilib olish-topshirish dalolatnomasi bo’yicha kharidorga ko’chmas mol-mulk berilgan sana aylanma amalga oshirilgan sana deb hisoblanadi.

Khizmatlar ko’rsatilganligi faktini tasdiqlovchi hisobvaraq-faktura yoki boshqa hujjat rasmiylashtirilgan (imzolangan) sana khizmatlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sanadir.

Ushbu moddaning to’rtinchi qismi qoidalari boshlanishi bir hisobot (soliq) davriga, tamomlanishi esa boshqa hisobot (soliq) davriga to’g’ri keladigan khizmatlarga nisbatan ham qo’llaniladi.

Elektr va (yoki) issiqlik energiyasi, suv, gaz, kommunal khizmatlar, aloqa khizmatlari, quvurlar tizimi orqali yuklarni tashishga doir khizmatlar realizasiya qilinganda, tovarlar (khizmatlar) doimiy (uzluksiz) asosda realizasiya qilingan boshqa khollarda tovarlar etkazib berilgan (khizmatlar ko’rsatilgan) kalendar oyning so’nggi kuni tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sanadir.

Obektlar qurilishida, shu jumladan obektlarni foydalanish uchun tayyor holda qurishda, shuningdek uzoq (bir soliq hisoboti davridan ortiq) tekhnologik davriylikdagi uzoq muddatli shartnomalar bo’yicha, agar tuzilgan uzoq muddatli shartnomalar shartlarida khizmatlarni har oyda topshirish nazarda tutilmagan bo’lsa, har bir kalendar oyning okhirgi kuni aylanma amalga oshirilgan sana deb hisoblanadi.

Mol-mulk moliyaviy ijaraga (lizingga) berilganda, moliyaviy ijara (lizing) shartnomasi taraflari tomonidan imzolangan qabul qilish-topshirish dalolatnomasiga ko’ra mol-mulk ijaraga oluvchining (lizingga oluvchining) tasarrufiga berilgan sana aylanma amalga oshirilgan sana deb hisoblanadi.

Soliq to’lovchining o’z ehtiyojlari uchun tovarlarni berishda (khizmatlar ko’rsatishda) aylanma amalga oshirilgan sana deb soliq to’lovchining tegishli ichki hujjati bilan rasmiylashtirilgan, ushbu tovarni berish (khizmatlar ko’rsatish) amalga oshirilgan kun etirof etiladi.

Tovarlar eksport bojkhona tartib-taomiliga joylashtirilgan holda O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga olib chiqilgan taqdirda, quyidagi sanalar tovarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sana deb hisoblanadi:

1) bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq aniqlanadigan bojkhona chegarasi haqiqatda kesib o’tilgan sana;

2) bojkhonaga oid deklarasiyalashni amalga oshirgan bojkhona organining belgilari qo’yilgan holda tovarlarga taalluqli bojkhona yuk deklarasiyasi ro’ykhatdan o’tkazilgan sana – davriy va (yoki) vaqtinchalik bojkhonaga oid deklarasiyalashdan foydalanilgan hollarda.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.03.00 Qo’shimcha qiymat solig’i / 07.10.03.02 Qo’shimcha qiymat solig’i bo’yicha imtiyozlar]

33-bob. Soliq solishdan ozod etish

243-modda. Soliq solishdan ozod etiladigan tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma

Agar ushbu Kodeksning 260-moddasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, quyidagilarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma soliq solishdan ozod etiladi:

Oldingi tahrirga qarang.

1) maktabgacha talim tashkilotlarida bolalarga qarash bo’yicha khizmatlarni;

(243-modda birinchi qismining birinchi bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 3 dekabrdagi O’RQ-653-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 04.12.2020 y., 03/20/653/1592-son)

2) bemorlar va keksalarni parvarish qilish bo’yicha khizmatlarni;

3) dafn etish byurolari va qabristonlarning marosim khizmatlarini, diniy ashyolarni, diniy tashkilotlar hamda birlashmalar tomonidan udumlarni va marosimlarni o’tkazishga doir khizmatlarni;

4) protez-ortopediya buyumlarini, nogironligi bo’lgan shakhslar uchun inventarni, shu jumladan ushbu buyumlar va inventarni ishlab chiqaruvchilar tomonidan realizasiya qilish, shuningdek nogironlarga ortopedik protezlash, nogironlar uchun mo’ljallangan protez-ortopediya buyumlari va inventarni tamirlash hamda ularga khizmat ko’rsatish bo’yicha khizmatlarni;

5) davolash muassasalari huzuridagi davolash-ishlab chiqarish ustakhonalarining mahsulotlarini ushbu muassasalar tomonidan realizasiya qilish;

6) ishlovchilari umumiy sonining kamida 50 foizi nogironligi bo’lgan shakhslardan iborat bo’lgan hamda nogironligi bo’lgan shakhslar mehnatiga haq to’lash fondi umumiy mehnatga haq to’lash fondining kamida 50 foizini tashkil etadigan, yagona ishtirokchisi nogironligi bo’lgan shakhslarning jamoat birlashmalari hisoblangan yuridik shakhslar tomonidan realizasiya qilinadigan tovarlar va khizmatlarni;

7) pochta markalarini (kolleksiya qilinadiganlaridan tashqari), markali otkritkalarni, konvertlarni;

8) pensiyalar va nafaqalar to’lashga doir khizmatlarni;

9) byudjet mablag’lari hisobidan bajariladigan ilmiy-tadqiqot va innovasiya ishlarini. Mazkur soliq solishdan ozod etish tegishli moliya organining byudjetdan mablag’lar ajratish to’g’risidagi khulosasi mavjud bo’lgan taqdirda qo’llaniladi;

10) o’qitish (talim) sohasidagi khizmatlarni, shu jumladan test sinovlari va imtihonlar o’tkazishni tashkil etish khizmatlarini, khususan:

boshlang’ich, o’rta, o’rta makhsus, tekhnik va kasb-hunar, oliy talim va oliy o’quv yurtidan keyingi talim sohasidagi talim khizmatlarini;

talim muassasalari (tashkilotlari), shuningdek kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishni amalga oshiradigan tashkilotlar tomonidan ko’rsatiladigan qo’shimcha talim berish bo’yicha khizmatlarni;

maktabgacha talim va tarbiya dasturlari doirasida talim va tarbiyalash faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlarda bolalarga qarash va ularni parvarishlash bo’yicha khizmatlarni, to’garaklarda, seksiyalarda (shu jumladan sport seksiyalarida) va studiyalarda voyaga etmagan bolalar bilan mashg’ulotlar o’tkazish bo’yicha khizmatlarni;

11) tibbiyot muassasalari tomonidan ko’rsatiladigan tibbiy khizmatlarni (bundan kosmetologik khizmatlar mustasno). Ushbu bandning maqsadida tibbiy khizmatlar jumlasiga, khususan, quyidagilar kiradi:

tibbiy yordamga va sanitariya khizmati ko’rsatishga doir khizmatlar;

tashkhis qo’yish, profilaktika va davolash bo’yicha khizmatlar;

stomatologik khizmatlar, shu jumladan tishlarni protezlash bo’yicha khizmatlar;

12) veterinariya khizmatlarini. Ushbu bandning maqsadida veterinariya khizmatlari jumlasiga, khususan, quyidagilar kiradi:

veterinariyaga oid khizmatlar ko’rsatish, hayvonlarga tashkhis qo’yish va ularni davolash bo’yicha khizmatlar;

hayvonlar va inson uchun umumiy bo’lgan kasalliklardan aholini himoya qilish;

O’zbekiston Respublikasi hududini hayvonlarning yuqumli kasalliklari kirib kelishidan himoya qilish;

davlat veterinariya khizmati nazorati ostidagi tovarlarning veterinariya va veterinariya-sanitariya khavfsizligini taminlash;

13) dori vositalarini, veterinariya dori vositalarini, tibbiyot va veterinariya uchun mo’ljallangan buyumlarni;

14) sanatoriy-kurort, sog’lomlashtirish khizmatlarini, shuningdek jismoniy tarbiya va sport tashkilotlarining khizmatlarini. Ushbu bandning maqsadida:

a) sanatoriy-kurort va sog’lomlashtirish khizmatlari jumlasiga sanatoriylar, shifokhonalar, profilaktoriylar, kurortlar, pansionatlar, dam olish uylari va zonalari, bolalar dam olish oromgohlari hamda boshqa dam olish tashkilotlari tomonidan ularning asosiy faoliyati doirasida ko’rsatiladigan, ular yuridik shakhslar yoki yuridik shakhslarning tarkibiy bo’linmalari tomonidan ko’rsatilishidan qati nazar, yo’llanmalar yoki joysiz davolanish uchun beriladigan hujjatlar bilan rasmiylashtirilgan khizmatlar kiradi;

b) jismoniy tarbiya va sport tashkilotlarining khizmatlari jumlasiga, khususan, sport inshootlarida, maktablarda, klublarda sport turlari bo’yicha o’quv guruhlari hamda jamoalarida sog’lomlashtirish yo’nalishidagi jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlarini o’tkazishga oid khizmatlar, umumjismoniy tayyorgarlik khizmatlari, sport musobaqalarini yoki bayramlarni, sport-tomosha tadbirlarini o’tkazish bo’yicha khizmatlar, shuningdek mazkur tadbirlarga tayyorgarlik ko’rish va ularni o’tkazish uchun sport inshootlarini ijaraga berish kiradi;

15) yo’lovchilarni yagona tariflar bo’yicha tashish khizmatlarini ko’rsatish:

Oldingi tahrirga qarang.

a) umumiy foydalanishdagi yo’lovchi tashish shahar transportida va yo’lovchi tashish avtomobil transportida (bundan taksi, shu jumladan yo’nalishli taksi mustasno) mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan belgilanadigan tariflar bo’yicha;

(243-modda birinchi qismi 15-bandining «a» kichik bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

b) shahar atrofidagi yo’nalishda temir yo’l transportida;

16) uy-joy fondini saqlash va tamirlash yuzasidan aholiga ko’rsatilayotgan khizmatlar. Uy-joy fondini saqlash va tamirlash yuzasidan ko’rsatiladigan khizmatlar jumlasiga lift kho’jaliklari, er resurslari va davlat kadastri, uy-joy fondidan foydalanish, uni saqlash va tamirlash boshqarmalari hamda bo’limlarining bevosita aholi tomonidan haq to’lanadigan khizmatlari, shu jumladan ushbu khizmatlarga uy-joy mulkdorlari shirkatlari orqali haq to’lash kiradi;

17) tovarlarni (khizmatlarni), agar tovarlarni berish (khizmatlar ko’rsatish) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining yoki O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori asosida bepul amalga oshirilsa;

18) qimmatbaho metallardan ishlangan bank va o’lchovli quymalarini, qimmatbaho metallardan ishlangan quyma (investisiya) tangalarni (numizmatika maqsadlari uchun foydalaniladigan tangalardan, shuningdek qimmatbaho metallardan ishlangan chet el tangalaridan tashqari), zargarlik buyumlarini;

19) bojsiz savdo bojkhona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlarni;

20) yuridik va jismoniy shakhslarga muayyan huquqlar berilganda fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari va vakolatli organlar, tashkilotlar tomonidan ko’rsatiladigan khizmatlarni, agar bunday khizmatlar ko’rsatish shart ekanligi qonun hujjatlarida belgilangan bo’lsa, faoliyatning muayyan sohasida ushbu organlar va tashkilotlarning zimmasiga yuklatilgan alohida vakolatlarni bajarish doirasida davlat boji yoki boshqa to’lovlar undiriladi;

21) byudjet mablag’lari hisobidan bajariladigan er-kadastr, er tuzish, tuproqqa oid va geobotanika ishlarini;

22) byudjet mablag’lari hisobidan har yillik mineral khom ashyo bazasini rivojlantirish va qayta tiklash davlat dasturlari doirasida ko’rsatiladigan geologiya khizmatlari;

Oldingi tahrirga qarang.

23) khalqaro moliyaviy institutlarning qarzlari va hukumat tashkilotlarining khalqaro qarzlari hisobidan olinadigan tovarlarni (khizmatlarni), agar ularni soliqdan ozod etish qonunda nazarda tutilgan bo’lsa;

(243-modda birinchi qismining 23-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

24) O’zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasining qo’riqlash bo’linmalari khizmatlarini;

25) telekommunikasiya tarmoqlarida operativ-qidiruv tadbirlari tizimining tekhnik vositalari, shuningdek mazkur vositalardan foydalanishga hamda ularga khizmat ko’rsatishga doir khizmatlar;

26) mesenatlik ko’magi tarzida beriladigan (ko’rsatiladigan) tovarlarni (khizmatlarni);

27) ushbu Kodeksning 244-moddasida nazarda tutilgan moliyaviy khizmatlarni;

28) ushbu Kodeksning 245-moddasida nazarda tutilgan hayotni sug’urta qilish khizmatlarini va boshqa sug’urta khizmatlarini.

Ushbu moddada sanab o’tilgan tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishga doir aylanma soliq to’lovchilarda bunday faoliyatni amalga oshirish uchun tegishli lisenziyalar va boshqa rukhsat etuvchi hujjatlar mavjud bo’lgan taqdirda, agar uning amalga oshirilishini lisenziyalash lozim bo’lsa yoki rukhsat etuvchi hujjatlar talab etsa, qonun hujjatlariga muvofiq soliq solishdan ozod etiladi.

Soliq solinadigan aylanmalarni va ushbu moddaning qoidalariga muvofiq soliq solishdan ozod etiladigan aylanmalarni amalga oshiradigan soliq to’lovchilar ushbu Kodeksning 268-moddasiga muvofiq aylanmalarning alohida hisobini yuritishi shart.

244-modda. Soliq solishdan ozod etiladigan moliyaviy khizmatlar

Quyidagi moliyaviy khizmatlar soliq solishdan ozod etiladi:

1) bank operasiyalari, khususan:

yuridik va jismoniy shakhslarning pul mablag’larini omonatlarga jalb etish;

yuridik va jismoniy shakhslarning jalb etilgan pul mablag’larini banklar nomidan hamda ularning hisobidan joylashtirish;

yuridik va jismoniy shakhslarning bank hisobvaraqlarini, shu jumladan bank kartalari bo’yicha hisob-kitoblar uchun khizmat qiluvchi bank hisobvaraqlarini ochish hamda yuritish, shuningdek bank kartalariga khizmat ko’rsatish bilan bog’liq operasiyalar;

yuridik va jismoniy shakhslarning, shu jumladan vakil banklarning topshirig’iga ko’ra ularning bank hisobvaraqlari bo’yicha hisob-kitoblarni amalga oshirish;

yuridik va jismoniy shakhslarga kassa khizmatlarini bank kassalari yoki makhsus asbob-uskunalar (bankomat, avtomatik depozit mashinalar va hokazo) orqali ko’rsatish;

chet el valyutasining naqd puldagi va naqd pulsiz oldi-sotdisi (shu jumladan chet el valyutasining oldi-sotdi operasiyalariga doir vositachilik khizmatlari ko’rsatish);

bank kafolatlarini bajarish (bank kafolatini berish va bekor qilish, bunday kafolat shartlarini tasdiqlash va o’zgartirish, bank kafolati bo’yicha to’lov, bunday kafolatga doir hujjatlarni rasmiylashtirish va tekshirish);

majburiyatlarning pul shaklida bajarilishini nazarda tutuvchi uchinchi shakhslar uchun kafillik berish;

akkreditivlarni ochish va ularga khizmat ko’rsatish;

to’lov tizimlari, dasturlaridan va uskunalardan foydalangan holda hisob-kitoblarni (to’lovlarni) amalga oshirish;

2) hisob-kitoblar ishtirokchilari o’rtasida akhborot va tekhnologik hamkorlikni, shu jumladan hisob-kitoblar ishtirokchilariga bank kartalari bilan amalga oshiriladigan operasiyalar bo’yicha akhborotni to’plash, unga ishlov berish va uni taqdim etish yuzasidan khizmatlar ko’rsatilishini taminlovchi tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladigan operasiyalar;

3) yuridik shakhslarning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushlarini, kooperativlarning pay fondlaridagi va investisiya pay jamg’armalaridagi paylarni, qimmatli qog’ozlarni hamda hosila moliyaviy vositalarni realizasiya qilish, bundan soliq solinishi lozim bo’lgan hosila moliyaviy vositalarning asos aktivini realizasiya qilish mustasno. Ushbu bo’lim maqsadlarida hosila moliyaviy vositani realizasiya qilish deganda uning asos aktivini realizasiya qilish, shuningdek kontrakt bo’yicha mukofotlar summalarini, variasiyaga oid marja summalarini to’lash, hosila moliyaviy vositalar shartlariga muvofiq asos aktiv to’lovi bo’lmagan hosila moliyaviy vosita taraflarining boshqa davriy yoki bir martalik to’lovlari tushuniladi;

4) realizasiya qilinishi ushbu qismning 3-bandiga binoan soliq solishdan ozod etiladigan hosila moliyaviy vositalar asosida yuzaga keladigan majburiyatlar bo’yicha huquqlardan (talablardan) boshqa shakhs foydasiga voz kechish (ularni boshqalarga berish);

5) forfeyting va faktoring operasiyalari;

6) zayomlarni pul shaklida berishga doir shartnomalardan va (yoki) kredit shartnomalaridan kelib chiqadigan majburiyatlar yuzasidan kreditorning huquqlaridan (talablaridan) boshqa shakhs foydasiga voz kechish (ularni boshqalarga berish, olish) bo’yicha, shuningdek boshqa shakhs foydasiga voz kechish shartnomasi asosida dastlabki shartnoma yuzasidan qarz oluvchining har bir yangi kreditor oldidagi majburiyatlarining bajarilishga doir operasiyalar;

7) kreditlarni, zayomlarni pul shaklida va qimmatli qog’ozlar bilan berish, shu jumladan ular bo’yicha foizlar bilan birga berish, shuningdek REPO operasiyalari, shu jumladan REPO operasiyalari bo’yicha qimmatli qog’ozlar berilganligi uchun to’lanishi lozim bo’lgan pul summalari;

8) mol-mulkni moliyaviy ijaraga (lizingga) berishga doir khizmatlarning ushbu khizmatlar bo’yicha foizli daromadlar olishga taalluqli qismi bo’yicha;

9) qimmatli qog’ozlar (aksiyalar, obligasiyalar va boshqa qimmatli qog’ozlar) bilan bog’liq operasiyalar. Qimmatli qog’ozlar bilan bog’liq operasiyalar jumlasiga qimmatli qog’ozlarni saqlash, qimmatli qog’ozlarga bo’lgan huquqni hisobga olish, qimmatli qog’ozlarni o’tkazish hamda ularning reestrini yuritish, qimmatli qog’ozlar savdosini tashkil etish bo’yicha operasiyalar kiradi, ularni tayyorlash bo’yicha khizmatlar bundan mustasno;

10) tranzaksiyalarni bir vaqtning o’zida to’lov ishtirokchilari o’rtasida vositachilik haqlarini taqsimlagan holda amalga oshirish bilan bog’liq to’lov tizimlarining moliya khizmatlari.

O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi bilan birgalikda O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki va qimmatli qog’ozlarga taalluqli qism bo’yicha qimmatli qog’ozlar bozorini rivojlantirish bo’yicha vakolatli organ bilan kelishilgan holda, ushbu moddaning qoidalarini qo’llash tartibi yuzasidan tushuntirishlar, shu jumladan ayrim aylanmalarni batafsil aniqlashtirish bo’yicha tushuntirishlar berishga haqli.

245-modda. Soliq solishdan ozod qilinadigan sug’urta khizmatlari

Sug’urta qilish, birgalikda sug’urta qilish va qayta sug’urta qilish khizmatlari bo’yicha sug’urta bozorining professional ishtirokchilari tomonidan amalga oshiriladigan sug’urta qilish bo’yicha khizmatlar bu khizmatlar natijasida:

1) sug’urta bozorining professional ishtirokchisi quyidagilarni olsa, qo’shilgan qiymat solig’idan ozod qilinadi:

sug’urta qilish, birgalikda sug’urta qilish va qayta sug’urta qilish shartnomalari bo’yicha sug’urta mukofotlari;

qayta sug’urta qilishga topshirilgan shartnomalar bo’yicha vositachilik haqi va tantemalar;

sug’urta agenti, sug’urta va qayta sug’urta brokeri, syurveyer hamda sug’urta bozorining boshqa professional ishtirokchilarining khizmatlari uchun vositachilik haqi;

sug’urta bozorining professional ishtirokchilari (aktuariylar, ajasterlar, syurveyerlar, assistans khizmatlari va shu singarilar) ko’rsatgan khizmatlardan olinadigan daromadlar;

qonun hujjatlariga muvofiq sug’urtalovchiga o’tgan, sug’urta qildiruvchining (naf oluvchining) etkazilgan zarar uchun javobgar shakhslardan talab qilish huquqini realizasiya qilishdan olinadigan mablag’lar;

qayta sug’urta qilish shartnomalari muddatidan ilgari tugatilgan taqdirda, ular bo’yicha sug’urta mukofotlarining qaytarib berilgan qismi summalari;

bevosita sug’urta faoliyatini amalga oshirishdan olinadigan boshqa daromadlar;

2) sug’urta qildiruvchi (naf oluvchi) quyidagilarni olsa, qo’shilgan qiymat solig’idan ozod qilinadi:

sug’urta to’lovi (sug’urta tovoni);

preventiv tadbirlar o’tkazish uchun beriladigan mablag’lar;

sug’urta qilish shartnomasi zararsiz amal qilishi uchun sug’urtalovchi to’laydigan mablag’lar;

sug’urta qilish shartnomasiga muvofiq boshqa mablag’lar.

O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi bilan birgalikda ushbu modda qoidalarining qo’llanilish tartibi yuzasidan, ayrim aylanmalarni batafsillashtirgan kholda, tushuntirishlar berishga haqli.

246-modda. Soliq solishdan ozod etiladigan tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish

Quyidagilarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish soliq solishdan ozod etiladi:

1) jismoniy shakhslar tomonidan tovarlarni bojsiz olib kirishning bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida tasdiqlangan normalari doirasida olib kirilayotgan tovarlar;

2) O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan tartibda insonparvarlik yordami sifatida olib kirilayotgan tovarlar;

Oldingi tahrirga qarang.

3) davlatlar, hukumatlar, khalqaro tashkilotlar, shuningdek O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlarida nazarda tutilgan hollarda — boshqa tashkilotlar va shakhslar yo’nalishlari bo’yicha khayriya yordami maqsadlarida, shu jumladan tekhnik yordam ko’rsatish (grantlar) uchun olib kiriladigan tovarlar;

(246-moddaning 3-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

4) chet el diplomatik vakolatkhonalari va ularga tenglashtirilgan vakolatkhonalar rasmiy foydalanishi uchun, shuningdek ushbu vakolatkhonalarning diplomatik va mamuriy-tekhnik khodimlari, shu jumladan ularning o’zlari bilan birga yashayotgan oila azolari shakhsiy foydalanishi uchun mo’ljallangan tovarlar;

5) qonun hujjatlariga muvofiq alohida qimmatga ega madaniy meros obektlari jamoasiga kiritilgan, davlat madaniyat muassasalari tomonidan olingan yoki ular tomonidan sovg’aga olingan madaniy qimmatliklar. Ushbu soliq solishdan ozod etish O’zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligining tegishli tasdiqnomasi mavjud bo’lgan taqdirda qo’llaniladi;

6) o’khshashi O’zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilmaydigan, tasdiqlangan ro’ykhat bo’yicha O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kiriladigan tekhnologik asbob-uskunalar;

7) khalqaro kitob almashinuvi bo’yicha davlat kutubkhonalari va muzeylari tomonidan olinadigan bosma nashrlarning barcha turlari, shuningdek khalqaro notijorat almashinuvini amalga oshirish maqsadida ikhtisoslashtirilgan davlat tashkilotlari tomonidan olib kiriladigan kinematografiya asarlari;

8) milliy valyuta va chet el valyutasi, qonuniy to’lov vositalari bo’lgan banknotlar (bundan kolleksiyalash uchun mo’ljallanganlari mustasno), shuningdek qimmatli qog’ozlar;

Oldingi tahrirga qarang.

9) khalqaro moliya institutlarining qarzlari va hukumat tashkilotlarining khalqaro qarzlari hisobidan olib kiriladigan tovarlar, agar ular olib kirilayotganda soliqdan ozod etilishi qonunda nazarda tutilgan bo’lsa;

(246-moddaning 9-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

10) vakolatli davlat organining yozma shakldagi tasdig’i mavjud bo’lgan taqdirda, telekommunikasiyalar operatorlari va tezkor-qidiruv tadbirlari tizimining tekhnik vositalarini sertifikatlashtirish bo’yicha makhsus organ tomonidan olinadigan tezkor-qidiruv tadbirlari tizimining tekhnik vositalari;

11) dori vositalari, veterinariya dori vositalari, tibbiyot va veterinariya uchun mo’ljallangan buyumlar, shuningdek dori vositalarini, veterinariya dori vositalarini, tibbiyot va veterinariya uchun mo’ljallangan buyumlarni ishlab chiqarish uchun qonun hujjatlarida belgilanadigan ro’ykhat bo’yicha olib kiriladigan khom ashyo. Mazkur norma O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadigan ro’ykhat bo’yicha O’zbekiston Respublikasida ham ishlab chiqariladigan, olib kiriladigan tayyor dori vositalariga, veterinariya dori vositalariga, tibbiyot va veterinariya uchun mo’ljallangan buyumlarga nisbatan tatbiq etilmaydi.

34-bob. Soliq bazasi

247-modda. Soliq bazasini aniqlashning umumiy qoidalari

Tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishda soliq bazasi soliq to’lovchi tomonidan ushbu bobga muvofiq o’zi ishlab chiqargan yoki olgan tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishning o’ziga khos khususiyatlariga qarab aniqlanadi.

Tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishda soliq bazasi soliq to’lovchi tomonidan ushbu bobga va bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq aniqlanadi.

Soliq bazasini aniqlash chog’ida tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan tushum soliq to’lovchining ushbu tovarlarga (khizmatlarga) pulda va (yoki) natura shakllaridagi to’lov, shu jumladan qimmatli qog’ozlar bilan haq to’lash sifatida olingan barcha daromadlaridan kelib chiqqan holda hisobga olinadi.

Soliq bazasini aniqlash chog’ida soliq to’lovchining chet el valyutasida ifodalangan tushumi (kharajatlari) ushbu Kodeksning 242-moddasida belgilangan tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sanada O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan kurs bo’yicha milliy valyutada qayta hisoblab chiqiladi.

Agar sotuvchi va kharidor o’rtasidagi shartnomada tovarlarga (khizmatlarga) chet el valyutasida belgilangan summaga teng bo’lgan summadagi milliy valyutada haq to’lash nazarda tutilgan bo’lsa hamda bunda realizasiya qilingan tovarlarga (khizmatlarga) haq to’langan sana ularni realizasiya qilish bo’yicha ushbu Kodeksning 242-moddasiga muvofiq aniqlanadigan aylanma amalga oshirilgan sanaga to’g’ri kelmasa, mazkur sanalarda chet el valyutasi kurslaridagi farq tufayli yuzaga kelgan tushum summasidagi ijobiy yoki salbiy farq soliq bazasini belgilashda hisobga olinmaydi. Bunday ijobiy yoki salbiy farq ushbu Kodeksning XII bo’limiga muvofiq boshqa daromadlar yoki boshqa kharajatlar tarkibida sotuvchi tomonidan hisobga olinishi lozim.

Ushbu Kodeksning 239-moddasiga muvofiq o’z ehtiyojlari uchun soliq solish obekti deb etirof etiladigan tovarlar berilgan (khizmatlar ko’rsatilgan) taqdirda, soliq bazasi soliq to’lovchi tomonidan ushbu bobga muvofiq aniqlanadi.

248-modda. Soliq bazasini aniqlash tartibi

Agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq bazasi ushbu Kodeksning 176-moddasi talablarini hisobga olgan holda, aksiz solig’ini (aksiz to’lanadigan tovarlar, khizmatlar uchun) hisobga olib, unga soliqni kiritmagan holda, bitim taraflari tomonidan qo’llanilgan narkhdan (tarifdan) kelib chiqqan holda realizasiya qilinadigan tovarlarning (khizmatlarning) qiymati sifatida aniqlanadi.

Kharidorlarga realizasiya qilish bo’yicha aylanmani amalga oshirish sanasida chegirmalar (boshqa tijorat bonuslari) bergan soliq to’lovchi soliq bazasini bunday chegirmalar (tijorat bonuslari) chegirib tashlangan holdagi narkhdan (tarifdan) kelib chiqqan holda aniqlaydi.

Soliq bazasi quyidagi hollarda tovarlarning (khizmatlarning) O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan tartibga muvofiq aniqlanadigan bozor qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi:

1) tovarlarni (khizmatlarni) boshqa tovarlarga (khizmatlarga) ayirboshlab realizasiya qilishda;

2) agar ushbu Kodeksning 239-moddasi birinchi qismi 2-bandida yoki ikkinchi qismining 2-bandida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, tovarlarni (khizmatlarni) bepul berishda (ko’rsatishda);

3) yuridik shakhsning mol-mulkidan ushbu Kodeksning 239-moddasi to’rtinchi qismi 6-bandiga muvofiq shakhsiy maqsadlarda foydalanishda.

Agar bitimning narkhi tovarlarning (khizmatlarning) bozor qiymatidan past yoki yuqori bo’lsa, soliq organlari soliq bazasiga tuzatish kiritishga haqli. Soliq to’lovchi bunday qaror yuzasidan bitimning narkhi bozor narkhlariga muvofiqligini va soliq to’lashdan bo’yin tovlashga qaratilmaganligining asoslarini taqdim etish yo’li bilan nizolashishga haqli.

O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirilgan (import qilingan) tovarlarni realizasiya qilish chog’ida soliq bazasi ushbu tovarlarni olib kirish (import qilish) chog’ida byudjetga haqiqatda to’langan soliq hisoblab chiqarilgan qiymatdan past bo’lishi mumkin emas.

Qaytarib berish sharti bilan qayta ishlashga berilgan khom ashyo va materiallardan tovarlar ishlab chiqarish bo’yicha khizmatlar realizasiya qilingan taqdirda, soliq bazasi ularni qayta ishlashga doir khizmatlarning qiymati asosida, unga soliqni kiritmagan holda, aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha esa ularni qayta ishlashga doir khizmatlarning qiymati asosida, ushbu Kodeksga muvofiq hisoblab chiqarilgan aksiz solig’i hisobga olingan holda aniqlanadi.

Obektlarni qurishda, shu jumladan obektlarni foydalanish uchun tayyor qilib qurishda, qurilish-montaj, tamirlash-qurilish, ishga tushirish-sozlash, loyiha-qidiruv va ilmiy ishlarni, shuningdek uzoq tekhnologik (bir hisobot davridan ortiq) davriylikdagi boshqa uzoq muddatli shartnomalarni bajarishda soliq bazasi har bir kalendar oyning okhirida haqiqatda bajarilgan ishlar hajmining ushbu Kodeksning 303-moddasiga muvofiq soliq bazasi kiritilmagan holda aniqlanadigan qiymati asosida aniqlanadi. Agar shartnomaga binoan bu ishlarni materiallar bilan taminlash majburiyati buyurtmachining zimmasida bo’lsa, ushbu materiallarga bo’lgan mulk huquqi buyurtmachining o’zida saqlanib qolgan taqdirda, soliq bazasi bajarilgan hamda tasdiqlangan ishlarning qiymatidan kelib chiqqan va buyurtmachi materiallarining qiymatini soliq bazasiga kiritmagan holda aniqlanadi.

Jismoniy shakhslarga mehnat haqi hisobiga yoki dividendlar to’lovlari hisobiga tovarlar berilganda (khizmatlar ko’rsatilganda), shuningdek ushbu Kodeksning 239-moddasi to’rtinchi qismi 3-bandida belgilangan hollarda soliq bazasi tovarlarning (khizmatlarning) ushbu moddaning birinchi qismiga muvofiq aniqlanadigan qiymatidan kelib chiqqan va soliqni hisobga olgan holda aniqlanadi.

Erkin bojkhona hududining bojkhona rejimiga soliq to’lamasdan joylashtirilgan tovar yo’qotilganda soliq bazasi ushbu Kodeksning 254-moddasi birinchi qismiga muvofiq aniqlanadi.

Tovarlarni (khizmatlarni) olishga bo’lgan huquqni beruvchi vaucherni realizasiya qilish chog’ida vaucherning soliq hisobga olingan holdagi qiymati soliq bazasi bo’ladi.

Olib sotish uchun jismoniy shakhslardan olingan avtomobillar va uy-joy ko’chmas mulk obektlari realizasiya qilingan taqdirda, soliq bazasi soliq summasini o’z ichiga oladigan, realizasiya qilish narkhi va sotib olish qiymati o’rtasidagi ijobiy farq sifatida aniqlanadi.

Foyda solig’ini hisoblab chiqarishda ushbu Kodeksning 317-moddasiga muvofiq kharajatlari chegirilmaydigan soliq to’lovchining o’z ehtiyojlari uchun o’zi ishlab chiqargan tovarlardan foydalanilganda (o’z kuchi bilan khizmatlar ko’rsatilganda), soliq bazasi ushbu tovarlarning (khizmatlarning) bunday soliq to’lovchi tomonidan o’tgan 90 kun davomida realizasiya qilingan aynan shunday (ular mavjud bo’lmaganda shunga o’khshash) tovarlarning (khizmatlarning) o’rtacha o’lchangan narkhidan kelib chiqqan holda hisoblab chiqarilgan qiymati sifatida, ko’rsatilgan davrda bunday realizasiya mavjud bo’lmaganda esa aksizlar hisobga olingan (aksizosti tovarlar uchun) va soliq qo’shilmagan bozor narkhlaridan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Ushbu bo’limga muvofiq realizasiya qilishga doir aylanmalari soliq solinmaydigan aylanmalar bo’lgan chiptalar, abonementlar, yo’llanmalar (joysiz davolanish uchun berilgan hujjatlar) va khizmatlarni olish huquqini beruvchi boshqa hujjatlar realizasiya qilingan taqdirda, soliq bazasi soliq summasini o’z ichiga oladigan, realizasiya qilish narkhi va ularni sotib olish narkhi o’rtasidagi ijobiy farq sifatida aniqlanadi.

Soliq bazasini aniqlashning boshqa shartlar va holatlarni hisobga oladigan o’ziga khos khususiyatlari ushbu Kodeksning 249 — 256-moddalarida belgilanadi.

249-modda. Moliyaviy ijara (lizing) shartnomalari bo’yicha operasiyalar amalga oshirilganda soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

Mol-mulk moliyaviy ijaraga (lizingga) berilgan taqdirda, ijaraga beruvchining (lizingga beruvchining) soliq bazasi barcha davriy ijara (lizing) to’lovlari summasi (shu jumladan, qaytarib sotib olish summasi, agar shartnomada shunday summa nazarda tutilgan bo’lsa) sifatida, ijaraga beruvchining (lizingga beruvchining) foiz hisobidagi daromadi chegirib tashlangan va soliq hisobga olinmagan holda aniqlanadi.

Ijaraga oluvchi (lizingga oluvchi) tomonidan moliyaviy ijara (lizing) shartnomasining shartlari bajarilmaganligi sababli moliyaviy ijara (lizing) obekti qaytarilgan taqdirda, soliq bazasi ijaraga oluvchi (lizingga oluvchi) tomonidan obekt qaytarilgan sanada bunday obekt uchun o’zi to’lamagan ijara (lizing) to’lovlarining summasi miqdorida foiz hisobidagi kharajat chegirib tashlangan va soliq hisobga olinmagan holda aniqlanadi.

Ushbu Kodeksning 246-moddasiga muvofiq soliq solishdan ozod etilgan, olib kirilgan tekhnologik asbob-uskunalar moliyaviy ijaraga (lizingga) berilganda soliq bazasi mazkur asbob-uskunalarni sotib olish narkhi va realizasiya qilish narkhi o’rtasidagi ijobiy farqdan kelib chiqib aniqlanadi.

250-modda. Vositachilik (topshiriq), transport ekspedisiyasi shartnomalari bo’yicha operasiyalar amalga oshirilganda soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

Komitentning (ishonch bildiruvchining) topshirig’iga ko’ra komitentga (ishonch bildiruvchiga) tegishli bo’lgan tovarlar realizasiya qilingan taqdirda, vositachilik (topshiriq) shartnomasining shartlariga muvofiq bo’lgan shartlar asosida vositachi (ishonchli vakil) tomonidan uchinchi shakhs bilan tuzilgan bitim bo’yicha komitent (ishonch bildiruvchi) bunday uchinchi shakhsga khizmatlar ko’rsatganda soliq bazasi quyidagicha aniqlanadi:

1) vositachining (ishonchli vakilning) soliq bazasi – uning soliqni o’z ichiga oladigan vositachilik haqi miqdorida;

2) komitentning (ishonch bildiruvchining) soliq bazasi – komitentning (ishonch bildiruvchining) topshirig’iga ko’ra vositachi (ishonchli vakil) tomonidan realizasiya qilingan tovarlarning qiymati, shuningdek soliqni kiritmagan holda vositachi (ishonchli vakil) tomonidan uchinchi shakhs bilan tuzilgan bitim bo’yicha komitent (ishonch bildiruvchi) bunday uchinchi shakhsga ko’rsatgan khizmatlarning qiymati miqdorida.

Soliq solishdan ozod etish soliq solishdan ozod etiladigan tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bilan bog’liq bo’lgan vositachilik (topshiriq), transport ekspedisiyasi shartnomalari asosida khizmatlar ko’rsatishga nisbatan tatbiq etilmaydi.

Vositachilik (topshiriq) shartnomasi shartlariga muvofiq bo’lgan shartlar asosida komitent (ishonch bildiruvchi) uchun uning topshirig’iga ko’ra olingan tovarlar vositachi (ishonchli vakil) tomonidan komitentga (ishonch bildiruvchiga) berilgan taqdirda, uchinchi shakhs tomonidan vositachi (ishonchli vakil) bilan tuzilgan bitim bo’yicha bunday uchinchi shakhs komitent (ishonch bildiruvchi) uchun khizmatlar ko’rsatganda vositachining (ishonchli vakilning) soliq bazasi uning soliqni o’z ichiga oladigan vositachilik haqi miqdorida aniqlanadi.

Transport ekspedisiyasi shartnomasida belgilangan, transport ekspedisiyasi shartnomasi bo’yicha mijoz bo’lgan taraf uchun tashuvchi va (yoki) boshqa etkazib beruvchilar tomonidan khizmatlar ko’rsatilgan taqdirda, ekspeditorning soliq bazasi transport ekspedisiyasi shartnomasida nazarda tutilgan, uning soliqni o’z ichiga oladigan haqi miqdorida aniqlanadi.

251-modda. Korkhona mol-mulk majmuasi sifatida realizasiya qilinganda soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

Korkhona mol-mulk majmuasi sifatida realizasiya qilinganda, soliq bazasi ushbu moddada belgilangan tartibda, uni realizasiya qilishning soliqni o’z ichiga oladigan narkhi miqdorida, ushbu korkhona mol-mulkining har bir soliq obekti bo’yicha alohida aniqlanadi.

Agar korkhonani realizasiya qilish narkhi uning tarkibiga kiradigan jami mol-mulkning balans qiymatidan past bo’lsa, korkhonani realizasiya qilish narkhining mazkur mol-mulkning balans qiymatiga nisbati sifatida aniqlanadigan tuzatish koeffisienti qo’llaniladi.

Agar korkhonani realizasiya qilish narkhi uning tarkibiga kiradigan jami mol-mulkning balans qiymatidan yuqori bo’lsa, korkhonani realizasiya qilishning debitorlik qarzi summasiga va qimmatli qog’ozlar qiymatiga kamaytirilgan narkhining realizasiya qilingan korkhona tarkibiga kiradigan mol-mulkning debitorlik qarzi summasiga va qimmatli qog’ozlarning qiymatiga kamaytirilgan balans qiymatiga nisbati sifatida aniqlanadigan tuzatish koeffisienti qo’llaniladi. Ushbu qismga muvofiq tuzatish koeffisientini hisob-kitob qilishda qimmatli qog’ozlarning qiymati, agar u faqat bozor qiymati bo’yicha qayta baholangan bo’lsa, chiqarib tashlanadi.

Mol-mulkning har bir turini realizasiya qilish narkhi uning balans qiymatining ushbu moddaning ikkinchi yoki uchinchi qismlarida nazarda tutilgan tartibda belgilanadigan tuzatish koeffisientiga ko’paytmasi sifatida aniqlanadi.

Ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan holatda, debitorlik qarzining summasiga doir tuzatish koeffisienti qo’llanilmaydi. Agar bunday holda qimmatli qog’ozlarning qiymati qayta baholangan bo’lsa, mazkur koeffisient ularning qiymatiga nisbatan ham qo’llanilmaydi.

Korkhona sotuvchisi tomonidan korkhona sotilgan narkhni ko’rsatgan holda jamlama hisobvaraq-faktura tuziladi.

Jamlama hisobvaraq-fakturada asosiy mablag’lar, nomoddiy aktivlar, ishlab chiqarish uchun mo’ljallangan va ishlab chiqarish uchun mo’ljallanmagan mol-mulkning boshqa turlari, debitorlik qarzining summalari, qimmatli qog’ozlarning qiymati hamda balans aktivlarining boshqa pozisiyalari mustaqil pozisiyalarga ajratiladi. Jamlama hisobvaraq-fakturaga inventarizasiya dalolatnomasi ilova qilinadi.

Jamlama hisobvaraq-fakturada har bir mol-mulk turining narkhi ushbu moddaning beshinchi qismida nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlar hisobga olingan holda balans qiymatining tuzatish koeffisientiga ko’paytmasiga teng deb qabul qilinadi.

Realizasiya qilinishiga soliq solinadigan mol-mulkning har bir turi bo’yicha tegishli ravishda soliq stavkasi va tegishli soliq summasi ko’rsatiladi.

252-modda. Transportda tashishni amalga oshirishda soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

Yo’lovchilarni, bagajni, yuklarni yoki pochtani temir yo’l, avtomobil, havo yoki daryo transportida tashishlar amalga oshirilganda soliq bazasi soliqni qo’shmagan holdagi tashish qiymati sifatida aniqlanadi.

Imtiyozli tariflar bo’yicha yo’l hujjatlari realizasiya qilinganda soliq bazasi ushbu imtiyozli tariflardan kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi.

Safar boshlanguniga qadar kharidorlarga ishlatilmagan yo’l hujjatlari uchun pullar qaytarilgan taqdirda, qaytarilishi lozim bo’lgan summaga soliqning barcha summasi kiritiladi.

Safar tugatilganligi sababli yo’l davomida yo’lovchilarga yo’l hujjatlari qaytarilgan taqdirda, qaytarilishi lozim bo’lgan summaga yo’lovchilar yurishi kerak bo’lgan qolgan masofaga tegishli miqdordagi soliq summasi kiritiladi. Bunday holda soliq bazasini aniqlashda yo’lovchilarga haqiqatda qaytarilgan summalar hisobga olinmaydi.

253-modda. Muddatli bitimlar bo’yicha tovarlar (khizmatlar) realizasiya qilinganda soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

Muddatli bitim deganda shartnomada belgilangan muddat tugagach bevosita ushbu shartnomada ko’rsatilgan narkh bo’yicha tovarlar etkazib berilishini (khizmatlar ko’rsatilishini) taqozo etadigan bitim tushuniladi.

Muddatli bitimlar bo’yicha tovarlar (khizmatlar) realizasiya qilinganda soliq bazasi ushbu tovarlarning (khizmatlarning) bevosita shartnomada ko’rsatilgan, lekin realizasiya qilingan sanadagi bozor narkhlaridan kelib chiqqan holda hisoblangan qiymatdan past bo’lmagan qiymati sifatida aniqlanadi.

Uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan hosila moliyaviy vositalar realizasiya qilinganda soliq bazasi asos aktivning bevosita shartnomada ko’rsatilgan, lekin realizasiya qilingan sanadagi bozor narkhlaridan kelib chiqqan holda hisoblangan qiymatdan past bo’lmagan qiymati sifatida aniqlanadi.

Uyushgan bozorda muomalada bo’lgan va asos aktiv etkazib berilishini nazarda tutuvchi hosila moliyaviy vositalarning asos aktivi realizasiya qilinganda, soliq bazasi, agar ushbu moddaning beshinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, asos aktivni realizasiya qilish amalga oshirilishi kerak bo’lgan hamda ushbu hosila moliyaviy vositani birja tasdiqlagan tasniflash shartlariga muvofiq belgilangan qiymat sifatida aniqlanadi.

Uyushgan bozorda muomalada bo’lgan va asos aktiv etkazib berilishini nazarda tutuvchi opsion kontraktlarning asos aktivi realizasiya qilingan taqdirda, soliq bazasi ushbu asos aktivni realizasiya qilish amalga oshirilishi kerak bo’lgan va hosila moliyaviy vositani birja tasdiqlagan tasniflash shartlariga muvofiq belgilangan qiymat sifatida, lekin realizasiya qilish sanasidagi bozor narkhlaridan kelib chiqqan holda hisoblab chiqarilganidan past bo’lmagan qiymatda aniqlanadi.

Ushbu bo’limni qo’llash maqsadida opsion kontrakt (opsion) deganda bir taraf (opsion kharidori) boshqa tarafdan (opsionni sotuvchidan) oldindan belgilangan narkh bo’yicha asos aktivning muayyan sonini sotib olish («koll» opsioni) yoki sotish («put» opsioni) huquqini oladigan bitim tushuniladi.

Ushbu moddaning ikkinchi — beshinchi qismlarini qo’llash maqsadida tovarning, khizmatning yoki asos aktivning narkhi aksizlar hisobga olingan (aksiz to’lanadigan tovarlar uchun) va soliq hisobga olinmagan holda aniqlanadi.

Tovarlarning, khizmatlarning yoki asos aktivning bozor qiymati — ushbu Kodeksning VI bo’limiga muvofiq, ularni realizasiya qilish sanasi esa ushbu Kodeksning 242-moddasiga muvofiq aniqlanadi.

Ushbu bo’limni qo’llash maqsadida uyushgan bozorda muomalada bo’lgan hosila moliyaviy vositaning tasniflanishi deganda hosila moliyaviy vositaning shartlarini belgilovchi birja hujjati tushuniladi.

254-modda. Tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishda soliq bazasini aniqlash tartibi

Tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishda soliq bazasi quyidagilarni qo’shgan holda hisoblab chiqarilgan ushbu tovarlarning qiymati sifatida aniqlanadi:

1) tovarlarning bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq aniqlanadigan bojkhona qiymatini;

2) tovarlar O’zbekiston Respublikasiga olib kirilayotganda to’lanishi lozim bo’lgan aksiz solig’i va bojkhona bojini.

O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududidan tashqarida qayta ishlash bojkhona tartib-taomiliga muvofiq O’zbekiston Respublikasi hududidan ilgari olib chiqilgan tovarlarning qayta ishlash mahsulotlari ushbu hududga olib kirilayotganda soliq bazasi bunday qayta ishlashning qiymati sifatida aniqlanadi.

Soliq bazasi O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kiriladigan bir nomdagi, turdagi va markadagi tovarlarning har bir guruhi bo’yicha alohida aniqlanadi.

Agar O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududiga olib kiriladigan tovarlarning bir turkumi tarkibida bir vaqtning o’zida ham aksiz to’lanadigan, ham aksiz to’lanmaydigan tovarlar mavjud bo’lsa, soliq bazasi mazkur tovarlarning har bir guruhiga nisbatan alohida aniqlanadi.

Agar O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududiga olib kiriladigan tovarlar turkumi tarkibida bojkhona hududidan tashqarida qayta ishlash bojkhona tartib-taomiliga muvofiq O’zbekiston Respublikasi hududidan ilgari olib chiqilgan tovarlarning qayta ishlash mahsulotlari mavjud bo’lsa, soliq bazasi khuddi shunday tartibda aniqlanadi.

255-modda. Tovarlar (khizmatlar) chet ellik shakhslar tomonidan realizasiya qilinganda soliq agentlari tomonidan soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

O’zbekiston Respublikasining hududi realizasiya qilish joyi bo’lgan tovarlar (khizmatlar) soliq to’lovchilar sifatida soliq organlarida hisobda turmagan chet ellik shakhslar tomonidan realizasiya qilingan taqdirda, soliq bazasi soliq agentlari tomonidan ushbu tovarlarni (khizmatlarni) aksizlar (aksiz to’lanadigan tovarlar uchun) va soliq hisobga olingan holda realizasiya qilishdan olingan daromadning summasi sifatida aniqlanadi.

Soliq agentlari deb ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan tovarlarning (khizmatlarning) kharidorlari (ularni oluvchilar) bo’lgan O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslari, yakka tartibdagi tadbirkorlar (ushbu moddaning to’rtinchi qismida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno), O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi chet el yuridik shakhslari etirof etiladi.

Agar ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan chet el yuridik shakhslari bilan hisob-kitoblarda O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslari, yakka tartibdagi tadbirkorlar yoki chet el yuridik shakhslarining doimiy muassasalari topshiriq, vositachilik shartnomalari yoki boshqa vositachilik shartnomalari asosida ishtirok etsa, bunday shakhslar soliq agentlari deb etirof etiladi. Mazkur hollarda soliq bazasi soliq to’lovchi tomonidan bunday tovarlarning aksizlar (aksiz to’lanadigan tovarlar uchun) va soliq hisobga olingan holdagi qiymati sifatida aniqlanadi.

Ushbu Kodeksning 282-moddasi birinchi qismida ko’rsatilgan chet el yuridik shakhslari realizasiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi deb etirof etiladigan elektron shakldagi khizmatlarni ko’rsatgan, shu jumladan O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslariga yoki O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi chet el yuridik shakhslariga topshiriq, vositachilik shartnomalari yoki shunga o’khshash shartnomalar asosida elektron shakldagi khizmatlar ko’rsatgan taqdirda, bunday khizmatlarning mazkur kharidorlari soliq agentlari deb etirof etiladi.

O’zbekiston Respublikasi hududida tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishga doir har bir operasiya amalga oshirilganda soliq bazasi ushbu bo’limning qoidalari hisobga olingan holda alohida aniqlanadi.

Ushbu moddaga muvofiq soliq agentlari deb etirof etiladigan shakhslar tegishli soliq summasini hisoblab chiqarishi, soliq to’lovchidan, u soliq to’lovchi ekanligidan yoki soliq to’lovchi emasligidan qati nazar, uni ushlab qolishi va byudjetga o’tkazishi shart.

Agar kontraktlarning shartlariga muvofiq khizmatlar chet ellik shakhslar tomonidan soliqni hisobga olmasdan taqdim etilsa, ushbu khizmatlar bo’yicha soliq bazasi soliq agentlari tomonidan ko’rsatilgan khizmatlarning qiymatidan kelib chiqqan holda, soliqni hisobga olmasdan aniqlanadi. Bunday holda soliq agenti tegishli soliq summasini mustaqil tarzda hisoblab chiqarishi va byudjetga o’tkazishi shart.

Ushbu moddaning qoidalari mazkur Kodeksning 243 — 245-moddalarida ko’rsatilgan tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishda qo’llanilmaydi.

Ushbu moddaga muvofiq soliqning to’langanligini tasdiqlovchi to’lov hujjati ushbu Kodeksning 37-bobiga muvofiq to’langan soliq summasini hisobga kiritish huquqini beradi.

256-modda. Davlat mol-mulki bilan operasiyalar amalga oshirilganda soliq agentlari tomonidan soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

O’zbekiston Respublikasi hududida davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari tomonidan davlat mol-mulki ijaraga berilganda, davlat mulkini ijaraga berish bo’yicha vakolatli organ soliq agenti deb etirof etiladi. Bunday hollarda soliq bazasi bunday mol-mulkning soliq hisobga olingan holdagi ijara shartnomasida belgilangan ijara to’lovi miqdorida soliq agenti tomonidan aniqlanadi.

O’zbekiston Respublikasi hududida davlat mol-mulki realizasiya qilinganda (berilganda) soliq bazasi soliq agenti tomonidan aniqlanadi. Bunday hollarda ushbu mol-mulkning kharidorlari (uni oluvchilar) soliq agenti deb etirof etiladi, bundan yakka tartibdagi tadbirkor bo’lmagan jismoniy shakhslar mustasno. Bunday hollarda soliq bazasi sotib olinayotgan (olinayotgan) davlat mol-mulkining soliq hisobga olinmasdan shartnomada belgilangan qiymati miqdorida soliq agenti tomonidan aniqlanadi.

O’zbekiston Respublikasi hududida musodara qilingan mol-mulk, sudning qaroriga binoan realizasiya qilinadigan mol-mulk, egasiz qimmatliklar, khazinalar va sotib olingan qimmatliklar, shuningdek meros olish huquqi asosida davlatga o’tkazilgan qimmatliklar realizasiya qilingan taqdirda, soliq bazasi ushbu mol-mulkni (qimmatliklarni) aksiz solig’ini (aksiz to’lanadigan tovarlar uchun) va soliqni hisobga olgan holda realizasiya qilishdan olingan daromad summasi sifatida soliq agenti tomonidan aniqlanadi. Bunday hollarda ushbu mol-mulkni realizasiya qilishni amalga oshirishga vakolatli bo’lgan organ, tashkilot yoki yakka tartibdagi tadbirkor soliq agenti deb etirof etiladi.

Soliq bazasi ushbu moddada nazarda tutilgan har bir operasiyani amalga oshirish chog’ida soliq agentlari tomonidan alohida aniqlanadi.

Ushbu moddaga muvofiq soliq agenti deb etirof etiladigan shakhslar soliq to’lovchidan tegishli soliq summasini, u soliq to’lovchi ekanligidan yoki soliq to’lovchi emasligidan qati nazar, hisoblab chiqarishi, ushlab qolishi va byudjetga to’lashi shart.

Ushbu moddaga muvofiq soliq to’langanligini tasdiqlovchi to’lov hujjati kharidorga to’langan soliq summasini ushbu Kodeksning 37-bobiga muvofiq hisobga olish huquqini beradi.

257-modda. Soliq bazasiga tuzatish kiritish

Soliq to’lovchida soliq bazasiga tuzatish kiritish quyidagi hollarda amalga oshiriladi:

1) tovarlar to’liq yoki qisman qaytarilganda;

2) ko’rsatilgan khizmatlardan voz kechilganda;

3) bitim shartlari o’zgarganda, shu jumladan jo’natilgan tovarlarning, ko’rsatilgan khizmatlarning narkhi va (yoki) soni (hajmi) o’zgarganda;

4) tovarlarni (khizmatlarni) sotuvchi tomonidan chegirmalar berilganda. Ushbu bandda nazarda tutilgan tuzatish kiritish, agar siylovlar berish shartlari shartnoma shartlarida yoki soliq to’lovchining narkh (tarif) siyosatida nazarda tutilgan bo’lsa, ilgari amalga oshirilgan tovarlarni (khizmatlarni) etkazib berish bo’yicha soliq bazasini kamaytiradi. Bunday shartlar tovarlar etkazib berish (khizmatlar ko’rsatish) shartnomasining muayyan shartlarini kharidor tomonidan bajarishni, shu jumladan tovarlarning (khizmatlarning) muayyan hajmini olishni va muddatidan oldin haq to’lashni nazarda tutishi mumkin.

Soliq bazasiga uni kamaytirish yoki ko’paytirish tarafga tuzatish kiritish bir yillik muddat doirasida, kafolat muddati belgilangan tovarlar (khizmatlar) bo’yicha esa kafolat muddati doirasida amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchida soliq bazasiga tuzatish kiritish tovarlarga (khizmatlarga) haq to’lash bo’yicha majburiyat ushbu Kodeksning 313-moddasiga muvofiq umid qilib bo’lmaydigan qarzdorlik deb etirof etilganda va uni hisobdan chiqarish lozim bo’lgan hollarda ham amalga oshiriladi. Bunday holda tuzatish kiritish tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilanadi.

Soliq bazasiga tuzatish kiritish (salbiy yoki ijobiy) qo’shimcha hisobvaraq-faktura yoki ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan holatlar yuzaga kelganligini tasdiqlovchi boshqa hujjatlar asosida va ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan hollar ro’y bergan soliq davrida amalga oshiriladi.

Soliq bazasi khatolarni tuzatish natijasida o’zgartirilgan taqdirda, shuningdek ilgari yozib berilgan hisobvaraq-fakturaga o’zgartish va (yoki) qo’shimchalar kiritish zarur bo’lganda ushbu moddaning qoidalari qo’llanilmaydi. Bunday holda ilgari yozib berilgan hisobvaraq-faktura bekor qilinadi va uning o’rniga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tuzatilgan hisobvaraq-faktura rasmiylashtiriladi.

Tovarlarni (khizmatlarni) etkazib beruvchi tomonidan soliq bazasiga tuzatish kiritish amalga oshirilayotganda, kharidor etkazib beruvchi tomonidan rasmiylashtirilgan qo’shimcha hisobvaraq-faktura asosida ilgari o’zi hisobga olish uchun qabul qilgan soliq summasiga tegishli tarzda tuzatish kiritadi (ko’paytiradi yoki kamaytiradi).

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.03.00 Qo’shimcha qiymat solig’i / 07.10.03.03 Qo’shimcha qiymat solig’i stavkalari]

35-bob. Soliq stavkalari. Soliq davri

258-modda. Soliq stavkalari

Agar ushbu Kodeksning 36-bobida boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliq stavkasi 15 foiz miqdorida belgilanadi.

Ushbu Kodeksning 36-bobida nazarda tutilgan hollarda soliq stavkasi 0 foiz miqdorida belgilanadi.

259-modda. Soliq davri

Ushbu Kodeksning 39-bobida boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, bir oy soliq davridir.

Oldingi tahrirga qarang.

Tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanmasi oyiga bir milliard so’mdan oshmaydigan soliq to’lovchilar uchun soliq davri chorak hisoblanadi.

(259-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan ikkinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

36-bob. Nol darajali stavka bo’yicha soliq solinadigan aylanma

260-modda. Eksport operasiyalariga va ularga tenglashtirilgan operasiyalarga soliq solish

Nol darajali stavka bo’yicha soliq solish quyidagilar realizasiya qilinganda amalga oshiriladi:

1) O’zbekiston Respublikasi hududidan eksport bojkhona tartib-taomiliga olib chiqilgan tovarlar;

2) ilgari O’zbekiston Respublikasi bojkhona hududida qayta ishlash bojkhona tartib-taomiliga joylashtirilgan, O’zbekiston Respublikasi hududidan olib chiqilgan tovarlar va (yoki) O’zbekiston Respublikasi hududidan bojkhona hududida qayta ishlash bojkhona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlarni qayta ishlash natijasida olingan (hosil bo’lgan) tovarlar (qayta ishlash mahsulotlari, chiqindilar va (yoki) qoldiqlar);

3) O’zbekiston Respublikasi hududidan olib chiqilgan g’amlab qo’yilgan narsalar. Ushbu modda maqsadida havo kemalaridan risoladagidek foydalanilishini taminlash uchun zarur bo’lgan yoqilg’i va yonilg’i-moylash materiallari g’amlab qo’yilgan narsalar deb etirof etiladi;

4) chet eldan keltirilgan tovarlarni tashish chog’ida bojkhona tranziti bojkhona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlarni bevosita O’zbekiston Respublikasi hududiga etib kelish joyidagi bojkhona organidan O’zbekiston Respublikasi hududidan chiqib ketish joyidagi bojkhona organigacha tashish yokhud transportda tashish bilan bevosita bog’liq bo’lgan khizmatlar;

5) khalqaro tashishlar bilan bevosita bog’liq bo’lgan khizmatlar.

Nol darajali stavkani ayrim hollarda qo’llashning o’ziga khos khususiyatlari ushbu Kodeksning 264-moddasida belgilangan.

Nol darajali stavkani qo’llash huquqini tasdiqlovchi hujjatlar soliq hisoboti bilan birga taqdim etiladi.

261-modda. Eksport operasiyalarini tasdiqlash

Tovarlar eksport qilinganligini tasdiqlovchi hujjatlar quyidagilardan iborat:

1) kontrakt (kontraktning belgilangan tartibda tasdiqlangan ko’chirma nuskhasi);

2) tovarlarni chiqarishni amalga oshiruvchi bojkhona organining tovarlarni O’zbekiston Respublikasi bojkhona hududidan olib chiqish uchun belgisi qo’yilgan bojkhona yuk deklarasiyasi;

3) O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududidan o’tkazish punktida joylashgan bojkhona organining tovarlar belgilangan mamlakatga jo’natilganligini tasdiqlovchi belgisi qo’yilgan, tovarga ilova qilinadigan hujjatlar.

Tovarlar eksportga vositachi (ishonchli vakil) orqali vositachilik (topshiriq) shartnomasi bo’yicha realizasiya qilinganda eksportni tasdiqlash uchun komitent (ishonch bildiruvchi) tomonidan qo’shimcha tarzda soliq to’lovchining vositachi yoki ishonchli vakil bilan tuzilgan vositachilik shartnomasi yoki topshiriq shartnomasi (shartnomaning ko’chirma nuskhasi) taqdim etiladi.

Tovarlar eksport qilinganligini tasdiqlash uchun amalga oshirilayotgan faoliyatning turiga qarab boshqa hujjatlar taqdim etilishi mumkin. Soliq to’lovchining amalga oshiriladigan faoliyat turiga qarab nol soliq stavkasini qo’llash huquqini tasdiqlash uchun zarur bo’lgan hujjatlar ro’ykhati hamda ularni taqdim etish tartibi O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilanadi.

262-modda. O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududida tovarlarni qayta ishlash bo’yicha khizmatlarga soliq solish

Bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududida qayta ishlash bojkhona rejimiga joylashtirilgan tovarlarni qayta ishlash bo’yicha khizmatlarga qayta ishlash mahsulotlarini O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududidan tashqariga olib chiqish sharti bilan nol stavka bo’yicha soliq solinadi.

O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududida qayta ishlash bojkhona rejimiga joylashtirilgan tovarlarni qayta ishlash bo’yicha khizmatlarga qayta ishlash mahsulotlarini keyinchalik bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq erkin muomalaga chiqarish rejimiga joylashtirgan holda ushbu Kodeksning 258-moddasi birinchi qismida belgilangan soliq stavkasi bo’yicha soliq solinishi lozim.

263-modda. Khalqaro tashishlar bilan bog’liq khizmatlarga soliq solish

Nol stavka bo’yicha soliq solish quyidagilarni realizasiya qilish chog’ida amalga oshiriladi:

1) tovarlarni khalqaro tashish bo’yicha khizmatlarni. Tovarlarni khalqaro tashish deganda tovarlarning jo’natish punkti yoki belgilangan punkti O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida joylashgan taqdirda tovarlarni havo kemalari, temir yo’l transporti va (yoki) avtotransport vositalari orqali tashish tushuniladi;

2) chet eldan keltirilgan tovarlarni tashish chog’ida bojkhona tranziti bojkhona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga etib kelish joyidagi bojkhona organidan to O’zbekiston Respublikasi hududidan chiqib ketish joyidagi bojkhona organigacha tashish yoki transportda tashish bilan bevosita bog’liq bo’lgan khizmatlarni;

3) tashishlar yagona khalqaro tashish hujjatlari asosida rasmiylashtirilgan taqdirda, basharti yo’lovchilarni, pochtani va bagajni jo’natish punkti yoki belgilangan punkti O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida joylashgan bo’lsa, yo’lovchilarni, pochtani va bagajni tashish bo’yicha khizmatlarni;

4) O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga eksport qilinadigan tovarlarni tashish yoki transportda tashish, shuningdek O’zbekiston Respublikasi hududidagi qayta ishlash mahsulotlarini O’zbekiston Respublikasi hududidan olib chiqish bo’yicha O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslari bo’lgan tashuvchilar tomonidan ko’rsatiladigan khizmatlarni. Ushbu bandning qoidalari, basharti tashish hujjatlarida bojkhona organlarining belgilari qo’yilgan bo’lsa, qo’llaniladi;

5) havo kemalariga bevosita O’zbekiston Respublikasi aeroportlarida va O’zbekiston Respublikasining havo hududida ko’rsatiladigan khizmatlarni, shu jumladan aeronavigasiya khizmatini.

264-modda. Ayrim hollarda nol darajali stavkaning qo’llanilishi

Tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish aylanmasi to’langan soliqni qoplash (qaytarish) yo’li bilan nol darajali stavkasi bo’yicha tortiladi, agar ushbu tovarlar (khizmatlar) quyidagicha olinsa:

1) chet el diplomatik vakolatkhonalarining va ularga tenglashtirilgan vakolatkhonalarning rasmiy foydalanishi uchun, shuningdek ushbu vakolatkhonalar diplomatik va mamuriy-tekhnik khodimlarining (shu jumladan ular bilan birga yashaydigan oila azolarining) shakhsiy foydalanishi uchun;

2) Mahsulot taqsimotiga oid bitim doirasida tovarlarni (khizmatlarni) sotib olayotgan soliq to’lovchilar tomonidan, agar bitimda nol darajali stavka qo’llanilishi nazarda tutilgan bo’lsa.

Agar tegishli chet davlatning qonun hujjatlarida O’zbekiston Respublikasining diplomatik vakolatkhonalariga va ularga tenglashtirilgan vakolatkhonalarga, ushbu vakolatkhonalarning diplomatik hamda mamuriy-tekhnik khodimlariga (shu jumladan ular bilan birga yashaydigan oila azolariga) nisbatan khuddi shunday tartib belgilangan bo’lsa yokhud bunday norma O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasida nazarda tutilgan bo’lsa, nol darajali stavkani qo’llash ushbu moddaning birinchi qismi 1-bandiga muvofiq amalga oshiriladi.

Suv taminoti, kanalizasiya, sanitariya jihatdan tozalash, issiqlik taminoti bo’yicha aholiga ko’rsatiladigan khizmatlarni realizasiya qilishga doir aylanmaga, shu jumladan bunday khizmatlarni uy-joy mulkdorlari shirkatlari tomonidan aholi nomidan, shuningdek idoraviy uy-joy fondi uylarida yashayotgan aholi uchun O’zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligining va O’zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasining bo’linmalari tomonidan olishga, nol darajali stavka bo’yicha soliq solinadi.

Nol darajali stavka qimmatbaho metallarni ishlab chiqaruvchilar tomonidan qimmatbaho metallarni olish bo’yicha vakolatli organga realizasiya qilinadigan bunday metallarga nisbatan qo’llaniladi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.03.00 Qo’shimcha qiymat solig’i / 07.10.03.04 Qo’shimcha qiymat solig’ini hisoblab chiqarish va to’lash tartibi]

37-bob. Soliqni hisoblab chiqarish va to’lash tartibi.
Soliq hisobotini taqdim etish tartibi.

265-modda. Soliqni hisoblab chiqarish tartibi

Ushbu Kodeksning 247 — 257-moddalariga muvofiq soliq bazasini aniqlashda soliq summasi soliq bazasining soliq stavkasiga muvofiq bo’lgan foizli ulushi sifatida hisoblab chiqariladi.

Soliq summasi tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishga doir operasiyalarning soliq bazasidan, tegishli soliq davriga taalluqli bo’lgan aylanmalarni amalga oshirish sanasidan kelib chiqqan holda, tegishli soliq davrida soliq bazasini ko’paytiradigan yoki kamaytiradigan barcha o’zgartishlar hisobga olingan holda har bir soliq davrining yakunlariga ko’ra hisoblab chiqariladi.

Tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishda soliqning umumiy summasi ushbu Kodeksning 254-moddasiga muvofiq hisoblab chiqarilgan soliq bazasining soliq stavkasiga mos keladigan foizli ulushi sifatida hisoblab chiqariladi.

Agar ushbu Kodeksning 254-moddasi to’rtinchi qismida belgilangan talablarga muvofiq soliq bazasi O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kiriladigan tovarlarning har bir guruhi bo’yicha alohida aniqlansa, soliq summasi mazkur soliq bazalarining har biri bo’yicha alohida hisoblab chiqariladi. Bunda soliqning umumiy summasi bunday soliq bazalarining har biri bo’yicha alohida hisoblab chiqarilgan soliq summalarini qo’shish orqali hisoblab chiqariladi.

266-modda. To’langan soliq summalarini hisobga olish

Byudjetga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasini aniqlashda, agar ushbu Kodeksning 267-moddasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchi haqiqatda olingan tovarlar (khizmatlar) bo’yicha to’langan (to’lanishi lozim bo’lgan) soliq summasini hisobga olish orqali ushbu Kodeksning 265-moddasiga muvofiq hisoblab chiqarilgan soliqning umumiy summasini kamaytirishga, quyidagi shartlarni bir vaqtda bajargan taqdirda, haqli bo’ladi:

1) soliq to’lovchining tovarlarni ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish (khizmat ko’rsatish) bilan bog’liq faoliyatini amalga oshirish chog’ida tovarlardan (khizmatlardan), foydalanilganda realizasiya qilish bo’yicha aylanmasiga soliq solinishi, shu jumladan nol stavka bo’yicha soliq solinishi lozim bo’lganda;

2) olingan tovarlarga (khizmatlarga) soliq to’lovchi tomonidan hisobvaraq-faktura yoki etkazib beruvchi tomonidan taqdim etilgan soliq summasi alohida ajratib ko’rsatilgan boshqa hujjat olinganda hamda tovarlarni (khizmatlarni) etkazib beruvchi soliq to’lovchi sifatida ro’ykhatdan o’tkazilganda;

3) tovarlar olib kirilgan (import qilingan) taqdirda soliq byudjetga to’langanda;

4) ushbu Kodeksning 255 va 256-moddalarida nazarda tutilgan hollarda soliq byudjetga to’langanda;

5) nol darajali stavka bo’yicha soliq solinadigan tovarlar eksportida chet ellik sotib oluvchi (to’lovchi) tomonidan eksport qilinayotgan tovarlar uchun haq to’langanligini tasdiqlovchi bank hujjatidan ko’chirma mavjud bo’lsa.

Nol darajali stavka bo’yicha soliq solinadigan tovarlarni eksportga realizasiya qilish aylanmasi maqsadida foydalaniladigan, haqiqatda olingan tovarlar (ishlar, khizmatlar) bo’yicha to’lanishi lozim bo’lgan (to’langan) soliq tovarlar eksportidan soliq to’lovchining O’zbekiston Respublikasidagi bank hisobvarag’iga kelib tushgan valyuta tushumining ulushida hisobga olinadi.

Nol darajali stavka bo’yicha tortiladigan tovarlar eksporti vositachilik, topshiriq shartnomasi bo’yicha vositachi, ishonchli vakil orqali amalga oshirilgan taqdirda, soliq vositachining, ishonchli vakilning yoki soliq to’lovchining hisobvarag’iga kelib tushgan valyuta tushumining summasi ulushida hisobga olinadi.

O’zbekiston Respublikasi hududi realizasiya qilish joyi deb etirof etilmaydigan khizmatlarni ko’rsatuvchi yakka tartibdagi tadbirkorlar va O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslari ushbu bobda belgilangan tartibda haqiqatda olingan tovarlar bo’yicha to’langan (to’lanishi lozim bo’lgan) soliq summasini hisobga olish huquqiga ega. Bunda ushbu bobni qo’llash maqsadida bunday khizmatlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanmadan olinadigan soliq solinadigan aylanmaga tenglashtiriladi.

Soliq to’lovchi tomonidan asosiy vositalar (shu jumladan o’rnatiladigan asbob-uskunalar), nomoddiy aktivlar va ko’chmas mulk obektlari, shu jumladan qurilishi tugallanmagan obektlar sotib olinganda, shuningdek kelgusida o’z asosiy vositalari sifatida foydalanish uchun mo’ljallangan aktivlarni yaratish uchun tovarlar (khizmatlar) sotib olinganda sotuvchi tomonidan soliq to’lovchiga taqdim etilgan soliq summasini hisobga olish to’liq hajmda amalga oshiriladi. Soliq to’lovchi O’zbekiston Respublikasi hududiga bunday tovarlarni olib kirish chog’ida ushbu soliq to’lovchi tomonidan to’langan soliq summasini hisobga olish khuddi shunday tartibda amalga oshiriladi.

Mol-mulk ustav fondiga (ustav kapitaliga) hissa sifatida olingan taqdirda, oluvchi mol-mulkni ustav fondiga (ustav kapitaliga) berish chog’ida ishtirokchi tomonidan to’langan soliq summasini hisobga olish huquqiga ega. Ustav fondiga (ustav kapitaliga) hissa sifatida olingan asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar va ko’chmas mol-mulk obektlari, shu jumladan qurilishi tugallanmagan obektlar bo’yicha ishtirokchi ularni berish chog’ida to’lagan soliq ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan tartibda berilgan aktivlarni oluvchi soliq to’lovchida hisobga olinadi.

Soliq to’lovchi bo’lmagan shakhs soliq to’lovchi sifatida ushbu Kodeksning 237-moddasiga muvofiq makhsus ro’ykhatga olish hisobiga qo’yilganda, shuningdek soliq to’lashdan ozod etish bekor qilingan taqdirda soliq to’lovchi makhsus ro’ykhatga olish hisobiga qo’yish (ozod qilishni bekor qilish) sanasida o’z balansida mavjud bo’lgan tovar-moddiy zakhiralar qoldiqlarining va uzoq muddatli aktivlarning balans qiymatida hisobga olingan soliq summasini ushbu moddaning birinchi qismida belgilangan shartlarga rioya etilgan taqdirda, hisobga olish huquqiga ega.

Ushbu moddaning beshinchi qismiga muvofiq hisobga olinadigan soliq summasi:

tovar-moddiy zakhiralarning qoldiqlari bo’yicha — shakhs ro’ykhatdan o’tkazish hisobiga qo’yilgan sanadan oldingi so’nggi o’n ikki oy ichida olingan, soliq to’lovchida uni ro’ykhatdan o’tkazish hisobiga qo’yish (ozod etishni bekor qilish) sanasida mavjud bo’lgan tovar-moddiy zakhiralar qoldig’iga to’g’ri keladigan tovarlarning (khizmatlarning) haqiqiy qiymati bo’yicha;

uzoq muddatli aktivlar bo’yicha — mazkur obektlarning shakhs soliq bo’yicha ro’ykhatdan o’tkazish hisobiga qo’yilgan (ozod etish bekor qilingan) sanadagi qayta baholanishi hisobga olinmagan, soliqning tegishli summasini o’z ichiga olgan balans (qoldiq) qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Agar soliq to’lovchi sifatida hisobda turmaydigan chet el yuridik shakhsi komitent (ishonch bildiruvchi) bo’lsa, tovar tegishli vositachilik (topshiriq) shartnomasiga muvofiq shartlar asosida vositachi (ishonchli vakil) tomonidan realizasiya qilingan taqdirda, ushbu tovar O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirilganda to’langan soliq summasi tegishli soliq davrida vositachi (ishonchli vakil) tomonidan realizasiya qilingan tovarlar ulushiga to’g’ri keladigan ulushda vositachi (ishonchli vakil) tomonidan hisobga olish uchun qabul qilinadi.

O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhsi yoki yakka tartibdagi tadbirkor bo’lgan komitentning (ishonch bildiruvchining) topshirig’iga ko’ra olingan tovar O’zbekiston Respublikasi hududiga vositachi (ishonchli vakil) tomonidan olib kirilgan taqdirda, import qilingan tovarning bojkhona rasmiylashtiruvi chog’ida vositachi (ishonchli vakil) tomonidan to’langan soliq komitentda (ishonch bildiruvchida) hisobga olinishi lozim.

Transport ekspedisiyasi shartnomasi bo’yicha majburiyatlarni bajarish chog’ida ekspeditor tomonidan tashuvchidan va (yoki) boshqa etkazib beruvchilardan olingan khizmatlarga doir soliq summasi bunday shartnoma bo’yicha ekspeditorning mijozi bo’lgan tarafda hisobga olinadi.

Sotuvchilar tomonidan O’zbekiston Respublikasining soliq to’lovchisi bo’lmagan chet ellik shakhsga ushbu chet ellik shakhs tomonidan O’zbekiston Respublikasida tovarlarni (khizmatlarni) olish chog’ida taqdim etilgan yoki ushbu chet ellik shakhslar tovarlarni ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish maqsadlari uchun O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishi chog’ida ular tomonidan to’langan soliq summalari hisobga olinishi lozim. Soliqning mazkur summalari ushbu Kodeksning 255-moddasiga muvofiq soliq agenti tomonidan ushbu chet ellik shakhsning daromadlaridan ushlab qolingan soliq byudjetga to’langanidan keyin, ushbu shakhs olgan (olib kirgan) tovarlardan (khizmatlardan) faqat soliq agenti qiymatidan soliqni ushlab qolgan tovarlarni ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish maqsadida foydalanilgan qismi bo’yichagina hisobga olinishi yoki ushbu chet ellik shakhsga qaytarilishi lozim. Bunda soliqning mazkur summalari, basharti chet ellik shakhs ushbu Kodeksning 237-moddasiga muvofiq soliq to’lovchi sifatida makhsus ro’ykhatdan o’tkazish hisobiga qo’yilgan bo’lsa, hisobga olinishi yoki ushbu shakhsga qaytarilishi lozim.

Agar soliq to’lovchi realizasiya qilish bo’yicha aylanmasiga soliq solinishi lozim bo’lgan tovarlarni (khizmatlarni), shuningdek realizasiya qilish bo’yicha aylanmasi soliq solishdan ozod etiladigan tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilsa, hisobga olinishi lozim bo’lgan soliq summasi ushbu Kodeksning 268-moddasida belgilangan tartibda aniqlanadi.

Agar hisobga olish huquqi tovarlarni (khizmatlarni) olish bo’yicha qalbaki yoki ko’zbo’yamachilik uchun tuzilgan bitim natijasida vujudga kelganligiga oid dalillar mavjud bo’lsa, soliq organlari hisobga olishni bekor qilishni yoki unga tuzatishni amalga oshirishga haqli.

267-modda. Hisobga olinmaydigan soliq summasi

Tovarlarni (khizmatlarni) olish (olib kirish) chog’ida soliq to’lovchi tomonidan to’langan soliq summasi ushbu Kodeksning 266-moddasiga muvofiq quyidagi hollarda hisobga olinmaydi:

1) realizasiya qilish bo’yicha aylanmalari ushbu bo’limga muvofiq soliq solishdan ozod etilgan tovarlarni ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish (khizmatlar ko’rsatish) uchun mo’ljallangan asosiy vositalar, ko’chmas mulk obektlari va nomoddiy aktivlar sotib olinganda (olib kirilganda);

2) tovarlar (khizmatlar) ushbu qismning 1-bandida ko’rsatilgan asosiy vositalarni, ko’chmas mulk obektlarini qurish, modernizasiyalash, rekonstruksiya qilish, tekhnik jihatdan qayta jihozlash va tamirlash uchun sotib olinganda;

3) realizasiya qilish bo’yicha aylanmalari soliqdan ozod etilgan tovarlar (khizmatlar) ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish (khizmatlar ko’rsatish) uchun sotib olinganda;

4) tovarlar (khizmatlar) soliq to’lovchi bo’lmagan yuridik shakhslar yoki yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan sotib olinganda;

5) vakillik kharajatlari;

6) tovarlar (khizmatlar) bepul olinganda, bundan oluvchi ular bo’yicha soliq to’lagan hollar mustasno;

7) soliq to’lovchining shakhsiy ehtiyojlari uchun foydalanishga mo’ljallangan, ushbu Kodeksning 317-moddasiga muvofiq foyda solig’ini hisoblab chiqarishda kharajatlar chegirib tashlanmaydigan tovarlar (khizmatlar) sotib olinganda.

Soliq to’lovchi tovarlarni (khizmatlarni) sotib olish chog’ida to’lagan soliq summalari quyidagi tovarlarni (khizmatlarni) sotib olish yoki olib kirish chog’ida ham, agar bu tovarlarni (khizmatlarni) sotib olish amalga oshirilayotgan faoliyat turiga bog’liq bo’lmasa, hisobga olinmaydi:

1) engil avtomobillarni, motosikllarni, vertolyotlarni, motorli qayiqlarni, samolyotlarni, shuningdek motorli vositalarning boshqa turlarini va ular uchun yoqilg’ini;

2) alkogol va tamaki mahsulotlarini.

Ushbu Kodeksning 268 — 270-moddalarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, hisobga olinmaydigan soliq summasi sotib olingan tovarlarning (khizmatlarning) qiymatida hisobga olinadi.

268-modda. Soliq solishdan ozod etiladigan realizasiya qilish bo’yicha aylanma mavjud bo’lganda soliq summasini hisobga olish uchun qabul qilish tartibi

Agar soliq to’lovchi soliq solinadigan va soliq solishdan ozod etiladigan aylanmalarni amalga oshirsa, soliq solinadigan aylanmaga to’g’ri keladigan soliq summasi hisobga olish uchun qabul qilinadi.

Hisobga o’tkazilishi lozim bo’lgan soliq summasi soliq to’lovchining tanloviga ko’ra alohida-alohida usulda va (yoki) mutanosib usulda aniqlanadi.

Alohida-alohida usul bo’yicha soliq to’lovchi soliq solinadigan va soliq solishdan ozod etilgan aylanmalar uchun foydalaniladigan, olingan tovarlarning (khizmatlarning) hamda ular bo’yicha to’langan soliq summalarining alohida-alohida hisobini yuritadi. Bunda alohida-alohida hisobni yuritish imkoni bo’lmagan umumiy kharajatlar bo’yicha kharajatlarni ajratish mutanosib usulda amalga oshiriladi.

Mutanosib usul bo’yicha soliq to’lovchi tomonidan hisobga olish uchun qabul qilinadigan soliq summasi soliq solinadigan aylanma summasining tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish (soliqni hisobga olmasdan) bo’yicha aylanmaning umumiy summasidagi joriy kalendar yil ichida o’sib boruvchi yakun bilan aniqlanadigan solishtirma miqdoridan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Mutanosib usuldan foydalanish chog’ida hisobga olish uchun qabul qilinmagan soliq, shuningdek ushbu Kodeksning 269-moddasida nazarda tutilgan tartibda hisobga olinishi lozim bo’lgan soliq summasiga tuzatish kiritilgan hollarda hisobga olishga qabul qilinmagan soliq soliq to’lovchi tomonidan foyda solig’ini hisoblab chiqarish chog’ida chegirib tashlanadigan kharajatlar tarkibida hisobga olinadi.

Agar soliq solinadigan aylanmalarning ulushi joriy soliq davrida aylanma umumiy summasining 5 foizidan oshib ketmasa, soliq to’lovchi haqiqatda olingan tovarlar (khizmatlar bo’yicha), shu jumladan uzoq muddatli aktivlar bo’yicha to’langan (to’lanishi lozim bo’lgan) soliq summasini joriy soliq davrida olingan tovarlarning (khizmatlarning) qiymatiga to’liq kiritishga haqli.

269-modda. Hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summalariga tuzatish kiritish

Ilgari tovarlarni (khizmatlarni) olish chog’ida hisobga olish uchun qabul qilingan, olingan tovarlar (khizmatlar) bo’yicha soliq summasiga quyidagi hollarda tuzatish kiritilishi lozim:

1) tovarlardan (khizmatlardan) kelgusida soliq solishdan ozod etilgan aylanma uchun foydalanilganda;

2) ular buzilganda yokhud qonun hujjatlariga muvofiq vakolatli organ tomonidan, ular yo’qligida esa soliq to’lovchi tomonidan belgilangan tabiiy kamayish normalaridan ortiqcha yo’qotilgan taqdirda. Ushbu bandning qoidasi favqulodda holatlar (tabiiy ofat, yong’in, avariya, yo’l-transport hodisasi va boshqa shu kabi holatlar) munosabati bilan tovarlarning buzilishiga yokhud yo’qotilishiga nisbatan tatbiq etilmaydi;

3) etkazib beruvchi tomonidan taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda haqiqiy emas deb etirof etilganda;

4) soliq to’lovchi maqomini yo’qotganda (yoki soliq to’lashdan ozod qilinganda).

Sotib olingan tovarlar (khizmatlar) bo’yicha ushbu Kodeksning 267-moddasi birinchi qismi 1 — 4-bandlariga muvofiq ilgari hisobga olinmagan soliq summasi kelgusida ular soliq solinadigan aylanma uchun foydalanilgan hollarda tuzatiladi (hisobga olinadi).

Tuzatish kiritilishi lozim bo’lgan soliq summasi bunday tuzatishlarni amalga oshirishdan oldingi okhirgi o’n ikki oy ichida olingan tovarlarning (khizmatlarning) soliq summasi qayta tiklanishi lozim bo’lgan tovar-moddiy zakhiralar qoldiqlariga to’g’ri keladigan qiymati asosida aniqlanadi.

Asosiy vositalarning obektlari, ko’chmas mulk obektlari va nomoddiy aktivlar bo’yicha tuzatish kiritilishi lozim bo’lgan soliq summasi ushbu Kodeksning 270-moddasida nazarda tutilgan tartibda qayta baholash hisobga olinmagan, ushbu obektlarning balans qiymatiga to’g’ri keladigan, ilgari bu obektlar bo’yicha hisobga olingan (yoki ularning qiymatiga kiritilgan) soliq summasidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Ilgari bunday tovarlar (khizmatlar) bo’yicha hisobga olish uchun qabul qilingan miqdordagi, asosiy vositalarga, ko’chmas mulk obektlariga va nomoddiy aktivlarga nisbatan esa ularning qayta baholash hisobga olinmagan holdagi qoldiq (balans) qiymatiga mutanosib miqdordagi soliq summalari tiklanishi lozim.

Tovarlarni (khizmatlarni) etkazib beruvchi tomonidan ushbu Kodeksning 257-moddasiga muvofiq soliq bazasiga tuzatishlar kiritish amalga oshirilganda, kharidor etkazib beruvchi tomonidan rasmiylashtirilgan qo’shimcha (yoki tuzatilgan) hisobvaraq-faktura asosida u tomonidan ilgari hisobga qabul qilingan soliq summasiga tegishli tartibda tuzatish kiritishi kerak.

Soliqqa tuzatish kiritish summasi ko’rsatilgan obektlarning balans qiymatini oshirishga (yoki kamaytirishga) taalluqli bo’ladi yokhud foyda solig’ini hisoblab chiqarishda hisobga olinadigan kharajatlar (yoki daromadlar) tarkibiga kiritiladi.

Tovar reeksport bojkhona tartib-taomiliga joylashtirilganda va ushbu tovarning importi chog’ida soliq to’lovchi tomonidan to’langan soliq summasi unga bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda qaytarilganda, soliq to’lovchi hisobga o’tkaziladigan soliq summasiga o’ziga qaytarilgan soliq summasi bo’yicha tuzatish kiritadi (uni kamaytiradi).

Hisobga olingan soliq summasiga tuzatishlar kiritish ushbu moddada ko’rsatilgan holatlar yuzaga kelgan soliq davrida amalga oshiriladi.

270-modda. Asosiy vositalarning ayrim obektlari, ko’chmas mulk obektlari va nomoddiy aktivlar bo’yicha hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summalariga tuzatish kiritish

Ushbu Kodeksning 266-moddasi uchinchi va to’rtinchi qismlarida ko’rsatilgan obektlar bo’yicha hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summasiga ushbu Kodeksning 267-moddasiga muvofiq obektlardan kelgusida foydalanilgan taqdirda tuzatish kiritilishi lozim, bundan to’liq amortizasiya qilingan yoki ishga tushirilgan paytidan etiboran o’n yildan ortiq vaqt o’tgan obektlar mustasno.

Soliqqa tuzatish kiritish summasi ushbu obektlar bo’yicha ilgari hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summasidan kelib chiqqan holda, ularning bunday tuzatish kiritilayotgan sanadagi (qayta baholash hisobga olinmagan holdagi) balans (qoldiq) qiymatiga mutanosib ravishda hisoblab chiqariladi. Bunda soliqqa tuzatish kiritish summasi mazkur obektlar balans qiymatining ko’payishiga olib boriladi.

Agar ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan obektdan kelgusida soliq to’lovchi tomonidan ushbu bo’limga muvofiq soliq solinishi lozim bo’lgan tovarlarni ishlab chiqarish va realizasiya qilish (khizmatlar ko’rsatish) uchun yangidan foydalanilsa, soliq to’lovchi tuzatish kiritishga va hisoblab chiqarilgan soliq summasini ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilganiga o’khshash tartibda hisobga olish uchun qabul qilishga haqli.

Ushbu Kodeksning 266-moddasi birinchi qismi 1-bandida ko’rsatilgan obektlar bo’yicha hisobga olish uchun qabul qilinmagan soliq summasi, agar soliq to’lovchi tomonidan keyinchalik bunday obektlardan ushbu Kodeksning 267-moddasi birinchi qismi 1-bandida ko’rsatilgan maqsadlar uchun foydalanilsa, hisobga o’tkazilishi lozim, bundan to’liq amortizasiya qilingan yoki ishga tushirilgan paytidan etiboran o’n yildan ortiq vaqt o’tgan obektlar mustasno.

Ushbu moddaning to’rtinchi qismiga muvofiq soliqqa tuzatish kiritish summasi ilgari mazkur obektlar qiymatiga kiritilgan soliq summasidan kelib chiqqan holda, ularning tegishli soliq summasini o’z ichiga oladigan, bunday tuzatish kiritilgan sanadagi (qayta baholash hisobga olinmagan holdagi) balans (qoldiq) qiymatiga mutanosib ravishda hisoblab chiqariladi. Ushbu qismga muvofiq hisoblab chiqarilgan soliqqa tuzatish kiritish summasi ushbu Kodeksning 266-moddasi uchinchi qismida belgilangan tartibda hisobga o’tkazilishi lozim.

Agar ushbu moddaning to’rtinchi qismida ko’rsatilgan obektdan keyinchalik realizasiya qilinishi soliq solishdan ozod etilgan tovarlar ishlab chiqarish (khizmatlar ko’rsatish) uchun yangidan foydalanilsa, soliq to’lovchi hisobga o’tkaziladigan soliq summasiga tuzatish kiritishni amalga oshirish hamda ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan tartibga o’khshash tartibda hisoblab chiqarilgan soliq summasini tiklashi kerak.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan obektdan realizasiyasiga soliq solinadigan tovarlarni (khizmatlarni) ham, soliq solishdan ozod qilingan tovarlarni ishlab chiqarish (khizmatlarni ko’rsatish) uchun ham foydalanilgan taqdirda, tiklanishi lozim bo’lgan soliq summasi ko’rsatilgan obekt bo’yicha hisobga olish uchun qabul qilingan, obektning bunday tuzatish kiritilgan sanadagi balans (qoldiq) qiymatiga (qayta hisoblashni hisobga olmagan holda) to’g’ri keladigan soliq summasining qismi sifatida aniqlanadi. Mazkur qism soliq solishdan ozod qilingan realizasiya qilingan tovarlar (khizmatlar) qiymatining joriy kalendar yili davomida o’sib boruvchi yakun bilan aniqlanadigan realizasiya qilingan tovarlar (khizmatlar) umumiy qiymatining ulushiga mutanosib ravishda belgilanadi.

Agar ushbu moddaning to’rtinchi qismida ko’rsatilgan obektdan kelgusida ham realizasiya qilish aylanmasi soliq solishdan ozod qilinadigan, ham realizasiya qilish aylanmasiga soliq solinadigan tovarlar ishlab chiqarish (khizmatlar ko’rsatish) uchun foydalanilsa, hisobga olinmaydigan soliq summasi quyidagi tartibda aniqlanadi:

1) ushbu moddaning beshinchi qismida nazarda tutilgan tartibga o’khshash tartibda hisoblab chiqarilgan, obektning balans (qoldiq) qiymatida hisobga olingan soliq summasi ajratiladi;

2) ushbu moddaning ettinchi qismida nazarda tutilgan tartibga muvofiq hisobga olinmaydigan, soliq solishdan ozod qilingan aylanmaga to’g’ri keladigan soliq summasining ajratilgan qismi aniqlanadi. Qoldiq summa ushbu bobga muvofiq hisobga olinadi.

271-modda. Majburiyatlarni hisobdan chiqarishda hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summalariga tuzatish kiritish

Tovarlarni (khizmatlarni) olishda ilgari hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summasi, agar bunday tovarlarga (khizmatlarga) haq to’lash bo’yicha majburiyat ushbu Kodeksning 313-moddasiga muvofiq bunday tuzatish amalga oshirilgan soliq davrida hisobdan chiqariladi, bundan ushbu Kodeksning 266-moddasi birinchi qismi 3 va 4-bandlariga muvofiq hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summalari mustasno.

Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan tuzatish kiritish amalga oshirilgan tovarlar (khizmatlar) uchun haq to’langan taqdirda, haq to’lash amalga oshirilgan soliq davridagi tegishli soliq summasiga soliq to’lovchi hisobga olish uchun qabul qilinadigan soliq summasini ko’paytirish tomonga teskari tuzatish kiritish huquqiga ega.

272-modda. To’lanishi lozim bo’lgan soliq summasi

Byudjetga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasi har bir soliq davri yakunlari bo’yicha, ushbu Kodeksning 265-moddasiga muvofiq hisoblab chiqarilgan, ushbu bobga muvofiq hisobga olinishi va tuzatish kiritilishi lozim bo’lgan summalar hisobga olingan holda hisoblab chiqariladi.

O’zbekiston Respublikasi hududiga tovarlarni olib kirish chog’idagi soliq summasi bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq byudjetga to’lanadi.

Agar ushbu moddaning birinchi qismiga muvofiq hisoblab chiqarilgan, byudjetga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasi salbiy bo’lsa, soliq to’lovchi mazkur summaning o’rnini ushbu Kodeksning 274-moddasida belgilangan tartibda qoplash huquqiga ega bo’ladi.

273-modda. Soliq hisobotini taqdim etish va soliqni to’lash tartibi

Soliq to’lovchilar, agar ushbu bobda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq hisobotini o’zlari soliq hisobida turgan joydagi soliq organlariga o’tgan soliq davridan keyingi oyning yigirmanchi kunidan kechiktirilmagan muddatda taqdim etishlari shart.

Ushbu Kodeksning 272-moddasiga muvofiq hisoblab chiqarilgan soliqni to’lash agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq hisobida turilgan joy bo’yicha har bir soliq davrining yakunlariga ko’ra, soliq hisoboti taqdim etishlari muddatidan kechiktirmay amalga oshiriladi.

O’zbekiston Respublikasi hududiga tovarlarni olib kirish chog’ida soliq ushbu bo’lim qoidalari hisobga olingan holda, bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda va muddatlarda byudjetga to’lanadi.

Soliq agentlari soliqni o’zi soliq hisobida turgan joy bo’yicha to’laydi. Soliq to’lovchilar bo’lmagan soliq agentlari o’zi soliq hisobida turgan joydagi soliq organlariga tegishli soliq hisobotini ushbu Kodeksning 255 va 256-moddalariga muvofiq to’lash amalga oshirilgan o’tgan soliq davridan keyingi oyning yigirmanchi kunidan kechiktirmay taqdim etishi shart.

Soliq hisobotiga soliq to’lovchining kharidlar reestrida va sotuvlar reestrida ko’rsatilgan malumotlar kiritiladi.

Ushbu moddaning to’rtinchi qismida ko’rsatilgan shakhslar, shuningdek vositachilik (topshiriq) va transport ekspedisiyasi shartnomalari asosida boshqa shakhsning manfaatlarni ko’zlab tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi shakhslar olingan va taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalar daftarlaridagi malumotlarni ham belgilangan shakl bo’yicha taqdim etishi shart. Agar bunday shakhslar soliq to’lovchilar bo’lmasa, ular soliq hisobotiga faqat soliq agenti sifatida operasiyalarni yoki vositachilik (topshiriq) shartnomasi asosida komitentning (ishonch bildiruvchining), transport ekspedisiyasi shartnomasi asosida yukni oluvchining (yukni jo’natuvchining) manfaatlarini ko’zlab vositachilik operasiyalarini amalga oshirish chog’ida olingan hamda taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalarni hisobga olish daftarlarida aks ettiriladigan malumotlarni kiritadi.

Kharidlar va sotuvlar reestrlarini, shuningdek kelib tushgan va taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalarni hisobga olish daftarlarini yuritish shakllari va tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi va Moliya vazirligi tomonidan belgilanadi.

274-modda. Soliqning o’rnini qoplash

Ushbu Kodeksning 272-moddasiga muvofiq o’rni qoplanishi lozim bo’lgan soliq summasi, agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq bo’yicha kelgusi to’lovlar hisobidan hisobga olinadi.

Soliq to’lovchi o’rni qoplanishi lozim bo’lgan soliq summasini soliq organlariga soliq summasini qaytarish to’g’risida berilgan arizaga asosan qaytarish huquqiga ega.

Agar kameral soliq tekshiruvi natijalariga ko’ra soliq organi qaytarish uchun arizada ko’rsatilgan soliq summasining o’rnini to’liq yoki qisman qoplash to’g’risida qaror qabul qilsa, mazkur soliq summasi soliq to’lovchiga soliq summasini qaytarish to’g’risida ariza berilgan sanadan etiboran oltmish kundan kechiktirmay qaytariladi.

Soliqning jami summasi o’rnini tezlashtirilgan tarzda qoplash tartibi bu haqda soliqni qaytarish to’g’risidagi arizada ko’rsatilgan taqdirda, quyidagi toifadagi soliq to’lovchilarga nisbatan qo’llaniladi:

1) O’zbekiston Respublikasining yirik soliq to’lovchilar toifasiga belgilangan tartibda kiritilgan yuridik shakhslariga;

2) soliqni qoplashga doir ariza bilan birga amaldagi bank kafolatini taqdim etgan yoki soliq organlari bilan garov shartnomasini ushbu Kodeksning 107 yoki 109-moddalarida belgilangan tartibda rasmiylashtirgan soliq to’lovchilarga;

3) eksport va unga tenglashtirilgan operasiyalarni amalga oshiradigan shakhslarga — agar ilgari bu shakhslarga soliq summasi qoplangan va bunda qonunbuzarliklar aniqlanmagan bo’lsa, nol darajali soliq stavkasi qo’llanilishi natijasida hosil bo’lgan soliqning oshib ketgan summalari qismida;

4) chet el diplomatik vakolatkhonalariga va ularga tenglashtirilgan vakolatkhonalariga;

5) mahsulot taqsimotiga oid bitim ishtirokchilariga, agar bunday bitimda nol darajali stavka qo’llanilishi nazarda tutilgan bo’lsa;

6) soliq monitoringi ishtirokchilariga.

Soliqning o’rnini tezlashtirilgan tartibda qoplashda soliq to’lovchi tomonidan qaytarish uchun arizada ko’rsatilgan soliq summasining o’rni unga etti kun ichida to’liq hajmda qoplanadi. Bunda o’rni qoplanishi uchun arizada ko’rsatilgan soliq summasi asoslantirilganligining kameral soliq tekshiruvi umumiy tartibda amalga oshiriladi. Agar kameral soliq tekshiruvi natijalariga ko’ra arizada ko’rsatilgan soliq summasi yoki uning bir qismi asossiz bo’lib chiqsa, soliq to’lovchi soliqning o’rni o’ziga asossiz ravishda qoplangan summasini qoplash sanasidan to uni byudjetga to’lash sanasigacha penya hisoblangan holda byudjetga to’lashi shart.

Soliq summalarining o’rnini qoplash tartibi va shartlari, ushbu moddaga muvofiq kameral soliq tekshiruvini o’tkazish, shuningdek chet davlat fuqarolari tomonidan O’zbekiston Respublikasi hududida olingan tovarlarni olib chiqishda ularga soliq summasini qaytarish (TAKh FREE) O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda belgilanadi.

38-bob. Alohida hollarda soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

275-modda. Birgalikdagi faoliyat, ishonchli boshqaruv yoki konsessiya bitimi doirasida operasiyalarni amalga oshirishda soliqni hisoblab chiqarish va to’lashning o’ziga khos khususiyatlari

Agar oddiy shirkat shartnomasining (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaning) ishtirokchilaridan hech bo’lmaganda bittasi O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti bo’lgan O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhsi yokhud yakka tartibdagi tadbirkor bo’lsa, soliq solish maqsadida birgalikdagi faoliyat doirasida amalga oshiriladigan hamda ushbu Kodeksning 239-moddasiga muvofiq soliq solinishi lozim bo’lgan operasiyalarning umumiy hisobini yuritish shunday ishtirokchi (bundan buyon ushbu moddada ishonchli shakhs deb yuritiladi) tomonidan amalga oshirilishi kerak.

Mazkur qoida oddiy shirkat shartnomasiga (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaga) muvofiq shirkat ishlarini yuritish kimning zimmasiga yuklatilganligidan qati nazar, qo’llaniladi.

Oddiy shirkat shartnomasiga (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaga) konsessiya bitimiga yoki mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasiga muvofiq operasiyalarni amalga oshirishda shirkatning ishonchli shakhsi, konsessioner yoki ishonchli boshqaruvchi zimmasiga soliq to’lovchining ushbu bo’limda belgilangan majburiyatlari yuklatiladi.

Oddiy shirkat shartnomasiga (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaga) konsessiya bitimiga yoki mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasiga muvofiq tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishda shirkatning ishonchli shakhsi, konsessioner yoki ishonchli boshqaruvchi soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tegishli hisobvaraq-fakturalarni taqdim etishi shart.

Soliq solinishi lozim bo’lgan tovarlarni (khizmatlarni) oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma) doirasida ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish uchun olinadigan tovarlar (khizmatlar) bo’yicha soliqni hisobga olish imkoniyati faqat shirkatning ishonchli shakhsiga, basharti sotuvchilar tomonidan ushbu shakhsga soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalar mavjud bo’lsa, beriladi.

Shirkatning ishonchli shakhsi tomonidan boshqa faoliyat amalga oshirilgan taqdirda, oddiy shirkat shartnomasiga (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaga) muvofiq operasiyalarni amalga oshirish chog’ida foydalaniladigan va ushbu shakhs tomonidan o’zining boshqa faoliyati amalga oshirilganda foydalaniladigan tovarlarning (khizmatlarning) alohida-alohida hisobi mavjud bo’lganda, soliq summalarini hisobga olishga bo’lgan huquq yuzaga keladi.

Soliqni hisobga olishga oid qism bo’yicha khuddi shunday qoidalar konsessiya bitimiga yoki mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasiga muvofiq amalga oshiriladigan operasiyalarga nisbatan belgilanadi.

Shirkatning soliq hisobini yuritish uchun masul bo’lgan ishonchli shakhsi, konsessioner, ishonchli boshqaruvchi oddiy shirkat shartnomasini (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomani) konsessiya bitimini, mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasini bajarish jarayonida amalga oshirilgan operasiyalarning hisobini har bir ko’rsatib o’tilgan shartnoma bo’yicha alohida-alohida yuritadi.

276-modda. Qayta tashkil etilganda soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Yuridik shakhs qayta tashkil etilganda uning soliq majburiyati ushbu moddada belgilangan o’ziga khos khususiyatlar hisobga olingan holda, ushbu Kodeksning 92-moddasiga muvofiq o’zining huquqiy vorisi (huquqiy vorislari) tomonidan bajariladi.

Yuridik shakhs qayta tashkil etilganda, qayta tashkil etish shaklidan qati nazar, qayta tashkil etilgan yuridik shakhsga qo’yilgan va (yoki) ushbu shakhs tomonidan tovarlarni (khizmatlarni) olishda (olib kirishda) to’langan, lekin u tomonidan hisobga olish uchun qabul qilinmagan soliq summasi ushbu bo’limda nazarda tutilgan tartibda ushbu yuridik shakhsning huquqiy vorisida, agar huquqiy voris soliq to’lovchi sifatida ro’ykhatdan o’tkazilgan bo’lsa, hisobga olinishi lozim.

Soliq summalarini hisobga olish qayta tashkil etilgan yuridik shakhsning huquqiy vorisi tomonidan qayta tashkil etilgan yuridik shakhs tovarlarni (khizmatlarni) olganda, unga taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalar asosida, shuningdek huquqiy voris tovarlarni (khizmatlarni) olganda unga taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalar asosida amalga oshiriladi. Soliq summalarini hisobga olish qayta tashkil etilgan yuridik shakhs tomonidan tovarlar (khizmatlar) olinishi bilan bog’liq majburiyatlar bo’yicha qarz huquqiy vorisga o’tkazilganidan keyin to’liq hajmda amalga oshiriladi.

Agar qayta tashkil etilgan shakhs ushbu Kodeksning 274-moddasiga muvofiq soliqning o’rni qoplanishi huquqiga ega bo’lsa, lekin soliqning o’rni qoplanishi lozim bo’lgan summasi qayta tashkil etish tugallanguniga qadar unga qoplanmasa, ko’rsatilgan soliq summasining o’rni uning huquqiy vorisiga qoplanadi.

Agar yuridik shakhs qayta tashkil etilganda uning huquqiy vorisi (huquqiy vorislari) soliq to’lovchi bo’lmasa, qayta tashkil etilayotgan shakhs ushbu bo’limda belgilangan tartibda soliqni hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summasiga tuzatish kiritishni amalga oshirishi kerak.

277-modda. O’zbekiston Respublikasi hududiga tovarlarni olib kirishda va O’zbekiston Respublikasi hududidan tovarlarni olib chiqishda soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishda soliq solish tanlangan bojkhona rejimiga qarab, quyidagi tartibda amalga oshiriladi:

1) tovarlar erkin muomalada bo’lish (import) uchun chiqarish bojkhona rejimiga joylashtirilganda soliq to’liq hajmda hisoblanadi;

2) tovarlar reimport bojkhona rejimiga joylashtirilganda soliq to’lovchi ushbu Kodeksga muvofiq tovarlar eksport qilinganda to’lashdan ozod etilgan soliq summalarini yokhud unga tovarlar eksport qilinganligi tufayli qaytarib berilgan summalarni to’laydi. Sanab o’tilgan summalarni to’lash bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi;

3) tovarlar tranzit, bojkhona ombori, reeksport, boj olinmaydigan savdo, erkin bojkhona hududi, yo’q qilish, davlat foydasiga voz kechish bojkhona rejimiga, shuningdek g’amlab qo’yilgan narsalar bojkhonada deklarasiya qilinganda soliq to’lanmaydi;

4) tovarlar O’zbekiston Respublikasi bojkhona hududida qayta ishlash bojkhona rejimiga joylashtirilganda, basharti qayta ishlash mahsulotlarini muayyan muddatda O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududidan olib chiqilsa, soliq to’lanmaydi;

5) tovarlar vaqtincha olib kirish bojkhona rejimiga joylashtirilganda bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda soliq to’lashdan to’liq yoki qisman ozod etish qo’llaniladi;

6) bojkhona hududidan tashqarida qayta ishlash bojkhona rejimiga joylashtirilgan tovarlarni qayta ishlash mahsulotlari olib kirilgan taqdirda, soliq to’lovi bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi;

7) tovarlar ichki istemol uchun qayta ishlash bojkhona rejimiga joylashtirilganda soliq to’liq hajmda to’lanadi.

Tovarlar O’zbekiston Respublikasi hududidan olib chiqilayotganda soliq solish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:

1) tovarlar O’zbekiston Respublikasi hududidan eksport bojkhona tartib-taomilida olib chiqilayotganda soliq to’lanmaydi. Mazkur qoida tovarlarni keyinchalik eksport bojkhona tartib-taomiliga muvofiq olib chiqish maqsadida ushbu tovarlar bojkhona ombori tartib-taomiliga joylashtirilganda ham qo’llaniladi;

2) tovarlar O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga reeksport bojkhona tartib-taomilida olib chiqilayotganda soliq to’lanmaydi, O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish chog’ida to’langan soliq summalari esa soliq to’lovchiga bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda qaytariladi. Mazkur qoida tovarlar reeksport bojkhona tartib-taomiliga muvofiq keyinchalik olib chiqish maqsadida bojkhona ombori bojkhona tartib-taomiliga joylashtirilganda ham qo’llaniladi;

3) makhsus bojkhona tartib-taomilini tugallash maqsadida g’amlab qo’yilgan narsalar, shuningdek tovarlar O’zbekiston Respublikasi hududidan olib chiqilayotganda soliq to’lanmaydi;

4) tovarlar O’zbekiston Respublikasi hududidan ushbu qismning 1 — 3-bandlarida ko’rsatilganlariga nisbatan boshqa tartib-taomillarga muvofiq olib chiqilayotganda, agar bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, bojkhona tartib-taomillari bilan soliq to’lashdan ozod etish va (yoki) to’langan soliq summalarini qaytarish amalga oshirilmaydi.

Jismoniy shakhslar tomonidan shakhsiy, oilaviy, uy-ro’zg’or ehtiyojlari va tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog’liq bo’lmagan boshqa ehtiyojlar uchun mo’ljallangan tovarlar olib o’tilayotganda, tovarlar O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali olib o’tilayotganligi munosabati bilan soliq to’lash tartibi bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilanadi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.11.00 Alohida toifadagi yuridik shakhslarni soliqqa tortish khususiyatlari]

39-bob. Elektron shaklda khizmatlar ko’rsatuvchi chet el yuridik shakhslariga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

278-modda. Soliq to’lovchilar

Realizasiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi bo’lgan elektron shakldagi khizmatlarni realizasiya qilishni amalga oshiruvchi chet el yuridik shakhslari bunday khizmatlarni jismoniy shakhslarga ko’rsatishga oid qism bo’yicha soliq to’lovchilar deb etirof etiladi.

Agar chet el yuridik shakhslari jismoniy shakhslarga ushbu Kodeksning 282-moddasida belgilangan khizmatlarni elektron shaklda ko’rsatsa hamda ularni realizasiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi bo’lsa, bunday khizmatlarni ko’rsatuvchi chet el yuridik shakhslari bilan topshiriq, vositachilik, agentlik shartnomalari yoki boshqa shunga o’khshash shartnomalar asosida bevosita jismoniy shakhslar bilan hisob-kitoblarda ishtirok etadigan vositachilar bo’lgan chet el yuridik shakhslari bunday khizmatlarni realizasiya qilishga doir operasiyalarga nisbatan soliq agentlari deb etirof etiladi.

Agar bunday khizmatlar vositachilar bo’lgan bir nechta yuridik shakhsning hisob-kitoblarida izchil ketma-ketlikda ishtirok etgan holda ko’rsatilsa, bevosita jismoniy shakhslar bilan hisob-kitoblarda ishtirok etayotgan vositachi bo’lgan chet el yuridik shakhsi, unda ushbu khizmatlarni ko’rsatuvchi chet el yuridik shakhsi bilan shartnoma mavjudligidan qati nazar, soliq agenti deb etirof etiladi.

Agar bunday khizmatlar O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslariga va O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasalar orqali amalga oshiruvchi O’zbekiston Respublikasi norezidentlari bo’lgan yuridik shakhslarga ko’rsatiladigan bo’lsa, bunday khizmatlarning kharidorlari bo’lgan mazkur shakhslar soliq agentlari deb etirof etiladi.

279-modda. Elektron shaklda khizmatlar ko’rsatuvchi chet el yuridik shakhslarini hisobga qo’yish va hisobdan chiqarish tartibi

Agar chet el yuridik shakhsi jismoniy shakhslarga ushbu Kodeksning 282-moddasida ko’rsatilgan, realizasiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi deb etirof etiladigan elektron shakldagi khizmatlar ko’rsatadigan bo’lsa, va agar bu yuridik shakhsning o’zi vositachilarsiz khizmatlarni oluvchi bo’lgan jismoniy shakhslar bilan hisob-kitoblarni amalga oshirsa, chet el yuridik shakhsini soliq organida hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) to’g’risidagi ariza va O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan ro’ykhati tasdiqlanadigan boshqa hujjatlar asosida amalga oshiriladi. Shunday khizmatlarda soliq agenti deb etirof etiladigan vositachi bo’lgan chet el yuridik shakhsini soliq organida hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) khuddi shunday tartibda amalga oshiriladi.

Hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) to’g’risidagi ariza chet el yuridik shakhslari tomonidan soliq organiga elektron shaklda khizmatlar ko’rsatish boshlangan (tugatilgan) kundan etiboran o’ttiz kalendar kundan kechiktirmay beriladi.

280-modda. Soliq solish obekti va soliq bazasi. Soliq davri. Chet el yuridik shakhslari tomonidan soliqni hisoblab chiqarish tartibi

Jismoniy shakhslarga elektron shakldagi khizmatlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma soliq solish obektidir.

Chet el yuridik shakhslari jismoniy shakhslarga O’zbekiston Respublikasi realizasiya qilish joyi deb etirof etiladigan, ushbu Kodeksning 282-moddasida belgilangan elektron shakldagi khizmatlarni ko’rsatganda soliq bazasi mazkur khizmatlarning ularni realizasiya qilishning haqiqiy narkhlaridan kelib chiqib hisoblab chiqarilgan soliq summasi hisobga olingan holdagi qiymati sifatida aniqlanadi.

Bir chorak soliq davridir.

Soliq bazasi har bir chorak bo’yicha ko’rsatilgan khizmatlar uchun to’lov (qisman to’lov) kelib tushgan vaqtdan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Soliq bazasini ushbu moddaga muvofiq aniqlash chog’ida elektron shaklda ko’rsatiladigan khizmatlarning chet el valyutasida ifodalangan qiymati O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining ko’rsatilgan khizmatlar to’lovi (qisman to’lovi) kelib tushgan oyning okhirgi kunida belgilangan kursi bo’yicha milliy valyutada qayta hisoblanadi.

Agar bunday khizmatlarni realizasiya qilishga doir operasiyalarga nisbatan soliqni hisoblab chiqarish bo’yicha majburiyat ushbu moddaga muvofiq soliq agentining zimmasiga yuklatilmagan bo’lsa, chet el yuridik shakhslari soliqni hisoblab chiqarishni mustaqil ravishda amalga oshiradi.

281-modda. Elektron shaklda khizmatlar ko’rsatishda chet el yuridik shakhslari tomonidan soliq hisobotlarini taqdim etish va soliqni to’lash tartibi

Ushbu Kodeksning 82-moddasida belgilangan elektron shakldagi khizmatlar ko’rsatuvchi chet el yuridik shakhslari soliq organiga soliq hisobotini soliq to’lovchining shakhsiy kabineti orqali, belgilangan format bo’yicha elektron shaklda taqdim etadi.

Chet el yuridik shakhslari tomonidan soliq organiga hujjatlarni (akhborotni) va malumotlarni taqdim etish uchun soliq to’lovchining shakhsiy kabinetidan foydalanish mumkin bo’lmagan davrda bunday hujjatlar (akhborot) va malumotlar telekommunikasiya aloqa kanallari orqali taqdim etiladi.

Soliq hisobotlari, hujjatlar (akhborot) va boshqa malumotlar o’tgan chorakdan keyingi oyning yigirmanchi kunidan kechiktirmay taqdim etiladi.

Chet el yuridik shakhslari tomonidan soliqni to’lash soliq hisobotini taqdim etish muddatidan kechiktirmay amalga oshiriladi.

282-modda. Elektron shakldagi khizmatlar

Ushbu bo’limni qo’llash maqsadida akhborot tekhnologiyalaridan foydalangan holda jahon Internet akhborot tarmog’idan (bundan buyon matnda Internet tarmog’i deb yuritiladi) avtomatik usulda foydalanish orqali ko’rsatilgan khizmatlar elektron shakldagi khizmatlar jumlasiga kiradi. Khususan, bunday khizmatlar jumlasiga quyidagilar kiradi:

1) dasturiy taminotdan (shu jumladan Internet tarmog’i orqali etkazib beriladigan o’yinlardan), shuningdek malumotlar bazalaridan, ularga kiritiladigan yangi malumotlardan va qo’shimcha funksional imkoniyatlardan Internet tarmog’i orqali, shu jumladan ulardan masofadan turib foydalanish imkonini berish yo’li bilan foydalanishga bo’lgan huquqlarni taqdim etish;

2) elektron kitoblardan (nashrlardan) va boshqa elektron nashrlardan, akhborot, talimga oid materiallardan, grafik tasvirlardan, matnli yoki matnsiz musiqa asarlaridan, audiovizual asarlardan foydalanish huquqini Internet tarmog’i orqali, shu jumladan Internet tarmog’i orqali ko’rib chiqish yoki eshitish uchun ulardan masofadan turib foydalanish imkonini berish yo’li bilan taqdim etish;

3) Internet tarmog’ida, shu jumladan elektron hisoblash mashinalari uchun dasturlardan va Internet tarmog’ida ishlab turgan malumotlar bazalaridan foydalangan holda reklamaga oid khizmatlar ko’rsatish, shuningdek Internet tarmog’ida reklama uchun reklamaga oid maydon (joy) va vaqt berish;

4) Internet tarmog’ida tovarlarni (khizmatlarni) va mulkiy huquqlarni olish (realizasiya qilish) to’g’risida takliflar joylashtirish bo’yicha khizmatlar ko’rsatish;

5) Internet tarmog’i orqali sotuvchilar va kharidorlar o’rtasida aloqalar o’rnatish va bitimlar tuzish uchun akhborot tekhnologiyalari va tizimlaridan foydalangan holda amalga oshiriladigan tekhnik, tashkiliy, akhborot imkoniyatlarini hamda boshqa imkoniyatlarni berish bo’yicha khizmatlar ko’rsatish. Bunday khizmatlar jumlasiga, khususan, Internet tarmog’ida real vaqt rejimida ishlaydigan savdo maydonchasini berish kiradi, bu maydonda potensial kharidorlar avtomatlashtirilgan tartib-taomil vositasida o’z narkhini taklif etadi hamda taraflar avtomatik tarzda yaratiladigan khabar orqali sotuv to’g’risida khabardor qilinadi;

6) o’z maqsadlari uchun yoki iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish maqsadida Internet tarmog’ida hozir bo’lishni taminlash va (yoki) saqlab turish, foydalanuvchilarning elektron resurslarini (saytlarini va (yoki) Internet tarmog’idagi saytlari sahifalarini) saqlab turish, ulardan Internet tarmog’idan boshqa foydalanuvchilarning foydalanishini taminlash, foydalanuvchilarga ularni modifikasiyalash imkonini taqdim etish;

7) dasturning masofadan va onlayn rejimida ishlashini avtomatik tarzda saqlab turish, Internet tarmog’ida akhborot tizimlarini, saytlarni va (yoki) sahifalarni boshqarish bo’yicha khizmatlar ko’rsatish;

8) basharti akhborotni taqdim etgan shakhs undan Internet tarmog’i orqali foydalanish imkoniga ega bo’lsa, ushbu akhborotni saqlash va unga ishlov berish;

9) akhborot tizimida akhborotni joylashtirish uchun real vaqt rejimida hisoblash quvvatini taqdim etish;

10) domen nomlar berish, khosting khizmatlarini ko’rsatish;

11) Internet tarmog’i orqali kharidor tomonidan malumotlar kiritilayotganda avtomatik usulda yuzaga keladigan akhborotni etkazib berish, malumotlarni qidirish, so’rovlarga ko’ra ularni saralash va ajratish, akhborot-kommunikasiya tarmoqlari orqali mazkur malumotlarni foydalanuvchilarga taqdim etish bo’yicha avtomatlashtirilgan khizmatlar ko’rsatish. Bunday etkazib berishlar jumlasiga, khususan, fond birjasining real vaqt rejimidagi malumotlari, matnlarning avtomatlashtirilgan tarjimasini real vaqt rejimida amalga oshirish kiradi;

12) potensial kharidorlar to’g’risidagi akhborotni qidirish va (yoki) buyurtmachiga taqdim etish bo’yicha khizmatlar ko’rsatish;

13) Internet tarmog’idagi qidiruv tizimlaridan foydalanish imkonini berish;

14) Internet tarmog’idagi saytlarda statistikani yuritish.

Elektron shakldagi khizmatlar jumlasiga quyidagilar kirmaydi:

1) agar Internet tarmog’i orqali buyurtma berilganda tovarlar etkazib berish (khizmatlar ko’rsatish) aslida Internet tarmog’idan foydalanmagan holda amalga oshiriladigan bo’lsa, tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish;

2) elektron hisoblash mashinalari (shu jumladan kompyuter o’yinlari) uchun dasturlarni va moddiy jismlardagi malumotlar bazalarini realizasiya qilish (ulardan foydalanish huquqlarini taqdim etish);

3) elektron pochta orqali maslahat khizmatlari ko’rsatish;

4) Internet tarmog’idan foydalanish imkonini berish bo’yicha khizmatlar ko’rsatish.

KhI BO’LIM.
AKSIZ SOLIG’I

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.04.00 Aksiz solig’i / 07.10.04.01 Aksiz solig’i to’lovchilar va soliqqa tortish obekti]

40-bob. Soliq to’lovchilar, soliq solish obekti va soliq bazasi

283-modda. Soliq to’lovchilar

Aksiz solig’ini to’lovchilar (bundan buyon ushbu bo’limda soliq to’lovchilar deb yuritiladi) deb quyidagi shakhslar etirof etiladi:

1) O’zbekiston Respublikasi hududida aksiz solig’i solinadigan tovarlarni (aksiz to’lanadigan tovarlarni) ishlab chiqaruvchilar;

2) tabiiy gazni istemolchilarga realizasiya qilishni amalga oshiruvchilar;

Oldingi tahrirga qarang.

3) benzin, dizel yoqilg’isini yakuniy istemolchilarga realizasiya qilishni, shu jumladan avtomobillarga yoqilg’i quyish shokhobchalari orqali, shuningdek gazni gaz to’ldirish stansiyalari va gaz to’ldirish punktlari orqali realizasiya qilishni amalga oshiruvchilar. Ushbu bo’limni qo’llash maqsadida yakuniy istemolchilar deganda o’z ehtiyojlari uchun benzin, dizel yoqilg’isi hamda gaz oluvchi yuridik va jismoniy shakhslar tushuniladi;

(283-modda birinchi qismining 3-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

4) oddiy shirkat ishtirokchisi bo’lgan, oddiy shirkat shartnomasi doirasida amalga oshiriladigan aksiz to’lanadigan tovarni ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lgan faoliyat bo’yicha oddiy shirkat ishlarini yuritish vazifasi zimmasiga yuklatilgan ishonchli shakhs;

5) O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududi orqali aksiz to’lanadigan tovarlarni olib o’tuvchilar. Bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq mazkur shakhslar soliq to’lovchilar deb etirof etiladi.

Quyidagilar ham soliq to’lovchilar deb etirof etiladi:

1) telekommunikasiya mobil aloqa khizmatlarini (aksiz to’lanadigan khizmatlarni) ko’rsatadigan O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhslari;

2) O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiradigan, aksiz solig’i solinadigan tovarlarni ishlab chiqaruvchi yoki shunday tovarlarni olib kirishni amalga oshiruvchi chet el yuridik shakhslari.

284-modda. Soliq solish obekti

Aksiz solig’i (bundan buyon ushbu bo’limda soliq deb yuritiladi) solinadigan obektlar quyidagilardan iborat:

1) aksiz to’lanadigan tovarlarni realizasiya qilish, shu jumladan aksiz to’lanadigan tovarlarni boshqa tovarlarga (khizmatlarga) ayirboshlash uchun berish:

tovarga bo’lgan mulk huquqini berish;

garov bilan taminlangan majburiyat bajarilmagan taqdirda, garovga qo’yilgan aksiz to’lanadigan tovarlarni garovga qo’yuvchi tomonidan berish;

aksiz to’lanadigan tovarlarni bepul berish;

aksiz to’lanadigan tovarlarni (khizmatlarni) jismoniy shakhslarning mehnatiga haq to’lash yoki dividendlar to’lash hisobidan berish;

2) aksiz to’lanadigan tovarlarni yuridik shakhsning ustav fondiga (ustav kapitaliga) hissa sifatida yokhud oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma) bo’yicha sherikning (ishtirokchining) hissasi sifatida berish;

3) aksiz to’lanadigan tovarlarni:

a) ishtirokchiga (muassisga) u yuridik shakhs tarkibidan chiqqan (chiqib ketgan) taqdirda yokhud yuridik shakhsda ishtirok etish ulushi kamayganda yoki yuridik shakhs tomonidan ishtirokchidan ushbu yuridik shakhsda ishtirok etish ulushi (ulushning bir qismi) qaytarib sotib olinganda ishtirokchiga berish;

b) yuridik shakhs bo’lgan emitent tomonidan aksiyadordan ushbu emitent chiqargan aksiyalar qaytarib sotib olingan taqdirda aksiyadorga berish;

v) yuridik shakhsni tugatishda aksiyadorga yoki ishtirokchiga berish;

4) aksiz to’lanadigan tovarlarni qaytarish sharti bilan qayta ishlash uchun topshirish, shuningdek qaytarish sharti bilan berilgan khom ashyo va materiallarni qayta ishlash mahsuli bo’lgan, shuningdek aksiz to’lanadigan shunday khom ashyo va materiallarning mahsuli bo’lgan, aksiz to’lanadigan tovarlarni qaytarish sharti bilan berilgan khom ashyo va materiallarning mulkdoriga ishlab chiqaruvchi tomonidan topshirish;

5) aksiz to’lanadigan tovarlardan o’z ehtiyojlari uchun foydalanish;

6) aksiz to’lanadigan tovarlarni O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududiga olib kirish;

7) benzinni, dizel yoqilg’isini va gazni yakuniy istemolchilarga realizasiya qilish yoki ulardan o’z ehtiyojlari uchun foydalanish;

8) aksiz to’lanadigan khizmatlar ko’rsatish;

9) O’zbekiston Respublikasi hududida ishlab chiqarilgan va (yoki) O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududiga import qilinadigan aksiz to’lanadigan tovarlarning buzilishi, yo’qotilishi, bundan favqulodda vaziyatlar natijasida yuzaga kelgan hollar mustasno. Aybdor tomonidan tovarning qiymati sug’urta orqali to’langan yoki uning o’rni qoplangan taqdirda, aksiz solig’i sug’urta orqali to’lash (o’rnini qoplash) ulushida to’lanadi.

Quyidagilar soliq solish obekti hisoblanmaydi:

1) aksiz to’lanadigan tovarlarni eksportga (eksportning bojkhona tartib-taomillarida) realizasiya qilish, bundan aksiz to’lanadigan tovarlarning ayrim turlari mustasno;

2) bojkhona hududida qayta ishlash bojkhona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlardan ishlab chiqarilgan, qayta ishlash mahsuli bo’lgan aksiz to’lanadigan tovarlarni keyinchalik O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududidan olib chiqib ketish sharti bilan berish;

3) ikhtisoslashtirilgan gaz taminoti korkhonalari orqali aholiga suyultirilgan gazni maishiy ehtiyojlar uchun realizasiya qilish;

4) O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududiga quyidagi aksiz to’lanadigan tovarlarni:

O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan tartibda insonparvarlik yordami sifatida olib kirish;

davlatlar, hukumatlar, khalqaro tashkilotlar orqali khayriya yordami maqsadida, shu jumladan tekhnik ko’mak ko’rsatish maqsadida olib kirish;

Oldingi tahrirga qarang.

agar ular olib kirilayotganda soliqdan ozod etilishi qonunda nazarda tutilgan bo’lsa, khalqaro moliya institutlarining qarzlari va hukumat tashkilotlarining khalqaro qarzlari hisobidan olib kirish;

(284-modda ikkinchi qismi 4-bandining to’rtinchi khatboshisi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

5) aksiz to’lanadigan tovarlarni O’zbekiston Respublikasining bojkhona hududiga soliq solinmaydigan tovarlarni olib kirish normalari doirasida jismoniy shakhslar tomonidan import qilish. O’zbekiston Respublikasi hududiga soliq solinmaydigan tovarlarni jismoniy shakhslar tomonidan olib kirishning eng yuqori normalari qonun hujjatlarida belgilanadi;

6) vakolatli davlat organining yozma shakldagi tasdig’i bo’lgan taqdirda, telekommunikasiyalar operatorlari hamda tezkor-qidiruv tadbirlari tizimining tekhnik vositalarini sertifikatlashtirish bo’yicha makhsus organ tomonidan olinadigan tezkor-qidiruv tadbirlari tizimining tekhnik vositalari.

Oldingi tahrirga qarang.

7) ishlab chiqaruvchilar tomonidan turistik yo’nalishlarda tashkil etilgan degustasiya hududlarida (joylarida) realizasiya qilinadigan tabiiy vino (shisha idishdagilardan tashqari) mahsulotlariga.

(284-moddaning ikkinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan 7-band bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

285-modda. Soliq bazasi

Soliq bazasi belgilangan soliq stavkalariga qarab aksiz to’lanadigan tovarlarning (khizmatlarning) har bir turi bo’yicha alohida aniqlanadi.

Aksiz to’lanadigan tovarlarga (khizmatlarga) nisbatan soliq stavkalari mutlaq (qatiy) summada belgilangan bo’lsa, soliq bazasi aksiz to’lanadigan tovarlarning (khizmatlarning) naturada ifodalangan hajmidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Ishlab chiqarilayotgan aksiz to’lanadigan tovarlarga (khizmatlarga) soliq stavkalari foizlarda (advalor) belgilangan bo’lsa, soliq bazasi bo’lib realizasiya qilingan aksiz to’lanadigan tovarlarning (khizmatlarning) qiymati, biroq ularning haqiqiy tannarkhidan past bo’lmagan qiymati hisoblanadi.

Jismoniy shakhslar mehnatiga haq to’lash, hisoblab chiqarilgan dividendlar hisobiga bepul yoki boshqa tovarlarga (khizmatlarga) ayirboshlash uchun beriladigan aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha soliq bazasi ushbu moddaning ikkinchi va uchinchi qismlarida belgilangan tartibda aniqlanadi.

Qaytarib berish sharti bilan qayta ishlangan khom ashyo va materiallardan ishlab chiqarilgan aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha soliq bazasi aksiz to’lanadigan tovarlarni ishlab chiqarishga doir ishlarning qiymatini hamda qaytarish sharti bilan qayta ishlangan khom ashyo va materiallarning qiymatini o’z ichiga oladi.

Aksiz to’lanadigan tovarlarga nisbatan qatiy belgilangan va advalor soliq stavkalaridan iborat bo’lgan aralash soliq stavkalari belgilangan bo’lsa, soliq bazasi, agar ushbu moddaning ikkinchi va uchinchi qismlarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, aksiz to’lanadigan tovarlarning naturada ifodalangan hajmidan hamda realizasiya qilingan aksiz to’lanadigan tovarlarning qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Chetdan olib kirilayotgan aksiz to’lanadigan tovarlarga nisbatan foizlardagi (advalor) soliq stavkalari belgilangan bo’lsa, soliq bazasi bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadigan bojkhona qiymati asosida aniqlanadi.

Olib kirilayotgan aksiz to’lanadigan tovarlarga nisbatan qatiy belgilangan soliq stavkalari belgilangan bo’lsa, soliq bazasi import qilingan aksiz to’lanadigan tovarlarning natura holidagi hajmidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Olib kirilayotgan aksiz to’lanadigan tovarlarga nisbatan qatiy belgilangan va advalor soliq stavkalaridan iborat bo’lgan aralash soliq stavkalari belgilangan bo’lsa, soliq bazasi bojkhona qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadigan, aksiz to’lanadigan tovarlarning naturada ifodalangan hajmidan va (yoki) aksiz to’lanadigan tovarlarning bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadigan bojkhona qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Benzinni, dizel yoqilg’isini va gazni yakuniy istemolchilarga realizasiya qilish chog’ida realizasiya qilingan va (yoki) shakhsiy ehtiyojlar uchun foydalanilgan benzinning, dizel yoqilg’isi va gazning naturada ifodalangan hajmi soliq bazasi hisoblanadi.

286-modda. Aksiz to’lanadigan tovarlarga (khizmatlarga) doir soliq solinadigan operasiyalar amalga oshiriladigan sana

Ushbu Kodeksning 242-moddasida tegishli operasiyalar uchun nazarda tutilgan sana aksiz to’lanadigan tovarlarga (khizmatlarga) doir soliq solinadigan operasiyalar amalga oshirilgan sana hisoblanadi.

Olib kirilayotgan aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha soliq solish operasiyalarini amalga oshirish sanasi ularni bojkhonaning import tartib-taomilidan chiqarish sanasi hisoblanadi.

287-modda. Soliq bazasiga tuzatish kiritish

Soliq bazasiga tuzatish kiritish ushbu Kodeksning 257-moddasida nazarda tutilgan hollarda va tartibda, soliq to’lovchi tomonidan amalga oshiriladi.

288-modda. Aksiz to’lanadigan tovarlar eksportini tasdiqlash

Aksiz to’lanadigan tovarlar eksportini tasdiqlovchi hujjatlar quyidagilardan iboratdir:

1) eksport qilinadigan aksiz to’lanadigan tovarlarni etkazib berishga doir kontrakt (kontraktning belgilangan tartibda tasdiqlangan ko’chirma nuskhasi);

2) tovarlarni eksport rejimida chiqarishni amalga oshiruvchi bojkhona organining belgisi qo’yilgan bojkhona yuk deklarasiyasi;

3) O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasidagi o’tkazish punktida joylashgan bojkhona organining tovarlar tayinlangan mamlakatga jo’natilganligini tasdiqlovchi belgisi qo’yilgan, tovarga ilova qilinadigan hujjatlar;

4) chet ellik sotib oluvchi (to’lovchi) tomonidan eksport qilinayotgan tovarlar uchun haq to’langanligini tasdiqlovchi bank hujjatidan ko’chirma.

Tovarlarni chet el valyutasida eksport qilish yuzasidan daromadlar tovarlar eksport rejimiga chiqarilgan kundan etiboran bir yuz sakson kalendar kuni ichida kelib tushmagan taqdirda, tovarlarni eksportga realizasiya qilish soliq solishning obekti deb etirof etiladi.

Tovarlar eksportga vositachi (ishonchli vakil) orqali vositachilik (topshiriq) shartnomasi bo’yicha realizasiya qilingan taqdirda eksportni tasdiqlash uchun komitent (topshiriq beruvchi) tomonidan soliq to’lovchining vositachi yoki ishonchli vakil bilan tuzilgan vositachilik shartnomasi yoki topshiriq shartnomasi (shartnomaning ko’chirma nuskhasi) qo’shimcha ravishda taqdim etiladi.

Oldingi tahrirga qarang.

289-modda. Soliq stavkalari

Soliq stavkalari tovarning yoki khizmatning qiymatiga nisbatan foizlarda (advalor), naturada ifodalangan o’lchov birligiga nisbatan mutlaq summada (qatiy belgilangan), shuningdek advalor va qatiy belgilangan soliq stavkalarini o’z ichiga olgan aralash stavkada belgilanadi.

(289-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

289¹-modda. Tamaki mahsulotlariga doir soliq stavkalari

Tamaki mahsulotlariga soliq stavkalari quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

T/r	Tamaki mahsulotlari turlari	Soliq stavkalari
		import qilinganda	ishlab chiqariladigan
1.	Filtrli, filtrsiz sigaretalar, papiroslar, sigarillalar (sigaritlar), bidi, kretek	400 000 so’m/1000 dona + 10 foiz	2021 yil 1 yanvardan: 163 500 so’m/1000 dona + 9 foiz2021 yil 1 fevraldan: 172 000 so’m/1000 dona + 10 foiz 2021 yil 1 oktyabrdan: 185 000 so’m/1000 dona + 10 foiz
2.	Sigara	4 700 so’m/1 dona
3.	Chilim uchun tamaki	280 000 so’m/kg
4.	Chekiladigan, o’rama tamaki	280 000 so’m/kg
5.	Chaynaladigan, hidlanadigan, shimiladigan tamaki	280 000 so’m/kg
6.	Qizdiriladigan tamaki tayoqchasi, qizdiriladigan tamakili kapsula va tarkibida tamaki bo’lgan o’khshash tamoyil bilan foydalaniladigan boshqa mahsulotlar	280 000 so’m/kg
7.	Nikotinli tamakisiz snyus	112 000 so’m/kg
8.	Tarkibida nikotin mavjud bo’lgan suyuqlik (kartridjlarda, rezervuarlarda va elektron sigaretlarda foydalanish uchun boshqa konteynerlarda)	500 so’m/ml

Ushbu modda birinchi qismining 1-bandida aksiz solig’ining qatiy belgilangan stavkasi natura ifodalangan aksiz to’lanadigan tovarlar hajmiga nisbatan qo’llaniladi, aksiz solig’ining advalor soliq stavkasi ishlab chiqaruvchining aksiz solig’i va qo’shilgan qiymat solig’i qo’shilmagan holda sotilgan tovarlar qiymatiga nisbatan qo’llaniladi. Tovar importida advalor soliq stavkasi bojkhona to’g’risidagi qonunchilikka muvofiq aniqlanadigan bojkhona qiymatiga nisbatan qo’llaniladi.

Ushbu modda birinchi qismining 3 — 6-bandlarida soliq stavkasi tamaki mahsulotidagi tamaki khom ashyosi massasiga nisbatan tamaki khom ashyosi massasi to’g’risidagi akhborotni istemol qadog’ida (idishda) ko’rsatish sharti bilan qo’llaniladi. Agar chilim uchun tamaki bo’yicha tamaki khom ashyosi massasi netto og’irligining 20 foizdan kamni tashkil etgan taqdirda, u holda aksiz solig’i netto og’irligining 20 foizidan hisoblab chiqariladi. Istemol qadog’ida (idishida) tamaki khom ashyosining og’irligi to’g’risida akhborot mavjud bo’lmagan taqdirda, soliq stavkasi netto og’irligiga nisbatan qo’llaniladi.

Ushbu modda birinchi qismining 7-bandida soliq stavkasi tovarning netto og’irligiga nisbatan qo’llaniladi, bunda istemol qadog’ining (plastik bankaning, karton qutisining va shu kabilarning) og’irligi hisobga olinmaydi. Istemol qadog’ida (idishida) tovarning og’irligi to’g’risida malumot mavjud bo’lmagan taqdirda, soliq stavkasi istemol qadog’ini (idishini) hisobga olgan holda netto og’irligiga nisbatan qo’llaniladi.

(289¹-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan kiritilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

289²-modda. Alkogol mahsulotlariga doir soliq stavkalari

Alkogol mahsulotlariga soliq stavkalari quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

T/r	Alkogol mahsulotlari turlari	Soliq stavkalari
		import qilinganda	ishlab chiqariladigan (1 dal tayyor mahsulot uchun)
			2021 yil 1 yanvardan	2021 yil 1 fevraldan	2021 yil 1 oktyabrdan
1.	Oziq-ovqat khom ashyosidan rektifikasiyalangan etil spirti, rektifikasiyalangan va efiroaldegidli fraksiyadan tekhnik etil spirti va etil spirtining boshlang’ich fraksiyasi	70%	10 800 so’m	12 500 so’m	13 500 so’m
2.	Aroq, konyak va boshqa alkogol mahsulotlari	50 000 so’m/ 1 litr uchun	98 000 so’m	116 400 so’m	125 100 so’m
	hajmiy ulushda spirt 40 foizdan ko’p bo’lgan aroq, konyak va boshqa alkogol mahsulotlari	70 000 so’m/ 1 litr uchun	162700 so’m	192 300 so’m	206 700 so’m
3.	Vino:
	tabiiy ravishda achitilgan tabiiy vinolar (etil spirti qo’shilmagan holda)	35000 so’m/ 1 litr uchun	7 700 so’m	8 300 so’m	8 700 so’m
	boshqa vinolar, shu jumladan vermut	50000 so’m/ 1 litr uchun	14 500 so’m	16 800 so’m	18 000 so’m
4.	Pivo	50%, biroq 1 litr uchun/15000 so’mdan kam bo’lmagan	10 600 so’m	11 700 so’m	12 600 so’m

(289²-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan kiritilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

289³-modda. Neft mahsulotlari va boshqa aksiz to’lanadigan tovarlar va khizmatlarga doir soliq stavkalari

Neft mahsulotlari va boshqa aksiz to’lanadigan tovarlar va khizmatlarga soliq stavkalari quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

T/r	Tovarlar (khizmatlar) nomi	Soliq stavkasi
		2021 yil 1 yanvardan	2021 yil 1 fevraldan
1.	Neft mahsulotlari:
	Ai-80	200 000 so’m/tonna	240 000 so’m/tonna
	Ai-90 va undan yuqori	250000 so’m/tonna	275000 so’m/tonna
	aviakerosin (sintetikdan tashqari)	180000 so’m/tonna	200000 so’m/tonna
	dizel yoqilg’isi (sintetikdan tashqari)	200000 so’m/tonna	240000 so’m/tonna
	EKO dizel yoqilg’isi (sintetikdan tashqari)	180000 so’m/tonna	216000 so’m/tonna
	dizel yoki karbyurator (injektor) dvigatellari uchun motor moyi	280000 so’m/tonna	340000 so’m/tonna
2.	Polietilen granulalar	20%
3.	Tabiiy gaz, shu jumladan eksport	20%
4.	Ishlab chiqaruvchi korkhonalar tomonidan sotiladigan suyultirilgan gaz (bundan «Hududgaztaminot» AJ orqali aholiga sotiladigan hajmlar mustasno), shu jumladan eksport	30%
5.	Yakuniy istemolchiga sotiladigan:
	benzin	1 litr uchun 285 so’m/1 tonna uchun 378 480 so’m	1 litr uchun 350 so’m/1tonna uchun 465 530 so’m
	dizel yoqilg’isi	1 litr uchun 285 so’m/1 tonna uchun 346 275 so’m	1 litr uchun 350 so’m/1tonna uchun 425 918 so’m
	suyultirilgan gaz	1 litruchun 285 so’m/1 tonna uchun 540 645 so’m	1 litruchun 350 so’m/1tonna uchun 665 493 so’m
	siqilgan gaz	1 kub metr uchun 435 so’m	1 kub metr uchun 500 so’m
6.	Mobil aloqa khizmatlari	15%
7.	Khushbo’ylashtiruvchi yoki rang beruvchi qo’shimchalarsiz oq shakar	20%

Ushbu modda birinchi qismining 2, 3, 4 va 6-bandlarida soliq stavkalari O’zbekiston Respublikasida ishlab chiqariladigan (ko’rsatiladigan) aksiz to’lanadigan tovarlarga (khizmatlarga) belgilangan, va mazkur tovarlarni olib kirishda qo’llanilmaydi.

Ushbu modda birinchi qismining 5-bandida nazarda tutilgan olib kirilgan (import qilingan) aksiz to’lanadigan tovarlarni o’z ekhtiyojlari uchun ishlatilganda, soliq to’lovchilari bo’lib ushbu tovarlarni o’z ehtiyojlari uchun olib kirishni amalga oshirgan shakhslar etirof etiladi.

Ushbu modda birinchi qismining 7-bandida belgilangan soliq stavkasi O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kiriladigan khushbo’ylashtiruvchi yoki rang beruvchi qo’shimchalarsiz oq shakarga qo’llaniladi. Bunda O’zbekiston Respublikasi hududiga shakar khom ashyosini olib kirishga aksiz solig’i solinmaydi.

(289³-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan kiritilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.04.00 Aksiz solig’i / 07.10.04.03 Aksiz solig’ini to’lash tartibi, muddatlari va imtiyozlari]

41-bob. Soliqni hisoblab chiqarish, soliq hisobotini taqdim etish va soliq to’lash tartibi

290-modda. Soliqni hisoblab chiqarish tartibi

Soliqni hisoblab chiqarish soliq solinadigan bazadan va soliqning belgilangan stavkalaridan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.

Import qilingan, aksiz to’lanadigan, o’ziga nisbatan aralash — advalor va qatiy belgilangan soliq stavkalari belgilangan tovarlar bo’yicha soliq soliq bazasi va advalor stavkadan kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi. Bunda soliq summasi qatiy belgilangan stavka qo’llanilgan holda hisoblab chiqarilgan summadan kam bo’lishi mumkin emas.

291-modda. Soliq davri

Bir oy soliq davridir.

292-modda. Soliq hisobotini taqdim etish tartibi

Soliq hisoboti, agar ushbu moddaning ikkinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq bo’yicha hisobda turilgan joydagi soliq organlariga har oyda, soliq davridan keyingi oyning o’ninchi kunidan kechiktirmay taqdim etiladi.

Benzin, dizel yoqilg’isi va gaz avtomobillarga yoqilg’i quyish shokhobchalari orqali realizasiya qilingan taqdirda, soliq hisoboti avtomobillarga yoqilg’i quyish shokhobchalari joylashgan erdagi soliq organlariga har oyda, soliq davridan keyingi oyning o’ninchi kunidan kechiktirmay taqdim etiladi.

293-modda. Soliq to’lash tartibi

Soliqni to’lash soliq hisobotini taqdim etish muddatidan kechiktirmay amalga oshiriladi.

Import qilinadigan tovarlar bo’yicha soliqni to’lash bojkhona to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda amalga oshiriladi. Aksiz markalari bilan tamg’alanishi lozim bo’lgan olib kiriladigan aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha soliq aksiz markalari olinguniga qadar to’lanadi.

XII BO’LIM.
FOYDA SOLIG’I

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.01.00 Yuridik shakhslardan olinadigan foyda solig’i / 07.10.01.01 Yuridik shakhslardan olinadigan foyda solig’i to’lovchilar va soliqqa tortish obektlari]

42-bob. Soliq to’lovchilar, soliq solish obekti va soliq bazasi

294-modda. Soliq to’lovchilar

Quyidagilar foyda solig’ining soliq to’lovchilari (bundan buyon ushbu bo’limda soliq to’lovchilar deb yuritiladi) deb etirof etiladi:

1) O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar (bundan buyon ushbu bo’limda yuridik shakhslar deb yuritiladi);

2) O’zbekiston Respublikasining norezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar, shuningdek O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasalar orqali amalga oshiradigan, yuridik shakhs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmalari (bundan buyon ushbu bo’limda faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi norezidentlar deb yuritiladi);

3) O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan daromadlar oluvchi O’zbekiston Respublikasi norezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar (bundan buyon ushbu bo’limda norezidentlar deb yuritiladi);

4) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchilari bo’lgan yuridik shakhslar;

5) soliq davrida tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olgan daromadlari bir milliard so’mdan ortiq bo’lgan yoki o’z ikhtiyori bilan foyda solig’ini to’lashga o’tgan yakka tartibdagi tadbirkorlar;

6) oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma) doirasida amalga oshiriladigan faoliyat bo’yicha oddiy shirkatning ishonchli shakhsi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari (bundan buyon ushbu bo’limda konsolidasiyalashgan guruh ishtirokchilari deb yuritiladi) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha foyda solig’ining mazkur guruh masul ishtirokchisi tomonidan hisoblab chiqarish uchun zarur bo’lgan qismi bo’yicha soliq to’lovchilarning majburiyatlarini bajaradi.

Ushbu Kodeksning 36-moddasi to’qqizinchi qismiga muvofiq agent vazifalarini amalga oshiruvchi jismoniy shakhs, ushbu modda birinchi qismining 2-bandiga muvofiq soliq to’lovchi deb etirof etiladi.

Agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, aylanmadan soliq to’lovchi shakhslar soliq to’lovchilar hisoblanmaydi.

295-modda. Soliq solish obekti

Soliq to’lovchi tomonidan olingan foyda foyda solig’i (bundan buyon ushbu bo’limda soliq deb yuritiladi) bo’yicha soliq solish obekti hisoblanadi.

Ushbu bo’lim maqsadida quyidagilar foyda deb etirof etiladi:

1) yuridik shakhs uchun — ushbu bo’limda nazarda tutilgan jami daromad va kharajatlar o’rtasidagi farq;

2) faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi norezident uchun — ushbu Kodeksning 49-bobida belgilangan o’ziga khos khususiyatlar inobatga olingan holda, ushbu bo’limda nazarda tutilgan doimiy muassasaning faoliyati bilan bog’liq bo’lgan jami daromad (shu jumladan bunday doimiy muassasaning faoliyati bilan bog’liq bo’lgan, O’zbekiston Respublikasidan tashqaridagi manbalardan olingan daromadlar) va kharajatlar o’rtasidagi farq;

3) norezident uchun — ushbu Kodeksning 50-bobida belgilangan khususiyatlar inobatga olingan holda, O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlar;

4) yakka tartibdagi tadbirkor uchun — ushbu Kodeksning 51-bobida belgilangan o’ziga khos khususiyatlar inobatga olingan holda, ushbu bo’limda nazarda tutilgan jami daromad va kharajatlar o’rtasidagi farq;

5) zimmasiga oddiy shirkat ishlarini yuritish yuklatilgan shakhs uchun — birgalikda ishlab chiqarilgan tovarni (ko’rsatilgan khizmatni) realizasiya qilishdan olingan daromad va birgalikda ishlab chiqarilib realizasiya qilingan tovarga (khizmatga) to’g’ri keladigan birgalikdagi faoliyatga kiritilgan mablag’lar summasi o’rtasidagi farq.

296-modda. Soliq bazasi

Ushbu Kodeksning 295-moddasiga muvofiq aniqlanadigan, soliq solinishi lozim bo’lgan foyda summasi soliq bazasi hisoblanadi.

Soliq bazasini ushbu bo’limda belgilangan tartibda va shartlarda aniqlashda soliq to’lovchi daromadlarining va (yoki) kharajatlarining (zararlarining) ayrim turlari makhsus qoidalar bo’yicha inobatga olinishi yoki inobatga olinmasligi mumkin.

Soliq to’lovchi ushbu bo’limga muvofiq foydani va zararni hisobga olishning umumiy tartibidan farq qiladigan tartibi nazarda tutilgan operasiyalar bo’yicha daromadlarning (kharajatlarning) alohida-alohida hisobini yuritadi.

Soliq bazasi, agar ushbu Kodeksning 48 va 50-boblarida boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliq davri boshlanganidan etiboran ortib boruvchi yakun bilan aniqlanadi.

Soliq to’lovchi tomonidan hisobot (soliq) davrida ko’rilgan zararlar soliq solish maqsadlarida soliq bazasini ushbu Kodeksning 46-bobida belgilangan tartibda va shartlarda kamaytiradi.

Soliq bazasi nazorat qilinadigan chet el kompaniyalarining ushbu Kodeksning VII bo’limi va 331-moddasiga muvofiq belgilanadigan umumiy foydasini ham o’z ichiga oladi.

Soliq bazasiga ushbu bo’limda belgilangan hollarda va tartibda tuzatishlar kiritiladi.

Soliq to’lovchining daromadlariga va (yoki) kharajatlariga (zararlariga) ushbu Kodeksning VI bo’limida nazarda tutilgan hollarda tuzatishlar kiritiladi.

Natura shaklidagi daromadlar va kharajatlar, agar ushbu qismda boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchi tomonidan bitimning haqiqiy narkhidan kelib chiqqan holda inobatga olinadi. Agar bunday bitimdagi tovarlarning (khizmatlarning) narkhi ularning bozor narkhidan farq qilsa va bunday farqlanish soliq to’lovchining soliq bazasi kamayishiga yoki zarari ko’payishiga olib kelsa, soliq bazasi ushbu Kodeksning VI bo’limiga muvofiq belgilanadigan bozor narkhlaridan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.01.00 Yuridik shakhslardan olinadigan foyda solig’i / 07.10.01.02 Jami daromad]

43-bob. Jami daromad

297-modda. Umumiy qoidalar

Jami daromad yuridik shakhs tomonidan O’zbekiston Respublikasidagi va uning hududidan tashqaridagi manbalardan hisobot (soliq) davri mobaynida olingan daromadlardan iboratdir.

Jami daromad, agar ushbu Kodeksning 299-moddasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, qo’shilgan qiymat solig’ini va aksiz solig’ini inobatga olmagan holda aniqlanadi.

Ushbu bo’lim maqsadida jami daromadga (bundan buyon ushbu bo’limda daromad deb yuritiladi) har qanday shaklda va (yoki) har qanday faoliyatdan olinishi lozim bo’lgan daromadlar (bundan buyon matnda olingan daromadlar deb yuritiladi), khususan, quyidagi daromadlar kiradi:

1) tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan daromad;

2) kredit (qarz, mikrokredit va boshqa moliyaviy operasiyalar) bo’yicha mukofot tarzidagi daromad;

3) sug’urta, qayta sug’urta tashkilotining sug’urta, qayta sug’urta qilish shartnomalari bo’yicha daromadi;

4) REPO operasiyalari bo’yicha daromad;

5) qimmatli qog’ozlar va (yoki) muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha ushbu Kodeksning 327 — 329-moddalariga muvofiq olingan daromad;

6) asosiy vositalarning va boshqa mol-mulkning ushbu Kodeksning 298-moddasiga muvofiq chiqib ketishidan olingan daromad;

7) moliyaviy ijara (lizing) shartnomasiga binoan mol-mulkni berish bo’yicha pul mukofoti tarzidagi daromad;

8) mol-mulkni mulk ijarasiga (ijaraga) berishdan olingan daromad, bundan moliyaviy ijara (lizing) mustasno;

9) royalti;

10) ushbu Kodeksning 299-moddasiga muvofiq tekin olingan mol-mulk (olingan khizmatlar);

11) inventarizasiya natijasida aniqlangan ortiqcha tovar-moddiy zakhiralarning va boshqa mol-mulkning qiymati tarzidagi daromad;

12) qonun hujjatlarida belgilangan tartibda majburiyatlarni hisobdan chiqarishdan olingan daromad, bundan ushbu Kodeksning 317-moddasiga muvofiq ilgari chegirib tashlanmagan kharajatlarni hisobdan chiqarishdan olingan daromadlar mustasno;

13) ushbu Kodeksning 300-moddasiga muvofiq talab qilish huquqidan o’zganing foydasiga voz kechish shartnomasi bo’yicha olingan daromad;

14) ushbu Kodeksning 301-moddasiga muvofiq ilgari chegirib tashlangan kharajatlar yoki zararlarning o’rnini qoplash tarzidagi daromad;

15) ushbu Kodeksning 302-moddasiga muvofiq khizmat ko’rsatuvchi kho’jaliklardan olinadigan daromad;

16) ushbu Kodeksning 319-moddasiga muvofiq birgalikdagi faoliyatda ishtirok etishdan olingan daromad;

17) qarzdor tomonidan etirof etilgan yokhud qarzdor tomonidan sudning qonuniy kuchga kirgan hujjati asosida shartnoma majburiyatlarini buzganlik uchun to’lanishi lozim bo’lgan jarimalar, penyalar va boshqa sanksiyalar, shuningdek zararlarning (ziyonning) o’rnini qoplash summalari;

18) ushbu Kodeksning 320-moddasiga muvofiq kursdagi ijobiy farq;

19) dividendlar va foizlar;

20) ishonchli boshqaruv muassisi tomonidan mol-mulkni ishonchli boshqarishdan olingan daromad;

21) shakllantirilish kharajatlari ushbu Kodeksning 44 va 45-boblarida belgilangan tartibda va shartlarda kharajatlar tarkibiga qabul qilingan, qayta tiklangan zakhiralar summalari;

22) aksiyador, ishtirokchi yuridik shakhs foydasiga o’z ulushining (ulushi bir qismining) qiymatini olishdan voz kechgan taqdirda, mazkur yuridik shakhsning ustav fondi (ustav kapitali) kamayishi munosabati bilan olgan daromad;

23) korkhonani mol-mulk majmui sifatida sotishdan olingan daromad;

24) ushbu Kodeksning VI bo’limida belgilangan hollarda va tartibda narkhlarga tuzatishlar kiritish tufayli olingan daromad;

25) ushbu Kodeksning VII bo’limida belgilangan hollarda va tartibda nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foyda tarzidagi daromadi;

26) alohida hisobi mavjud bo’lmagan va (yoki) ulardan maqsadli foydalanilmagan maqsadli mablag’lar tarzidagi daromad (bundan byudjet to’g’risidagi qonun hujjatlari normalari qo’llaniladigan byudjet mablag’lari mustasno);

27) ushbu qismning 1 — 26-bandlarida ko’rsatilmagan boshqa daromadlar.

Daromadlar soliq to’lovchi tomonidan olingan daromadlarni tasdiqlovchi birlamchi hujjatlar va boshqa hujjatlar, shu jumladan elektron hujjatlar, shuningdek soliqni hisobga olishga doir hujjatlar asosida aniqlanadi.

Jami daromad ushbu bo’lim maqsadlarida pul, natura shaklida va (yoki) boshqa shakllarda kelib tushgan barcha tushumlardan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Soliq to’lovchi tomonidan olingan, qiymati chet el valyutasida ifodalangan daromadlar qiymati milliy valyutada ifodalangan daromadlar bilan birgalikda hisobga olinadi.

Yuridik shakhs qayta tashkil etilganda, mol-mulkning va pulda ifodalanadigan bahoga ega bo’lgan nomulkiy huquqlarning qiymati va (yoki) yuridik shakhslarni qayta tashkil etish chog’ida huquqiy vorislik tartibida olinadigan (o’tkaziladigan), qayta tashkil etilayotgan yuridik shakhslar o’zining qayta tashkil etilish sanasiga qadar olgan majburiyatlarining qiymati yangi tashkil etilgan, qayta tashkil etilayotgan va qayta tashkil etilgan yuridik shakhslarning daromadlari deb etirof etilmaydi.

Agar daromadni bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlari talablariga muvofiq etirof etish daromadni ushbu Kodeksga muvofiq aniqlash va etirof etish tartibidan farq qilsa, mazkur daromad soliq solish maqsadlarida ushbu Kodeksda belgilangan tartibda hisobga olinadi.

Agar ushbu bo’limda boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlarini qo’llash chog’ida aktivlar va (yoki) majburiyatlarning qiymati o’zgarganligi munosabati bilan bukhgalteriya hisobida aks ettirilgan daromadlarga soliq solish maqsadidagi daromadlar sifatida qaralmaydi, bundan haqiqatda olingan daromadlar mustasno.

Agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, daromadni etirof etish sanasi bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlari talablariga muvofiq aniqlanadi.

Soliq to’lovchining daromadlariga tuzatish kiritish ushbu Kodeksning 332-moddasiga muvofiq amalga oshiriladi.

Agar muayyan bir daromad daromadlarning bir nechta moddasida nazarda tutilgan bo’lsa, jami daromadni aniqlashda mazkur daromad faqat bir marta kiritiladi.

298-modda. Asosiy vositalarning va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan daromadlar

Asosiy vositalarning va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan daromad deb bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadigan asosiy vositalarning va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan foyda etirof etiladi.

Asosiy vositalarning va boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olinadigan moliyaviy natijani (foydani yoki zararni) aniqlashda ilgari qayta baholangan asosiy vositalarning hamda boshqa mol-mulkning narkhini oshirish summasining ushbu asosiy vositalarni va boshqa mol-mulkni oldingi narkhni pasaytirish summasidan ortiq summalari asosiy vositalar hamda boshqa mol-mulkning chiqib ketishidan olingan daromad tarkibiga kiritiladi.

299-modda. Tekin olingan mol-mulk (khizmatlar)

Agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchi tomonidan tekin olingan mol-mulk va (yoki) khizmatlar soliq to’lovchining daromadi deb etirof etiladi.

Mol-mulkni (khizmatlarni) tekin asosda olish chog’ida oluvchi shakhsning daromadlari, agar ushbu moddaning to’rtinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, ushbu mol-mulkning (khizmatlarning) bozor qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Tekin olingan mol-mulkning (khizmatlarning) bozor qiymati hujjat bilan tasdiqlanishi kerak. Khususan, quyidagilar shunday hujjatlar bo’lishi mumkin:

1) yuklab jo’natishga, etkazib berishga yoki topshirishga doir hujjatlar;

2) mahsulot etkazib beruvchilarning narkhga doir malumotlari (prays-varaqlar);

3) ommaviy akhborot vositalaridan olingan malumotlar;

4) birja khabarlari;

5) davlat statistika organlarining malumotlari.

Qarz beruvchiga foizli daromad to’lash majburiyatisiz qarz (qaytarish sharti bilan moliyaviy yordam) olish chog’ida qarz oluvchining daromadi qarz (qaytarish sharti bilan moliyaviy yordam) olish sanasida O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan qayta moliyalashtirish stavkasidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Qarz beruvchining daromadini aniqlashning khuddi shunday tartibi qarz (qaytarish sharti bilan moliyaviy yordam) olish sanasida stavkasi O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan qayta moliyalashtirish stavkasidan kam bo’lgan foizlar to’lash sharti bilan berilgan qarzlarga (qaytarish sharti bilan moliyaviy yordamga) nisbatan qo’llaniladi.

Ushbu modda to’rtinchi qismining qoidalari:

1) banklararo operasiyalarga va kredit tashkilotlari tomonidan berilgan kreditlarga;

2) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlariga ko’ra, shuningdek O’zbekiston Respublikasining norezidentlari tomonidan beriladigan qarzlarga (ssudalarga);

3) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining bir ishtirokchisi tomonidan ayni shu konsolidasiyalashgan guruhning boshqa ishtirokchisiga beriladigan qarzlarga (qaytarib berish sharti bilan moliyaviy yordamga) nisbatan tatbiq etilmaydi.

Ushbu moddaning birinchi qismi qoidalari ushbu Kodeksning 322-moddasida nazarda tutilgan soliq solishning o’ziga khos khususiyatlarini hisobga olgan holda mol-mulkni ishonchli boshqaruvga berishdan naf oluvchi oladigan daromadlarga nisbatan ham tatbiq etiladi.

300-modda. Talab qilish huquqidan o’zganing foydasiga voz kechish shartnomasi bo’yicha olingan daromadlar

Talab qilish huquqidan o’zganing foydasiga voz kechish shartnomasi bo’yicha olingan daromadlar quyidagilarning o’rtasidagi ijobiy farq sifatida aniqlanadi:

1) talab qilish huquqini oluvchi soliq to’lovchi uchun — qarzdordan talab bo’yicha asosiy qarzdan olinishi lozim bo’lgan summa, shu jumladan talab qilish huquqidan o’zganing foydasiga voz kechish sanasidagi asosiy qarzdan ortiq summa bilan talab qilish huquqini olish qiymati o’rtasidagi ijobiy farq;

2) talab qilish huquqidan o’zganing foydasiga voz kechgan soliq to’lovchi uchun — talab qilish huquqidan o’zganing foydasiga voz kechish qaysi qiymat bo’yicha amalga oshirilgan bo’lsa, o’sha qiymat bilan soliq to’lovchining dastlabki hisobga olish hujjatlariga binoan talab qilish huquqidan o’zganing foydasiga voz kechish sanasida qarzdordan olinishi lozim bo’lgan talabning qiymati o’rtasidagi ijobiy farq;

3) qarzni talab qilish huquqini bundan buyon amalga oshiruvchi soliq to’lovchi uchun — talab qilish huquqidan o’zganing foydasiga voz kechish qiymati bilan mazkur talabni sotib olish kharajatlarining summasi o’rtasidagi ijobiy farq.

Talab qilish huquqidan o’zganing foydasiga voz kechishdan olingan daromad talab qilish huquqidan voz kechish amalga oshirilgan hisobot (soliq) davrida etirof etiladi.

Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan talab qilish huquqidan o’zganing foydasiga voz kechish shartnomasiga ko’ra olingan salbiy farq soliq to’lovchining zarari deb etirof etiladi va soliq bazasi aniqlanayotganda chegirib tashlanadi.

301-modda. Ilgari chegirib tashlangan kharajatlarning yoki zararlarning o’rnini qoplash tarzidagi daromad

Ilgari chegirib tashlangan kharajatlarning yoki zararlarning o’rnini qoplash tarzidagi daromadlar jumlasiga quyidagilar kiradi:

1) joriy soliq davrida o’rni qoplangan, shu jumladan bunday talablarga bo’lgan huquqlardan o’zganing foydasiga qayta voz kechish yo’li bilan o’rni qoplangan, oldin kharajatlar jumlasiga kiritilgan, umidsiz (tavakkal qilingan) deb etirof etilgan talablarning summalari;

2) chiqimlarning (kharajatlarning) o’rnini qoplash uchun O’zbekiston Respublikasi davlat byudjetidan olingan mablag’larning summalari;

3) sug’urta tashkiloti yoki zarar etkazgan shakhs tomonidan to’langan zararni kompensasiya qilish summalari, bundan ushbu Kodeksning 304-moddasida ko’rsatilgan sug’urta to’lovlari mustasno;

4) ilgari chegirmalar jumlasiga kiritilgan chiqimlarning o’rnini qoplashdan olingan boshqa kompensasiyalar.

Olingan kompensasiya u qaysi hisobot (soliq) davrida olingan bo’lsa, o’sha hisobot (soliq) davrining daromadi bo’ladi.

302-modda. Khizmat ko’rsatuvchi kho’jaliklardan olingan daromadlar

Khizmat ko’rsatuvchi kho’jaliklar deganda faoliyati soliq to’lovchining asosiy faoliyatiga khizmat ko’rsatishga qaratilgan va soliq to’lovchining asosiy faoliyati doirasida tovarlar ishlab chiqarish va khizmatlar ko’rsatish bilan bog’liq bo’lmagan kho’jaliklar tushuniladi.

Khizmat ko’rsatuvchi kho’jaliklar jumlasiga quyidagilar kiradi:

1) yordamchi kho’jaliklar;

2) uy-joy-kommunal kho’jaligi obektlari: uy-joy fondi, mehmonkhonalar (turistik mehmonkhonalar bundan mustasno), tashrif buyuruvchilar uchun uylar va yotoqkhonalar, tashqi obodonlashtirish obektlari, suniy inshootlar, cho’milish havzalari, plyajlarning inshootlari hamda asbob-uskunalari, aholini gaz, issiqlik va elektr bilan taminlash obektlari, uy-joy-kommunal kho’jaligi obektlariga tekhnik khizmat ko’rsatish hamda ularni tamirlash uchun mo’ljallangan uchastkalar, sekhlar, bazalar, ustakhonalar, garajlar, makhsus mashinalar va mekhanizmlar, omborkhonalar;

3) ijtimoiy-madaniy soha obektlari: sog’liqni saqlash va madaniyat obektlari, bolalar maktabgacha talim obektlari, bolalarning dam olish oromgohlari, sanatoriylar (profilaktoriylar), dam olish bazalari, pansionatlar, jismoniy tarbiya va sport obektlari, aholiga maishiy khizmat ko’rsatish sohasining ishlab chiqarishga oid bo’lmagan obektlari (hammomlar, saunalar, kirkhonalar, tikuvchilik ustakhonalari hamda maishiy khizmatlar ko’rsatuvchi boshqa ustakhonalar);

4) o’z khodimlariga yoki o’zga shakhslarga khizmatlarni realizasiya qilishni amalga oshiruvchi umumiy ovqatlanish punktlari, o’quv kombinatlari va shunga o’khshash boshqa kho’jaliklar, ishlab chiqarishlar hamda khizmatlar.

Khizmat ko’rsatuvchi kho’jaliklardan olingan daromadlar khizmat ko’rsatuvchi kho’jaliklar tomonidan tovarlarni va khizmatlarni realizasiya qilishdan olingan mablag’larning summasi bilan khizmat ko’rsatuvchi kho’jaliklarning umumiy faoliyatiga bog’liq kharajatlarning summasi o’rtasidagi ijobiy farq sifatida aniqlanadi.

Ushbu bo’limga muvofiq chegirib tashlanishi lozim bo’lgan kharajatlar khizmat ko’rsatuvchi kho’jaliklarning faoliyati bilan bog’liq kharajatlar deb etirof etiladi.

Chegirib tashlanadigan kharajatlarning daromadlardan ortib ketishi khizmat ko’rsatuvchi kho’jaliklardan ko’rilgan zarar deb etirof etiladi.

303-modda. Uzoq muddatli kontraktlar bo’yicha daromadlar

Agar tuzilgan kontraktlar shartlarida khizmatlarni bosqichma-bosqich topshirish nazarda tutilmagan bo’lsa, uzoq tekhnologik siklli ishlab chiqarish (bir soliq davridan ortiq) bo’yicha mazkur khizmatlarni realizasiya qilishdan olingan daromad hisobga olish malumotlari asosida daromadni bir meyorda etirof etish prinsipi inobatga olingan holda soliq to’lovchi tomonidan taqsimlanadi.

Uzoq muddatli kontraktni hisobot davrining okhiriga kelib haqiqatda ijro etish kontraktni bajarish boshlangandan etiboran qilingan kharajatlarning solishtirma miqdorini kontraktni bajarishga doir kharajatlarning umumiy summasida hisob-kitob qilish asosida aniqlanadi.

Hisobot davrining okhiridagi daromad qilingan kharajatlarning hisob-kitob qilingan solishtirma miqdori va kontrakt bo’yicha daromadning (kontrakt narkhlari) umumiy summasidan kelib chiqib aniqlanadi. Mazkur kontrakt bo’yicha ilgari hisobga olingan daromadlar joriy hisobot davrida khizmatlarni realizasiya qilishdan olingan daromadni aniqlash chog’ida chegirib tashlanadi.

304-modda. Soliq solishda hisobga olinmaydigan daromadlar

Quyidagilar daromad sifatida hisobga olinmaydi:

1) ustav fondiga (ustav kapitaliga) qo’shilgan hissa tarzida olingan mablag’lar;

2) aksiyalarni (ulushlarni) joylashtirish narkhining ularning nominal qiymatidan (dastlabki miqdoridan) ortiqcha summasi;

3) ishtirokchilar tarkibidan chiqish (chiqib ketish) chog’ida ustav fondiga (ustav kapitaliga) qo’shilgan hissa doirasida olingan yoki ishtirokchining ulushi miqdorini kamaytirish, shuningdek tugatilayotgan yuridik shakhsning mol-mulkini ishtirokchilar o’rtasida taqsimlash chog’ida olingan mablag’lar;

4) oddiy shirkat shartnomasi bo’yicha birgalikdagi faoliyatni amalga oshirish uchun birlashtiriladigan mablag’lar;

5) oddiy shirkat shartnomasi bo’yicha sherikning (ishtirokchining) shartnoma sheriklari (ishtirokchilari) umumiy mulkidagi ulushi qaytarilgan yoki bunday mol-mulk bo’lingan taqdirda, ushbu sherik (ishtirokchi tomonidan) qo’shilgan hissa miqdorida olingan mablag’lar;

6) realizasiya qilinadigan tovarlar (khizmatlar) uchun oldindan to’lov (bo’nak) tarzida boshqa shakhslardan olingan mablag’lar;

7) qonun hujjatlariga muvofiq ushbu majburiyatlarning taminoti sifatida garov yoki zakalat tarzida olingan mablag’lar, ularga bo’lgan mulk huquqi boshqa shakhsga o’tgan paytga qadar;

8) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining yoki O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari asosida, shuningdek O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomalariga muvofiq tekinga olingan mol-mulk va khizmatlar;

9) ushbu Kodeksning 48-moddasida nazarda tutilgan talablar bajarilishi sharti bilan olingan grantlar, insonparvarlik yordami va maqsadli tushumlar;

10) sug’urta shartnomalari bo’yicha sug’urta tovoni (sug’urta summasi) tarzida olingan mablag’lar;

11) vositachiga yoki boshqa ishonchli vakilga vositachilik, topshiriq shartnomasi yoki vositachilik khizmatlari ko’rsatishga doir boshqa shartnoma bo’yicha majburiyatlarni bajarishi munosabati bilan, shuningdek vositachi yoki boshqa ishonchli vakil tomonidan komitent yokhud boshqa ishonch bildiruvchi uchun amalga oshirilgan kharajatlarning o’rnini qoplash hisobidan kelib tushgan mol-mulk (pul mukofoti bundan mustasno). Bunday kharajatlar, agar tuzilgan shartnomalar shartlarida bu kharajatlarning o’rnini qoplash nazarda tutilgan bo’lsa, vositachidan yoki ishonchli vakildan chegirib tashlanmaydi;

12) moliyaviy ijara (lizing) obektining qiymati o’rnini ijaraga beruvchi (lizing beruvchi) tomonidan olingan ijara (lizing) to’lovining qismi tarzida qoplash;

13) mol-mulk ijarasiga doir shartnoma bo’yicha olingan mol-mulk, bundan moliyaviy ijara (lizing) mustasno;

14) telekommunikasiya tarmoqlaridagi tezkor-qidiruv tadbirlari tizimining tekin olingan tekhnik vositalari, shuningdek ulardan foydalanish va ularga khizmat ko’rsatish bo’yicha khizmatlar;

15) investor va davlat mulkini boshqarish bo’yicha vakolatli davlat organi o’rtasida tuzilgan shartnomaga binoan investisiya majburiyatlari sifatida kiritiladigan mol-mulk;

16) kredit yoki qarz shartnomalari bo’yicha mablag’lar yoki boshqa mol-mulk (mablag’ jalb qilishni rasmiylashtirish usulidan qati nazar, boshqa shunday mablag’lar yoki boshqa mol-mulk, shu jumladan qarz qimmatli qog’ozlar), shuningdek bunday jalb qilingan mablag’larni to’lash hisobidan mablag’lar yoki boshqa mol-mulk;

17) konsessiya bitimi bo’yicha qonun hujjatlariga muvofiq olingan mol-mulk;

18) davlat muassasalari tomonidan barcha darajalardagi ijro etuvchi hokimiyat organlarining qaroriga ko’ra olingan mol-mulk;

19) O’zbekiston Respublikasining davlat obligasiyalari va davlatning boshqa qimmatli qog’ozlari bo’yicha olingan daromadlar, shuningdek O’zbekiston Respublikasi tomonidan va O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhslari tomonidan chiqarilgan khalqaro obligasiyalar bo’yicha daromadlar;

20) soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq hisobdan chiqarilgan penyalarning va jarimalarning summasi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.01.00 Yuridik shakhslardan olinadigan foyda solig’i / 07.10.01.03 Chegirmalar va ziyonlar]

44-bob. Kharajatlar

305-modda. Umumiy qoidalar

Ushbu Kodeks 294-moddasi birinchi qismining birinchi bandida ko’rsatilgan yuridik shakhslarning soliq bazasini aniqlashda ushbu shakhslarning jami daromadidan daromad olish bilan bog’liq barcha kharajatlar chegirib tashlanadi, bundan ushbu bo’limga ko’ra chegirib tashlanmaydigan kharajatlar mustasno.

Ushbu bo’lim maqsadlarida soliq to’lovchi tomonidan O’zbekiston Respublikasida ham, uning hududidan tashqarida ham hisobot (soliq) davri davomida amalga oshirilgan (ko’rilgan), asoslangan va hujjatlar bilan tasdiqlangan chiqimlari (ushbu Kodeksning 333 — 336-moddalarida nazarda tutilgan hollarda esa zararlar) kharajatlar deb etirof etiladi.

Asoslangan kharajatlar deganda bahosi pul shaklida ifodalangan, iqtisodiy jihatdan o’zini oqlagan chiqimlar tushuniladi.

Har qanday chiqimlar, basharti ular hech bo’lmaganda quyidagi shartlardan biriga muvofiq kelgan taqdirda, iqtisodiy jihatdan o’zini oqlagan chiqimlar deb etirof etiladi:

1) daromad olishga qaratilgan faoliyatni amalga oshirish maqsadida qilingan bo’lsa;

2) shunday tadbirkorlik faoliyatini saqlab turish yoki rivojlantirish uchun zarur bo’lsa yokhud khizmat qilsa va kharajatlarning tadbirkorlik faoliyati bilan aloqasi aniq asoslangan bo’lsa;

3) qonun hujjatlarining qoidalaridan kelib chiqsa.

Hujjatlar bilan tasdiqlangan kharajatlar deganda quyidagi hujjatlar bilan tasdiqlangan chiqimlar tushuniladi:

1) O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq rasmiylashtirilgan hujjatlar;

2) tegishli kharajatlar amalga oshirilgan chet davlat hududida qo’llaniladigan tartibga muvofiq rasmiylashtirilgan hujjatlar;

3) boshqa shaklda rasmiylashtirilgan, shu jumladan khizmat safari to’g’risidagi buyruq, yo’l hujjatlari, shartnomaga muvofiq ko’rsatilgan khizmat haqidagi hisobot bilan rasmiylashtirilgan hujjatlar.

Ushbu Kodeksning 37-bobiga muvofiq, jumladan amortizasiya qilinadigan aktivlarni sotib olish va hisobga olinadigan qo’shilgan qiymat solig’ining summasi, shu kharajat sifatida etirof etilmaydi, bundan ushbu Kodeksning 314-moddasida nazarda tutilgan hollar mustasno.

Agar ayni bir kharajatlar kharajatlarning bir nechta moddasida nazarda tutilgan bo’lsa, soliq bazasini hisob-kitob qilishda mazkur kharajatlar faqat bir marta chegirib tashlanadi.

Soliq to’lovchining qiymati chet el valyutasida ifodalangan kharajatlari milliy valyutada qiymati ifodalangan kharajatlar bilan birgalikda hisobga olinadi.

Agar bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlari talablariga muvofiq kharajatni etirof etish ushbu Kodeksga muvofiq kharajatni aniqlash va etirof etish tartibidan farq qilsa, mazkur kharajat soliq solish maqsadlarida ushbu Kodeksda belgilangan tartibda hisobga olinadi.

Agar ushbu bo’limda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq solish maqsadlarida, bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlarini qo’llash chog’ida aktivlar va (yoki) majburiyatlarning qiymati o’zgarganligi munosabati bilan bukhgalteriya hisobida aks ettirilgan chiqimlarga kharajatlar sifatida qaralmaydi, bundan haqiqatda to’langan kharajatlar mustasno.

Bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlari talablariga muvofiq, uzoq muddatli aktivlarning dastlabki qiymatiga va zakhiralarning tannarkhiga kiritiladigan kharajatlar amortizasiya ajratmalari vositasida va bunday zakhiralarning tannarkhi orqali chegirmalar jumlasiga kiritilishi lozim.

Ushbu Kodeks 306-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq yoki bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlari talablariga muvofiq amortizasiya ajratmalari hisoblanmaydigan uzoq muddatli aktivlarning qiymati mazkur aktivlar ushbu Kodeksning 298-moddasida nazarda tutilgan tartibda chiqib ketayotganda soliq bazasini aniqlashda hisobga olinadi.

Soliq to’lovchining kharajatlariga tuzatishlar kiritish ushbu Kodeksning 332-moddasiga muvofiq amalga oshiriladi.

Ushbu Kodeksning 306 — 316-moddalari va 45-bobida ko’rsatilgan kharajatlar ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan shartlarga rioya etilgan holda chegirmalar jumlasiga kiritiladi.

306-modda. Amortizasiya kharajatlari

Bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq soliq to’lovchi tomonidan hisobga olinadigan asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar ushbu modda maqsadlarida amortizasiya qilinadigan aktivlar deb etirof etiladi.

Quyidagilar amortizasiya qilinadigan aktivlar deb etirof etilmaydi va amortizasiya qilinmaydi:

1) er uchastkalari va tabiatdan foydalanishga doir boshqa obektlar (suv, er osti boyliklari va boshqa tabiiy resurslar);

2) mahsuldor chorva mollari;

3) akhborot-kutubkhona fondi;

4) muzey ashyolari;

5) qonun hujjatlarida belgilangan tartibda konservasiya qilingan asosiy vositalar;

6) moddiy madaniy meros obektlari;

7) umumiy foydalanishdagi avtomobil yo’llari, yo’lkalar, sayilgohlar, khiyobonlar, mahalliy davlat hokimiyati organlari tasarrufida bo’lgan obodonlashtirish inshootlari;

8) qiymati ilgari to’liq kharajatlar jumlasiga kiritilgan mol-mulk;

9) asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar tarkibiga o’tkazilmagan kapital qo’yilmalar;

10) notijorat tashkilotlarning ushbu Kodeks 318-moddasining birinchi qismida ko’rsatilgan mablag’lar hisobidan olingan yoki sotib olingan hamda notijorat faoliyatini amalga oshirish uchun foydalaniladigan mol-mulki, bundan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish munosabati bilan sotib olingan va tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun foydalaniladigan mol-mulk mustasno;

Oldingi tahrirga qarang.

11) ushbu Kodeks 304-moddasining 8, 9, 14, 15 va 17-bandlariga muvofiq kelib tushgan mablag’lar hisobidan olingan yoki sotib olingan (barpo etilgan), shuningdek soliq va bojkhona imtiyozlari berilganligi natijasida bo’shagan mablag’lar hisobidan olingan yoki sotib olingan (barpo etilgan) mol-mulk.

(306-modda ikkinchi qismining 11-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Amortizasiya qilinadigan aktivning qiymati ushbu Kodeksning 308-moddasida nazarda tutilgan amortizasiya ajratmalari va (yoki) investisiyaviy chegirmalar orqali kharajatlar jumlasiga kiritiladi.

Oldingi tahrirga qarang.

Agar mazkur moddaning oltinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, amortizasiyalanadigan aktivning qiymati qayta baholashni hisobga olmagan boshlang’ich qiymatidan hisoblanadigan amortizasiya ajratmalari orqali kharajatlar jumlasiga kiritiladi.

(306-moddaning to’rtinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Amortizasiyalanadigan aktivlarning boshlang’ich qiymati bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonunchilikka muvofiq soliq to’lovchi tomonidan kapital qo’yilmalar amalga oshirilgan taqdirda o’zgaradi.

2021 yil 1 yanvar holatiga ko’ra bukhgalteriya hisobi malumotlariga asosan soliq to’lovchida mavjud bo’lgan, ilgari o’tkazilgan qayta baholashni hisobga olgan holda amortizasiyalanadigan aktivlar qiymati soliq solish maqsadida boshlang’ich qiymat hisoblanadi.

2021 yil 1 yanvardan boshlab soliq to’lovchi tomonidan keyingi hisobot (soliq) davrlarida amortizasiyalanadigan aktivlar qiymatini qayta baholash amalga oshirilganda, bunday qayta baholash natijasi amortizasiya ajratmalarini hisoblashda soliq solish maqsadlari uchun hisobga olinmaydi.

(306-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan beshinchi — ettinchi qismlar bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Nomoddiy aktivlarning qiymati ushbu Kodeksning 307-moddasida nazarda tutilgan tartibda kharajatlar jumlasiga kiritiladi.

Amortizasiya qilinadigan aktivlar, bundan nomoddiy aktivlar mustasno, soliq solish maqsadlarida guruhlar (kichik guruhlar) bo’yicha taqsimlanadi va ularni sotib olishga (yaratishga) doir chiqimlar amortizasiya ajratmalari orqali amortizasiyaning quyidagi cheklangan normalari bo’yicha kharajatlar jumlasiga kiritiladi:

Guruhlar tartib raqami	Kichik guruhlar tartib raqami	Asosiy vositalarning nomi	Amortizasiya ning yillik eng yuqori normasi, foizlarda
I		Binolar, imoratlar va inshootlar
	1	Binolar, imoratlar	3
	2	Neft va gaz quduqlari	5
	3	Neft-gaz omborlari
	4	Kema qatnaydigan kanallar, suv kanallari
	5	Ko’priklar
	6	Dambalar, to’g’onlar
	7	Daryo va dengiz prichal inshootlari
	8	Korkhonalarning temir yo’llari
	9	Qirg’oqnimustahkamlovchi, qirg’oqni himoyalovchi inshootlar
	10	Rezervuarlar, sisternalar, baklar va boshqa sig’imlar
	11	Ichki kho’jalik va kho’jaliklararo sug’orish tarmog’i
	12	Yopiq kollektor-drenaj tarmog’i
	13	Havo kemalarining uchish-qo’nish yo’llari, yo’lkalari, to’khtash joylari
	14	Istirohat bog’larining va hayvonot bog’larining inshootlari
	15	Sport-sog’lomlashtirish inshootlari
	16	Issiqkhonalar va parniklar
	17	Boshqa inshootlar
II		Uzatish qurilmalari
	1	Elektr uzatish hamda aloqa qurilmalari va liniyalari	8
	2	Ichki gaz quvurlari va quvurlar
	3	Vodoprovod, kanalizasiya va issiqlik tarmoqlari
	4	Magistral quvurlari
	5	Boshqalar
III		Kuch mashinalari va asbob-uskunalar
	1	Issiqlik tekhnik asbob-uskunalari	8
	2	Turbina asbob-uskunalari va gaz turbinalari qurilmalari
	3	Elektr dvigatellari va dizel-generatorlar
	4	Kompleks qurilmalar
	5	Boshqa kuch mashinalari va asbob-uskunalari (harakatlanuvchi transportdan tashqari)
IV		Faoliyat turlari bo’yicha ish mashinalari va asbob-uskunalar (harakatlanuvchi transportdan tashqari)
	1	Iqtisodiyotning barcha tarmoqlariga tegishli mashinalar va asbob-uskunalar	15
	2	Qishloq kho’jaligi traktorlari, mashinalari va asbob-uskunalari
	3	Kommutasiyalar va malumotlarni uzatish raqamli elektron asbob-uskunalari, raqamli tizimlar uzatish asbob-uskunalari, raqamli aloqa o’lchov tekhnikasi
	4	Yo’ldosh, uyali aloqa, radiotelefon, peyjing va tranking aloqa asbob-uskunalari
	5	Uzatishlar tizimlari kommutasiyalarining o’khshash asbob-uskunalari
	6	Kinostudiyalarning makhsus asbob-uskunalari, tibbiy va mikrobiologiya sanoati asbob-uskunalari
	7	Kompressor mashinalari va asbob-uskunalari
	8	Nasoslar
	9	Yuk ko’tarish-transport, yuk ortish-tushirish mashinalari va uskunalari, tuproq, karer hamda yo’l-qurilish ishlari uchun mashinalar va uskunalar
	10	Ustun-qoziq qoqish mashinalari va uskunalari, maydalash-yanchish, saralash, boyitish uskunalari
	11	Tekhnologik jarayonlar uchun barcha turdagi sig’imlar
	12	Neft qazib chiqarish va burg’ulash uskunalari
	13	Boshqa mashinalar va uskunalar
V		Harakatlanuvchi transport
	1	Temir yo’lning harakatdagi tarkibi	4
	2	Dengiz, daryo kemalari, baliqchilik sanoati kemalari
	3	Havo transporti
	4	Avtomobil transportining harakatdagi tarkibi, ishlab chiqarish transporti	20
	5	Engil avtomobillar
	6	Sanoat traktorlari
	7	Kommunal transport
	8	Makhsus vakhta vagonlari
	9	Boshqa transport vositalari
VI		Kompyuter, periferiya qurilmalari, malumotlarni qayta ishlash uskunalari
	1	Kompyuterlar	20
	2	Periferiya qurilmalari va malumotlarga ishlov berish uskunalari
	3	Nuskha ko’chirish-ko’paytirish tekhnikasi
	4	Boshqa kompyuter, periferiya qurilmalari, malumotlarga ishlov berish uskunalari
VII		Boshqa guruhlarga kiritilmagan asosiy vositalar	15

Soliq solish maqsadlari uchun har bir kichik guruh bo’yicha amortizasiya ajratmalari amortizasiya normasini qo’llash orqali, biroq ushbu Kodeksda belgilangan cheklangan normadan ko’p bo’lmagan tarzda hisoblanadi.

Soliq solish maqsadlarida amortizasiyani ushbu moddada belgilanganidan pastroq normalar bo’yicha hisoblashga, agar bu soliq solish maqsadlarida hisob siyosatida mustahkamlab qo’yilgan bo’lsa, yo’l qo’yiladi.

Soliq bazasiga, ushbu moddada nazarda tutilgan normalarga zid ravishda, to’liq hisoblanmagan amortizasiya summasi miqdorida tuzatishlar kiritish amalga oshirilmaydi.

Foydalanishda bo’lgan asosiy vositalarni sotib oladigan soliq to’lovchi ushbu obektlar bo’yicha amortizasiya normasini, mazkur obektdan avvalgi mulkdorlar tomonidan foydalanilgan yillar (oylar) soniga kamaytirilgan foydalanish muddatini hisobga olgan holda, belgilashga haqlidir.

Agar asosiy vositadan haqiqatda foydalanish muddati avvalgi mulkdorlarda asosiy vositalarning ushbu moddada tasniflanishi asosida belgilanadigan foydali tarzda foydalanish muddatiga teng yoki undan ortiq bo’lsa, soliq to’lovchi tekhnika khavfsizligi talablarini va boshqa omillarni hisobga olgan holda bu asosiy vositadan foydali tarzda foydalanish muddatini mustaqil ravishda, lekin uch yildan kam bo’lmagan muddatga belgilashga haqli.

Ilgari foydalanishda bo’lgan asosiy vositalardan foydalanish muddatini aniqlash imkoniyati bo’lmagan taqdirda, amortizasiyani hisoblash ushbu moddaning oltinchi qismida ko’rsatilgan tartibda amalga oshiriladi.

Amortizasiya qilinadigan mol-mulk tekin olingan taqdirda, uning ushbu Kodeksning 299-moddasiga muvofiq tekin olingan mol-mulk tarzida jami daromadga kiritilgan qiymati amortizasiya qilinadigan mol-mulkning dastlabki qiymati bo’ladi va bunda O’zbekiston Respublikasining bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlari talablariga muvofiq dastlabki tarzda etirof etish chog’ida shunday aktivlarning qiymatini ko’paytiruvchi haqiqiy chiqimlar inobatga olinadi.

Soliq solish maqsadlarida amortizasiya qilinadigan mol-mulkning qiymatiga ushbu Kodeks 317-moddasining 17-bandida nazarda tutilgan kharajatlar kiritilmaydi.

307-modda. Nomoddiy aktivlarni amortizasiya qilish kharajatlari

Nomoddiy aktivlarning qiymati nomoddiy aktivlardan foydali tarzda foydalanish muddati mobaynidagi amortizasiya ajratmalari orqali kharajatlar jumlasiga kiritiladi.

Nomoddiy aktivlardan foydali tarzda foydalanish muddatini aniqlash patentning, guvohnomaning amal qilish muddatidan va (yoki) intellektual mulk obektidan O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga muvofiq yoki qo’llanilishi mumkin bo’lgan chet davlat qonun hujjatlariga muvofiq foydalanish muddatlariga doir boshqa cheklovlardan kelib chiqqan holda yokhud nomoddiy aktivlardan foydali tarzda foydalanishning tegishli shartnomalarda shartlashilgan muddatidan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchi tomonidan amortizasiya ajratmalari ularning dastlabki qiymatidan va foydali tarzda foydalanish muddatidan kelib chiqib hisob-kitob qilingan normalar bo’yicha har oyda hisoblanadi.

Foydali tarzda foydalanish muddatini aniqlash mumkin bo’lmagan nomoddiy aktivlar bo’yicha amortizasiya normalari besh yillik muddatga belgilanadi.

Agar nomoddiy aktivlarni olish yoki ishlab chiqarish kharajatlari soliq to’lovchining soliq bazasini hisoblab chiqarish chog’ida kharajatlar jumlasiga kiritilgan bo’lsa, bu kharajatlar amortizasiya qilinishi lozim bo’lgan nomoddiy aktivlarning qiymatiga kiritilmaydi.

308-modda. Investisiyaviy chegirma

Soliq to’lovchi amortizasiya qilinadigan aktivlar bo’yicha investisiyaviy chegirmalarni ushbu moddada belgilangan tartibda va shartlarda qo’llashga haqli.

Investisiyaviy chegirma amortizasiya kharajati deb etirof etiladi.

Investisiyaviy chegirma quyidagi miqdorda qo’llaniladi:

1) yangi tekhnologik uskunalar qiymatining, ishlab chiqarishni modernizasiya qilish, tekhnik va (yoki) tekhnologik jihatdan qayta jihozlash kharajatlarining va (yoki) akhborot tizimlarini yaratishga doir investisiya loyihalari doirasida mahalliy ishlab chiqarishning dasturiy taminotini sotib olishga yo’naltiriladigan mablag’lar summalarining 10 foizi miqdorida;

2) ishlab chiqarishni yangi qurilish shaklida kengaytirishga, ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun foydalaniladigan binolar va inshootlarni rekonstruksiya qilishga yo’naltiriladigan mablag’lar summasining 5 foizi miqdorida.

Ushbu Kodeks 317-moddasining 17-bandiga muvofiq chegirib tashlanmaydigan kharajatlar bo’yicha investisiyaviy chegirma berilmaydi.

Investisiyaviy chegirma yangi tekhnologik uskunani ishga tushirish amalga oshirilgan yokhud o’z ishlab chiqarishini modernizasiya qilish, tekhnik va (yoki) tekhnologik jihatdan qayta jihozlash amalga oshirilgan, ishlab chiqarish yangi qurilish shaklida kengaytirilgan, ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun foydalaniladigan binolar va inshootlarni rekonstruksiya qilish amalga oshirilgan, laboratoriya testlarini va sinovlarini o’tkazish uchun komplekslar, akhborot tizimlarini yaratish bo’yicha investisiya loyihalari doirasida mahalliy ishlab chiqarishning dasturiy taminoti sotib olingan hisobot (soliq) davrida qo’llaniladi.

Ushbu modda maqsadlarida:

1) tovarlarni (khizmatlarni) ishlab chiqarish jarayonida soliq to’lovchi tomonidan foydalaniladigan, chiqarilgan kundan etiboran uch yildan ko’p bo’lmagan muddat o’tgan mashinalar, apparatlar, qurilmalar, mekhanizmlar yangi tekhnologik uskunalar deb etirof etiladi;

2) asosiy vositalarning tekhnologik yoki khizmatga oid mo’ljallanilgan maqsadini o’zgartirishga, ularning unumdorligini oshirishga yoki boshqa sifat khususiyatlarini yakhshilashga qaratilgan ishlar modernizasiya qilish deb etirof etiladi;

3) ilg’or tekhnika va (yoki) tekhnologiyani joriy etish asosida asosiy vositalarning yoki ularning ayrim qismlarining tekhnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini oshirish, ishlab chiqarishni mekhanizasiyalash va avtomatlashtirish, manan eskirgan va jismonan ishdan chiqqan uskunalarni yangi, nisbatan mahsuldor uskunalarga almashtirishga doir kompleks tadbirlar tekhnik va (yoki) tekhnologik jihatdan qayta jihozlash deb etirof etiladi. Tekhnik va (yoki) tekhnologik jihatdan qayta jihozlash ishlab chiqarishlarning yangilarini barpo etish va amaldagilarini kengaytirishni ham o’z ichiga oladi;

4) ishlab chiqarishni takomillashtirish hamda uning tekhnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini oshirish bilan bog’liq bo’lgan hamda ishlab chiqarish quvvatlarini ko’paytirish, tovarlar (khizmatlar) sifatini yakhshilash va (yoki) ularning nomenklaturasini o’zgartirish maqsadida rekonstruksiya qilish loyihasi bo’yicha amalga oshiriladigan, tovarlar ishlab chiqarish yoki khizmatlar ko’rsatish uchun foydalaniladigan, mavjud binolarni va inshootlarni qayta qurish ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun foydalaniladigan binolarni va inshootlarni rekonstruksiya qilish deb etirof etiladi;

5) tovarlar ishlab chiqarish yoki khizmatlar ko’rsatish jarayonida foydalanish maqsadida yangi binolarni va inshootlarni qurish ishlab chiqarishni yangi qurilish shaklida kengaytirish deb etirof etiladi.

309-modda. Amortizasiya qilinadigan aktivlarni tamirlash kharajatlari

Soliq to’lovchi tomonidan amortizasiya qilinadigan aktivlarni tamirlash uchun amalga oshirilgan kharajatlar qaysi hisobot (soliq) davrida amalga oshirilgan bo’lsa, o’sha hisobot (soliq) davrida soliq solish maqsadlarida haqiqiy chiqimlar miqdorida kharajatlar jumlasiga kiritiladi.

Agar ijaraga oluvchi va ijaraga beruvchi o’rtasidagi shartnomada ijaraga oluvchining amortizasiya qilinadigan aktivlarga doir kharajatlarining o’rnini ijaraga beruvchi tomonidan qoplash nazarda tutilmagan bo’lsa, ushbu moddaning qoidalari ijaraga oluvchining mazkur kharajatlariga nisbatan ham qo’llaniladi.

310-modda. Foizlar va ayrim chiqimlar bo’yicha kharajatlar

Soliq to’lovchining qarz majburiyatlari (kreditlar, tovar va tijorat kreditlari, qarzlar, bank omonatlari, bank hisobvaraqlari yoki rasmiylashtirish usulidan qati nazar, boshqa jalb qilingan mablag’lar) bo’yicha foizlar tarzidagi kharajatlari (bundan bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlarida kapitallashtirish uchun rukhsat berilgan kharajatlar mustasno) ushbu Kodeksning VI bo’limida nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlar inobatga olingan holda, haqiqiy stavkadan kelib chiqib, chegirib tashlanadi.

Yuridik shakhsning nazorat qilinadigan qarzi bilan bog’liq kharajatlari ushbu moddaning birinchi qismi qoidalari hisobga olingan holda, ushbu moddada belgilangan eng ko’p qiymatlardan oshmaydigan miqdorda chegirib tashlanadi. Mazkur qoida quyidagilarga nisbatan qo’llaniladi:

1) qarz mablag’laridan foydalanganlik uchun foizlarga;

2) neustoykalarning (jarimalar, penyalarning) summalari, javobgarlikning boshqa choralari qo’llanilganligi natijasida, shu jumladan shartnoma majburiyatlarini buzganlik uchun zararlarning o’rnini qoplash natijasida to’lanishi lozim bo’lgan summalarga.

Ushbu modda maqsadlarida yuridik shakhsning quyidagi qarzlari nazorat qilinadigan qarzlar deb etirof etiladi:

1) O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti bo’lmagan, mazkur soliq to’lovchi aksiyalarining (ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) paylar, ulushlarning) 20 foizidan ortig’iga bevosita yoki bilvosita egalik qiladigan chet ellik yuridik yoki jismoniy shakhs oldidagi qarzi;

2) ushbu Kodeksning 37-moddasiga muvofiq ushbu qismning 1-bandida ko’rsatilgan chet ellik shakhsning o’zaro bog’liq shakhsi deb etirof etiladigan boshqa shakhs oldidagi qarzi;

3) ushbu qismning 1 va (yoki) 2-bandlarida ko’rsatilgan shakhslar oldida kafillik qiluvchi, kafil sifatida ish yurituvchi shakhs yoki ushbu soliq to’lovchining ushbu moddaning to’rtinchi qismida ko’rsatilgan qarzini to’lashni taminlash yuzasidan majburiyatni boshqacha tarzda o’z zimmasiga oladigan boshqa shakhs oldidagi qarz.

Nazorat qilinadigan qarz soliq davridagi quyidagi qarzlarning jami summalarini o’z ichiga oladi:

qarz mablag’lari bo’yicha;

javobgarlikning boshqa choralari qo’llanilganligi natijasida, shu jumladan shartnoma majburiyatlarini buzganlik uchun zararlarning o’rni qoplanishi natijasida to’lanishi lozim bo’lgan neustoykalar (jarimalar, penyalar) summalari bo’yicha.

Ushbu moddaning to’rtinchi qismi maqsadlari uchun soliq davrida mavjud bo’lgan qarz deganda, qaysi kho’jalik operasiyasi natijasida joriy hisobot (soliq) davrida qarz yuzaga keladigan yoki ko’payadigan bo’lsa, o’sha har bir kho’jalik operasiyasining qiymat ko’rsatkichlari summasi, shuningdek joriy hisobot (soliq) davrining boshida to’lanmagan qarzning summasi tushuniladi.

Agar ushbu moddaning uchinchi qismida ko’rsatilgan chet ellik shakhs yoki boshqa shakhslar oldidagi nazorat qilinadigan qarz miqdori soliq to’lovchining khususiy kapitalidan uch baravardan ortiq bo’lsa, faqat lizing faoliyati bilan shug’ullanuvchi banklar va soliq to’lovchilar uchun esa o’n uch baravardan ortiq bo’lsa, kharajatlarning chegirib tashlanishi lozim bo’lgan eng ko’p miqdorini aniqlashda ushbu moddaning ettinchi – to’qqizinchi qismlarida belgilangan qoidalar qo’llaniladi.

Soliq to’lovchi nazorat qilinadigan qarzning har bir turi bo’yicha eng ko’p summalarni har bir hisobot (soliq) davrining okhirgi sanasida hisoblab chiqarishi shart. Hisob-kitob nazorat qilinadigan qarz bo’yicha ayrim chiqimlarning (kharajatlarning) soliq davri boshlanganidan etiboran o’sib boruvchi yakun bilan aniqlangan summasini tegishli hisobot (soliq) davrining okhirgi sanasida hisob-kitob qilinadigan kapitallashtirish koeffisientiga bo’lish yo’li bilan amalga oshiriladi.

Ushbu moddaning ettinchi qismida ko’rsatilgan kapitallashtirish koeffisienti tegishli nazorat qilinadigan, to’lanmagan qarz miqdorini ushbu chet el tashkilotining soliq to’lovchi ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) bevosita yoki bilvosita ishtirok etishi ulushiga muvofiq bo’lgan khususiy kapital miqdoriga bo’lish hamda olingan natijani uchga, banklar va faqat lizing faoliyati bilan shug’ullanuvchi soliq to’lovchilar uchun esa o’n uchga bo’lish yo’li bilan aniqlanadi.

Khususiy kapital miqdorini aniqlashda soliq to’lovchining aktivlari summasi va majburiyatlari miqdori (soliqlar va yig’imlar bo’yicha qarz summalari, shu jumladan ular bo’yicha kechiktirish va bo’lib-bo’lib to’lash summalari hisobga olinmaydi) tegishli hisobot (soliq) davrining okhirgi kunidagi bukhgalteriya hisobi malumotlari asosida aniqlanadi.

Nazorat qilinadigan qarzning har bir turi bo’yicha ushbu moddaning oltinchi — to’qqizinchi qismlariga muvofiq hisob-kitob qilingan, biroq haqiqatda hisoblangan kharajatlardan ko’p bo’lmagan summalar kharajatlar jumlasiga kiritiladi.

311-modda. Geologik jihatdan o’rganish, qidirish va tabiiy resurslarni qazib olishga doir tayyorgarlik ishlari uchun kharajatlar

Er qaridan foydalanuvchi tomonidan qazib olishni boshlashdan oldin geologik jihatdan o’rganish, qidirish, foydali qazilmalarni qazib olishga doir tayyorgarlik ishlari uchun amalga oshirilgan kharajatlar, shu jumladan baholashga, jihozlashga, imzoli bonus va tijoratbop topilma bonusni to’lashga doir kharajatlar, shuningdek ushbu Kodeksga muvofiq chegirib tashlanishi lozim bo’lgan boshqa kharajatlar amortizasiya qilinadigan aktivning alohida guruhini tashkil etadi. Bunda ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda, bunday chiqimlar belgilangan normalar doirasida kharajatlar jumlasiga kiritiladi.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan kharajatlar foydali qazilmalarni qazib olish boshlangan paytdan etiboran soliq to’lovchining jami daromaddan amortizasiya ajratmalari tarzida chegirib tashlanadi.

Amortizasiya ajratmalarining har yilgi summasi, soliq to’lovchining khohishiga ko’ra belgilanadigan amortizasiya normasini qo’llash yo’li bilan, biroq ushbu moddada nazarda tutilgan amortizasiya qilinadigan aktivlar guruhi bo’yicha to’plangan kharajatlar summasining 15 foizidan ortiq bo’lmagan miqdorda hisoblab chiqariladi.

Nomahsuldor quduq tugatilgan yokhud soliq to’lovchi er qari uchastkasidagi ishlarni iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq emasligi, geologik jihatdan istiqbolsizligi yoki boshqa sabablarga ko’ra tugatish to’g’risida qaror qabul qilgan taqdirda, basharti er qaridan foydalanish huquqi to’liq tugatilsa, soliq to’lovchi bunday huquq tugatilgan hisobot (soliq) davrida qilingan kharajatlar summasini chegirib tashlashga haqli.

312-modda. Ilmiy tadqiqotlarga va (yoki) tajriba-konstruktorlik ishlanmalariga doir kharajatlar

Ushbu bo’lim maqsadlarida yangi mahsulotni (tovarlarni, khizmatlarni) yaratish yoki ishlab chiqarilayotgan mahsulotni (tovarlarni, ishlarni) takomillashtirish, ishlab chiqarishni va boshqaruvni tashkil etishning yangi tekhnologiyalarini, usullarini yaratish yoki qo’llanilayotgan shunday tekhnologiyalarni, usullarni takomillashtirish jumlasiga kiradigan kharajatlar ilmiy tadqiqotlarga va (yoki) tajriba-konstruktorlik ishlanmalarga doir kharajatlar deb etirof etiladi.

Soliq to’lovchining ilmiy tadqiqotlarga va (yoki) tajriba-konstruktorlik ishlanmalariga doir kharajatlari, amortizasiya qilinadigan aktivlarni olishga oid kharajatlardan tashqari, tegishli ilmiy tadqiqotlar va (yoki) tajriba konstruktorlik ishlanmalarining natijasidan qati nazar, ushbu moddada nazarda tutilgan tartibda bunday tadqiqotlar va ishlanmalar (khizmatlarning alohida bosqichlari) tugallangan va (yoki) qabul qilish-topshirish dalolatnomasini taraflar imzolaganidan keyin chegirib tashlanadi.

Agar soliq to’lovchi ilmiy tadqiqotlar va (yoki) tajriba-konstruktorlik ishlanmalari yuzasidan amalga oshirilgan kharajatlar natijasida intellektual faoliyat natijalariga bo’lgan mutlaq huquqlarni olsa, mazkur huquqlar nomoddiy aktivlar deb etirof etiladi. Bunday holda ko’rsatilgan kharajatlar ushbu Kodeksning 307-moddasida nazarda tutilgan tartibda chegirib tashlanadi.

Ushbu moddaning qoidalari shartnoma bo’yicha ilmiy tadqiqotlarni va (yoki) tajriba-konstruktorlik ishlanmalarini ijrochi (pudratchi yoki subpudratchi) sifatida bajaruvchi soliq to’lovchilarning kharajatlarini soliq solish maqsadlarida etirof etishga nisbatan tatbiq qilinmaydi.

313-modda. Umidsiz qarzlar bo’yicha kharajatlar

Ushbu modda maqsadlarida, sudning qaroriga ko’ra, bankrotlik, tugatish, qarzdor vafot etganligi tufayli majburiyatlar tugatilganligi oqibatida yoki davo muddati o’tganligi oqibatida to’lanishi mumkin bo’lmagan qarz umidsiz qarz deb etirof etiladi.

Soliq to’lovchi oldingi hisobot (soliq) davrlarida soliq solinadigan daromadlar olish bilan bog’liq bo’lgan umidsiz qarzlarni chegirib tashlashga haqli.

Umidsiz qarzlarni chegirib tashlashga faqat qarz hisobdan chiqarilgan va soliq to’lovchining bukhgalteriya hisobotida aks ettirilgan taqdirda yo’l qo’yiladi.

314-modda. Qo’shilgan qiymat solig’iga doir kharajatlar

Agar ushbu moddada boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, sotib olingan tovarlarning (khizmatlarning) qiymatida qo’shilgan qiymat solig’i bo’yicha quyidagi chiqimlar hisobga olinadi:

1) ushbu Kodeksning 267-moddasida nazarda tutilgan tartibda hisobga olinmaydigan qo’shilgan qiymat solig’i summasi;

2) ushbu Kodeks 268-moddasining oltinchi qismida nazarda tutilgan tartibda qo’shilgan qiymat solig’i summasi;

3) ushbu Kodeksning 270-moddasida ko’rsatilgan holda qo’shilgan qiymat solig’iga tuzatish kiritish summasi.

Qo’shilgan qiymat solig’i to’lovchisi hisobga olinmaydigan qo’shilgan qiymat solig’i summasini quyidagi hollarda kharajatlar jumlasiga kiritishga haqli:

1) ushbu Kodeks 268-moddasining beshinchi qismiga muvofiq mutanosib usulni qo’llashda;

2) agar soliqning tuzatish kiritish summasini bunday tuzatish amalga oshirilayotgan sotib olingan tovarlarning (khizmatlarning) qiymatiga kiritish mumkin bo’lmasa, qo’shilgan qiymat solig’iga ushbu Kodeksning 269 va 270-moddalariga muvofiq tuzatish kiritishda;

3) ushbu Kodeksning 271-moddasida nazarda tutilgan tartibda qo’shilgan qiymat solig’iga tuzatish kiritishda.

315-modda. Zakhira fondlarini shakllantirish kharajatlari

Banklar va bank operasiyalarini amalga oshirishga doir lisenziya asosida bank operasiyalarining ayrim turlarini amalga oshiruvchi yuridik shakhslar, shuningdek sug’urta tashkilotlari qonun hujjatlari talablariga muvofiq zakhira fondlarini tashkil etadi.

Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan zakhira fondlariga ajratmalar qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda va normalar doirasida kharajatlar jumlasiga kiritiladi.

Ushbu modda birinchi va ikkinchi qismlarining qoidalari sof foyda hisobidan shakllantiriladigan zakhira fondlarini tashkil etish hollariga nisbatan tatbiq etilmaydi.

Haqiqiy kharajatlar, ularga nisbatan zakhira fondi shakllantirilgan bo’lsa, tashkil etilgan zakhira fondi summasi hisobidan hisobdan chiqariladi.

316-modda. Kafolatli tamirlash va kafolatli khizmat ko’rsatish yuzasidan kelgusi kharajatlar uchun zakhirani shakllantirish kharajatlari

Tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishni amalga oshiruvchi soliq to’lovchi kafolatli tamirlash va kafolatli khizmat ko’rsatish yuzasidan kelgusi kharajatlar uchun zakhira tashkil etishga haqli. Bunday zakhirani shakllantirishga doir ajratmalar ushbu moddada nazarda tutilgan tartibda chegirmalar jumlasiga kiritiladi. Soliq to’lovchi bunday zakhirani tashkil etish to’g’risidagi qarorni mustaqil ravishda qabul qiladi va soliq solish maqsadlari uchun hisob siyosatida ajratmalarning eng yuqori miqdorini aniqlaydi.

Zakhira kharidor bilan tuzilgan shartnoma shartlariga muvofiq kafolatli muddat davomida khizmat ko’rsatish va tamirlash nazarda tutilgan tovarlarga (khizmatlarga) nisbatan tashkil etiladi. Mazkur tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish sanasidagi zakhiraga ajratmalar summasi kharajatlar jumlasiga kiritiladi.

Tashkil etilgan zakhiraning miqdori kafolatli tamirlash va khizmat ko’rsatish bo’yicha soliq to’lovchi tomonidan haqiqatda amalga oshirilgan kharajatlarning mazkur tovarlarni (khizmatlarni) o’tgan uch yil davomida realizasiya qilishdan olingan tushum hajmidagi ulushi sifatida aniqlanadigan, hisobot (soliq) davrida mazkur tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan tushum summasiga ko’paytirilgan eng ko’p miqdordan oshmasligi kerak. Agar soliq to’lovchi tovarlarni (khizmatlarni) kafolatli tamirlashni va khizmat ko’rsatishni bajarish sharti bilan realizasiya qilishni uch yildan kam muddatda amalga oshirayotgan bo’lsa, tashkil etilayotgan zakhiraning eng ko’p miqdorini hisob-kitob qilish uchun mazkur tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan tushumning bunday realizasiya qilishning haqiqiy davridagi hajmi inobatga olinadi.

Ilgari tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishni kafolatli tamirlash va khizmat ko’rsatish sharti bilan amalga oshirmagan soliq to’lovchi mazkur chiqimlar uchun kutilayotgan kharajatlarning miqdoridan oshmaydigan miqdordagi zakhirani tashkil etishga haqli. Kutilayotgan kharajatlar deganda kafolat muddati inobatga olingan holda kafolat majburiyatlarini bajarish rejasida nazarda tutilgan kharajatlar tushuniladi.

Soliq davri tugagach, soliq to’lovchi tashkil etilgan zakhiraning miqdoriga kafolatli tamirlash va khizmat ko’rsatish bo’yicha haqiqatda amalga oshirilgan kharajatlarning mazkur tovarlarni (khizmatlarni) o’tgan davrda realizasiya qilishdan olingan tushum hajmidagi ulushidan kelib chiqqan holda tuzatish kiritishi kerak.

Soliq to’lovchi tomonidan soliq davrida kafolatlar berish sharti bilan realizasiya qilingan tovarlar (khizmatlar) bo’yicha kafolatli tamirlash va khizmat ko’rsatish uchun to’liq foydalanilmagan zakhira summasi soliq to’lovchi tomonidan keyingi soliq davriga o’tkazilishi mumkin. Bunda keyingi soliq davrida yangi tashkil etilayotgan zakhiraning summasiga zakhiraning oldingi soliq davridagi qoldig’i summasi miqdorida tuzatish kiritilishi kerak. Agar yangi tashkil etilayotgan zakhiraning summasi oldingi soliq davrida tashkil etilgan zakhira qoldig’ining summasidan kam bo’lsa, ular o’rtasidagi farq soliq to’lovchining joriy soliq davridagi daromadlari tarkibiga kiritilishi lozim.

Agar soliq to’lovchi zakhira tashkil etish to’g’risida qaror qabul qilsa, kafolatli tamirlashga doir haqiqiy kharajatlarni hisobdan chiqarish tashkil etilgan zakhira hisobidan amalga oshiriladi. Agar tashkil etilgan zakhiraning summasi soliq to’lovchi tomonidan amalga oshirilgan tamirlash kharajatlarining summasidan kam bo’lib qolsa, ular o’rtasidagi farq chegirmalar jumlasiga kiritilishi lozim.

Soliq to’lovchi tovarlarni (khizmatlarni) kafolatli tamirlash va ularga kafolatli khizmat ko’rsatish sharti bilan sotishni tugatish to’g’risida qaror qabul qilganda, ilgari tashkil etilgan va foydalanilmagan zakhiraning summasi kafolatli tamirlash va kafolatli khizmat ko’rsatishga doir shartnomalarning amal qilish muddatlari tugaganidan keyin daromadlar tarkibiga kiritilishi lozim.

317-modda. Chegirib tashlanmaydigan kharajatlar

Soliq bazasini aniqlashda chegirib tashlanmaydigan kharajatlar jumlasiga quyidagilar kiradi:

1) qonun hujjatlariga muvofiq vakolatli organ tomonidan belgilangan moddiy qimmatliklarning tabiiy kamayishi normalaridan, ular mavjud bo’lmaganda esa, soliq to’lovchi tomonidan belgilangan normalardan ortiqcha tovarlar yo’qolishi;

2) umumiy ovqatlanish korkhonalariga yoki boshqa tashkilotlarga joylarni tekin berish kharajatlari, ushbu korkhonalar va tashkilotlar uchun kommunal khizmatlarning qiymatini to’lash;

3) soliq to’lovchining ushbu Kodeksning 376-moddasida nazarda tutilgan, jismoniy shakhsning moddiy naf tarzidagi daromadlari hisoblangan kharajatlari;

4) dala (safar) taminoti, khodimning shakhsiy avtotransportidan khizmat maqsadlarida foydalanganlik uchun qonun hujjatlarida belgilangan normalardan ortiqcha to’lovlar;

5) pensiyalarga ustamalar va qo’shimcha to’lovlar;

6) ushbu Kodeks 377-moddasi birinchi qismi 10-bandining to’rtinchi va beshinchi khatboshilarida ko’rsatilgan moddiy yordam;

7) khayriya yordami tarzida berilgan mablag’lar, bundan mesenatlik ko’magini ko’rsatish uchun yo’naltirilgan mablag’lar mustasno;

8) qonun hujjatlarida nazarda tutilgan normalardan ortiqcha tarzda atrof-muhitni ifloslantirganlik va chiqindilar joylashtirganlik uchun kompensasiya to’lovlari;

9) loyihalar va qurilish-montaj ishlaridagi kamchiliklarni, obekt yonidagi omborga tashib keltirilguniga qadar yuz bergan buzilishlar va deformasiyalarni bartaraf etishga doir kharajatlar, korroziyaga qarshi muhofazadagi nuqsonlar tufayli taftish o’tkazish (asbob-uskunalarni qismlarga ajratish) kharajatlari hamda ushbu kharajatlarning o’rnini kamchiliklar, buzilishlar yoki zararlar uchun javobgar bo’lgan mahsulot etkazib beruvchi yoki boshqa kho’jalik yurituvchi subektlar hisobidan qoplash imkoni bo’lmagan miqdordagi boshqa shunga o’khshash kharajatlar;

10) aybdorlari aniqlanmagan talon-taroj qilishlar va kamomadlardan yoki aybdor taraf hisobidan zarur summalarning o’rnini qoplash imkoni bo’lmagan taqdirda ko’rilgan zararlar;

11) boshqa shakhslar uchun to’langan soliqlar;

12) soliq tekshiruvlari natijalari bo’yicha qo’shimcha hisoblangan soliqlar va yig’imlar;

13) soliq to’lovchining tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog’liq bo’lmagan tadbirlarga (sog’liqni saqlashga oid, sport va madaniy tadbirlar, dam olishni tashkil etish hamda boshqa shunga o’khshash tadbirlarga) doir kharajatlari, bundan tadbirlarni o’tkazishga doir majburiyatlar qonun hujjatlari bilan soliq to’lovchining zimmasiga yuklatilgan hollar mustasno;

14) kasaba uyushmalari qo’mitalariga yordam ko’rsatish;

15) mahsulot ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lmagan khizmatlar (shaharlarni va shaharchalarni obodonlashtirish bo’yicha khizmatlar, qishloq kho’jaligiga yordamlashish va khizmatlarning boshqa turlari) ko’rsatganlik uchun qilingan kharajatlar;

16) ushbu bo’limda nazarda tutilgan hollardan tashqari soliq solinmaydigan daromad olish bilan bog’liq kharajatlar;

17) haqiqatda khizmatlar ko’rsatmasdan, tovarlarni jo’natmasdan turib amalga oshirilgan operasiyalar bo’yicha kharajatlar, agar bunday fakt sudning qonuniy kuchga kirgan qarori bilan aniqlangan va unda ushbu kharajatlarni amalga oshirgan soliq to’lovchining nomi ko’rsatilgan bo’lsa;

18) daromad olishga qaratilgan faoliyat bilan bog’liq bo’lmagan kharajatlar, agar qonun hujjatlariga muvofiq bunday kharajatlarni amalga oshirish majburiyati soliq to’lovchining zimmasiga yuklatilmagan bo’lsa;

19) byudjet tizimiga kiritilishi lozim bo’lgan (kiritilgan) penyalar, jarimalar va boshqa sanksiyalar;

20) sotib olishga, ishlab chiqarishga, qurilishga, montaj qilishga, o’rnatishga doir va amortizasiya qilinadigan aktivlarning qiymatiga qo’shiladigan boshqa kharajatlar, shu jumladan qo’shimcha qurish, qo’shimcha jihozlash, rekonstruksiya qilish, modernizasiya qilish, tekhnik jihatdan qayta jihozlash hollarida amalga oshiriladigan, amortizasiya chegirmalari vositasidagi kharajatlar jumlasiga kiritiladigan kharajatlar;

21) soliq to’lovchining amortizasiya qilinmaydigan mol-mulkning boshlang’ich qiymatiga bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq kiritiladigan kharajatlari;

22) ushbu Kodeksda chegirmalar jumlasiga kiritish normalari belgilangan kharajatlarning mazkur normalar qo’llanilgan holda hisoblab chiqarilgan chegirmaning eng yuqori summasidan ortiq bo’lgan summa;

23) shakllantirilishi ushbu bo’limda va (yoki) qonun hujjatlari talablarida nazarda tutilmagan zakhiralarga, zakhira fondlari va boshqa fondlarga ajratmalar, bundan ushbu Kodeksning 315, 316 va 326-moddalarida nazarda tutilgan normalar doirasidagi kharajatlar mustasno;

24) soliq to’lovchi tomonidan hisoblangan dividendlar summalari;

25) soliq to’lovchi tomonidan boshqa shakhslarning foydasiga to’lanadigan ikhtiyoriy sug’urta badallari;

26) soliq to’lovchi tomonidan ushbu Kodeksning 310-moddasiga muvofiq soliq solish maqsadlarida kharajatlar deb etirof etiladigan kharajatlarning summasidan ortiqcha hisoblangan foizlar va ayrim chiqimlar;

27) tekin berilgan mol-mulkning (khizmatlarning) qiymati va bunday berish bilan bog’liq bo’lgan (shu jumladan qo’shilgan qiymat solig’i summasi kiritilgan) kharajatlar, bundan O’zbekiston Respublikasi Prezidentining yoki O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga ko’ra mol-mulkni o’tkazish, shuningdek telekommunikasiya tarmoqlaridagi tezkor-qidiruv tizimining tekhnik vositalarini o’tkazish va ulardan foydalanish bo’yicha khizmatlar ko’rsatish mustasno;

28) ishonchli boshqaruv muassisining ishonchli boshqaruv shartnomasini bajarish bilan bog’liq bo’lgan kharajatlari, agar ishonchli boshqaruv shartnomasiga ko’ra muassis naf oluvchi bo’lmasa;

29) notijorat tashkilotlariga va khalqaro tashkilotlarga to’lanadigan badallar, yig’imlar va boshqa to’lovlar, bundan bunday badallarni, yig’imlarni va boshqa to’lovlarni to’lash qonun hujjatlarida (shu jumladan chet davlatlarning qonun hujjatlarida) nazarda tutilgan va (yoki) ushbu badallarni, yig’imlarni va boshqa to’lovlarni to’lagan soliq to’lovchilar tomonidan faoliyatni amalga oshirishning sharti yokhud mazkur tashkilotlar tomonidan soliq to’lovchilar o’z faoliyatini yuritishi uchun zarur khizmatlar taqdim etishning sharti bo’lgan hollar mustasno;

30) soliq to’lovchi tomonidan tashkil etilgan zakhira mablag’lari hisobiga amalga oshirilgan kharajatlar, agar bunday zakhiralarni tashkil etishga doir kharajatlar ushbu Kodeksda yoki boshqa qonun hujjatlarida belgilangan tartibda chegirmalar jumlasiga kiritilgan bo’lsa;

31) mol-mulk narkhining pasayish (qadrsizlanish) summalari;

32) oddiy shirkat shartnomasi doirasida sheriklar (ishtirokchilar) tomonidan shartnoma sheriklarining (ishtirokchilarining) umumiy mulkdagi ulushni qaytarish yoki bunday mol-mulkni bo’lish chog’ida ko’rilgan zararlar;

33) soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchisi tomonidan ushbu guruhning masul ishtirokchisiga soliqni (bo’nak to’lovlarini, joriy to’lovlarni, penyalarni, jarimalarni) ushbu Kodeksda soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi uchun belgilangan tartibda to’lash uchun berilgan pul mablag’lari, shuningdek soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi tomonidan shu guruhning ishtirokchisiga ushbu soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha to’lanishi lozim bo’lgan soliq (bo’nak to’lovlari, joriy to’lovlar, penyalar, jarimalar) summasi aniqlashtirilishi munosabati bilan berilgan pul mablag’lari;

34) tovar-moddiy qimmatliklarni yaroqsizligi sababli (saqlash muddati o’tganligi, jismoniy va (yoki) manaviy eskirganligi, shunga o’khshash boshqa sabablarga ko’ra) hisobdan chiqarishdan ko’rilgan zararlar, bundan favqulodda holatlar (tabiiy ofat, yong’in, avariya, yo’l-transport hodisasi va hokazolar) oqibatida ko’rilgan zararlar mustasno);

35) muddati o’tgan va kechiktirilgan kreditlar (qarzlar) bo’yicha muddatli qarz uchun kredit shartnomasida nazarda tutilgan stavkalardan ortiqcha foizlar;

36) kho’jalik shartnomalari shartlarini buzganlik uchun to’langan yoki tan olingan jarimalar, penyalar va sanksiyalarning boshqa turlari.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.11.00 Alohida toifadagi yuridik shakhslarni soliqqa tortish khususiyatlari]

45-bob. Ayrim soliq to’lovchilar va operasiyalar turlari bo’yicha soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

318-modda. Notijorat tashkilotlarining soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

Ushbu Kodeksning 58-moddasida ko’rsatilgan shartlarga rioya etilgan taqdirda notijorat tashkilotining quyidagi daromadlariga soliq solinmaydi:

1) notijorat tashkilotlarining taminoti va ushbu Kodeksning 48-moddasida ko’rsatilgan ustav faoliyatini amalga oshirishi uchun maqsadli tushumlar;

2) kursdagi ijobiy farq summasining kursdagi salbiy farq summasidan ortiq qismi;

3) aholining diniy maqsadda foydalanishi uchun mo’ljallangan tovarlarni realizasiya qilishdan olingan daromad.

Notijorat tashkilotlarining ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilmagan daromadlariga umumiy belgilangan tartibda soliq solinadi.

Notijorat tashkilotining ushbu Kodeksning 44-bobiga muvofiq kharajatlar jumlasiga kiritilishi lozim bo’lgan chiqimlari quyidagi usullarning biri orqali aniqlanadi:

1) ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilmagan daromadlarning notijorat tashkilotlari daromadlarining umumiy summasidagi ulushidan kelib chiqqan holda;

2) ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan daromadlar hisobidan amalga oshirilgan kharajatlarning va boshqa daromadlar hisobidan amalga oshirilgan kharajatlarning alohida-alohida hisobga olinishini nazarda tutuvchi soliq hisobi malumotlari asosida.

Ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan hisob mavjud bo’lmagan va (yoki) ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan daromadlardan mo’ljallangan maqsadda foydalanilmagan taqdirda (byudjet mablag’lari bundan mustasno), soliq to’lovchi tomonidan olingan maqsadli mablag’lar ushbu soliq to’lovchining jami daromadi tarkibiga kiritiladi va unga umumiy belgilangan tartibda soliq solinadi.

Maqsadli foydalanilmagan byudjet mablag’lariga nisbatan byudjet to’g’risidagi qonun hujjatlari normalari qo’llaniladi.

Ushbu moddaning qoidalari faoliyatni ijtimoiy sohada amalga oshiruvchi notijorat tashkilotlariga nisbatan tatbiq etilmaydi.

319-modda. Oddiy shirkat (birgalikdagi faoliyat shartnomasi) doirasida operasiyalarni amalga oshirishda soliqni hisoblab chiqarish va to’lashning o’ziga khos khususiyatlari

Soliq solish maqsadlarida ushbu Kodeksning 275-moddasida nazarda tutilgan tartibda aniqlanadigan, oddiy shirkatning (birgalikdagi faoliyat shartnomasining) ishonchli shakhsi oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat shartnomasi) doirasida amalga oshiriladigan faoliyat bo’yicha soliq to’lovchi deb etirof etiladi.

Ushbu Kodeksning 275-moddasida nazarda tutilgan operasiyalarning umumiy hisobini yuritish, shu jumladan soliq hisobi va hisobga qo’yish tartibi to’g’risidagi qoidalar foyda solig’ini hisoblab chiqarish hamda to’lashda qo’llaniladi.

Soliq bo’yicha oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat shartnomasi) sherigining (ishtirokchisining) soliq bazasini aniqlashda, uning tomonidan umumiy mulkka pulsiz hissa sifatida ulush kiritilgan taqdirda:

1) mol-mulkning baholash qiymati va ushbu mol-mulkning qoldiq qiymati o’rtasidagi ijobiy farq jami daromadga kiritiladi;

2) salbiy farq soliq bazasini kamaytirmaydi.

Ishonchli shakhs oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomasi) barcha sheriklarining (ishtirokchilarining) ushbu oddiy shirkatning (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomasi) faoliyati bilan bog’liq bo’lgan daromadlar va kharajatlarning alohida-alohida hisobini yuritadi, bunday faoliyat bo’yicha alohida soliq bazasini aniqlaydi, soliqni hisoblab chiqaradi va to’laydi. Bunda ushbu shakhs mazkur soliq summasiga nisbatan ushbu Kodeksda belgilangan soliq to’lovchining barcha huquqlariga ega bo’ladi va majburiyatlarini o’z zimmasiga oladi.

Ishonchli shakhs foyda solig’i bo’yicha soliq imtiyozlarini va (yoki) pasaytirilgan soliq stavkalarini qo’llashga haqli emas.

Birgalikdagi faoliyat natijasida olingan daromad birgalikdagi faoliyat sheriklari (ishtirokchilari) o’rtasida har bir sherik (ishtirokchi) hissasining ulushi asosida yoki oddiy shirkat shartnomasining (birgalikdagi faoliyat shartnomasi) shartlariga muvofiq taqsimlanadi. Mazkur daromad har bir sherikda (ishtirokchida) dividendga tenglashtiriladi va unga ushbu Kodeksga muvofiq soliq solinadi.

320-modda. Kursdagi farqlarga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Balansning valyuta moddalarini qayta baholashda, shuningdek chet el valyutasida operasiyalarni amalga oshirish chog’ida yuzaga keladigan kursdagi ijobiy (salbiy) farq bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq jami daromadlar (kharajatlar) tarkibiga kiritiladi.

321-modda. Zakhiralarni baholash usullarini o’zgartirish natijasiga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Zakhiralarni baholashning soliq to’lovchi tomonidan oldingi soliq davrida qo’llanilgan usulidan boshqa usuliga o’tilgan taqdirda, soliq to’lovchining jami daromadi (kharajati) baholashning yangi usulini qo’llash natijasida yuzaga kelgan ijobiy farq summasiga ko’paytirilishi va salbiy farq summasiga kamaytirilishi lozim.

Zakhiralarni hisoblashning boshqa usuliga o’tish soliq to’lovchi tomonidan soliq davri boshidan etiboran amalga oshiriladi.

322-modda. Ishonchli boshqaruvda soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Ishonchli boshqaruv shartnomasi bo’yicha berilgan mol-mulk, ushbu bo’lim maqsadlarida, ishonchli boshqaruvchining daromadi deb etirof etilmaydi.

Ishonchli boshqaruv shartnomasiga muvofiq ishonchli boshqaruvchi tomonidan olinadigan pul mukofoti uning daromadi deb etirof etiladi va unga ushbu Kodeksda belgilangan tartibda soliq solinadi.

Agar ishonchli boshqaruv shartnomasida ishonchli boshqaruvni amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan kharajatlarning o’rnini ishonchli boshqaruv muassisi yoki boshqa shakhs tomonidan qoplash nazarda tutilmagan bo’lsa, mazkur kharajatlar ishonchli boshqaruvchining kharajatlari deb etirof etiladi.

Ishonchli boshqaruvchi mol-mulkni ishonchli boshqarishga doir daromadlarni va kharajatlarni har oyda o’sib boruvchi yakun bilan aniqlashi hamda muassisga va (yoki) ishonchli boshqaruvning boshqa naf oluvchisiga olingan daromadlar hamda kharajatlar to’g’risidagi malumotlarni ushbu bo’limga muvofiq soliq bazasini aniqlash chog’ida bu daromadlar va kharajatlarni mazkur shakhslar tomonidan hisobga olish uchun taqdim etishi shart.

Qimmatli qog’ozlarni va muddatli bitimlarning moliyaviy vositalarini ishonchli boshqarish chog’ida ishonchli boshqaruvchi daromadlar hamda kharajatlarni ushbu Kodeksning 327 — 329-moddalarida nazarda tutilgan tartibda aniqlaydi.

Agar ishonchli boshqaruv shartnomasi shartlariga ko’ra, ishonchli boshqaruv muassisi yagona naf oluvchi bo’lsa, bunday muassisning soliq bazasini aniqlash quyidagi khususiyatlar inobatga olingan holda amalga oshiriladi:

1) ishonchli boshqaruv shartnomasini amalga oshirish bilan bog’liq daromadlar va kharajatlar (shu jumladan mol-mulk amortizasiyasi va ishonchli boshqaruvchiga pul mukofoti to’lash) olingan daromadlarning hamda amalga oshirilgan kharajatlarning turiga qarab, ushbu bo’limda belgilangan tartibda ishonchli boshqaruv muassisining daromadlari va kharajatlari tarkibiga kiritiladi;

2) qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalar va muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga oid operasiyalar (ishonchli boshqaruvchiga pul mukofoti to’lash bundan mustasno) bo’yicha daromadlar (kharajatlar) ishonchli boshqaruv muassisining qimmatli qog’ozlarga va muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha daromadlari (kharajatlari) tarkibiga hamda bunday operasiyalar uchun ushbu bo’limda belgilangan tartibda tegishli toifaga kiritiladi.

Agar ishonchli boshqaruv shartnomasi shartlariga ko’ra ishonchli boshqaruv muassisi naf oluvchi bo’lmasa yokhud bittadan ortiq naf oluvchi aniqlansa, bunday shartnoma ishtirokchilarining soliq bazasini belgilash quyidagi khususiyatlar inobatga olingan holda amalga oshiriladi:

1) ishonchli boshqaruv shartnomasi bo’yicha naf oluvchining daromadlari uning daromadlari tarkibiga olingan daromad turiga bog’liq ravishda kiritiladi va belgilangan tartibda soliqqa tortilishi lozim;

2) ishonchli boshqaruv shartnomasini amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan kharajatlar (ishonchli boshqaruvchining pul mukofotidan tashqari, agar bu holat mazkur shartnomada pul mukofotini to’lash ushbu shartnomani bajarish doirasida olingan daromadlarni kamaytirish hisobidan bo’lmasligi nazarda tutilgan bo’lsa) soliq solish maqsadlarida naf oluvchining kharajatlari tarkibida hisobga olinadi. Bunda ishonchli boshqaruvchiga haqiqatan pul mukofoti to’lash kharajatlari (ishonchli boshqaruvchining pul mukofotidan tashqari, agar bu holat mazkur shartnomada pul mukofotini to’lash ushbu shartnomani bajarish doirasida olingan daromadlarni kamaytirish hisobidan amalga oshirish nazarda tutilgan bo’lsa) alohida hisobga olinadi va ishonchli boshqaruvchi muassisining kharajatlari tarkibidagi kharajatlar sifatida etirof etiladi;

3) ishonchli boshqaruv shartnomasi bo’yicha bir nechta naf oluvchi mavjud bo’lgan taqdirda, ushbu qismga muvofiq daromadlar va kharajatlar ularda o’zlariga tegishli bo’lgan ulushga mutanosib ravishda hisobga olinadi.

Ishonchli boshqaruv shartnomasi amalda bo’lgan davrda ko’rilgan zararlar ishonchli boshqaruv muassisining yoki naf oluvchining soliq bo’yicha soliq bazasini aniqlashda hisobga olinmaydi. Bunday zararlar ushbu ishonchli boshqaruvdan olinadigan kelgusi daromadlarga ushbu bo’limda belgilangan tartibda o’tkaziladi.

Ishonchli boshqaruv shartnomasini tugatish chog’ida ishonchli boshqaruvdan ko’rilgan zararlar ishonchli boshqaruv muassisining yoki naf oluvchining soliq bazasini aniqlashda hisobga olinmaydi va kelgusi davrga o’tkazilmaydi.

Ishonchli boshqaruv shartnomasi tugatilgan taqdirda, ishonchli boshqaruvga berilgan mol-mulk, mazkur shartnoma shartlariga ko’ra, ishonchli boshqaruv muassisiga qaytarilishi yokhud boshqa shakhsga o’tkazilishi mumkin.

Mol-mulk qaytarilgan taqdirda ishonchli boshqaruv muassisida, ishonchli boshqaruvga berilgan mol-mulkning ishonchli boshqaruv shartnomasi kuchga kirgan paytdagi qiymati va ushbu shartnomani tugatish paytidagi qiymati o’rtasidagi ijobiy (salbiy ) farq yuzaga kelishidan yoki kelmasligidan qati nazar, daromad (zarar) yuzaga kelmaydi.

Mol-mulkni boshqa shakhsga o’tkazishda ushbu shakhsda u olgan mol-mulkning qiymati miqdoridagi daromad yuzaga keladi.

Ishonchli boshqaruvchi ishonchli boshqaruv shartnomasini bajarish bilan bog’liq daromadlar va kharajatlar bo’yicha hamda ishonchli boshqarishdan pul mukofoti tarzida olgan daromadlari bo’yicha, har bir ishonchli boshqaruv shartnomasi kesimida alohida-alohida hisob yuritishi shart.

Muassisning yoki naf oluvchining, shuningdek ishonchli boshqaruv shartnomasi bo’yicha ishonchli boshqaruvchining daromadlari har bir hisobot (soliq) davrida, bunday shartnomada ishonchli boshqaruv shartnomasining amal qilish muddatida hisob-kitoblarni amalga oshirish nazarda tutilganligidan yoki tutilmaganligidan qati nazar, shakllantiriladi.

Agar ishonchli boshqaruvning muassisi yoki naf oluvchisi yuridik shakhs bo’lsa, ishonchli boshqaruvchi ishonchli boshqaruv shartnomasini amalga oshirish (shu jumladan amortizasiya chegirmalarini hisoblab chiqarish) bilan bog’liq daromadlarni va kharajatlarni ishonchli boshqaruvning muassisi yoki naf oluvchisi bo’lgan yuridik shakhsning soliq solish maqsadida hisob siyosatidan kelib chiqqan holda aniqlashi shart. Bunda ishonchli boshqaruvchi ishonchli boshqaruvning ushbu muassisiga soliq bazasini aniqlash uchun zarur bo’lgan barcha birlamchi hujjatlarni taqdim etishi shart.

Ushbu moddaning (bundan ushbu moddaning ikkinchi va uchinchi qismlari mustasno), shuningdek ushbu Kodeks 336-moddasi ikkinchi qismining qoidalari alohida mol-mulk majmui — pay investisiya fondini tashkil etuvchi mol-mulkni boshqaruvchi kompaniyaga va ishonchli boshqaruv shartnomasi ishtirokchilariga (muassislariga) nisbatan tatbiq etilmaydi.

323-modda. Korkhonani mol-mulk majmui sifatida sotib olishda daromadlarni va kharajatlarni etirof etishning o’ziga khos khususiyatlari

Ushbu bo’lim maqsadida korkhonani mol-mulk majmui sifatida sotib olish narkhi va korkhonaning mol-mulk kompleksi sifatidagi sof aktivlarining qiymati (majburiyatlar chegirib tashlangan holdagi aktivlar) o’rtasidagi farq ushbu moddada belgilangan tartibda soliq to’lovchining kharajati (daromadi) deb etirof etiladi. Mazkur farq topshirish dalolatnomasi asosida narkhga ustama (ijobiy farq bo’lganda) yoki narkhdan siylov berish (salbiy farq bo’lganda) tarzida aniqlanadi.

Korkhona kim oshdi savdolarida khususiylashtirish tartibida yoki tanlov bo’yicha mol-mulk majmui sifatida sotib olingan taqdirda, kharidor tomonidan to’lanadigan ustama (olinadigan chegirma) miqdori kharid narkhi va korkhonaning mol-mulk majmui sifatidagi baholash (boshlang’ich) qiymati o’rtasidagi farq sifatida aniqlanadi.

Kharidor tomonidan to’lanadigan ustamaning (olinayotgan chegirmaning) summasi soliq solish maqsadida quyidagi tartibda hisobga olinadi:

1) mol-mulk majmui sifatidagi korkhona kharidori tomonidan to’lanadigan ustama kharidorning mol-mulk majmui sifatidagi korkhonaga bo’lgan mulk huquqi davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan oydan keyingi oydan etiboran besh yil mobaynida bir meyorda uning kharajatlari deb etirof etiladi;

2) mol-mulk majmui sifatidagi korkhonaning kharidori tomonidan olinadigan siylov kharidorning mol-mulk majmui sifatidagi korkhonaga bo’lgan mulk huquqining o’tishini davlat ro’ykhatidan o’tkazish amalga oshirilgan oydagi daromadi deb etirof etiladi.

Sotuvchining korkhonani mol-mulk majmui sifatida realizasiya qilishdan ko’rgan zarari ushbu Kodeksning 46-bobida belgilangan tartibda soliq solish maqsadlarida sotuvchi tomonidan hisobga olinadi.

324-modda. Qimmatli qog’ozlarga doir REPO operasiyalari bo’yicha soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Ushbu Kodeksning 52-moddasida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladigan qimmatli qog’ozlarga doir REPO operasiyalari ishtirokchilariga soliq solish ushbu moddada belgilangan o’ziga khos khususiyatlar inobatga olingan holda amalga oshiriladi.

Ushbu moddaning qoidalari tegishli fuqarolik-huquqiy shartnomalari asosida vositachilar, ishonchli vakillar, agentlar, ishonchli boshqaruvchilar tomonidan soliq to’lovchi hisobidan amalga oshirilgan soliq to’lovchining REPO operasiyalariga nisbatan ham qo’llaniladi.

REPOning birinchi qismi bo’yicha va REPOning ikkinchi qismi bo’yicha qimmatli qog’ozlarni realizasiya qilish chog’ida soliq solish maqsadlarida moliyaviy natija aniqlanmaydi.

Soliq to’lovchi o’zi qabul qilgan soliq siyosatiga muvofiq soliq solish maqsadlarida REPO operasiyasi bo’yicha chiqib ketayotgan (qaytarilayotgan) qimmatli qog’ozlarni hisobga olish tartibini mustaqil ravishda belgilaydi.

Ushbu Kodeks maqsadlarida REPOning birinchi qismi bo’yicha sotuvchi uchun REPOning ikkinchi qismi bo’yicha sotib olish narkhi va REPOning birinchi qismi bo’yicha realizasiya qilish narkhi o’rtasidagi farq deb quyidagilar etirof etiladi:

1) kharajatlar tarkibiga kiritiladigan jalb etilgan mablag’lar bo’yicha foizlar to’lashga doir kharajatlar o’rtasidagi farq, agar bunday farq ijobiy bo’lsa;

2) daromadlar tarkibiga kiritiladigan, qimmatli qog’ozlar orqali berilgan qarz bo’yicha foizlar tarzidagi daromadlar o’rtasidagi farq, agar bunday farq salbiy bo’lsa.

Ushbu Kodeks maqsadlarida REPOning birinchi qismi bo’yicha kharidor uchun REPOning ikkinchi qismi bo’yicha realizasiya qilish narkhi va REPOning birinchi qismi bo’yicha sotib olish narkhi o’rtasidagi farq deb quyidagilar etirof etiladi:

1) daromadlar tarkibiga kiritiladigan, joylashtirilgan mablag’lar bo’yicha foizlar tarzidagi daromadlar o’rtasidagi farq, agar bunday farq ijobiy bo’lsa.

2) kharajatlar tarkibiga kiritiladigan, qimmatli qog’ozlar orqali olingan qarz bo’yicha foizlar tarzidagi kharajatlar o’rtasidagi farq, agar bunday farq salbiy bo’lsa.

Agar ushbu moddaning beshinchi va (yoki) oltinchi qismlarida nazarda tutilgan daromadlar O’zbekiston Respublikasining norezidentga to’lansa va ushbu daromadlar bu norezidentning doimiy maussasasi bilan bog’liq bo’lmasa, bunday daromadlar ushbu norezidentning O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlari jumlasiga kiritiladi va unga REPOning ikkinchi qismi bajarilishi sanasida to’lov manbaida soliq solinadi.

Ushbu modda maqsadlarida REPOning ikkinchi qismi bo’yicha ishtirokchilar majburiyatlarini ushbu moddaning beshinchi va oltinchi qismlarida belgilangan o’ziga khos khususiyatlar hisobga olingan holda bajarish (tugatish) sanasi REPO operasiyasi bo’yicha daromadlarni (kharajatlarni) etirof etish sanasi deb hisoblanadi.

REPO operasiyalarini tuzish va bajarish bilan bog’liq kharajatlar umumiy tartibda hisobga olinadi.

Agar REPOning birinchi va ikkinchi qismlarini bajarish sanalari o’rtasidagi davrda REPOning birinchi qismi bo’yicha kharidorda REPOning birinchi qismi bo’yicha sotuvchiga REPO operasiyasining obekti bo’lgan (kuponli to’lov, qimmatli qog’ozlarning nominal qiymatini qisman to’lash) qimmatli qog’ozlar bo’yicha daromadlarni berish majburiyati yuzaga kelsa, bunday to’lovlarning summasi daromadlarni (kharajatlarni) ushbu moddaning beshinchi va oltinchi qismlariga muvofiq belgilangan tartibda hisob-kitob qilish davomida REPOning ikkinchi qismi bo’yicha realizasiya qilish (sotib olish) narkhiga kiritiladi. Mazkur qoida, agar repo shartnomasida REPOning birinchi qismi bo’yicha sotuvchining REPOning ikkinchi qismi bo’yicha qimmatli qog’ozlarni keyinchalik sotib olish chog’ida pul mablag’larini to’lashga (REPOning ikkinchi qismi bo’yicha realizasiya qilishga (sotib olish narkhlariga) doir majburiyatlarini bunday to’lovlarni amalga oshirish o’rniga tegishli to’lovlar summasiga kamaytirish nazarda tutilgan bo’lsa, qo’llaniladi.

Agar repo shartnomasiga muvofiq, bunday to’lovlar REPOning ikkinchi qismi bo’yicha majburiyatlarni aniqlashda hisobga olinmasa, bu to’lovlar summalari ushbu moddaning beshinchi va oltinchi qismlariga muvofiq aniqlanadigan daromadlarni (kharajatlarni) hisob-kitob qilishda realizasiya qilish (sotib olish) narkhiga kiritilmaydi.

Agar repo shartnomasida REPO operasiyasi obekti bo’lgan qimmatli qog’ozlarning narkhi o’zgargan taqdirda, REPO ishtirokchilari o’rtasida REPOning birinchi va ikkinchi qismlarini bajarish sanalari o’rtasidagi davrda hisob-kitoblarni (pul mablag’larini o’tkazish va (yoki) qimmatli qog’ozlarni o’tkazish) amalga oshirish nazarda tutilgan bo’lsa, bunday o’tkazmalarning summalari ushbu moddaning beshinchi va oltinchi qismlariga muvofiq aniqlanadigan daromadlarni (kharajatlarni) hisob-kitob qilishda REPOning ikkinchi qismi bo’yicha realizasiya qilish (sotib olish) narkhiga kiritiladi. Mazkur qoida, agar repo shartnomasida hisob-kitoblarni amalga oshirishda sotuvchining REPOning birinchi qismi bo’yicha pul mablag’larini to’lashga doir majburiyatlarini REPOning ikkinchi qismi bo’yicha qimmatli qog’ozlarni keyinchalik sotib olishdagi o’tkazmalar summasiga kamaytirish nazarda tutilgan bo’lsa, qo’llaniladi.

Agar repo shartnomasiga muvofiq pul mablag’larini va (yoki) qimmatli qog’ozlarni bunday olish (o’tkazish) REPOning ikkinchi qismi bo’yicha majburiyatlarni aniqlash chog’ida hisobga olinmasa, bunday o’tkazmalarning summalari ushbu moddaning beshinchi va oltinchi qismlariga muvofiq aniqlanadigan daromadlarni (kharajatlarni) hisob-kitob qilishda REPOning ikkinchi qismi bo’yicha realizasiya qilish (sotib olish) narkhiga kiritilmaydi.

Agar REPO operasiyasi norezident (REPOning birinchi qismi bo’yicha sotuvchi) va O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti bo’lgan yuridik shakhs (REPOning birinchi qismi bo’yicha kharidor) o’rtasida amalga oshirilgan bo’lsa va REPO operasiyasining obekti bo’lgan aksiyalar (dividendlar olish huquqini beruvchi depozitar qaydlar) bo’yicha REPOning birinchi va ikkinchi qismlarini bajarish sanalari o’rtasidagi davrda dividendlar to’langan bo’lsa (dividendlar olish huquqiga ega bo’lgan shakhslarning ro’ykhati tuziladi), REPOning birinchi qismi bo’yicha kharidor dividendlarni to’lash manbaida qaysi dividendlar bo’yicha soliq agenti soliqni ushlab qolmagan bo’lsa yoki soliq mazkur norezident uchun dividendlar tarzidagi daromadlardan hisoblab chiqarilgan soliq summasidan kam summada ushlab qolingan bo’lsa, o’sha dividendlar tarzidagi daromadlarga nisbatan soliq agenti deb etirof etiladi.

Agar repo shartnomasida REPO operasiyasining birinchi qismi bo’yicha berilgan qimmatli qog’ozlarni ushbu Kodeksning 52-moddasi to’rtinchi qismiga muvofiq boshqa qimmatli qog’ozlar bilan almashtirish imkoniyati nazarda tutilgan bo’lsa, bunday almashtirish chog’ida soliq solish tartibi o’zgarmaydi.

Soliq solish maqsadlarida lozim darajada bajarish chog’ida qimmatli qog’ozlarni REPOning ham birinchi, ham ikkinchi qismi bo’yicha realizasiya qilishning haqiqatdagi narkhi, ushbu qimmatli qog’ozlarning bozor qiymatidan qati nazar, qo’llaniladi.

REPOning ikkinchi qismi lozim darajada bajarilmagan taqdirda bunday REPO operasiyasi bo’yicha soliq bazasi ushbu operasiya ishtirokchilari tomonidan quyidagi tartibda aniqlanadi:

1) REPOning birinchi qismi bo’yicha sotuvchi REPOning ikkinchi qismi bajarilganligini soliq solish maqsadlarida etirof etadi. Bir vaqtning o’zida u REPOning ikkinchi qismi bo’yicha qaytarib sotib olinmagan qimmatli qog’ozlarning REPO operasiyalari bo’yicha majburiyatlarni repo shartnomasi orqali yoki REPO operasiyasi taraflarining boshqa bitimi orqali tugatish maqsadlari uchun aniqlanadigan narkhdan kelib chiqqan holda realizasiya qilinganligini etirof etadi va bunda ushbu qimmatli qog’ozlarning bozor qiymatini ushbu Kodeksda belgilangan soliq solish maqsadlari uchun aniqlashga doir talablarni hisobga oladi. Qimmatli qog’ozlarni realizasiya qilishni bunday etirof etish shartnoma shartlariga muvofiq REPOning ikkinchi qismini bajarish sanasida yokhud o’zaro hisob-kitoblarni amalga oshirish doirasida qimmatli qog’ozning oldi-sotdisi sanasida amalga oshiriladi;

2) REPOning birinchi qismi bo’yicha kharidor REPOning ikkinchi qismi bajarilganligini soliq solish maqsadlarida etirof etadi. Bir vaqtning o’zida u REPOning ikkinchi qismi bo’yicha sotilmagan qimmatli qog’ozlarning REPO operasiyalari bo’yicha majburiyatlarni repo shartnomasi orqali yoki REPO operasiyasi taraflarining boshqa bitimi orqali tugatish maqsadlari uchun aniqlanadigan narkhdan kelib chiqqan holda sotib olinganligini etirof etadi va bunda ushbu qimmatli qog’ozlarning bozor qiymatini ushbu Kodeksda belgilangan soliq solish maqsadlari uchun aniqlashga doir talablarni hisobga oladi. Qimmatli qog’ozlarni olishni bunday etirof etish shartnoma shartlariga muvofiq REPOning ikkinchi qismini bajarish sanasida yokhud o’zaro hisob-kitoblarni amalga oshirish doirasida qimmatli qog’ozning oldi-sotdisi sanasida amalga oshiriladi.

Qimmatli qog’ozlar bo’yicha qisqa pozisiyalarni ochishda soliq bazasini aniqlash tartibining o’ziga khos khususiyatlari O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan O’zbekiston Respublikasining qimmatli qog’ozlar bozorini rivojlantirish bo’yicha vakolatli organi bilan kelishilgan holda belgilanadi.

325-modda. Qimmatli qog’ozlar qarziga doir operasiyalar chog’ida soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Ushbu Kodeksning 53-moddasida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladigan qimmatli qog’ozlarga doir qarz operasiyalari ishtirokchilariga soliq solish ushbu moddada belgilangan o’ziga khos khususiyatlar hisobga olingan holda amalga oshiriladi.

Qimmatli qog’ozlarni qarzga berish va qimmatli qog’ozlarni qarzdan qaytarib olish chog’ida soliq solish maqsadlarida moliyaviy natija aniqlanmaydi, bundan ushbu moddada belgilangan hollar mustasno. Bunda qarz shartnoma bo’yicha berilgan qimmatli qog’ozlarni sotib olish kharajatlari kreditor tomonidan mazkur qimmatli qog’ozlarni ushbu Kodeks qoidalarini hisobga olgan holda kelgusida (qarz qaytarilgandan keyin) realizasiya qilish (chiqib ketishi) chog’ida hisobga olinadi.

Soliq to’lovchilar qimmatli qog’ozlar qarzi doirasida berilgan (olingan) qimmatli qog’ozlar bo’yicha alohida soliq hisobini yuritishi shart. Qimmatli qog’ozlar qarzi bo’yicha analitik hisob har bir taqdim etilgan (olingan) qarz bo’yicha yuritiladi.

Qarz shartnomasiga ko’ra, qimmatli qog’ozlar bo’yicha to’lovlar, agar ularni olishga bo’lgan huquq qarz shartnomasi amal qilishi davrida yuzaga kelgan bo’lsa, qarz oluvchining daromadlari deb etirof etilmaydi va qarz beruvchining daromadlariga kiritiladi.

Foizli (kuponli) daromad kreditorning soliq bazasini ushbu bo’limda belgilangan tartibda hisob-kitob qilishda hisobga olinadi va qarz oluvchining qarz obekti bo’lgan qimmatli qog’ozlar bo’yicha foizli (kuponli) daromadi bo’yicha soliq bazasini aniqlash chog’ida hisobga olinmaydi.

Agar qimmatli qog’ozlarga doir qarz shartnomasi norezident (kreditor) va O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti bo’lgan yuridik shakhs (qarz oluvchi) o’rtasida tuzilgan bo’lsa hamda qimmatli qog’ozlarga doir qarz shartnomasining amal qilish davrida qimmatli qog’ozlar bo’yicha foizli (diskont) daromad to’lansa yoki qarz predmeti bo’lgan aksiyalar (dividendlar olish huquqini beradigan depozitar tilkhatlar) bo’yicha dividendlar to’lansa, bunday qarz oluvchi foizli (diskont) daromadga yoki dividendlar tarzidagi daromadlarga nisbatan soliq agenti deb etirof etiladi.

Kreditor tomonidan qimmatli qog’ozlarga doir qarz shartnomasi bo’yicha olinishi lozim bo’lgan foizlar uning ushbu bo’limga muvofiq hisobga olinadigan daromadi deb etirof etiladi.

Qarz oluvchi tomonidan qimmatli qog’ozlarga doir qarz shartnomasi bo’yicha to’lanishi lozim bo’lgan foizlar uning ushbu bo’limga muvofiq hisobga olinadigan kharajatlari deb etirof etiladi.

326-modda. Qimmatli qog’ozlar bozorining professional ishtirokchilarida qimmatli qog’ozlarning qadrsizlanish zakhiralarini shakllantirish kharajatlari

Qimmatli qog’ozlar bozorining ishtirokchisiga berilgan tegishli lisenziya mavjud bo’lgan taqdirda, qimmatli qog’ozlar bozorining professional ishtirokchilari professional faoliyatni amalga oshiruvchilar deb etirof etiladi.

Qimmatli qog’ozlar bozorining professional ishtirokchilari soliq solish maqsadlarida qimmatli qog’ozlarning qadrsizlanish zakhiralariga ajratmalarni kharajatlar jumlasiga kiritishga haqli. Bunday holda, tashkil etishga (tuzatish kiritishga) doir ajratmalari ilgari soliq bazasini aniqlashda hisobga olingan qimmatli qog’ozlar qadrsizlanishining tiklangan zakhiralari summalari mazkur soliq to’lovchilarning daromadi deb etirof etiladi.

Qimmatli qog’ozlarning qadrsizlanish zakhiralari qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lgan emissiyaviy qimmatli qog’ozlarni sotib olish narkhlarining bu qimmatli qog’ozlarning bozor kotirovkasidan (zakhiralarning hisob-kitob miqdori) ortiq bo’lgan miqdorda, hisobot (soliq) davrining okhiridagi holatga ko’ra tashkil etiladi (tuzatish kiritiladi). Bunda qimmatli qog’ozni sotib olish narkhiga ushbu modda maqsadlarida qimmatli qog’ozni sotib olishga doir kharajatlar ham kiritiladi.

Zakhiralar mazkur talablarni qanoatlantiradigan qimmatli qog’ozlarning bir marta chiqarilishidagi (qo’shimcha chiqarilishidagi) har bir qimmatli qog’ozga nisbatan, boshqa chiqarilgan (qo’shimcha chiqarilgan) qimmatli qog’ozlarning qiymati o’zgarishidan qati nazar, tashkil etiladi (tuzatishlar kiritiladi).

O’ziga nisbatan ilgari zakhira tashkil etilgan qimmatli qog’ozlar realizasiya qilingan yoki boshqacha tarzda chiqib ketgan taqdirda, ilgari soliq bazasini aniqlash chog’ida hisobga olingan tashkil etishga (tuzatish kiritishga) doir ajratmalar, bunday zakhiraning summasi soliq to’lovchining qimmatli qog’ozni realizasiya qilish yoki uning boshqacha tarzda chiqib ketishi sanasidagi daromadlariga kiritilishi lozim.

Agar hisobot (soliq) davri tugagach, zakhiraning mazkur davr okhiridagi qimmatli qog’ozlarning bozor kotirovkasi hisobga olingan holdagi summasi etarli bo’lmasa, soliq to’lovchi zakhira summasini ushbu moddaning uchinchi qismida belgilangan tartibda ko’paytiradi. Agar hisobot (soliq) davrining okhiriga kelib ilgari tashkil etilgan zakhiraning qayta tiklangan summalar hisobga olingan holdagi summasi hisob-kitob qilingan miqdordan ko’p bo’lsa, soliq to’lovchi zakhirani bunday qayta tiklash summalari daromadga kiritilgan holda hisob-kitob qilingan miqdorga kamaytiradi (tiklaydi).

Qimmatli qog’ozlarning qadrsizlanish zakhiralari, qimmatli qog’ozlar nominalining valyutasidan qati nazar, milliy valyutada tashkil etiladi. Chet el valyutasida nominallashtirilgan qimmatli qog’ozlar uchun sotib olish narkhi O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qimmatli qog’ozni sotib olish sanasidagi rasmiy kursi bo’yicha milliy valyutada qayta hisob-kitob qilinadi, ularning bozor kotirovkasi esa O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining zakhirani tashkil etish (tuzatish kiritish) sanasidagi rasmiy kursi bo’yicha aniqlanadi.

Chiqarilish shartlarida qimmatli qog’ozlarning nominal qiymatini qisman qoplash nazarda tutilgan qimmatli qog’ozlar uchun hisobot (soliq) davrining okhiridagi holatga ko’ra zakhirani shakllantirish (unga tuzatish kiritish) chog’ida sotib olish narkhiga tuzatish qimmatli qog’ozning nominal qiymatini qisman qoplash ulushi hisobga olingan holda kiritiladi.

REPOning birinchi qismi bo’yicha sotuvchi bo’lgan yoki qimmatli qog’ozlar qarziga doir operasiyalar yuzasidan qarz beruvchi bo’lgan soliq to’lovchi REPO operasiyalari (qarz shartnomasi) bo’yicha berilgan qimmatli qog’ozlar bo’yicha qimmatli qog’ozlarning qadrsizlanish zakhiralarini shakllantirishga haqli emas.

REPOning birinchi qismi bo’yicha kharidor bo’lgan yoki qimmatli qog’ozlar qarziga doir operasiyalar yuzasidan qarz oluvchi bo’lgan soliq to’lovchi REPO operasiyalari (qarz shartnomasi) bo’yicha olingan qimmatli qog’ozlar bo’yicha qimmatli qog’ozlarning qadrsizlanish zakhiralarini shakllantirishga haqli.

327-modda. Qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalar bo’yicha soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

Soliq to’lovchining qimmatli qog’ozlarni realizasiya qilishdan yoki boshqacha tarzda chiqib ketishidan (shu jumladan ularning nominal qiymatini qoplash yoki qisman qoplashdan) olingan daromadlari qimmatli qog’ozlarni realizasiya qilish yoki ularning boshqacha tarzda chiqib ketish narkhidan, shuningdek soliq to’lovchiga kharidor tomonidan to’langan, jamlangan foizli (kuponli) daromadning summasidan va soliq to’lovchiga emitent (veksel beruvchi) tomonidan to’langan jamlangan foizli (kuponli) daromadning summasidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Bunda soliq to’lovchining qimmatli qog’ozlarni realizasiya qilishdan yoki boshqacha tarzda chiqib ketishidan olgan daromadiga ilgari soliq solishda hisobga olingan foizli (kuponli) daromad summasi kiritilmaydi.

Soliq to’lovchining qimmatli qog’ozlarni, shu jumladan payli investisiya fondining investisiya paylarini realizasiya qilish yoki ularning boshqacha tarzda chiqib ketishi (shu jumladan ularning nominal qiymatini qoplash yoki qisman qoplash) chog’idagi kharajatlari qimmatli qog’ozni sotib olish narkhidan (shu jumladan uni sotib olish kharajatlaridan), uni realizasiya qilish kharajatlaridan, investisiya paylarining hisob-kitob qilingan qiymatidan ajratilgan siylovlar miqdoridan, qimmatli qog’ozlarni sotuvchiga soliq to’lovchi tomonidan to’langan jamlangan foizli (kuponli) daromad summasidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Bunda ilgari soliq solishda hisobga olingan jamlangan foizli (kuponli) daromad summasi kharajatga kiritilmaydi.

Ushbu bob maqsadlarida qimmatli qog’ozlar quyidagi hollarda ham realizasiya qilingan (sotib olingan) deb etirof etiladi:

1) soliq to’lovchining tegishli qimmatli qog’ozlarni bir turdagi muqobil talablarni hisobga o’tkazish orqali berishga (qabul qilishga) doir majburiyatlari tugatilganda, shu jumladan bunday majburiyatlar qonun hujjatlariga muvofiq kliringni amalga oshirishda tugatilgan taqdirda;

2) uyushtirilgan savdolar qoidalari yoki kliring qoidalari shartlarida tuzilgan shartnomalardan kelib chiqadigan muqobil talablar hisobga o’tkazilganda, agar bunday hisobga olish netto-majburiyatlarning summasini aniqlash maqsadida amalga oshirilgan bo’lsa.

Muomaladagi qimmatli qog’ozlarga oid bitimlar amalga oshirilgan taqdirda, qimmatli qog’ozga doir tegishli bitim tuzilgan savdolar o’tkazilgan sana bitim amalga oshirilgan sana deb etirof etiladi.

Muomaladagi qimmatli qog’ozlarga oid bitim qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozoridan tashqarida amalga oshirilgan taqdirda, qimmatli qog’ozni o’tkazishning barcha jiddiy shartlarini belgilovchi shartnoma sanasi bitimni amalga oshirish sanasi deb etirof etiladi.

Aksiyadorlik jamiyatining ustav fondini (ustav kapitalini) ko’paytirish chog’ida olingan aksiyalarni realizasiya qiluvchi aksiyador bo’lgan soliq to’lovchi daromadni aksiyalarni realizasiya qilish narkhi va aksiyalarning ustav fondini (ustav kapitalini) ko’paytirish natijasida aksiyalarning soni o’zgarishi hisobga olingan holda tuzatish kiritilgan, dastlab to’langan qiymati o’rtasidagi farq sifatida aniqlaydi.

Soliq to’lovchi soliq solish maqsadlarida qabul qilingan hisob siyosatiga muvofiq, qimmatli qog’ozlarni realizasiya qilish yoki ularning boshqacha tarzda chiqib ketishi chog’ida chiqib ketgan qimmatli qog’ozlarning qiymatini kharajatlarga o’tkazishning quyidagi usullaridan birini mustaqil ravishda tanlaydi:

1) sotib olish vaqtiga ko’ra birinchi bo’lgan qiymat bo’yicha (FIFO);

2) birlikning qiymati bo’yicha.

Ushbu modda maqsadlarida to’lovi qimmatli qog’ozni chiqarish shartlarida nazarda tutilgan, qimmatli qog’ozni chiqarish sanasidan yoki keyingi kuponli daromadni to’lash sanasidan qimmatli qog’ozni berish sanasiga qadar o’tgan kalendar kunlar soniga mutanosib ravishda hisob-kitob qilinadigan foizli (kuponli) daromadning bir qismi jamg’arilgan foizli (kuponli) daromad deb etirof etiladi.

Qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalar bo’yicha soliq bazasi soliq to’lovchilar tomonidan alohida aniqlanadi. Bunda soliq to’lovchilar qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lgan qimmatli qog’ozlar operasiyalari bo’yicha soliq bazasini qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lmagan qimmatli qog’ozlar operasiyalari bo’yicha soliq bazasidan alohida aniqlaydi.

O’tgan soliq davrlari davomida qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalar bo’yicha zarar (zararlar) ko’rgan soliq to’lovchilar qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalar bo’yicha joriy hisobot (soliq) davrida olingan tegishli soliq bazasini ushbu Kodeksning 336-moddasida belgilangan tartibda va shartlarda kamaytirishga (ushbu zararlarni kelgusiga o’tkazishga) haqli.

O’tgan soliq davrlarida qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lmagan qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalardan ko’rilgan zararlar hisobot (soliq) davrida belgilangan ushbu qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalarning soliq bazasini kamaytirishi mumkin.

O’tgan soliq davrlarida qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lgan qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalardan ko’rilgan zararlar ushbu toifadagi qimmatli qog’ozlarni realizasiya qilishga doir operasiyalar bo’yicha hisobot (soliq) davrida soliq bazasini kamaytirishi mumkin.

Tegishli hisobot davrida qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lgan hamda qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lmagan qimmatli qog’ozlar operasiyalaridan ko’rilgan zararlarni soliq davri mobaynida kelgusiga ko’chirish qimmatli qog’ozlarning ko’rsatilgan toifalari bo’yicha tegishincha bunday qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalardan ko’rilgan foyda doirasida alohida-alohida amalga oshiriladi.

Qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lgan qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalardan olingan daromadlar qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lmagan qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalar bo’yicha qilingan kharajatlarga yoki ko’rilgan zararlarga kamaytirilishi mumkin emas.

Qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lmagan qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalar bo’yicha olingan daromadlar qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lgan qimmatli qog’ozlarga doir operasiyalar bo’yicha qilingan kharajatlarga yoki ko’rilgan zararlarga kamaytirilishi mumkin emas.

Ushbu modda maqsadlarida qimmatli qog’ozning bozor kotirovkasi deb quyidagilar etirof etiladi:

1) O’zbekiston Respublikasida savdo tashkilotchisining savdolariga (shu jumladan birjaga) qo’yilgan qimmatli qog’ozlar uchun — bunday savdo tashkilotchisi orqali savdo kuni mobaynida amalga oshirilgan bitimlar bo’yicha qimmatli qog’ozning o’rtacha tortilgan narkhi;

2) chet el savdo tashkilotchisining savdolariga (jumladan birjaga) qo’yilgan qimmatli qog’ozlar uchun — bunday savdo tashkilotchisi tomonidan savdo kuni mobaynida o’zi orqali amalga oshirilgan bitimlar bo’yicha hisob-kitob qilinadigan qimmatli qog’ozning yopilish narkhi.

Agar ayni bir qimmatli qog’oz bo’yicha bitim ikki yoki undan ortiq savdo tashkilotchisi tomonidan amalga oshirilgan bo’lsa, soliq to’lovchi savdo tashkilotchilarining birida yuzaga kelgan bozor kotirovkasini mustaqil tanlashga haqli.

Agar o’rtacha tortilgan narkh savdo tashkilotchisi tomonidan hisob-kitob qilinmasa, ushbu modda maqsadlarida bu savdo tashkilotchisi orqali savdo kuni davomida amalga oshirilgan bitimlarning eng past hamda eng yuqori narkhlari yig’indisining yarmi o’rtacha tortilgan narkh deb etirof etiladi.

Muomalada bo’lgan qimmatli qog’ozlar bilan savdo tashkilotchisi orqali bitim amalga oshirilgan taqdirda:

1) qimmatli qog’ozga doir tegishli bitim amalga oshirilgan savdolar o’tkazilgan sana bitim tuzilgan sana deb etirof etiladi;

2) soliq solish maqsadlarida qimmatli qog’ozni haqiqatda realizasiya qilish (sotib olish) yoki boshqacha tarzda chiqib ketish narkhi etirof etiladi.

Muomaladagi qimmatli qog’ozlarga oid bitim qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozoridan tashqarida (savdo tashkilotining ishtirokisiz) amalga oshirilgan taqdirda:

1) qimmatli qog’ozni o’tkazishning barcha jiddiy shartlarini belgilovchi shartnoma sanasi bitimni amalga oshirish sanasi deb etirof etiladi;

2) agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq solish maqsadlarida quyidagi shartlarning hech bo’lmaganda bittasiga rioya etilganda, qimmatli qog’ozni haqiqatda realizasiya qilish (sotib olish) yoki boshqacha tarzda chiqib ketish narkhi bozor narkhi deb etirof etiladi:

agar bitim amalga oshirilgan kuni qimmatli qog’ozga nisbatan bittadan ko’p bitim ro’ykhatga olingan bo’lsa, amalga oshirilgan bitimning haqiqiy narkhi, basharti bu narkh bitimni amalga oshirish sanasida savdo tashkilotchisi (tashkilotchilari) tomonidan ushbu sanada ro’ykhatga olingan mazkur qimmatli qog’ozga doir bitimlarning eng yuqori va eng past narkhlari o’rtasidagi oraliqda (narkhlar oralig’ida) bo’lsa, bozor narkhi deb etirof etiladi;

agar bitim amalga oshirilgan sanada qimmatli qog’ozga doir bitta bitim ro’ykhatga olingan bo’lsa, amalga oshirilgan bitimning haqiqiy narkhi, agar ushbu narkh ko’rsatilgan qimmatli qog’oz bilan bozor narkhi belgilanayotgan bitimni amalga oshirish sanasidagi boshqa bir bitimning narkhiga muvofiq bo’lsa, bozor narkhi deb etirof etiladi;

3) ushbu qismning 2-bandini qo’llash maqsadlarida:

savdo tashkilotchisi tomonidan ro’ykhatga olingan bitimlarning eng yuqori va eng past narkhi (bitta bitimning narkhi) manzilsiz buyurtmalar asosida amalga oshirilgan bitimlar bo’yicha aniqlanadi;

savdo tashkilotchilarida bitimni amalga oshirish sanasidagi narkhlar oralig’i (bitta bitimning narkhi) to’g’risidagi akhborot mavjud bo’lmaganda, ushbu band maqsadlari uchun savdo tashkilotchilarining tegishli bitim amalga oshirilgan kunga qadar bo’lib o’tgan eng yaqin savdolar sanasidagi malumotlariga ko’ra ushbu qimmatli qog’ozlarni realizasiya qilish chog’idagi oraliq narkh (bitta bitimning narkhi), agar ushbu qimmatli qog’ozlar bo’yicha savdolar savdo tashkilotchisida bitim amalga oshirilgan sanadan keyingi ketma-ketlikdagi uch oy ichida loaqal bir marta o’tkazilgan bo’lsa, qabul qilinadi;

agar ayni bir qimmatli qog’oz bo’yicha bitimlar ko’rsatilgan sanada ikki va undan ortiq savdo tashkilotchisi tomonidan amalga oshirilgan bo’lsa, agar ushbu bandda boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliq to’lovchi savdo tashkilotchisini, soliq solish maqsadlarida qimmatli qog’ozning narkhini aniqlash uchun foydalanadigan narkhlar oralig’ining (bitta bitim narkhining) qiymatini mustaqil ravishda tanlashga haqli. Bunda, agar ushbu moddada ko’rsatilgan savdo tashkilotchilaridan ayrimlarida ushbu qimmatli qog’ozga doir bittadan ortiq bitim ro’ykhatga olingan bo’lsa, boshqa savdo tashkilotchilarida esa ushbu qimmatli qog’ozga doir faqat bitta bitim ro’ykhatga olingan bo’lsa, soliq to’lovchi ushbu qimmatli qog’ozga doir bittadan ortiq bitim ro’ykhatga olingan savdo tashkilotchilari orasidan savdo tashkilotchisini, soliq solish maqsadlarida qimmatli qog’ozning narkhini aniqlash uchun foydalaniladigan narkhlar oralig’ining (bitta bitim narkhining) qiymatini mustaqil ravishda tanlashga haqli.

Muomalada bo’lgan emissiyaviy qimmatli qog’ozlar ularni joylashtirish chog’ida sotib olingan taqdirda, shuningdek ushbu qimmatli qog’ozlar joylashtirilgandan keyin doirasi cheklanmagan shakhslarga birinchi bor taklif qilinganda, shu jumladan ushbu qimmatli qog’ozlarni taklif etish bo’yicha khizmatlar ko’rsatadigan brokerdan sotib olinganda bunday qimmatli qog’ozlarning haqiqiy narkhi bozor narkhi deb etirof etiladi va soliq solish maqsadlari uchun qabul qilinadi.

Muomalada bo’lgan qimmatli qog’ozlar qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozoridagi bitimlarning eng past narkhidan past narkh bo’yicha realizasiya qilingan taqdirda moliyaviy natijani aniqlashda qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozoridagi bitimning eng past narkhi qabul qilinadi.

Muomalada bo’lgan qimmatli qog’ozlar qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozoridagi bitimlarning eng yuqori narkhidan yuqori narkh bo’yicha sotib olingan taqdirda, moliyaviy natijani aniqlashda qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozoridagi eng yuqori narkhi qabul qilinadi.

Qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida yagona bitim amalga oshirilgan taqdirda, bunday bitimning narkhi eng yuqori (eng past) narkh deb etirof etiladi.

Ochiq payli investisiya fondlarining muomaladagi investisiya paylariga doir operasiyalar bo’yicha, shu jumladan ular tegishli ochiq payli investisiya fondini tashkil etuvchi mol-mulkini ishonchli boshqarishni amalga oshirayotgan kompaniyadan sotib olingan (to’langan) taqdirda, bitimning haqiqiy narkhi, agar u investisiya fondlari to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda investisiya payining hisob-kitob qiymatiga teng bo’lsa, bozor narkhi deb etirof etiladi va soliq solish maqsadida qabul qilinadi.

Muomalada bo’lmagan qimmatli qog’ozlar bo’yicha bitimning haqiqiy narkhi, agar ushbu bandda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, qimmatli qog’ozning hisob-kitob qilingan narkhi va narkhning cheklangan tarzda chetga chiqishidan kelib chiqib aniqlangan eng yuqori va eng past narkhi o’rtasidagi oraliqda turgan bo’lsa, bozor narkhi deb etirof etiladi va soliq solish maqsadlari uchun qabul qilinadi.

Ushbu modda maqsadlari uchun muomalada bo’lmagan qimmatli qog’ozlar narkhining cheklangan tarzda chetga chiqishi, ushbu qimmatli qog’ozning hisob-kitob qilingan narkhidan 20 foiz miqdorda ko’payishidan yoki kamayishidan kelib chiqib belgilanadi.

Muomalada bo’lmagan qimmatli qog’oz hisob-kitob qilingan narkhidan kelib chiqqan holda belgilangan eng kam narkhidan va narkhlarning chegaraviy tarzda chetga chiqishidan kelib chiqib hisoblangan narkhidan past narkhda realizasiya qilingan taqdirda, moliyaviy natijani aniqlashda qimmatli qog’ozning hisob-kitob qilingan narkhidan va narkhlarning chegaraviy o’zgarishidan kelib chiqqan holda belgilangan eng past narkh qabul qilinadi.

Muomalada bo’lmagan qimmatli qog’ozlar qimmatli qog’ozlarning hisob-kitob qilingan narkhidan va narkhlarning chegaraviy o’zgarishidan kelib chiqqan holda belgilangan eng yuqori narkh bo’yicha sotib olingan taqdirda, soliq solish maqsadlarida moliyaviy natijani aniqlashda qimmatli qog’ozning hisob-kitob qilingan narkhidan va narkhlarning chegaraviy chetga chiqishidan kelib chiqqan holda belgilangan eng yuqori narkh qabul qilinadi.

Ushbu modda maqsadlarida qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lmagan qimmatli qog’ozlarning hisob-kitob narkhini belgilash tartibi qimmatli qog’ozlar bozori bo’yicha vakolatli organ tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda belgilanadi.

Ochiq payli investisiya fondlarining qimmatli qog’ozlarning uyushgan bozorida muomalada bo’lmagan investisiya paylariga doir operasiyalar bo’yicha, shu jumladan ular ochiq payli investisiya fondini tashkil etuvchi mol-mulkni ishonchli boshqarishni amalga oshiruvchi boshqaruvchi kompaniyadan sotib olingan (to’langan) taqdirda, agar bitimning haqiqiy bahosi investisiya fondlari to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda aniqlangan investisiya payining hisob-kitob qilingan qiymatiga teng bo’lsa, soliq solish maqsadlari uchun bitimning haqiqiy narkhi qabul qilinadi.

Yopiq va oraliq payli investisiya fondlarining muomalada bo’lmagan investisiya paylariga doir operasiyalar bo’yicha, shu jumladan ular tegishli payli investisiya fondini tashkil etuvchi mol-mulk ishonchli boshqarishni amalga oshiruvchi boshqaruvchi kompaniyadan sotib olingan taqdirda, agar bitimning haqiqiy bahosi investisiya fondlari to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda aniqlangan investisiya payining hisob-kitob qilingan qiymatiga teng bo’lsa, soliq solish maqsadlari uchun bitimning haqiqiy narkhi qabul qilinadi.

Agar investisiya fondlari to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq payli investisiya fondlarining muomalasi cheklangan investisiya paylarini berish, to’lash yoki ayirboshlash investisiya payining hisob-kitob qilingan qiymati bo’yicha amalga oshirilmasa, agar bitimning haqiqiy bahosi bitta investisiya payi beriladigan va payli investisiya fondini ishonchli boshqarish qoidalariga muvofiq, tebranishlarning eng ko’p chegarasi hisobga olinmagan holda aniqlangan pul mablag’larining summasiga teng bo’lsa, soliq solish maqsadida bitimning haqiqiy narkhi qabul qilinadi.

Muomalada bo’lmagan qimmatli qog’ozlarning hisob-kitob qilingan narkhi qimmatli qog’ozni o’tkazishning barcha muhim shartlarini belgilovchi shartnoma sanasida aniqlanadi.

Soliq solish maqsadlari uchun muomalada bo’lmagan investisiya paylarining hisob-kitob qilingan narkhi bitimni tuzish sanasiga eng yaqin bo’lgan, investisiya payining hisob-kitob qilingan qiymati aniqlanadigan sanadan oldingi sanada aniqlanadi.

328-modda. Muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

Ushbu modda maqsadlarida uyushgan bozorda muomalada bo’lgan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha soliq to’lovchining hisobot (soliq) davrida olgan daromadlari deb quyidagilar etirof etiladi:

1) soliq to’lovchi hisobot (soliq) davri mobaynida olishi kerak bo’lgan variasiyaviy marjaning summasi;

2) muddatli bitimlarning qimmatli qog’ozlar bozorida muomalada bo’lgan moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha hisobot (soliq) davri ichida olinishi kerak bo’lgan, shu jumladan asos aktivni etkazib berish nazarda tutilgan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha hisob-kitoblar tartibidagi boshqa summalar.

Ushbu modda maqsadlari uchun soliq to’lovchining hisobot (soliq) davrida uyushgan bozorda muddatli bitimlarning muomalada bo’lgan moliyaviy vositalari bo’yicha amalga oshirilgan kharajatlari deb quyidagilar etirof etiladi:

1) variasiyaviy marjaning hisobot (soliq) davrida soliq to’lovchi tomonidan to’lanishi lozim bo’lgan summasi;

2) uyushgan bozorda muomalada bo’lgan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha hisobot (soliq) davri ichida to’lanishi lozim bo’lgan boshqa summalar, shuningdek asos aktivni etkazib berish nazarda tutilgan bitimlar bo’yicha o’tkaziladigan asos aktivning qiymati;

3) uyushgan bozorda muddatli bitimlarning muomalada bo’lgan moliyaviy vositalariga doir operasiyalarni amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan boshqa kharajatlar.

Ushbu modda maqsadlari uchun soliq to’lovchining uyushgan bozorda muddatli bitimlarning muomalada bo’lmagan moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha hisobot (soliq) davrida olingan daromadlari deb quyidagilar etirof etiladi:

1) muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiya ishtirokchilaridan biri operasiya bajarilganda (tugallanganda) hisobot (soliq) davrida olishi lozim bo’lgan pul mablag’larining summalari;

2) uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha hisobot (soliq) davrida olinishi lozim bo’lgan, shu jumladan asos aktivni etkazib berishni nazarda tutuvchi muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha hisob-kitoblar tartibida olinishi lozim bo’lgan boshqa summalar.

Uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha hisobot (soliq) davrida qilingan kharajatlar deb quyidagilar etirof etiladi:

1) muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiya ishtirokchilaridan biriga operasiya bajarilganda (tugallanganda) hisobot (soliq) davrida to’lanishi lozim bo’lgan pul mablag’larining summalari;

2) uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha hisobot (soliq) davri ichida to’lanishi lozim bo’lgan boshqa summalar, shuningdek asos aktivni etkazib berishni nazarda tutuvchi bitimlar bo’yicha beriladigan asos aktivning qiymati;

3) muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalarni amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan boshqa kharajatlar.

Uyushgan bozorda muomalada bo’lgan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha soliq bazasi va uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha soliq bazasi alohida hisoblab chiqariladi.

Uyushgan bozorda muomalada bo’lgan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha soliq bazasi hisobot (soliq) davrida olinishi kerak bo’lgan barcha asos aktivlar bilan tuzilgan mazkur bitimlarga doir daromadlarning summalari va hisobot (soliq) yilidagi barcha asos aktivlar bo’yicha kharajatlarning summalari o’rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. Salbiy farq, tegishincha, shunday operasiyalardan ko’rilgan zarar deb etirof etiladi.

Uyushgan bozorda muomalada bo’lgan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha zararlar ushbu moddaning sakkizinchi qismiga muvofiq aniqlanadigan soliq bazasini kamaytirmaydi.

Uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha soliq bazasi barcha asos aktivlar bilan mazkur operasiyalarga doir daromadlar va hisobot (soliq) davridagi barcha bazis aktivlar bilan mazkur operasiyalarga doir kharajatlar o’rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. Salbiy farq, tegishincha, bunday operasiyalardan olingan zararlar deb etirof etiladi.

Uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha zararlar ushbu moddaning oltinchi qismiga muvofiq aniqlanadigan soliq bazasini kamaytirmaydi.

Uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha zararlar uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha keyingi soliq davrlarida yuzaga keladigan soliq bazasini ushbu bo’limda belgilangan tartibda kamaytirish jumlasiga kiritilishi mumkin.

Uyushgan bozorda muomalada bo’lgan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga nisbatan bitimning haqiqiy narkhi, agar bitimning haqiqiy narkhi bitimni tuzish sanasida savdo tashkilotchisi tomonidan ro’ykhatga olingan mazkur vositaga doir tuzilgan bitimlarning eng yuqori va eng past narkhi o’rtasidagi oraliqda (narkhlar oralig’ida) bo’lsa, soliq solish maqsadlarida bozor narkhi deb etirof etiladi. Agar ayni bir muddatli bitimlarning moliyaviy vositasi bo’yicha bitimlar ikki va undan ortiq savdo tashkilotchisi tomonidan amalga oshirilgan bo’lsa, muddatli bitimlarning ishtirokchisi narkhlar oralig’idan bitimning haqiqiy narkhini soliq solish maqsadlarida etirof etish uchun foydalanadigan, ro’ykhatdan o’tkazilgan savdo tashkilotchisini mustaqil ravishda tanlashga haqli. Savdo tashkilotchisida tegishli bitimni tuzish sanasidagi narkhlar oralig’i to’g’risidagi akhborot mavjud bo’lmagan taqdirda, ko’rsatilgan maqsadlar uchun savdo tashkilotchisining okhirgi uch oy ichida bo’lib o’tgan eng yaqin savdolar sanasidagi narkhlar oralig’i to’g’risidagi malumotlardan foydalanadi.

Uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan muddatli bitim moliyaviy vositasini realizasiya qilishning (sotib olishning) haqiqiy narkhi, agar ushbu narkh mazkur muddatli bitimlar moliyaviy vositasining muddatli bitimni tuzish sanasidagi hisob-kitob qiymatidan oshish (pasayish) tarafga ko’pi bilan 20 foiz farq qilsa, soliq solish maqsadlari uchun bozor narkhi deb etirof etiladi.

Muddatli bitimlar moliyaviy vositalari tegishli turlarining hisob-kitob qiymatini aniqlash tartibi qimmatli qog’ozlar bozori bo’yicha vakolatli organ tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda belgilanadi.

Agar uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan muddatli bitim moliyaviy vositasini realizasiya qilishning (sotib olishning) haqiqiy narkhi mazkur muddatli bitimlar moliyaviy vositasining hisob-kitob qiymatidan oshish (pasayish) tarafga ko’pi bilan 20 foiz farq qilsa, soliq to’lovchining daromadlari (kharajatlari) 20 foiz oshirilgan (kamaytirilgan) hisob-kitob qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Svop-kontraktdagi majburiyatlar (talablar) bo’yicha olingan daromadlar va ko’rilgan zararlar muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha tegishli soliq bazasini aniqlashda hisobga olinadi.

329-modda. Khedjirlash operasiyasi bo’yicha soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

Ushbu Kodeks 51-moddasining birinchi qismi talablari inobatga olingan holda khedjirlash operasiyasi amalga oshirilganda soliq bazasini aniqlashda daromadlar (kharajatlar) hisobga olinadi, uni hisoblashda khedjirlash obekti bilan bog’liq bo’lgan daromadlar va kharajatlar hisobga olinadi.

Banklar soliq bazasini uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan va asos aktivi chet el valyutasidan iborat bo’lgan, etkazib beriladigan muddatli bitimga doir operasiyalar bo’yicha ko’rilgan zararning summasiga kamaytirishga haqli.

Asos aktivlari foizli stavkalardan iborat bo’lgan muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalarni amalga oshirishda, bunday vositalarning shartlarida nazarda tutilgan foiz stavkalaridan kelib chiqqan holda, daromadlarni (kharajatlarni) hisobga olish hisobot (soliq) davrining so’nggida amalga oshirilmaydi. Bunda muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir tegishli operasiyalar bo’yicha daromad (kharajat) deb, shu jumladan, foizli stavkalardan kelib chiqqan holda hisoblab chiqarilgan va bunday operasiyalarga doir shartnomaga muvofiq olinishi (to’lanishi) lozim bo’lgan daromadlar (kharajatlar) etirof etiladi.

Tegishli shartnomada nazarda tutilgan to’lovlarning sanasi bunday operasiyalar bo’yicha daromadlarni (kharajatlarni) etirof etish sanasidir.

330-modda. Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchilari tomonidan olingan daromadlar bo’yicha soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining barcha ishtirokchilari tomonidan olingan daromadlar bo’yicha soliq bazasi (bundan buyon ushbu moddada konsolidasiyalashgan soliq bazasi deb yuritiladi) soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilarining soliqqa tortish maqsadlarida hisobga olinadigan barcha daromadlarining va barcha kharajatlarining summalari asosida, ushbu moddada belgilangan khususiyatlar inobatga olingan holda aniqlanadi. Bu maqsadlar uchun ushbu guruhning har bir ishtirokchisi soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisiga konsolidasiyalashgan soliq bazasini hisoblab chiqarish uchun zarur bo’lgan barcha zarur akhborotni soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tashkil etish to’g’risidagi shartnomada belgilangan muddatlarda taqdim etadi.

Soliq bazasini aniqlash va soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisiga zarur akhborotni taqdim etish tartibi hisob siyosatida soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhiga soliq solish maqsadida belgilanadi.

Konsolidasiyalashgan soliq bazasining hisobot (soliq) davridagi hisob-kitobi ushbu moddaga muvofiq ushbu guruh barcha ishtirokchilarining malumotlari asosida, soliq to’lovchilar uyushgan guruhining masul ishtirokchisi tomonidan soliq davri boshlanganidan etiboran o’sib boruvchi yakun bilan mustaqil ravishda tuziladi.

Konsolidasiyalashgan soliq to’lovchilar guruhining konsolidasiyalashgan soliq bazasi konsolidasiyalashgan guruh barcha ishtirokchilarining ushbu bo’lim qoidalari hisobga olingan kharajatlarining arifmetik summasiga kamaytirilgan daromadlarining arifmetik summasi sifatida aniqlanadi. Salbiy farq soliq to’lovchilar uyushgan guruhining zarari deb etirof etiladi.

Konsolidasiyalashgan soliq to’lovchilar guruhi ishtirokchilarining daromadlarni to’lash manbaida soliq solinishi lozim bo’lgan daromadlari, shuningdek konsolidasiyalashgan soliq to’lovchilar guruhining nazorat qilinadigan chet el kompaniyalarining nazorat qiluvchi shakhslari bo’lgan ishtirokchilarining ular nazorat qiladigan chet el kompaniyalarining foydasi tarzidagi daromadlari konsolidasiyalashgan soliq bazasiga kiritilmaydi.

Konsolidasiyalashgan soliq to’lovchilar guruhining ishtirokchilari, ushbu Kodeksning 316-moddasiga muvofiq kafolatli tamirlash va kafolatli khizmat ko’rsatish bo’yicha zakhirani tovarlarni (khizmatlarni) ushbu guruhning boshqa ishtirokchilariga realizasiya qilishga taalluqli qismi bo’yicha shakllantirmaydi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi tarkibiga soliq to’lovchi kirganda, kafolatli tamirlash va kafolatli khizmat ko’rsatish bo’yicha zakhira ushbu guruhning boshqa ishtirokchilariga realizasiya qilingan tovarlarga (ishlarga) taalluqli bo’lgan zakhiralar summalariga oid qism bo’yicha tiklanadi. Bunda ushbu Kodeks 316-moddasining uchinchi qismiga muvofiq aniqlanadigan zakhiraning eng ko’p miqdoriga tuzatish kiritiladi, bu tuzatish soliq to’lovchi tomonidan kafolatli tamirlash va kafolatli khizmat ko’rsatish bo’yicha haqiqatda amalga oshirilgan kharajatlarning ko’rsatkichlarini aniqlashda soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari o’rtasidagi operasiyalarni ko’rsatilgan tovarlarni (khizmatlarni) o’tgan uch yilda realizasiya qilishdan olingan tushum, shuningdek ko’rsatilgan tovarlarni (ishlarni) hisobot (soliq) davrida realizasiya qilishdan olingan tushum hajmida istisno etadi.

Soliq to’lovchi soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchisiga aylangan soliq davri boshlanguniga qadar o’tgan uch yilda tovarlarni (ishlarni) realizasiya qilishdan olingan tushumning ko’rsatkichiga tuzatish kiritish amalga oshirilmaydi. Soliq to’lovchi soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi azosi bo’lgan soliq davrlarida bu ko’rsatkich mazkur tovarlarni (ishlarni) bunday guruhning boshqa ishtirokchilariga realizasiya qilishdan olingan tushumni o’z ichiga olmaydi.

Kafolatli tamirlash va kafolatli khizmat ko’rsatish bo’yicha tiklangan zakhiralarning summalari, shu jumladan zakhiraning eng ko’p miqdorini kamaytirish natijasidagi summalar soliq to’lovchi soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi azosiga aylangan soliq davridan oldingi soliq davridagi jami daromad tarkibiga kiritiladi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchisi bo’lgan banklar soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilaridan birining bu guruhning boshqa ishtirokchilari oldidagi qarziga taalluqli qism bo’yicha ushbu Kodeksning 315-moddasiga muvofiq zakhirani shakllantirmaydi. Guruhga kirish chog’ida banklar zakhirani bu guruhning boshqa ishtirokchilariga tegishli bo’lgan qarzning summasiga tiklaydi. Tegishli summalar bank soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi azosiga aylangan soliq davridan oldingi soliq davridagi jami daromad tarkibiga kiritiladi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ushbu guruh tarkibiga kirgan, soliq davridan oldingi soliq davrlarida ushbu bo’limga muvofiq hisoblab chiqarilgan zararlarni ko’rgan azolari konsolidasiyalashgan soliq bazasini o’zlari ko’rgan zararning butun summasiga yoki ushbu summaning bir qismiga kamaytirishga yokhud ushbu guruh tarkibiga kirgan soliq davridan etiboran zararlarni ushbu Kodeksning 333-moddasida belgilangan tartibda kelgusiga o’tkazishga haqli emas.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhi azolarining ushbu guruh tarkibiga kirguniga qadar ko’rgan zararlarini (shu jumladan ushbu Kodeksning 302-moddasiga muvofiq khizmat ko’rsatuvchi kho’jaliklar obektlaridan foydalanganlik oqibatida ko’rilgan zararlarni) konsolidasiyalashgan soliq bazasi bilan umumlashtirishga yo’l qo’yilmaydi. Mazkur qoida soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi tarkibiga ushbu guruhning ishtirokchisiga qo’shib olish yoki bunday guruhning ishtirokchisiga qo’shib yuborish yo’li bilan kirgan yuridik shakhslar ko’rgan zararlarga nisbatan ham tatbiq etiladi.

Kodeksning ushbu bo’limida nazarda tutilgan soliq solish maqsadida qabul qilinadigan kharajatlar normativlari soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining har bir ishtirokchisi tomonidan qo’llaniladi.

Ushbu Kodeksda qimmatli qog’ozlar bozorining professional ishtirokchilari bo’lmagan soliq to’lovchilar uchun belgilangan qimmatli qog’ozlarga va muddatli bitimlarning moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari soliq bazasini alohida aniqlashga, shuningdek soliq bazasini ko’rilgan zararlar summasiga kamaytirishga va zararlarni kelgusi davrga o’tkazishga taalluqli qismi bo’yicha konsolidasiyalashgan soliq bazasini hisoblab chiqarishda qo’llaniladi.

Ushbu moddada belgilangan qoidalar faqat 337-moddaning 12-bandida belgilangan soliq stavkasi qo’llaniladigan soliq bazasini aniqlashga, banklar uchun esa ushbu Kodeks 337-moddasining 1-bandida belgilangan soliq stavkasi qo’llaniladigan soliq bazasini aniqlashga nisbatan tatbiq etiladi.

331-modda. Nazorat qilinadigan chet el kompaniyalarining foydasiga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasi (zarari) deb mazkur kompaniyaning ushbu moddada belgilangan tartibga muvofiq quyidagi usullardan biri bilan aniqlangan foydasining (zararining) miqdori etirof etiladi:

1) kompaniya ro’ykhatdan o’tkazilgan mamlakatning qonun hujjatlariga muvofiq tuzilgan mazkur kompaniyaning yillik moliyaviy hisoboti malumotlari bo’yicha. Bunday holda nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining soliq solinguniga qadar bo’lgan foydasining (zararining) miqdori ushbu kompaniyaning foydasi (zarari) deb etirof etiladi;

2) ushbu bo’limda soliq to’lovchi bo’lgan yuridik shakhslar uchun belgilangan qoidalar bo’yicha.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasini (zararini) ushbu modda birinchi qismining 1-bandiga muvofiq aniqlash quyidagi shartlardan biri bajarilgan taqdirda amalga oshiriladi:

1) ushbu nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining doimiy turgan joyi soliq solish masalalari bo’yicha O’zbekiston Respublikasi bilan khalqaro shartnomasi mavjud bo’lgan chet davlat bo’lsa, bundan soliq solish maqsadida O’zbekiston Respublikasi bilan akhborot almashishni taminlamaydigan davlatlar (hududlar) mustasno;

2) moliyaviy hisobotga nisbatan salbiy fikrlar mavjud bo’lmagan yoki fikrlarni ifodalash rad etilmagan auditorlik khulosasi taqdim etilgan bo’lsa.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasini (zararini) ushbu modda birinchi qismining 1-bandiga muvofiq aniqlash quyidagi talablarni hisobga olgan holda amalga oshiriladi:

1) nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasini (zararini) aniqlash maqsadida bunday kompaniya ro’ykhatdan o’tkazilgan davlatning qonun hujjatlariga muvofiq tuzilgan konsolidasiyalashmagan moliyaviy hisobotdan foydalaniladi.

Agar nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi ro’ykhatdan o’tkazilgan davlatda bunday qonun hujjatlari mavjud bo’lmasa, foyda (zarar) Moliyaviy hisobotlarning khalqaro standartlariga yokhud moliyaviy hisobotlarni tuzishning khalqaro jihatdan etirof etilgan, qimmatli qog’ozlarni savdolarga qo’yishga rukhsat berish to’g’risida qaror qabul qilishi uchun chet el moliyaviy vositachilari ro’ykhatiga kiritilgan chet el fond birjalari hamda chet el depozitar-kliring tashkilotlari tomonidan qabul qilinadigan standartlariga muvofiq aniqlanadi;

2) agar nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi ro’ykhatdan o’tkazilgan davlatning qonun hujjatlariga muvofiq ushbu kompaniyaning moliyaviy hisoboti majburiy auditdan o’tkazilishi shart bo’lmasa, ushbu Kodeks maqsadlarida foydani (zararni) aniqlash auditi auditning khalqaro standartlariga muvofiq o’tkazilgan moliyaviy hisobot asosida amalga oshiriladi. Ushbu bandda belgilangan shartlarga rioya etish ushbu modda ikkinchi qismining 1-bandini qo’llash maqsadlari uchun talab etilmaydi.

Ushbu moddaning ikkinchi qismida belgilangan shartlar bajarilmagan taqdirda, shuningdek nazorat qiluvchi shakhs bo’lgan soliq to’lovchining tanloviga ko’ra, nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasi (zarari) ushbu modda birinchi qismining 2-bandiga muvofiq aniqlanadi, bundan ushbu moddaning oltinchi, ettinchi, to’qqizinchi — o’n birinchi qismlarida belgilangan qoidalar mustasno.

Agar nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasini (zararini) aniqlash tartibi ushbu modda birinchi qismining 2-bandiga muvofiq soliq to’lovchining tanlovi bo’yicha qo’llanilsa, bunday tartib tegishli nazorat qilinadigan chet el kompaniyasiga nisbatan bu tartibni qo’llash boshlangan sanadan etiboran kamida besh soliq davri ichida qo’llanilishi lozim va bu hisob siyosatida nazorat qiluvchi shakhs bo’lgan soliq to’lovchiga soliq solish maqsadlari uchun mustahkamlab qo’yilgan bo’lishi kerak.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining ushbu kompaniyaning moliyaviy hisoboti malumotlari bo’yicha aniqlangan va chet el valyutasida ifodalangan, ushbu Kodeksning 208-moddasida nazarda tutilgan tartibga muvofiq hisobga olinadigan dividendlarning (taqsimlangan foydaning) miqdoriga kamaytirilgan foydasi (zarari) chet el valyutasining yillik moliyaviy hisobot tuziladigan davr uchun aniqlanadigan, O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan milliy valyutaga nisbatan belgilangan o’rtacha kursi qo’llanilgan holda milliy valyutada qayta hisob-kitob qilinishi lozim.

Nazorat qilinadigan har bir chet el kompaniyasi foydasining (zararining) summasi kompaniyaning tegishli davr (davrlar) uchun tuzilgan, uning moliyaviy va soliq hisobotlari ilova qilingan moliyaviy hisoboti bilan hujjatlar asosida tasdiqlangan bo’lishi kerak.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi foydasining (zararining) summasi ushbu modda birinchi qismining 2-bandiga muvofiq aniqlangan taqdirda, nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi foydasining (zararining) summasi chet el tashkiloti doimiy turgan davlatning (hududning) rasmiy valyutasida aniqlanadi hamda u chet el valyutasining nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi foydasining (zararining) summasi aniqlanadigan kalendar yil uchun aniqlanadigan, O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan milliy valyutaga nisbatan belgilangan o’rtacha kursi qo’llanilgan holda milliy valyutada qayta hisob-kitob qilinishi lozim. Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi foydasining (zararining) summasi foydaning summasini aniqlash imkonini beradigan hujjatlar bilan tasdiqlangan bo’lishi kerak. Bunday hujjatlar, khususan, nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining hisob-kitob varaqlaridan ko’chirmalar, amalga oshirilgan operasiyalarni tasdiqlovchi dastlabki hujjatlardan iborat bo’lishi mumkin.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasini (zararini) aniqlashda ushbu kompaniyaning yillik moliyaviy hisobotida aks ettirilgan quyidagi daromadlari (kharajatlari) hisobga olinmaydi:

1) kompaniyaning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushlarini, kooperativlarning paychilik fondlaridagi paylarini va paychilik investisiya fondlaridagi paylarni, qimmatli qog’ozlarni, hosila moliyaviy vositalarni moliyaviy hisobotni tuzishda qo’llaniladigan standartlarga muvofiq haqiqiy qiymati bo’yicha qayta baholash summalari tarzidagi;

2) nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi ro’ykhatdan o’tkazilgan mamlakatning qonun hujjatlariga (ushbu kompaniyaning moliyaviy hisobotini tuzish maqsadlari uchun hisob siyosatiga) muvofiq moliyaviy hisobotda nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi deb etirof etilgan sho’ba (birlashgan) tashkilotlar foydasining (zararining) summalari tarzidagi;

3) rezervlarni shakllantirishga sarflangan kharajatlarning va rezervlarni tiklashdan ko’rilgan zararlarning summalari tarzidagi. Bunda nazorat qilinadigan kompaniyaning foydasi ilgari shakllantirilgan rezervning miqdorini kamaytiradigan kharajatlar summasiga kamaytiriladi. Agar nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining kompaniya ro’ykhatdan o’tkazilgan mamlakatning qonun hujjatlariga muvofiq tuzilgan yillik moliyaviy hisoboti malumotlariga ko’ra zarar aniqlansa, ilgari shakllantirilgan rezervning miqdorini kamaytiruvchi kharajatlar bunday zararning summasini ko’paytiradi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foydasini (zararini) aniqlash chog’ida ilgari shakllantirilgan rezervning miqdorini kamaytiruvchi kharajatlar summasini hisobga olishning ushbu modda to’qqizinchi qismining 3-bandida belgilangan tartibi, agar nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining moliyaviy hisobotida ilgari shakllantirilgan rezervlarni kamaytiruvchi kharajatlar summasi ochib berilgan bo’lsa yoki bunday kharajatlar hujjatlar bilan tasdiqlangan bo’lsa, qo’llaniladi.

Kompaniyaning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushlari, kooperativlarning paychilik fondlaridagi paylari va paychilik investisiya fondlarining paylari, qimmatli qog’ozlar, hosila moliyaviy vositalar realizasiya qilingan yoki boshqacha tarzda chiqib ketgan taqdirda, nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining, ushbu moddaning birinchi qismi 1-bandiga muvofiq, aniqlangan foydasiga (zarariga) ularni qayta baholash summalari (agar bunday qayta baholash amalga oshirilgan bo’lsa), shu jumladan ularning qadrsizlanishidan ko’rilgan zararning summasi miqdorida tuzatish kiritiladi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining yillik moliyaviy hisobotlarining malumotlariga ko’ra zarar aniqlansa, agar ushbu moddaning o’n to’rtinchi qismida boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, u kelgusi davrlarga cheklovlarsiz taqsimlab o’tkazilishi va ushbu kompaniyaning soliq bazasini aniqlashda hisobga olinishi mumkin.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining ushbu moddaning birinchi qismida belgilangan usullardan biri yordamida aniqlangan zarari, agar nazorat qiladigan shakhs bo’lgan soliq to’lovchi mazkur zarar olingan davr uchun nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi to’g’risidagi bildirish khatini taqdim etmasa, kelgusi davrlarga taqsimlab o’tkazilishi mumkin emas.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining soliq bazasi nazorat qilinadigan har bir chet el kompaniyasiga nisbatan alohida-alohida aniqlanadi.

Agar nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining soliq bazasini aniqlashda hisobga olinadigan daromadlari o’ziga nisbatan o’zaro bog’liq shakhslar o’rtasida bitimlar tuzilishi munosabati bilan soliqlarni hisoblab chiqarish va to’lashning to’liqligini tekshirish o’tkazilgan soliq to’lovchi bilan nazorat qilinadigan bitim tuzilishi natijasida olingan bo’lsa hamda mazkur tekshiruv natijalari yuzasidan qabul qilingan, kuchga kirgan qarorga muvofiq bitim narkhiga soliqni qo’shimcha hisoblash maqsadida tuzatish kiritilgan bo’lsa, nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining tegishli daromadlari soliq bazasini belgilash maqsadida mazkur tuzatishni hisobga olgan holda aniqlanadi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi tomonidan shu nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining yokhud uning o’zaro bog’liq shakhsining nazorat qiluvchi shakhsi deb etirof etiladigan yuridik shakhsning foydasiga qimmatli qog’ozlarni va (yoki) mulkiy huquqlarni (shu jumladan ulushlarni, paylarni) realizasiya qilishdan olingan daromadlar, shuningdek nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining qimmatli qog’ozlarni va (yoki) mulkiy huquqlarni (shu jumladan ulushlarni, paylarni) sotib olish narkhi tarzidagi kharajatlari, basharti qimmatli qog’ozlarni va (yoki) mulkiy huquqlarni (shu jumladan ulushlarni, paylarni) realizasiya qilish narkhi ularning, nazorat qilinadigan kompaniyaning hisobga olish malumotlariga ko’ra, mulk huquqi mazkur qog’ozlarga va (yoki) mulkiy huquqlarga (shu jumladan ulushlarga, paylarga) o’tgan sanadagi hujjatlar bilan tasdiqlangan qiymatidan kelib chiqqan holda, biroq mazkur qimmatli qog’ozlarning va (yoki) mulkiy huquqlarning (shu jumladan ulushlarning, paylarning) mulk huquqi o’tgan sanadagi bozor qiymatidan oshmagan, hujjatlar bilan tasdiqlangan qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlangan bo’lsa, nazorat qilinadigan kompaniyaning foydasidan (zararidan) chiqarib tashlanadi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining tegishli davrdagi foydasiga nisbatan hisoblab chiqarilgan soliq summasi nazorat qiluvchi shakhsning ishtiroki ulushiga mutanosib ravishda chet davlatlar qonun hujjatlariga va (yoki) O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlariga muvofiq shu foydaga nisbatan hisoblab chiqarilgan soliqning (shu jumladan daromadni to’lash manbaida ushlab qolinadigan daromad solig’ining), shuningdek shu nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining O’zbekistondagi doimiy vakolatkhonasi foydasiga nisbatan hisoblab chiqariladigan foyda solig’ining miqdoriga nisbatan kamaytiriladi.

Chet davlatning qonun hujjatlariga muvofiq hisoblab chiqarilgan soliq summasi hujjatlar bilan tasdiqlanishi kerak, O’zbekiston Respublikasining davlat (hudud) bilan soliq solish masalalariga doir khalqaro shartnomasi mavjud bo’lmagan taqdirda, ushbu summa chet davlatning soliqlar sohasida nazorat qilish va tekshirishga vakolatli organi tomonidan tasdiqlanishi kerak.

46-bob. Soliq bazasiga tuzatish kiritish

332-modda. Daromadlar va kharajatlarga tuzatish kiritish

Hisobot soliq davridagi daromad (kharajatlar) miqdorining soliq bazasini aniqlashda ilgari daromad (kharajat) deb etirof etilgan summa doirasida ko’payishi yoki kamayishi tuzatish kiritish deb etirof etiladi.

Daromadlar va kharajatlarga quyidagi hollarda tuzatish kiritilishi lozim:

1) tovarlar, shuningdek sug’urtalanuvchiga sug’urta mukofoti to’liq yoki qisman qaytarilganda;

2) bitim shartlari o’zgartirilganda;

3) narkhlar o’zgartirilganda, sotib oluvchi tomonidan chegirmadan foydalanilganda;

4) ko’rsatilgan khizmatlardan voz kechilganda.

Ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan daromadlar va kharajatlarga tuzatish kiritish quyidagicha amalga oshiriladi:

kafolat muddati belgilangan tovarlar (khizmatlar) bo’yicha — kafolat muddati doirasida;

sug’urta mukofotlari bo’yicha — shartnomani bekor qilish paytida;

boshqa hollarda — bir yillik muddat doirasida.

Ushbu moddaga muvofiq daromadlar va kharajatlarga tuzatish kiritish mazkur moddaning ikkinchi qismida ko’rsatilgan hollar yuzaga kelganligini tasdiqlovchi hujjatlar asosida amalga oshiriladi. Bunda tovarni (khizmatni) sotuvchi ushbu Kodeksning 257-moddasida nazarda tutilgan tartibda tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan daromadga tuzatish kiritadi.

Ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan hollarda daromadlar va kharajatlarga tuzatish kiritish mazkur hollar sodir bo’lgan soliq davrida amalga oshiriladi.

Daromadlar va kharajatlarga tuzatish kiritish soliq to’lovchi soliq solishning umumbelgilangan tartibiga o’tgan taqdirda ham amalga oshiriladi, bundan tuzatish kiritilayotgan daromadlar bo’yicha soliq imtiyozlarini qo’llash hollari mustasno.

333-modda. Zararlarni kelgusiga o’tkazish

Ushbu bo’limda nazarda tutilgan daromadlar va kharajatlarga kiritilgan tuzatishlarni inobatga olgan holda chegirilishi lozim bo’lgan kharajatlarning jami daromaddan oshib ketishi soliq to’lovchining zarari deb etirof etiladi.

Muomaladagi qimmatli qog’ozlar va muddatli bitimlarning muomaladagi moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha zararlar tadbirkorlik faoliyatidan ko’rilgan zararlar deb etirof etiladi.

Oldingi soliq davrida (davrlarida) ushbu moddaning birinchi qismiga muvofiq hisoblab chiqarilgan zarari (zararlari) bo’lgan soliq to’lovchi joriy soliq davrining foydasini ushbu ko’rilgan zararning butun summasiga yoki ushbu summaning bir qismiga kamaytirishga haqlidir.

Soliq to’lovchi zararni ushbu zarar ko’rilgan soliq davridan keyingi o’n yil mobaynida kelgusiga o’tkazishni amalga oshirishga haqlidir.

O’tkazilayotgan zararning har bir keyingi soliq davrida hisobga olinadigan jami summasi ushbu bo’limga muvofiq hisoblab chiqarilgan joriy soliq davri soliq bazasining 60 foizidan oshib ketishi mumkin emas.

Soliq bazasi oldingi soliq davrida (davrlarida) ko’rilgan zarar summasiga faqat joriy soliq davrining yakunlari bo’yicha kamaytirilishi mumkin.

Bir kalendar yildan ortiq yillarda ko’rilgan zararlar ular ko’rilgan ketma-ketlikda o’tkaziladi.

Bosh bankdan umidsiz qarzlarni oluvchi sho’ba tashkiloti tomonidan ko’rilgan zararlar kelgusi davrlarga o’tkazilmaydi.

Zararlarni o’tkazishning alohida hollardagi o’ziga khos khususiyatlari ushbu Kodeksning 334 — 336-moddalarida nazarda tutilgandir.

334-modda. Qayta tashkil etilganda zararlarni o’tkazish

Qayta tashkil etish munosabati bilan o’tkaziladigan zararlar soliq to’lovchilar bo’lgan huquqiy vorislar o’rtasida taqsimlash balansi asosida o’tkaziladigan aktivlar qiymatining qayta tashkil etilayotgan yuridik shakhs aktivlari qiymatidagi taqsimlash balansini tuzish sanasidan oldingi sanadagi holatiga ko’ra solishtirma miqdoriga mutanosib ravishda taqsimlanadi va ushbu Kodeksning 333-moddasida nazarda tutilgan tartibda o’tkaziladi.

Huquqiy voris bo’lgan soliq to’lovchi qayta tashkil etilgan taqdirda, uning ilgari o’z faoliyatini tugatgan soliq to’lovchidan ko’rgan zararlari o’tkazilmaydi.

335-modda. Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha zararlarni o’tkazish

Ushbu Kodeks 333-moddasining qoidalari soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhiga nisbatan ushbu moddada belgilangan o’ziga khos khususiyatlar hisobga olingan holda qo’llaniladi.

Agar soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi oldingi soliq davrida (davrlarida) zarar (zararlar) ko’rgan bo’lsa, bunday guruhning masul ishtirokchisi joriy soliq davrining konsolidasiyalashgan soliq bazasini zararning butun summasiga yoki ushbu summaning bir qismiga kamaytirishga haqli.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchisi konsolidasiyalashgan guruh tarkibidan chiqib ketganidan keyin (ushbu guruh faoliyatini tugatgandan keyin):

1) joriy soliq davrining soliq bazasini mazkur guruh faoliyat ko’rsatgan davrda ko’rilgan zararning summasiga (ushbu summaning bir qismiga) kamaytirishga haqli emas;

2) joriy soliq davrining soliq bazasini mazkur ishtirokchi tomonidan u soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchisi bo’lmagan soliq davrlarining yakunlari bo’yicha ko’rilgan zarar summasiga (ushbu summaning bir qismiga) ushbu moddada nazarda tutilgan tartibda va shartlarda kamaytirishga haqli. Bunda ushbu Kodeks 333-moddasining to’rtinchi qismida nazarda tutilgan, soliq to’lovchi zararni kelgusiga o’tkazishni amalga oshirishga haqli bo’lgan muddat bunday soliq to’lovchi soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchisi bo’lgan yillar soniga oshiriladi.

Agar soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchisi mazkur guruhdagi o’zining ishtirok etish davrida qo’shib yuborish yoki qo’shib olish shaklida qayta tashkil etilgan bo’lsa, mazkur guruh tarkibidan chiqib ketganidan keyin (ushbu guruh faoliyatini tugatganidan keyin) bu ishtirokchi joriy soliq davrining soliq bazasini o’zi huquqiy vorisi bo’lgan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari bo’lmagan bunday qayta tashkil etilgan soliq to’lovchilar soliq davri yakunlari bo’yicha qayta tashkil etilgan soliq to’lovchidan olingan zararlar summasiga (shu summaning bir qismiga) ushbu moddada nazarda tutilgan tartibda va shartlarda kamaytirishga ham haqli.

Agar soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchisi mazkur guruhdagi o’zining ishtirok etish davrida yuridik shakhsni bo’lish yo’li bilan yangidan tashkil etilgan bo’lsa, mazkur guruh tarkibidan chiqib ketganidan keyin (ushbu guruh faoliyatini tugatganidan keyin) bu ishtirokchi joriy soliq davrining soliq bazasini o’zi huquqiy vorisi bo’lgan soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi ishtirokchilari bo’lmagan bunday qayta tashkil etilgan yuridik shakhs soliq davri yakunlari bo’yicha qayta tashkil etilgan soliq to’lovchidan olingan zararlar summasiga (shu summaning bir qismiga) ushbu moddada nazarda tutilgan tartibda va shartlarda, ushbu Kodeksning 92-moddasini hisobga olgan holda kamaytirishga ham haqli.

336-modda. Operasiyalarning ayrim turlari bo’yicha zararlarni o’tkazishning o’ziga khos khususiyatlari

Yuridik shakhsning mol-mulk majmui sifatidagi korkhonani ustav fondida (ustav kapitalida) ishtirok etish ulushini realizasiya qilishdan yoki uning boshqacha tarzda chiqib ketishidan ko’rilgan zarar realizasiya qilingan (chiqib ketgan) aktivlarga aynan o’khshash aktivlarni realizasiya qilishdan (ularning chiqib ketishidan) olingan daromadlar hisobidan kompensasiya qilinadi.

Ishonchli boshqaruv shartnomasi bo’yicha ko’rilgan zararlar ishonchli boshqaruv muassisining soliq bazasini belgilashda hisobga olinmaydi. Bunday zararlar ushbu ishonchli boshqaruvning kelgusidagi daromadlariga o’tkaziladi.

Oddiy shirkat shartnomasida (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomada) ishtirok etishdan sheriklarning (ishtirokchilarning) olgan zarari ishonchli shakhsda ushbu oddiy shirkat oladigan kelgusi daromadlarga o’tkaziladi.

Khizmat ko’rsatuvchi kho’jaliklardan ko’rilgan zararlar birgalikda aniqlanadi va tadbirkorlik faoliyatidan olinadigan soliq bazasini aniqlashda hisobga olinmaydi. Bunday zararlar shu khizmat ko’rsatuvchi kho’jaliklardan olinadigan kelgusi daromadlarga o’tkaziladi.

Muomalada bo’lmagan qimmatli qog’ozlar va muddatli bitimlarning muomalada bo’lmagan moliyaviy vositalariga doir operasiyalar bo’yicha zararlar alohida aniqlanadi va khuddi shunday operasiyalardan olingan daromadlar hisobidan har bir soliq bazasi doirasida kompensasiya qilinadi.

Soliq to’lovchi ushbu moddada nazarda tutilgan zararlarni ular ko’rilgan soliq davridan keyingi o’n yil mobaynida kelgusiga o’tkazishni amalga oshirishga haqli. Bunda ushbu Kodeks 333-moddasining oltinchi qismida ko’rsatilgan cheklov bunday zararlarga nisbatan tatbiq etilmaydi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.01.00 Yuridik shakhslardan olinadigan foyda solig’i / 07.10.01.04 Yuridik shakhslardan olinadigan foyda solig’i stavkasi;

2.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.01.00 Yuridik shakhslardan olinadigan foyda solig’i / 07.10.01.08 Yuridik shakhslardan olinadigan foyda solig’ini hisoblab chiqarish, hisobot va to’lash]

47-bob. Soliq stavkalari. Soliqni hisoblab chiqarish va to’lash tartibi

337-modda. Soliq stavkalari

Soliq stavkalari quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

T/r	Soliq to’lovchilar	Soliq stavkalari, foizlarda
1	Banklar	20
2	Quyidagi soliq to’lovchilar: sement (klinker) ishlab chiqarishni amalga oshiruvchi; polietilen granulalar ishlab chiqarishni amalga oshiruvchi; faoliyatining asosiy turi mobil aloqa khizmatlarini ko’rsatishdan iborat bo’lgan	20
3	O’zi ishlab chiqargan o’z qishloq kho’jaligi mahsulotini realizasiya qilishdan olingan foyda bo’yicha ushbu Kodeksning 57-moddasida nazarda tutilgan mezonlarga javob beruvchi qishloq kho’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari va baliq kho’jaligi korkhonalari	0
4	Ijtimoiy sohada faoliyatni amalga oshiruvchi soliq to’lovchilar	0
5	Qo’shimcha manbalardan daromadlar oluvchi byudjet tashkilotlari	0
6	Tovarlarni (ishlarni) eksportga realizasiya qilishdan olingan foyda	0
7	Bozor va savdo komplekslarida khizmat ko’rsatishdan olingan foyda	20
8	Tovarlarning (khizmatlarning) elektron savdosini amalga oshiruvchi elektron tijorat subektlarining milliy reestriga kiritilgan soliq to’lovchilar	7,5
9	Yagona ishtirokchilari nogironligi bo’lgan shakhslarning jamoat birlashmalari bo’lgan va umumiy khodimlar sonida nogironligi bo’lgan shakhslar kamida 50 foizni tashkil etadigan va nogironligi bo’lgan shakhslarning mehnatiga haq to’lash jamg’armasi mehnatga haq to’lash umumiy fondining kamida 50 foizini tashkil etadigan soliq to’lovchilar	0
10	O’zbekiston Respublikasi Khalq banki tomonidan fuqarolarning shakhsiy jamg’arib boriladigan pensiya hisobvaraqlaridagi mablag’lardan foydalanishdan olinadigan daromadlar	0
11	Dividendlar tarzidagi daromadlar	5
12	Qolgan soliq to’lovchilar, bundan 1 — 11-bandlarda ko’rsatilganlar mustasno	15

Ushbu modda birinchi qismining 2-bandida ko’rsatilgan soliq to’lovchilar faoliyatning barcha turlari bo’yicha belgilangan soliq stavkasini qo’llaydi.

Ushbu modda birinchi qismining 3-bandida ko’rsatilgan soliq to’lovchilar, agar o’zi ishlab chiqargan qishloq kho’jaligi mahsulotini realizasiya qilishdan olingan daromadlari jami daromadning 90 foizdan ko’prog’ini tashkil etsa, faoliyatning barcha turlari bo’yicha 0 foiz miqdorida soliq stavkasini qo’llashga haqlidir.

Ijtimoiy sohada faoliyatni amalga oshiruvchi soliq to’lovchi ushbu Kodeksning 59-moddasida belgilangan mezonlarga rioya etmagan taqdirda, mazkur shartlarga rioya etmaganlik ro’y bergan soliq davrining boshlanishidan etiboran ushbu modda birinchi qismining 12-bandida belgilangan soliq stavkasini ilgari o’tgan soliq davrlari uchun aniqlashtirilgan soliq hisobotini taqdim etgan holda qo’llaydi.

Ushbu modda birinchi qismining 8-bandida ko’rsatilgan soliq to’lovchilar, agar ko’rsatilgan faoliyat turlarini amalga oshirishdan olingan daromadlar joriy hisobot (soliq) davri yakunlari bo’yicha jami daromadning kamida 90 foizini tashkil etsa, 7,5 foiz miqdoridagi soliq stavkasini qo’llashga haqli.

Qo’shimcha manbalardan daromad oluvchi byudjet tashkilotlari, basharti bo’shatilayotgan mablag’lardan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda byudjet tashkilotlarining moddiy-tekhnika va ijtimoiy bazasini mustahkamlash, o’z khodimlarini moddiy rag’batlantirish uchun maqsadli tarzda foydalansa, 2023 yilning 1 yanvariga qadar 0 foiz miqdoridagi soliq stavkasini qo’llaydi.

O’zida ishlovchilarning umumiy o’rtacha yillik sonining 3 foizidan ko’prog’i nogironligi bo’lgan shakhslarni tashkil etadigan yuridik shakhslar uchun soliq stavkasi ushbu moddada belgilangan normadan ortiqcha ishga joylashtirilgan nogironlarning har bir foiziga soliq stavkasining bir foizi hisobidan kamaytiriladi.

Ushbu modda birinchi qismining 6-bandida nazarda tutilgan 0 darajali foiz miqdoridagi soliq stavkasi soliq to’lovchilar tomonidan, agar tovarlarni (khizmatlarni) eksport qilishdan olinadigan daromadlar jami daromadning kamida 15 foizini tashkil etsa, qo’llaniladi.

Tovarlar eksport qilinganda, shu jumladan tovar vositachi (ishonchli vakil) orqali realizasiya qilinganda, 0 darajali foiz miqdoridagi soliq stavkasi soliq to’lovchilar tomonidan, ushbu Kodeksning 261-moddasida nazarda tutilgan tovarlarning eksportini tasdiqlovchi hujjatlar mavjud bo’lganda, qo’llaniladi.

Tovarlar eksport qilinganda, 0 darajali foiz miqdoridagi soliq stavkasi soliq to’lovchilar tomonidan, tovarlarni chet el valyutasida eksport qilish yuzasidan daromadlar tovarlar (khizmatlar) eksportga chiqarilgan kundan etiboran bir yuz sakson kalendar kuni ichida kelib tushmagan taqdirda, qo’llanilmaydi.

Ushbu moddaning sakkizinchi qismi qoidalari quyidagilarga nisbatan tatbiq etilmaydi:

1) ro’ykhati O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori bilan tasdiqlanadigan khom ashyo tovarlar eksportiga;

2) khalqaro tashishlar khizmatlariga, bundan avtotransportda tashishlar mustasno;

3) tovarlarni quvurlar orqali va gaz quvurlari orqali tashish bo’yicha khizmatlarga.

Foydali qazilmalarni qazib olish sohasida faoliyatni amalga oshirayotgan ayrim soliq to’lovchilar uchun O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori bilan oshirilgan soliq stavkalari belgilanishi mumkin.

338-modda. Soliq davri. Hisobot davri

Kalendar yil soliq davridir.

Yilning choragi hisobot davridir.

339-modda. Soliqni hisoblab chiqarish va soliq hisobotini taqdim etish tartibi

Hisobot (soliq) davrining yakunlari bo’yicha soliq summasi soliq to’lovchi tomonidan mustaqil ravishda aniqlanadi.

Hisobot davri yakunlari bo’yicha soliq summasi soliq davrining boshidan oshib boruvchi yakun bilan, agar ushbu moddada boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliq bazasining soliq stavkasiga muvofiq bo’lgan foizlardagi ulushi sifatida hisoblab chiqariladi.

Soliq to’lovchi ushbu Kodeksning 342-moddasida belgilangan hollarda va tartibda foyda solig’ini yoki chet davlatda to’langan daromadlardan olinadigan khuddi shunday turdagi to’langan soliqni hisobga o’tkazish yo’li bilan soliq summasini kamaytirishga haqli.

Agar ushbu moddada boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliq hisoboti barcha soliq to’lovchilar tomonidan har bir hisobot va soliq davri o’tganidan keyin soliq bo’yicha hisobda turgan joyidagi soliq organiga taqdim etiladi.

Agar ushbu moddada boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliq hisoboti quyidagi muddatlarda taqdim etiladi:

1) hisobot davri yakunlari bo’yicha — hisobot davridan keyingi oyning yigirmanchi kunidan kechiktirmay;

2) soliq davri yakunlari bo’yicha — soliq davri o’tgandan keyingi yilning 1 martidan kechiktirmay.

Byudjet tashkilotlari va nodavlat notijorat tashkilotlari tomonidan soliq bo’yicha soliq hisoboti soliq davri yakunlariga ko’ra taqdim etiladi, bundan matlubot kooperativlari mustasno. Bunda o’tgan soliq davri yakunlari bo’yicha jami daromad mavjud bo’lmagan taqdirda soliq hisobotini taqdim etish talab qilinmaydi.

340-modda. Soliqni to’lash tartibi

Agar ushbu moddada boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliqni to’lash hisobot (soliq) davri yakunlari bo’yicha, tegishli hisobot (soliq) davri uchun soliq hisobotini taqdim etish muddatlaridan kechiktirmay amalga oshiriladi.

Jami daromadi joriy soliq davridan oldingi soliq davri uchun kiritilgan tuzatishlar hisobga olingan holda besh milliard so’mdan oshadigan soliq to’lovchilar ushbu moddaning uchinchi — oltinchi qismlariga muvofiq hisoblab chiqarilgan har oylik bo’nak to’lovlarini hisobot davri har bir oyining yigirma uchinchi kunidan kechiktirmay to’laydi.

Joriy soliq davrining birinchi choragida to’lanishi lozim bo’lgan har oylik bo’nak to’lovining summasi o’tgan soliq davrining okhirgi choragida to’lanishi lozim bo’lgan har oylik bo’nak to’lovi summasiga teng etib qabul qilinadi.

Joriy soliq davrining ikkinchi choragida to’lanishi lozim bo’lgan har oylik bo’nak to’lovining summasi joriy yilning birinchi hisobot davri uchun soliq hisoboti bo’yicha hisoblab chiqarilgan foyda solig’i summasining uchdan biriga teng etib qabul qilinadi.

Joriy soliq davrining uchinchi choragida to’lanishi lozim bo’lgan har oylik bo’nak to’lovining summasi yarim yillik yakunlariga ko’ra soliq hisoboti bo’yicha hisoblab chiqarilgan foyda solig’ining summasi va birinchi chorak yakunlari bo’yicha hisoblab chiqarilgan foyda solig’ining summasi o’rtasidagi farqning uchdan biriga teng etib qabul qilinadi.

Joriy soliq davrining to’rtinchi choragida to’lanishi lozim bo’lgan har oylik bo’nak to’lovining summasi to’qqiz oylik yakunlariga ko’ra soliq hisoboti bo’yicha hisoblab chiqarilgan foyda solig’ining summasi va yarim yillik yakunlari bo’yicha hisoblab chiqarilgan foyda solig’ining summasi o’rtasidagi farqning uchdan biriga teng etib qabul qilinadi.

Agar ushbu moddaning uchinchi — oltinchi qismlariga muvofiq hisoblab chiqarilgan har oylik bo’nak to’lovining summasi manfiy yoki nolga teng bo’lsa, ko’rsatilgan to’lovlar tegishli chorakda amalga oshirilmaydi.

Soliq to’lovchilar, shu jumladan yangidan tashkil etilgan, jami daromadi joriy hisobot davri mobaynida besh milliard so’mdan oshgan soliq to’lovchilar har oylik bo’nak to’lovlarini bunday oshib ketish sodir bo’lgan to’liq chorak o’tganidan keyin to’laydi.

Bo’lish yoki ajratib chiqarish yo’li bilan qayta tashkil etish natijasida yangidan tashkil etilgan yuridik shakhs, jami daromadining miqdoridan qati nazar, har oylik bo’nak to’lovlarini, agar bo’lish yoki ajratib chiqarish yo’li bilan qayta tashkil etilgan yuridik shakhs soliq bo’yicha har oylik bo’nak to’lovlarini bunday qayta tashkil etish amalga oshirilgan soliq davrida hisoblab chiqargan bo’lsa, ikkita kelgusi soliq davri mobaynida to’laydi.

Hisobot (soliq) davri yakunlari bo’yicha hisobot (soliq) davri mobaynida to’langan har oylik bo’nak to’lovlari summasi hisobot (soliq) davri uchun soliq hisoboti bo’yicha hisoblab chiqarilgan soliqni to’lash chog’ida hisobga olinadi.

Oldingi tahrirga qarang.

Har oylik bo’nak to’lovini hisoblab chiqarish soliq organlari tomonidan amalga oshiriladi. Bunda soliq to’lovchi kelgusi chorak birinchi oyining 10 sanasiga qadar joriy chorakda kutilayotgan foyda summasidan kelib chiqqan holda, bo’nak to’lovlari summasi to’g’risida soliq organlariga malumotnoma taqdim etish huquqiga ega. Kutilayotgan foyda summasi asossiz kamaytirib ko’rsatilgan taqdirda soliq organlari soliq to’lovchilar tomonidan taqdim etiladigan soliq bo’yicha bo’nak to’lovlari summasi to’g’risidagi malumotnomaga o’zgartirishlar kiritishga haqli.

(340-moddaning o’n birinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Jami yillik daromadning miqdoridan qati nazar, soliq hisobotini soliq bo’yicha faqat soliq davri yakunlari yuzasidan taqdim etuvchi soliq to’lovchilar har oylik bo’nak to’lovlarini to’lamaydi.

Soliq to’lovchi tugatilganda soliq tugatish yakunlanguniga qadar to’lanishi lozim.

Yuridik shakhsni tugatish to’g’risida qaror qabul qilingan taqdirda, davlat soliq khizmati organi har oylik bo’nak to’lovlarini hisoblashni ro’ykhatdan o’tkazuvchi organdan bunday akhborot olingan oydan etiboran to’khtatib turadi.

Faoliyat tiklangan va tugatish jarayoni to’khtatilgan taqdirda, har oylik bo’nak to’lovlarini hisoblash ularni hisoblash to’khtatilgan oydan etiboran tiklanadi.

341-modda. Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha soliqni hisoblab chiqarish, soliq hisobotini taqdim etish va soliqni to’lash tartibi

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi hisobot (soliq) davri yakunlari bo’yicha hisoblab chiqarilgan bo’nak to’lovlari summalarini, shuningdek soliq summalarini to’lashni, shunday guruhni tuzish to’g’risidagi shartnoma ro’ykhatdan o’tkazilgan joyda, mazkur summalarni ushbu guruhning va ular alohida bo’linmalarining ishtirokchilari bo’yicha taqsimlamasdan amalga oshiradi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha soliq hisoboti soliq organiga ushbu Kodeks 339-moddasining beshinchi qismida belgilangan tartibda va muddatlarda taqdim etiladi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining qolgan ishtirokchilari o’zi hisobda turgan joydagi soliq organiga soliq hisobotini taqdim etmaydi.

Agar soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchilari ushbu guruhning konsolidasiyalashgan soliq bazasiga kiritilmaydigan daromadlarni olsa, ular o’zi hisobda turgan joydagi soliq organlariga soliqning faqat ushbu daromadlarga nisbatan hisoblab chiqarilgan qismi bo’yicha soliq hisobotini taqdim etadi.

Soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha hisobot (soliq) davri yakunlari bo’yicha soliq hisoboti shu guruhning masul ishtirokchisi tomonidan soliq hisobi malumotlari hamda umuman soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhi bo’yicha konsolidasiyalashgan soliq bazasi asosida faqat konsolidasiyalashgan soliq bazasiga nisbatan soliqni hisoblab chiqarish qismi bo’yicha tuziladi.

Soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining masul ishtirokchisi tomonidan ushbu guruh faoliyat ko’rsata boshlagan soliq davrining birinchi choragida to’lanishi lozim bo’lgan soliq bo’yicha har oylik bo’nak to’lovlarining summasi shu guruh barcha ishtirokchilarining ushbu guruh tuzilishidan oldingi soliq davrining uchinchi choragida to’lanishi lozim bo’lgan har oylik bo’nak to’lovlari summasi sifatida aniqlanadi.

Agar soliq to’lovchilarning konsolidasiyalashgan guruhini tuzish to’g’risidagi shartnoma soliq organi tomonidan soliq davri boshlanganidan keyin ro’ykhatdan o’tkazilgan bo’lsa, soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchilari tomonidan soliq davri boshidan buyon o’tgan hisobot davrlarining yakunlari bo’yicha to’langan bo’nak (joriy) to’lovlari soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining bo’nak joriy to’lovlari soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining tegishli ishtirokchisi hisobiga o’tkazilishi (qaytarilishi) lozim.

342-modda. Soliqni hisobga olish

Chet davlatning qonun hujjatlariga va (yoki) O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasiga muvofiq haqiqatda to’langan (ushlab qolingan) foyda solig’ining summasi yoki ushbu chet davlatda olingan daromadlardan olinadigan aynan o’khshash turdagi soliq O’zbekiston Respublikasida foyda solig’ini to’lash hisobidan soliq to’lovchida ushbu moddada belgilangan tartibda va miqdorlarda hisobga olinishi lozim.

Foyda solig’i summasi yoki O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqaridagi manbalardan olingan daromadlardan olinadigan aynan o’khshash turdagi soliqni hisobga olish bir vaqtning o’zida quyidagi shartlarga rioya etilgan holda amalga oshiriladi:

1) O’zbekiston Respublikasida soliq solinishi lozim bo’lgan daromad bo’yicha;

2) O’zbekiston Respublikasi bilan khalqaro shartnoma mavjud bo’lganda;

3) bunday soliq to’langanligini (ushlab qolinganligini) tasdiqlovchi hujjat mavjud bo’lganda.

Foyda solig’ining yoki O’zbekiston Respublikasidan tashqarida to’langan (ushlab qolingan), aynan o’khshash turdagi soliq hisobga olinadigan summasining miqdori soliq to’lovchi ko’rsatilgan daromad olinishi lozim bo’lgan (olingan) soliq davri uchun to’lashi lozim bo’lgan foyda solig’i summasidan oshib ketishi mumkin emas.

Chet davlat vakolatli organining malumotnomasi yoki soliq O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida to’langanligi faktini tasdiqlovchi boshqa hujjat O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida foyda solig’i yoki aynan o’khshash turdagi soliq to’langanligini (ushlab qolinganligini) tasdiqlovchi hujjat hisoblanadi.

Agar ushbu moddaning to’rtinchi qismida ko’rsatilgan hujjatlar chet tilida tuzilgan bo’lsa, O’zbekiston Respublikasining davlat tilidagi tarjimasi mavjud bo’lishi shart.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.11.00 Alohida toifadagi yuridik shakhslarni soliqqa tortish khususiyatlari]

48-bob. O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentlariga to’lanadigan dividendlar va foizlar tarzidagi daromadlarga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

343-modda. Dividendlar tarzidagi daromadlarga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Yuridik shakhs tomonidan O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentiga to’lanadigan dividendlarga ushbu Kodeksning 345-moddasida nazarda tutilgan tartibda to’lov manbaida soliq solinadi va bunday daromadlarni oluvchi tomonidan soliq bazasini aniqlashda chegirib tashlanadi.

Agar dividendlar O’zbekiston Respublikasi norezidenti bo’lgan yuridik shakhs tomonidan O’zbekiston Respublikasi soliq rezidentiga to’lansa, olingan dividendlarga nisbatan to’lanadigan soliq summasi uni oluvchi tomonidan olingan dividendlar summasidan va ushbu Kodeks 337-moddasi birinchi qismining 11-bandida belgilangan soliq stavkasidan kelib chiqib, mustaqil ravishda aniqlanadi. Bunda dividend oluvchilar ushbu moddaga muvofiq hisoblab chiqarilgan soliq summasini daromad manbai joylashgan joy bo’yicha to’langan soliq summasiga kamaytirishga, agar O’zbekiston Respublikasi khalqaro shartnomalarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, haqli emas.

344-modda. Foiz tarzidagi daromadlarga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Agar ushbu moddaning ikkinchi qismida boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, O’zbekiston Respublikasi soliq rezidentiga to’lanadigan foizlar ushbu daromadlarni oluvchining soliq bazasida hisobga olinadi va unga ushbu bo’limda nazarda tutilgan tartibda soliq solinadi.

Oldingi tahrirga qarang.

O’zbekiston Respublikasi rezidenti bo’lgan yuridik shakhs tomonidan notijorat va byudjet tashkilotlariga mablag’larni depozitga joylashtirishidan to’lanadigan foizlarga to’lov manbaida ushbu Kodeks 337-moddasi birinchi qismining 12-bandida belgilangan miqdordagi soliq stavkasi bo’yicha soliq solinadi va bunday daromadlar oluvchilarning soliq bazasini aniqlashda chegirib tashlanadi.

(344-moddaning ikkinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 9 noyabrdagi O’RQ-646-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 09.11.2020 y., 03/20/646/1488-son)

345-modda. Soliq agentlari tomonidan dividendlar va foizlardan soliqni hisoblab chiqarish, ushlab qolish hamda to’lash tartibi

Dividendlar va foizlar tarzida daromadlar to’lovchi yuridik shakhslar ushbu Kodeks 343-moddasining birinchi va 344-moddasining ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan hollarda soliq agentlari deb etirof etiladi.

Soliq agenti O’zbekiston Respublikasi soliq rezidentlari deb etirof etiladigan yuridik va (yoki) jismoniy shakhslarga dividendlar va foizlar tarzida to’lanadigan daromadlarga nisbatan har bir soliq to’lovchi bo’yicha alohida soliq summasini ushbu Kodeks 337-moddasining birinchi qismi 11-bandida yoki 381-moddasida nazarda tutilgan soliq stavkalari bo’yicha ko’rsatilgan daromadlarni ushbu moddada belgilangan tartibda har bir to’lovga tatbiqan belgilaydi.

Dividendlar oluvchi soliq to’lovchining daromadlaridan ushlab qolinadigan soliq summasini aniqlashda soliq bazasi har bir oluvchiga nisbatan soliq agenti tomonidan shu oluvchiga to’g’ri keladigan soliq solinadigan dividendlar jami summasining ulushi sifatida aniqlanadi. Dividendlarning soliq solinishi lozim bo’lgan bunday jami summasi yuridik shakhs tomonidan barcha oluvchilarning foydasiga taqsimlanishi lozim bo’lgan, ushbu yuridik shakhs tomonidan joriy hisobot (soliq) davrida va o’tgan hisobotda (soliq davrlarida) olingan dividendlarni dividendlarni oluvchilar foydasiga taqsimlash sanasidagi dividendlar umumiy summasiga kamaytirilgan dividendlarning umumiy summasi sifatida aniqlanadi. Bunda taqsimlanadigan dividendlarning umumiy summasini ushbu yuridik shakhs tomonidan olingan dividendlar summasiga kamaytirish, basharti ushbu olingan dividendlar summasi avval ushbu yuridik shakhsning dividendlar tarzida olingan daromadlariga nisbatan soliq bazasini aniqlashda hisobga olinmagan bo’lsa, amalga oshiriladi.

Soliq agenti ushbu Kodeks 344-moddasining ikkinchi qismida ko’rsatilgan foiz tarzidagi daromadlarga nisbatan soliq summasini, ushbu moddaning ikkinchi qismida belgilangan tartibga aynan o’khshash tartibda aniqlaydi.

Dividendlar va foizlardan olinadigan soliq summasi bo’yicha soliq hisoboti o’zining soliq hisobiga olingan joyidagi soliq organiga dividendlar va foizlar hisoblangan oydan keyingi oyning yigirmanchi kunidan kechiktirmay soliq agentlari tomonidan taqdim etiladi.

Soliq summasi dividendlarni va foizlarni to’lash muddatidan kechiktirmay byudjetga to’lanadi.

Soliq agenti dividendlar va foizlarni oluvchining talabiga ko’ra, ushbu shakhsga soliq davri uchun daromad summasi va ushlab qolingan soliqning umumiy summasi to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi va O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan shakldagi malumotnoma taqdim etishi shart.

346-modda. Soliq agentining javobgarligi

Soliq summasi to’lov manbaida ushlab qolinmagan taqdirda, soliq agenti soliqning ushlab qolinmagan summasini va u bilan bog’liq penya summasini qonun hujjatlariga muvofiq byudjetga kiritishi shart.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.01.00 Yuridik shakhslardan olinadigan foyda solig’i / 07.10.01.06 Norezidentlarning foydasini soliqqa tortish]

49-bob. Faoliyatini doimiy muassasa orqali amalga oshirayotgan norezidentlarning daromadlariga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

347-modda. Soliq solinadigan daromadni aniqlash

Faoliyatini doimiy muassasa orqali amalga oshirayotgan norezidentning daromadlaridan soliqni hisoblab chiqarish va to’lash ushbu bobda nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlarni hisobga olgan holda, ushbu Kodeksning 43 — 47-boblarida belgilangan tartibda mazkur norezident tomonidan mustaqil ravishda amalga oshiriladi.

Bajarilishi mazkur bobda nazarda tutilgan, faoliyatini doimiy muassasa orqali amalga oshirayotgan norezident bo’lgan soliq to’lovchining majburiyatlari uning doimiy muassasasiga yuklatilishi mumkin. Bunda doimiy muassasa soliq to’lovchining barcha huquqlariga ega bo’ladi.

Doimiy muassasaning jami daromadini bunday doimiy muassasaning faoliyati bilan bog’liq bo’lgan, O’zbekiston Respublikasida faoliyatni amalga oshirish boshlangan sanadan etiboran olingan daromadlarning quyidagi turlari tashkil etadi:

1) norezident tomonidan O’zbekiston Respublikasi hududida faoliyatini o’zining doimiy muassasasi orqali amalga oshirish natijasida olingan daromadlar;

2) norezidentning O’zbekiston Respublikasidagi doimiy muassasasi mulkiga egalik qilish, undan foydalanish va (yoki) uni tasarruf qilishdan olgan daromadlari;

3) norezidentning daromadlari, shu jumladan uning boshqa davlatlardagi tuzilmaviy bo’linmalarining O’zbekiston Respublikasidagi O’zbekiston Respublikasi norezidenti bo’lgan mazkur yuridik shakhsning doimiy muassasasi orqali amalga oshiriladigan faoliyatga aynan o’khshash yoki bir khil faoliyatni amalga oshirishdan oladigan daromadlari;

4) ushbu Kodeksning 351-moddasida ko’rsatilgan O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan doimiy muassasaga tegishli boshqa daromadlar;

5) bunday doimiy muassasa faoliyati bilan bog’liq O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqaridagi manbalardan olingan daromadlar.

Agar norezident O’zbekiston Respublikasida ham, uning hududidan tashqarida ham o’zining O’zbekiston Respublikasidagi doimiy muassasasi bilan birgalikda bajariladigan bitta loyiha yoki aloqador loyihalar doirasida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan bo’lsa, agar norezident khuddi shunday yoki aynan o’khshash faoliyat bilan khuddi shunday yoki aynan o’khshash sharoitlardagi faoliyatda band bo’lgan yakka va alohida shakhs bo’lganida hamda o’zi doimiy muassasasi bo’lgan norezidentdan mustaqil ravishda faoliyat ko’rsatganida olishi mumkin bo’lgan daromad bunday doimiy muassasaning daromadi deb hisoblanadi.

Agar norezidentning doimiy muassasasi tomonidan O’zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilgan tovarlarni (khizmatlarni) norezidentning O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida joylashgan boshqa tarkibiy bo’linmasi realizasiya qilsa, agar u khuddi shunday yoki aynan o’khshash faoliyat bilan khuddi shunday yoki aynan o’khshash sharoitlardagi faoliyatda band bo’lgan yakka va alohida shakhs bo’lganida hamda o’zi doimiy muassasasi bo’lgan norezidentdan mustaqil ravishda faoliyat ko’rsatganida olishi mumkin bo’lgan daromad bunday doimiy muassasaning daromadi deb etirof etiladi.

Agar norezident O’zbekiston Respublikasida uchinchi shakhslarning manfaatlarini ko’zlab, doimiy muassasa shakllanishiga olib keladigan tayyorgarlik va (yoki) yordamchi turdagi faoliyatni amalga oshirsa va bunda shunday faoliyatga nisbatan haq olish nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq solinadigan baza ushbu doimiy muassasaning bunday faoliyat bilan bog’liq kharajatlari summasining 20 foizi miqdorida belgilanadi.

Bukhgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq O’zbekiston Respublikasi norezidenti doimiy muassasasining shunday norezidentning bosh ofisi yoki boshqa tuzilmaviy bo’linmalari oldidagi majburiyatlari bo’yicha yuzaga keladigan kursga oid farqlar O’zbekiston Respublikasi norezidentining doimiy muassasasi daromadlari (kharajatlari) jumlasiga kiritilmaydi.

Agar norezidentning O’zbekiston Respublikasi hududida faoliyati doimiy muassasa shakllanishiga olib keladigan bittadan ortiq muassasasi bo’lsa, soliq solinadigan baza va soliq summasi har bir muassasa uchun alohida hisoblanadi.

348-modda. Chegirib tashlanadigan kharajatlarni aniqlash

Soliq bazasini aniqlash chog’ida O’zbekiston Respublikasidagi faoliyatdan doimiy muassasa orqali soliq solinadigan daromadlar olish bilan bevosita bog’liq bo’lgan kharajatlar, ular O’zbekiston Respublikasida yoki uning hududidan tashqarida qilinganidan qati nazar, doimiy muassasaning chegirmalari jumlasiga kiritiladi, bundan ushbu Kodeksga muvofiq chegirib tashlanmaydigan kharajatlar mustasno.

O’zbekiston Respublikasining norezidentiga o’zining doimiy muassasasi tomonidan to’lanadigan quyidagi ko’rinishdagi summalar ham chegirilmaydi:

1) ushbu norezidentning mulkidan yoki intellektual mulkidan foydalanganlik yoki foydalanish huquqini berganlik uchun royalti, gonorarlar, yig’imlar va boshqa to’lovlar;

2) ushbu norezident tomonidan doimiy muassasaga ko’rsatilgan khizmatlar uchun kharajatlar;

3) ushbu norezident tomonidan doimiy muassasaga berilgan zayomlar bo’yicha pul mukofotlari;

4) ushbu norezidentning O’zbekiston Respublikasidagi doimiy muassasasi orqali faoliyatidan daromadlar olish bilan bog’liq bo’lmagan kharajatlar;

5) ushbu norezidentning mazkur moddaning to’rtinchi qismida belgilangan, O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasa orqali faoliyatni amalga oshirish bilan bog’liq bo’lmagan boshqaruvga oid va umummamuriy kharajatlari.

Agar qo’llaniladigan O’zbekiston Respublikasi khalqaro shartnomasi qoidalariga ko’ra O’zbekiston Respublikasi norezidenti doimiy muassasasining soliq solinadigan daromadini aniqlashda shu norezidentning boshqaruvga oid va umummamuriy kharajatlarini chegirib tashlashga yo’l qo’yilsa, bunday kharajatlar summasi shunday norezident tomonidan o’z tanloviga binoan quyidagi usullardan biri bo’yicha aniqlanadi:

1) kharajatlarni mutanosib ravishda taqsimlash usuli;

2) kharajatlarni chegirmalarga bevosita (to’g’ridan-to’g’ri) kiritish usuli.

Ushbu modda uchinchi qismining maqsadida ishlab chiqarish jarayoni bilan bog’liq bo’lmagan boshqaruv va boshqaruv khodimlarining mehnatiga haq to’lash bilan bog’liq kharajatlar boshqaruvga oid va umummamuriy kharajatlar deb etirof etiladi. Bunda ushbu norezidentning boshqaruvga oid va umummamuriy kharajatlari jumlasiga quyidagilar kiritilmaydi:

1) norezidentning bevosita doimiy muassasasi tomonidan O’zbekiston Respublikasida yoki norezidentning vakolatkhonasi tomonidan O’zbekiston Respublikasida ushbu Kodeksga muvofiq chegirmalar jumlasiga kiritiladigan boshqaruvga oid va umummamuriy kharajatlari;

2) norezidentning bevosita vakolatkhonasi yoki doimiy muassasalari tomonidan boshqa davlatlarda qilingan, O’zbekiston Respublikasida soliq to’lovchi sifatida ro’ykhatdan o’tkazilgan doimiy muassasasining faoliyati bilan bog’liq bo’lmagan boshqaruvga oid va umummamuriy kharajatlari;

3) O’zbekiston Respublikasida ro’ykhatdan o’tkazilgan doimiy muassasaning faoliyati bilan bog’liq bo’lmagan boshqaruvga oid va umummamuriy kharajatlar.

Norezident hisobot (soliq) davri mobaynida o’z tanloviga ko’ra boshqaruvga oid va umummamuriy kharajatlarni soliq hisobotiga ilovada ko’rsatiladigan doimiy muassasaning chegirmalariga kiritish usullaridan faqat bittasini qo’llaydi.

Norezidentning boshqaruvga oid va umummamuriy kharajatlari O’zbekiston Respublikasidagi doimiy muassasaning chegirmalariga O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan tartibda kiritiladi.

349-modda. Soliq hisobotini taqdim etish va soliq to’lash tartibi

Doimiy muassasalar orqali faoliyat yuritadigan norezidentlar soliq hisobotini soliq hisobiga qo’yilgan joydagi soliq organiga ushbu Kodeks 339-moddasining to’rtinchi va beshinchi qismlarida nazarda tutilgan tartibda va muddatlarda taqdim etadi.

Doimiy muassasa orqali faoliyat yuritadigan norezidentlar soliq davrining yakunlariga ko’ra soliq hisobotini taqdim etish uchun nazarda tutilgan muddatlarda, soliq hisobiga qo’yilgan joydagi soliq organiga O’zbekiston Respublikasidagi faoliyati to’g’risidagi hisobotni ham (ikhtiyoriy shaklda) taqdim etadi.

Doimiy muassasaning faoliyati soliq davri tugaguniga qadar tugatilgan taqdirda, soliq bo’yicha soliq hisoboti va O’zbekiston Respublikasidagi faoliyati to’g’risidagi hisobot faoliyat tugatilganidan keyin bir oydan kechiktirmay taqdim etilishi kerak.

Soliqni to’lash ushbu Kodeksning 340-moddasida nazarda tutilgan tartibda umumiy asoslarda amalga oshiriladi.

Norezident O’zbekiston Respublikasi hududida doimiy muassasa orqali faoliyatini tugatganda soliq bunday faoliyat tugaguniga qadar to’lanadi.

350-modda. Soliq agenti tomonidan ushlab qolingan soliqni hisobga olish tartibi

O’zbekiston Respublikasining norezidenti tomonidan doimiy muassasa belgilariga javob beradigan faoliyatdan, doimiy muassasa sifatida soliq organida hisobga qo’yishga qadar olingan daromadlarga ushbu Kodeksning 50-bobida belgilangan tartibda soliq agentida soliq solinishi lozim. Bunda soliq agenti tomonidan ushlab qolingan soliq norezident soliq organida doimiy muassasa sifatida hisobga qo’yilganidan keyin soliq majburiyatlarini qoplash hisobiga hisobga olinishi lozim.

Mazkur moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan hisobga olish soliq agenti tomonidan soliq ushlab qolinganligini tasdiqlovchi hujjatlar mavjud bo’lgan taqdirda amalga oshiriladi.

50-bob. Norezidentlarning doimiy muassasa bilan bog’liq bo’lmagan daromadlariga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

351-modda. Umumiy qoidalar

Norezidentning O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan va doimiy muassasa bilan bog’liq bo’lmagan daromadlaridan olinadigan soliq norezidentga daromad to’lovchi soliq agenti tomonidan hisoblab chiqariladi va ushlab qolinadi. Soliqning ushlab qolinishi soliq to’lovchining daromadlaridan bunday daromadlarning har bir to’lovi paytida amalga oshiriladi.

Bunday daromadlar jumlasiga, khususan, quyidagilar kiradi:

1) O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslaridan olingan dividendlar;

2) O’zbekiston Respublikasining qarz majburiyatlari bo’yicha foizlar, shu jumladan chiqarish va muomalada bo’lish shartlarida foizlar ko’rinishidagi daromadlarni olish nazarda tutilgan davlat qimmatli qog’ozlari. Bunda O’zbekiston Respublikasining davlat obligasiyalari va boshqa qimmatli qog’ozlari bo’yicha daromadlarga, shuningdek O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhslarining khalqaro obligasiyalari bo’yicha daromadlarga soliq solinmaydi;

3) O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslaridan va yakka tartibdagi tadbirkorlaridan olingan har qanday turdagi qarz majburiyatlari (shuningdek foydada ishtirok etish huquqini beruvchi obligasiyalar va konvertasiya qilinadigan obligasiyalar) bo’yicha foizlar;

4) har qanday nomoddiy aktivdan O’zbekiston Respublikasida foydalanish yoki foydalanish huquqini berish uchun royalti;

5) quyidagilar realizasiya qilinganda olinadigan daromadlar:

a) aksiyalar (bundan fond birjasida realizasiya qilinadigan aksiyalar mustasno), O’zbekiston Respublikasining rezidenti bo’lgan yuridik shakhslarning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushi (paylar);

b) O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan ko’chmas mulk;

v) mulk majmuasi sifatida O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan korkhona;

g) O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etilgan investisiya pay fondlarining investisiya paylari.

Bunday daromadlarga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari ushbu Kodeksning 356-moddasida belgilanadi;

6) norezidentga tegishli bo’lgan va O’zbekiston Respublikasi rezidenti orqali tashqi savdo faoliyatini amalga oshirish doirasida topshiriq shartnomasi va boshqa aynan o’khshash fuqarolik-huquqiy shartnomalar asosida sotiladigan tovarlarni realizasiya qilishdan olingan daromadlar.

Ushbu bandda ko’rsatilgan daromadlar hujjatlar bilan tasdiqlangan, norezident tomonidan realizasiya qilingan tovar uchun olinadigan summaning uni olishdan oshgan qismi sifatida belgilanadi. Tovarlarni sotib olish qiymatini tasdiqlovchi hujjatlar bo’lmagan taqdirda, soliqni ushlab qolish norezident tomonidan olinadigan barcha summadan amalga oshiriladi;

7) O’zbekiston Respublikasida yuzaga keladigan tavakkalchiliklarni sug’urtalash, birgalikda sug’urtalash va qayta sug’urtalash shartnomalari bo’yicha to’lanadigan sug’urta mukofotlari;

8) O’zbekiston Respublikasi rezidentlari tomonidan khalqaro aloqa uchun simli o’tkazgich, radio-optik yoki boshqa elektromagnit tizimlar orqali belgilar, signallar, matnlar, tasvirlar, tovushlarni uzatish, qabul qilish va qayta ishlash uchun to’lovni nazarda tutuvchi telekommunikasiya khizmatlarini ko’rsatishdan olinadigan daromadlar;

9) khalqaro tashish, shu jumladan yuklarni yuklash, qayta yuklash, tushirish va joylash uchun tashish shartnomasi shartlarida nazarda tutilgan to’lov bo’yicha khizmatlar.

Khalqaro tashish deganda yo’lovchilarni, yuklarni, tovarlarni, shu jumladan pochtani daryo yoki havo kemalari, avtomobil yoki temir yo’l transporti orqali, davlatlardan biri O’zbekiston Respublikasi bo’lgan turli davlatlarda joylashgan punktlar o’rtasida amalga oshiriladigan har qanday tashish tushuniladi.

Ushbu bandning maqsadi uchun faqat O’zbekiston Respublikasidan tashqarida joylashgan punktlar o’rtasida, shuningdek faqat O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan punktlar o’rtasida amalga oshiriladigan tashish khalqaro tashish deb etirof etilmaydi;

10) O’zbekiston Respublikasi hududida foydalaniladigan mol-mulkni ijaraga va ikkilamchi ijaraga berish, shu jumladan lizing operasiyalaridan olingan daromadlar, daryo, havo kemalarini va (yoki) boshqa transport vositalarini, shuningdek konteynerlarni ijaraga yoki qo’shimcha ijaraga berishdan olingan daromadlar;

11) khalqaro tashishlarda va O’zbekiston Respublikasi ichida tashishlarda transport-ekspeditorlik khizmatlari.

Bunda yuk yuboruvchidan (yuk oluvchidan) olingan summa va yuk tashuvchining tegishli birlamchi hujjatlari bilan tasdiqlangan, yuk tashuvchiga to’lanishi lozim bo’lgan summa o’rtasidagi farq sifatida hisoblangan mukofot summasi soliq solinishi lozim bo’lgan daromaddir. Yuk tashuvchining tegishli birlamchi hujjatlari bo’lmagan taqdirda, O’zbekiston Respublikasining norezidentiga ushbu Kodeks 353-moddasining 3-bandida belgilangan soliq stavkalari bo’yicha to’langan barcha summaga soliq solinishi lozim;

12) shartnoma majburiyatlarini buzganlik uchun jarimalar, penyalar va boshqa to’lovlar;

13) beg’araz olingan mol-mulk, khizmatlar. Beg’araz olingan mol-mulkning (khizmatlarning) qiymati ushbu Kodeksning 299-moddasida nazarda tutilgan tartibda belgilanadi;

14) O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentiga yoki faoliyatini O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasa orqali amalga oshirayotgan norezident bo’lgan yuridik shakhsga qarzni talab qilish huquqidan voz kechishdan olingan daromad.

Bunda shunday daromadning miqdori norezidentning birlamchi hujjatlariga muvofiq, qaysi talab qilish huquqi bo’yicha voz kechish amalga oshirilgan bo’lsa, o’sha talab qilish huquqining qiymati va talab qilish huquqidan voz kechish sanasida qarzdordan olinishi lozim bo’lgan talab qilish qiymati o’rtasidagi ijobiy farq sifatida belgilanadi;

15) O’zbekiston Respublikasining soliq rezidentidan yoki O’zbekiston Respublikasida faoliyatini doimiy muassasa orqali amalga oshirayotgan norezident bo’lgan yuridik shakhsdan qarzni talab qilish huquqini olish chog’ida talab qilish huquqidan voz kechishdan olingan daromad.

Bunda shunday daromadning miqdori asosiy qarzning talabiga ko’ra qarzdordan olinishi lozim bo’lgan summa, shu jumladan talab qilish huquqidan voz kechish sanasidagi asosiy qarzdan ortiq bo’lgan summa va talab qilish huquqini olish qiymati o’rtasidagi ijobiy farq sifatida belgilanadi;

16) serverga akhborot joylashtirish va unga tekhnik khizmat ko’rsatish uchun O’zbekiston Respublikasi hududida disk maydoni va (yoki) aloqa kanalini taqdim etishdan olingan daromadlar;

17) boshqaruvga oid, tekhnik yoki maslahat khususiyatiga ega khizmatlar uchun to’lov sifatida belgilangan tekhnik khizmatlardan olingan daromadlar;

18) norezident tomonidan O’zbekiston Respublikasi hududida khizmatlar ko’rsatishdan olingan boshqa daromadlar.

Quyidagilar norezidentlarning O’zbekiston Respublikasidagi manbalaridan olingan daromadlar jumlasiga kirmaydi:

1) faqat tashqi savdo operasiyalarini amalga oshiruvchi shakhs nomidan va uning manfaatlarini ko’zlab amalga oshirilgan hamda faqat O’zbekiston Respublikasida tovar sotib olish yoki O’zbekiston Respublikasi hududiga tovar olib kirish bilan bog’liq tashqi savdo operasiyalaridan olingan daromadlar.

O’zbekiston Respublikasi hududiga tovarlar olib kirish bilan bog’liq operasiyalarga nisbatan ushbu qoida quyidagi shartlarga rioya etgan holda import bojkhona tartib-taomiliga joylashtirilganda qo’llaniladi:

a) tovarni etkazib berish ushbu shakhs tomonidan O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan saqlash joylaridan (shu jumladan bojkhona omborlaridan) amalga oshirilmasa;

b) tovar chet el yuridik shakhsining O’zbekiston Respublikasidagi doimiy muassasasi orqali sotilmasa.

Agar ushbu bandning ikkinchi khatboshisida ko’rsatilgan shartlardan hech bo’lmaganda bittasi bajarilmagan bo’lsa, ushbu shakhsning O’zbekiston Respublikasidagi faoliyatiga taalluqli daromadlarining bir qismi tovarni realizasiya qilish chog’ida O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromad deb etirof etiladi.

Agar norezident tomonidan montaj va (yoki) ishga tushirish-sozlash khizmatlari, khodimlarni o’qitish khizmatlari va boshqa shu kabi khizmatlar ko’rsatilishini nazarda tutuvchi asbob-uskunalar (qurilmalar, mekhanizmlar, butlovchi va ehtiyot qismlar) sotib olish (sotish) bo’yicha khalqaro shartnomada (kontraktda) ko’rsatiladigan khizmatlar qiymati alohida ko’rsatilmagan bo’lsa, norezidentning soliq solinadigan daromadi bunday asbob-uskunalar (qurilmalar, mekhanizmlar, butlovchi va ehtiyot qismlar) qiymatining 20 foiziga teng deb qabul qilinadi. Khuddi shunday qoidalar, shuningdek O’zbekiston Respublikasi hududida norezident vakillarining tashqi savdo shartnomasi (kontrakti) bo’yicha asbob-uskunalarni montaj qilish, o’rnatish yoki ishga tushirish-sozlash paytida haqiqatdan mavjud bo’lgan taqdirda, hattoki ushbu shartnomada (kontraktda) norezidentlar tomonidan montaj va (yoki) ishga tushirish- sozlash ishlarini amalga oshirish, ular tomonidan khodimlarni o’qitish khizmatlarini va boshqa shu kabi khizmatlarni ko’rsatish nazarda tutilmagan bo’lsa ham, qo’llaniladi;

2) O’zbekiston Respublikasidan tashqarida khizmatlar ko’rsatishdan olingan daromadlar, bundan mazkur moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan khizmatlar ko’rsatishdan olingan daromadlar mustasno.

Khizmat ko’rsatish bo’yicha kontraktda norezident tomonidan O’zbekiston Respublikasi hududida ham, uning tashqarisida ham khizmatlar ko’rsatilishini nazarda tutuvchi qoidalar mavjud bo’lganda, ushbu moddada belgilangan soliqni hisoblab chiqarish va ushlab qolish tartibi khizmatlarning har bir turi uchun alohida-alohida qo’llaniladi. Norezident tomonidan yagona ishlab chiqarish-tekhnologik sikl doirasida khizmat ko’rsatishning har bir bosqichi norezidentning daromadlaridan to’lov manbaida soliqni ushlab qolish maqsadida khizmatlarning alohida turi sifatida ko’rib chiqiladi. Bunda kontrakt bo’yicha norezident daromadlarining umumiy summasi O’zbekiston Respublikasida va uning tashqarisida khizmatlar ko’rsatishdan olingan daromadlarga asoslangan tarzda taqsimlangan bo’lishi kerak.

Ushbu moddaning to’rtinchi qismi qoidalarini qo’llash maqsadida norezident khizmat oluvchiga norezidentning umumiy daromad summasi O’zbekiston Respublikasida khizmat ko’rsatishdan olingan daromadlar va uning tashqarisida khizmat ko’rsatishdan olingan daromadlarga taqsimlanganligini tasdiqlovchi, O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga va (yoki) chet davlatning qonun hujjatlariga muvofiq tuzilgan, norezident tomonidan tasdiqlangan hisob-kitob hujjatlarining ko’chirma nuskhalarini taqdim etishi shart. Bunday taqsimlanish mavjud bo’lmaganda, ham O’zbekiston Respublikasida, ham uning tashqarisida khizmat ko’rsatishdan norezidentga to’lanadigan daromadning butun summasiga soliq solinishi lozim.

352-modda. Soliq agentlari deb etirof etiladigan shakhslar

Quyidagilar soliq agentlari deb etirof etiladi:

1) yuridik shakhslar, shu jumladan soliq to’lovchilar konsolidasiyalashgan guruhining ishtirokchilari;

2) yakka tartibdagi tadbirkorlar;

3) faoliyatini doimiy muassasalar orqali amalga oshiruvchi norezidentlar;

4) norezident bo’lgan yuridik shakhslarning O’zbekiston Respublikasidagi vakolatkhonalari;

5) ushbu Kodeks 351-moddasi ikkinchi qismining 5-bandida ko’rsatilgan mol-mulkni oluvchi jismoniy shakhslar va O’zbekiston Respublikasi norezidenti bo’lgan yuridik shakhslar, shuningdek yuridik shakhs tashkil etmagan holda chet el tuzilmalari, bundan ushbu qismning 3-bandida ko’rsatilganlar mustasno.

353-modda. Soliq stavkalari

Soliq stavkalari quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

T/r	Soliq solinadigan daromad	Soliq stavkalari, foizlarda
1	Dividendlar va foizlar	10
2	Sug’urta, birgalikda sug’urta qilish va qayta sug’urta qilish shartnomalari bo’yicha sug’urta mukofotlari	10
3	Khalqaro aloqa uchun telekommunikasiyalar, khalqaro tashishlar (frakhtdan olingan daromadlar)	6
4	Investisiya loyihalarini moliyalashtirish uchun jalb etilgan kreditlar bo’yicha, O’zbekiston Respublikasi banklari va lizing beruvchilari tomonidan chet el moliya institutlariga to’lanadigan daromadlar	0
5	O’zbekiston Respublikasining rezidentlari bo’lgan banklarning vakillik hisobvaraqlarini ochish va yuritish hamda ular yuzasidan hisob-kitoblarni amalga oshirish, shuningdek khalqaro to’lov kartochkalari vositasida hisob-kitoblarni amalga oshirish bilan bog’liq khizmatlar ko’rsatishdan olinadigan daromadlar	0
6	Boshqa daromadlar, bundan 1 — 5-bandlarda ko’rsatilgan daromadlar mustasno	20

354-modda. Soliq agentlari tomonidan soliqni hisoblab chiqarish tartibi

Soliq bazasi soliq to’lovchiga har bir daromadni to’lash chog’ida soliq agenti tomonidan alohida aniqlanadi.

Norezidentning O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlariga solinadigan soliq summasi ushbu Kodeksning 356-moddasida nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlarni hisobga olgan holda soliq bazasining soliq stavkasiga muvofiq bo’lgan foizdagi ulushi sifatida hisoblab chiqariladi.

Soliq summasi O’zbekiston Respublikasining norezidentiga daromadni to’lash sanasidagi O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan kurs bo’yicha milliy valyutada, ushbu Kodeksning 356-moddasida nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlarni inobatga olgan holda hisoblab chiqariladi va to’lanadi.

Norezidentlarga to’lanadigan daromadlardan olinadigan soliq summasini hisoblab chiqarish va ushlab qolish soliq agenti tomonidan daromadlarning barcha turlari bo’yicha amalga oshiriladi, bundan quyidagi hollar mustasno, agar:

1) soliq agenti norezident tomonidan to’lanadigan daromad norezidentning O’zbekiston Respublikasidagi doimiy muassasasiga taalluqli ekanligi va soliq agentining ikhtiyorida norezident soliq organida norezidentning doimiy muassasasi sifatida hisobda turganligi to’g’risida soliq organi tomonidan tasdiqlangan malumotnoma borligi haqida khabardor qilingan bo’lsa;

2) norezidentga to’lanadigan daromadga nisbatan ushbu Kodeksning 353-moddasida 0 foizli soliq stavkasi nazarda tutilgan bo’lsa;

3) mahsulot taqsimoti to’g’risidagi bitimlarni bajarishda olingan daromadlar to’lanadigan bo’lsa, agar O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida bunday daromadlarni soliq solishdan ozod etish nazarda tutilgan bo’lsa;

4) O’zbekiston Respublikasining qo’llaniladigan khalqaro shartnomalariga muvofiq O’zbekiston Respublikasida soliq solinmaydigan daromadlar to’lanadigan bo’lsa, basharti tegishli daromadni olish uchun haqiqiy huquqqa ega bo’lgan norezident tomonidan soliq agentiga ushbu Kodeksning 358-moddasida nazarda tutilgan tasdiqnoma taqdim etilgan bo’lsa.

Norezidentga O’zbekiston Respublikasining qo’llaniladigan khalqaro shartnomasiga muvofiq O’zbekiston Respublikasida kamaytirilgan soliq stavkalari bo’yicha soliq solinadigan daromadlar to’langan taqdirda, daromadlardan soliq summasini hisoblab chiqarish va ushlab qolish norezident tomonidan soliq agentiga ushbu Kodeksning 358-moddasida nazarda tutilgan tasdiqnoma taqdim etilishi sharti bilan tegishli kamaytirilgan soliq stavkalari bo’yicha amalga oshiriladi. Ushbu qism qoidalari mazkur Kodeksning 6-moddasi qoidalari hisobga olingan holda qo’llaniladi.

Daromadni to’lash deganda, norezidentga bunday to’lash amalga oshiriladigan joyidan qati nazar, quyidagilar tushuniladi, khususan:

1) naqd pul va (yoki) naqd pulsiz shaklda pullarni, qimmatli qog’ozlarni, ishtirok etish ulushini, tovarlarni, mol-mulkni berish;

2) O’zbekiston Respublikasi norezidentining daromadlariga nisbatan tuziladigan bitimlar (voz kechish haqi, bir turdagi qarama-qarshi talabnomani hisobga o’tkazish, talab qilish huquqidan boshqa shakhs foydasiga voz kechish chog’ida hisobga o’tkazish, novasiya, qarzdan kechib yuborish);

3) bajarishning imkoni bo’lmaganligi yoki qarzdor va kreditor ayni bir shakhs ekanligi tufayli daromadni to’lash majburiyatining tugashi.

Agar daromad pulsiz shaklda yoki o’zaro hisobga o’tkazishlar orqali to’lansa, shuningdek agar ushlab qolinishi lozim bo’lgan soliq summasi norezidentning pul shaklida olinadigan daromadi summasidan ortiq bo’lsa, agar ushbu moddaning o’n ikkinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq agenti soliqni norezidentning pulsiz shaklda olinadigan daromadini tegishli tarzda hisoblab chiqarilgan summada byudjetga to’lashi shart.

Norezidentning daromadlariga soliq solish mazkur norezident tomonidan o’z daromadlarini uchinchi shakhslarning, boshqa davlatlardagi o’z bo’linmalarining foydasiga va boshqa maqsadlarda tasarruf etishdan qati nazar, amalga oshiriladi.

Sug’urta mukofotlaridan olingan daromadlar bo’yicha soliqlarning to’langan summalari sug’urta hodisalari yuzaga kelganda qayta ko’rib chiqilishi mumkin.

Sug’urta hodisasi yuzaga kelganda sug’urta to’lovlari o’zidan soliq agenti tomonidan soliq ushlab qolingan va to’langan sug’urtalovchi bo’lgan norezidentning daromadlarini kamaytirish uchun hisobga o’tkazishga qabul qilinadi. Mazkur qayta hisoblash norezidentga daromadni to’lagan va daromadni to’lash chog’ida soliqni ushlab qolgan soliq agenti tomonidan amalga oshirilishi mumkin.

Soliq summasi ushlab qolinmaganda yoki O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomalari qoidalari g’ayriqonuniy ravishda qo’llanilganda, bu soliqning ushlab qolinmasligiga yoki to’liq ushlab qolinmasligiga sabab bo’lsa, soliq agenti ushlab qolinmagan soliq summasini va tegishli penya summasini byudjetga kiritishi shart.

Soliq agenti tomonidan ushbu Kodeksning qoidalariga muvofiq norezidentning daromadlaridan hisoblab chiqarilgan soliq summasi o’z mablag’lari hisobidan uni ushlab qolmagan holda to’langan taqdirda, soliq agentining soliqni ushlab qolish va o’tkazish bo’yicha majburiyati bajarilgan deb etirof etiladi.

355-modda. Soliq agentlari tomonidan soliq hisob-kitobini taqdim etish va uni to’lash tartibi

Norezidentlarning daromadlaridan olinadigan soliq summalari bo’yicha soliq hisoboti soliq agenti tomonidan o’zi soliq hisobiga qo’yilgan joydagi soliq organiga daromadlar to’langan oydan keyingi oyning yigirmanchi kunidan kechiktirmay taqdim etiladi.

Agar ushbu Kodeksning 356-moddasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, norezidentlarning daromadlaridan hisoblab chiqarilgan va ushlab qolingan soliq summasi soliq agenti tomonidan byudjetga quyidagi muddatlarda to’lanadi:

1) banklar tomonidan, bundan dividendlar va foizlar tarzidagi daromadlar mustasno, — daromadlarni to’lash amalga oshirilgan oydan keyingi oyning beshinchi kunidan kechiktirmay;

2) qolganlar tomonidan, — norezidentga daromadlar to’langan kunning keyingi kunidan kechiktirmay.

356-modda. O’zbekiston Respublikasi norezidentlarining mol-mulkni realizasiya qilishdan olingan daromadlariga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Agar ushbu Kodeksning 351-moddasi ikkinchi qismi 5-bandida ko’rsatilgan ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) aksiyalar, ulushlar (paylar), ko’chmas mulk, mol-mulk majmuasi tarzidagi korkhonalar, payli investisiya fondlari investisiya paylari (bundan buyon ushbu moddada mol-mulk deb yuritiladi) norezident bo’lgan bir yuridik shakhs tomonidan norezident bo’lgan boshqa yuridik shakhsga yoki norezident bo’lgan jismoniy shakhsga yokhud O’zbekiston Respublikasi rezidentiga realizasiya qilingan bo’lsa, ushbu modda qoidalari qo’llaniladi.

Ushbu modda birinchi qismining qoidalari yuridik shakhs tashkil etilmagan holdagi chet el tuzilmalariga nisbatan ham tatbiq etiladi.

Ushbu Kodeksning 351-moddasi ikkinchi qismi 5-bandida ko’rsatilgan mol-mulkni realizasiya qilishdan olingan daromadlar mol-mulkni realizasiya qilish summasining uni hujjatlar bilan tasdiqlanadigan sotib olish qiymatidan oshgan summasi sifatida aniqlanadi. Mol-mulkni sotib olish qiymatini tasdiqlaydigan hujjatlar mavjud bo’lmaganda, soliq agenti tomonidan soliqni ushlab qolish mol-mulkni realizasiya qilish qiymatidan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.

Mol-mulkni realizasiya qiluvchi norezident soliq agentiga mol-mulkni sotib olish qiymatini tasdiqlovchi hujjatlarning (ular mavjud bo’lgan taqdirda) ko’chirma nuskhalarini taqdim etishi shart. Soliq agenti taqdim etilgan hujjatlar asosida ushbu Kodeks 351-moddasi ikkinchi qismining 5-bandiga muvofiq aniqlanadigan soliq bazasidan hamda ushbu Kodeksning 353-moddasida belgilangan soliq stavkalaridan kelib chiqqan holda soliq summasini hisoblab chiqaradi va ushlab qoladi.

Soliq agenti sotib olinayotgan mol-mulkka bo’lgan mulk huquqini ro’ykhatdan o’tkazguniga (rasmiylashtirguniga) qadar norezidentning mol-mulkni realizasiya qilishdan olgan daromadlari bo’yicha O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi va O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan shakldagi soliqning hisob-kitobini quyidagilarni realizasiya qilish chog’ida mustaqil ravishda yoki vakolatli shakhs orqali taqdim etishi shart:

1) O’zbekiston Respublikasi rezidentlari bo’lgan yuridik shakhslarning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) aksiyalarni, ulushni (payni) realizasiya qilishda — mazkur yuridik shakhs ro’ykhatdan o’tkazilgan joydagi soliq organiga;

2) O’zbekiston Respublikasi hududida turgan ko’chmas mulkni realizasiya qilishda — ko’chmas mulk turgan joydagi soliq organiga;

3) O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan mol-mulk majmuasi tarzidagi korkhonani realizasiya qilishda — mazkur korkhona ro’ykhatdan o’tkazilgan joydagi soliq organiga;

4) qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etilgan payli investisiya fondlarining investisiya paylarini realizasiya qilishda — ishonchli boshqaruvchi ro’ykhatdan o’tkazilgan joydagi soliq organiga.

Norezidentning mol-mulkni realizasiya qilishdan olgan daromadlari bo’yicha soliq hisoboti norezident daromadni oladigan valyutada tuziladi. Soliq hisobotiga mol-mulk oldi-sotdi shartnomasining ko’chirma nuskhasi hamda sotuvchi tomonidan taqdim etilgan, mol-mulkni olish qiymatini tasdiqlovchi hujjatlarning (mavjud bo’lgan taqdirda) ko’chirma nuskhalari ilova qilinadi. Agar mol-mulkni sotib olish qiymati soliq hisoboti tuziladigan valyutada ifodalanmagan bo’lsa, mazkur qiymat O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining mol-mulkni sotib olish sanasidagi kursi bo’yicha soliq hisoboti tuzilayotgan valyutaga qayta hisoblab chiqariladi. Soliq organlari soliq hisob-kitobi taqdim etilgan sanadan etiboran o’n ish kuni ichida soliq agenti yoki uning vakolatli shakhsi nomiga soliq summasi O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining soliq hisobotini taqdim etish sanasidagi kursi bo’yicha milliy valyutadagi soliq summasini ko’rsatgan holda to’lov khabarnomasini yokhud norezident tomonidan realizasiya qilingan mol-mulkdan olingan soliq bo’yicha qarzdorlik yo’qligi to’g’risidagi malumotnomani yozib beradi.

Soliq sotib olingan mol-mulkka bo’lgan mulk huquqi ro’ykhatdan o’tkazilguniga (rasmiylashtirilguniga) qadar byudjetga to’lanishi lozim.

Soliq organi soliq to’langanligi faktini tasdiqlovchi hujjat taqdim etilgan sanadan etiboran bir ish kuni ichida soliq agentiga yoki uning vakolatli shakhsiga soliq to’langanligi yokhud soliq bo’yicha qarzdorlik yo’qligi to’g’risida malumotnoma beradi, malumotnoma olingan mol-mulkka bo’lgan mulk huquqini ro’ykhatdan o’tkazuvchi (rasmiylashtiruvchi) organga taqdim etiladi.

Olinadigan mol-mulkka bo’lgan mulk huquqini ro’ykhatdan o’tkazuvchi (rasmiylashtiruvchi) organlar soliq organining malumotnomasi taqdim etilgan taqdirdagina mulk huquqini ro’ykhatdan o’tkazishni (rasmiylashtirishni) amalga oshiradi.

Ushbu modda uchinchi — to’qqizinchi qismlarining qoidalari aksiyalarni va investisiya paylarini O’zbekiston Respublikasi qimmatli qog’ozlarining birjadagi va birjadan tashqari uyushgan bozorlarida realizasiya qilish chog’ida qo’llanilmaydi.

Aksiyalar va investisiya paylari qimmatli qog’ozlarning birjadagi va birjadan tashqari uyushgan bozorida realizasiya qilinganda O’zbekiston Respublikasining qimmatli qog’ozlari bozoridagi hisob-kitob — kliring palatasi soliq agenti deb etirof etiladi.

Soliq agenti aksiyalarning va investisiya paylarining tuzilgan oldi-sotdi bitimlari bo’yicha savdolar yakunlari reestri asosida hisob-kitob-kliring operasiyalarini o’tkazish vaqtida realizasiya qilingan aksiyalar (investisiya paylari) qiymatidan va ushbu Kodeksning 353-moddasida belgilangan soliq stavkalaridan kelib chiqqan holda sotuvchining pul mablag’laridan soliqni ushlab qoladi.

Soliq summasi pul mablag’larini aksiyalar va investisiya paylari qiymatini to’lash hisobiga bir vaqtning o’zida sotuvchining hisobvarag’iga pul mablag’lari o’tkazilgan holda to’lov valyutasida byudjetga to’lanadi. Soliq agenti aksiyalar va investisiya paylari sotuvchisining talabiga ko’ra bitim va ushlab qolingan soliq summasi haqida malumotnoma berishi shart.

Soliq agenti soliq hisobotini taqdim etish muddatlarida o’zi soliq hisobiga qo’yilgan joydagi soliq organiga soliq ushlab qolingan aksiyalar va investisiya paylarining oldi-sotdisiga doir bitimlarning O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi va Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan shakl bo’yicha reestrini taqdim etadi.

Aksiyalar va investisiya paylarini sotib olish qiymatini tasdiqlovchi hujjatlar mavjud bo’lgan taqdirda, sotuvchi soliq agenti soliq hisobida turgan joydagi soliq organiga ortiqcha to’langan soliqni qaytarish to’g’risida ariza taqdim etish huquqiga ega. Arizaga aksiyalarni va investisiya paylarini realizasiya qilish va sotib olish qiymatini tasdiqlovchi hujjatlarning ko’chirma nuskhalari hamda soliq agenti tomonidan berilgan bitim va ushlab qolingan soliq summasi haqidagi malumotnomaning ko’chirma nuskhasi ilova qilinadi.

Norezidentlarning daromadlari bo’yicha ortiqcha to’langan soliq summasini qaytarish O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

357-modda. O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomalari bo’yicha soliq solishdan ozod qilishning yoki pasaytirilgan soliq stavkalarini qo’llashning o’ziga khos khususiyatlari

O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasi (bitimi) qoidalarini qo’llashning ushbu moddada belgilangan tartibi norezidentning ushbu Kodeksning 351-moddasida nazarda tutilgan daromadlariga nisbatan tatbiq etiladi.

Soliq agenti soliq solishdan ozod qilishni yoki pasaytirilgan soliq stavkasini, agar daromad oluvchi norezident O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasi tuzilgan davlatning soliq rezidenti bo’lsa, mustaqil ravishda qo’llash huquqiga ega.

O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasi qoidalari daromad oluvchi tomonidan soliq agentiga soliq rezidentligini tasdiqlovchi hujjat daromadni to’lash sanasidan kechiktirmay taqdim etilishi sharti bilan qo’llaniladi.

Daromadlar norezidentga dividendlar, foizlar va (yoki) royalti tarzida to’langanda, basharti norezident ushbu daromadlarga bo’lgan huquqqa haqiqatda ega bo’lsa, soliq agenti O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasida va ushbu Kodeksning 6-moddasida belgilangan qoidalarda nazarda tutilgan soliq solishdan ozod qilishni yoki pasaytirilgan soliq stavkasini qo’llaydi. Soliq agenti norezidentdan ushbu norezident tegishli daromadni olishga bo’lgan huquqqa haqiqatda ega ekanligi tasdiqnomasini so’rab olishga haqli.

Daromadlarni olish uchun haqiqiy huquqqa ega bo’lgan norezidentga ushbu moddaning to’rtinchi qismida ko’rsatilgan daromadlarni vositachi orqali to’lashda soliq agenti daromadning bunday haqiqiy oluvchisi rezidenti bo’lgan davlat bilan tuzilgan O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasida nazarda tutilgan soliq solishdan ozod qilishni yoki norezident tomonidan daromadlarni to’lashga asos bo’ladigan qo’shimcha shartnoma (kontrakt) va boshqa hujjatlar vositachi orqali haqiqiy oluvchi bo’lgan har bir shakhs bo’yicha daromad summasi aks ettirilganda uning pasaytirilgan stavkasini qo’llashga haqli. Bunday hujjatlar quyidagilarni o’z ichiga olishi kerak:

1) jismoniy shakhsning familiyasi, ismi, otasining ismini (agar ular shakhsini tasdiqlovchi hujjatda ko’rsatilgan bo’lsa) yoki yuridik shakhsning nomini;

2) rezidentlik mamlakatida soliq ro’ykhatidan o’tkazilgan raqamini yoki shunga monand hujjat raqamini (mavjud bo’lgan taqdirda);

3) rezidentlik mamlakatida davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan raqamini (yoki shunga monand hujjat raqamini).

Soliq agenti tomonidan ortiqcha ushlab qolingan soliq byudjetga to’langan taqdirda, daromadning haqiqiy oluvchisi O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasi qoidalariga muvofiq uni qaytarib olish huquqiga ega. Ortiqcha ushlab qolingan soliqni norezidentga qaytarish ushbu Kodeksning 12-bobida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.

Norezident tomonidan bitta yoki aloqador loyihalar doirasida khizmatlar ko’rsatishdan daromad olingan taqdirda, mazkur soliq agenti uchun ushbu moddani qo’llash maqsadida soliq agenti norezident tomonidan doimiy muassasa tashkil etilganligi faktini aniqlaydi, shu jumladan khizmatlar ko’rsatish shartnomasi (kontrakti) asosida aniqlaydi. Norezident tomonidan O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasa tuzilganligi fakti aniqlangan taqdirda, soliq organi O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasi qoidalarini norezidentlarning daromadlarini soliq solishdan ozod etish qismi bo’yicha qo’llashga haqli emas.

Soliq agenti tomonidan O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasi qoidalari qo’llanilmagan taqdirda, soliq agenti ushbu Kodeksda belgilangan tartibda va muddatlarda to’lov manbaidan soliqni ushlab qolishi hamda o’tkazishi shart.

358-modda. Soliq rezidentligini tasdiqlovchi hujjatga qo’yiladigan talablar

Norezident bo’lgan daromad oluvchi O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasi tuzilgan davlatning rezidenti ekanligini tasdiqlaydigan, quyidagi turlardan birida taqdim etilgan rasmiy hujjat ushbu bo’lim qoidalarini qo’llash maqsadida soliq rezidentligini tasdiqlovchi hujjatdir:

1) norezident rezidenti bo’lgan chet davlatning vakolatli organi tomonidan tasdiqlangan asl nuskha. Bunda shunday hujjatni berish konsullik legallashtirish amalga oshirilgan va qonun hujjatlarida belgilangan tartibda apostil qo’yilgan holda bajariladi;

2) ushbu moddaning 1-bandi talablariga muvofiq bo’lgan hujjat asl nuskhasining notarial tartibda tasdiqlangan ko’chirma nuskhasi;

3) chet davlat vakolatli organining internet-resursida joylashtirilgan, soliq rezidentligini tasdiqlovchi elektron hujjatning qog’ozdagi nuskhasi.

Soliq solish masalalarini tartibga soluvchi khalqaro shartnoma mavjud bo’lgan davlatda chet el banklari va khalqaro banklararo telekommunikasiya tuzilmalariga chet el bankining yoki khalqaro banklararo telekommunikasiya tizimining doimiy turgan joyi faktini tasdiqlash, agar bunday turgan joy hamma foydalana oladigan akhborot manbalaridagi malumotlar bilan tasdiqlansa, talab qilinmaydi.

O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida belgilangan tartibda legallashtirish quyidagi hollarda talab qilinmaydi, agar:

1) soliq rezidentligini tasdiqlovchi hujjat chet davlat vakolatli organining internet-resursida joylashtirilgan bo’lsa;

2) ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan shakhs (shakhslar) imzosining va muhrining haqiqiyligini tasdiqlashning boshqacha tartibi belgilangan bo’lsa, yani:

a) O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasi bilan;

b) o’zaro kelishib olish tartib-taomili doirasida O’zbekiston Respublikasining vakolatli organi va chet davlatning vakolatli organi o’rtasida belgilangan bo’lsa.

Norezidentning soliq rezidentligini tasdiqlovchi hujjatda ko’rsatilgan davr mobaynida O’zbekiston Respublikasi khalqaro shartnoma tuzgan davlatning soliq rezidenti deb norezident etirof etiladi.

Agar soliq rezidentligini tasdiqlovchi hujjatda soliq rezidentligi davri ko’rsatilmagan bo’lsa, bunday hujjat berilgan (chet davlat vakolatli organining internet-resursida joylashtirilgan) kalendar yil mobaynida norezident O’zbekiston Respublikasi O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasini tuzgan davlatning soliq rezidenti deb etirof etiladi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.02.00 Jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i / 07.10.02.05 Yakka tartibdagi tadbirkorlarni va boshqa fuqarolarni soliqqa tortish]

51-bob. Yakka tartibdagi tadbirkorlarning daromadlariga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

359-modda. Soliq solinadigan daromadlarni va chegiriladigan kharajatlarni hisobga olishning o’ziga khos khususiyatlari

Soliq davrida yakka tartibdagi tadbirkorlar, agar mazkur Kodeksning ushbu moddasida va 360-moddasining sakkizinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, yuridik shakhslar uchun nazarda tutilgan tartibda soliq solinadigan daromadlarning va chegiriladigan kharajatlarning hisobini yuritishi shart.

Savdo faoliyatini amalga oshiruvchi yakka tartibdagi tadbirkorlar daromadlarni va tovar operasiyalarini hisobga olish registrlarida soliq solinadigan daromadlarning hamda amalga oshirilgan tovar operasiyalarining hisobini yuritishi shart.

Quyidagilar soliq solinadigan daromadlarni va tovar operasiyalarini hisobga olish registrlaridir:

1) chakana savdo faoliyati bilan shug’ullanuvchi yakka tartibdagi tadbirkorning soliq solinadigan daromadlarini va tovar operasiyalarini hisobga olish kitobi;

2) tovar cheklari kitobi.

Soliq solinadigan daromadlarni va tovar operasiyalarini hisobga olish registrlarining shakli O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan tasdiqlanadi.

Soliq solinadigan daromadlarni va tovar operasiyalarini hisobga olish registrlari yakka tartibdagi tadbirkorning arizasi asosida yakka tartibdagi tadbirkor soliq hisobida turgan joydagi soliq organlari tomonidan ro’ykhatdan o’tkaziladi.

Soliq solinadigan daromadlarni va tovar operasiyalarini hisobga olish registrlari yakka tartibdagi tadbirkorda okhirgi yozuv kiritilgan paytdan etiboran besh yil mobaynida saqlanadi hamda ularga raqamlar qo’yilgan, ip o’tkazib bog’langan va tegishli soliq organining muhri bilan tasdiqlangan bo’lishi kerak.

360-modda. Soliq solish obektini va soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

Soliq solish obekti va soliq bazasi ushbu moddada nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlar hisobga olingan holda, mazkur Kodeksning 295 va 296-moddalarida nazarda tutilgan tartibda aniqlanadi.

Jami daromad yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan tadbirkorlik faoliyati doirasida olingan daromadlardan iborat bo’ladi.

Jismoniy shakhs o’zining tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liq bitimlarni tuzishda, agar bu bitimlarni tuzish vaziyatining o’zidan aniq kelib chiqmasa, u yakka tartibdagi tadbirkor sifatida faoliyat yuritayotganligini ko’rsatishi kerak.

Yakka tartibdagi tadbirkorning jami daromadidan soliq bazasini aniqlashda, agar ushbu moddaning beshinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, mazkur Kodeksning 44-bobiga muvofiq chegirib tashlanmaydigan kharajatlardan tashqari soliq solinadigan daromadning olinishi bilan bog’liq barcha kharajatlar chegirib tashlanadi.

Amortizasiya qilinadigan aktivlar bo’yicha amortizasiya ajratmalari aktivdan tadbirkorlik faoliyatida foydalanilgan taqdirda va tadbirkorlik faoliyati bilan kharajatlarning aloqasi aniq asoslangan bo’lsa, jami daromaddan chegirib tashlanadi.

Yakka tartibdagi tadbirkor soliq bazasini hisoblab chiqarishning soddalashtirilgan tartibini tanlashga haqli.

Soddalashtirilgan tartibdagi soliq bazasi jami daromadning 25 foizi miqdorida belgilanadi.

Yakka tartibdagi tadbirkor soliq bazasini hisoblab chiqarishning soddalashtirilgan tartibini tanlaganda soliqni hisoblab chiqarish maqsadida kharajatlar hisobini yuritish majburiyatlaridan ozod qilinadi, bundan ushbu Kodeks 359-moddasining ikkinchi qismida ko’rsatilgan yakka tartibdagi tadbirkorlar mustasno.

Yakka tartibdagi tadbirkorlar soliq bazasini hisoblab chiqarishning soddalashtirilgan tartibini qo’llash uchun soliq hisobida turgan joydagi soliq organiga O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan shakldagi bildirishnomani quyidagi muddatlarda taqdim etadi:

1) yangidan ro’ykhatdan o’tkazilganlar — tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish boshlanguniga qadar;

2) foyda solig’ini to’lashga o’tganlar, shu jumladan ikhtiyoriy ravishda o’tganlar — bir vaqtning o’zida foyda solig’ini to’lashga o’tish to’g’risidagi bildirishnomani soliq hisobida turgan joydagi soliq organiga yuborganda;

3) qolganlari — joriy yilning 25 yanvaridan kechiktirmay.

Yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan soliq bazasini hisoblab chiqarishning soddalashtirilgan tartibini qo’llash quyidagi muddatlarda boshlanadi:

1) ushbu modda to’qqizinchi qismining 1-bandida ko’rsatilganlar uchun — tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish boshlangan paytdan;

2) ushbu modda to’qqizinchi qismining 2-bandida ko’rsatilganlar uchun — yakka tartibdagi tadbirkor foyda solig’ini to’lashga o’tish to’g’risidagi bildirishnomani va soliq bazasini soddalashtirilgan tartibda hisoblab chiqarish haqidagi arizani soliq organiga taqdim etgan oydan keyingi oyning birinchi sanasidan boshlab;

3) ushbu modda to’qqizinchi qismining 3-bandida ko’rsatilganlar uchun — joriy yilning 1 yanvaridan boshlab.

Soliq bazasini hisoblab chiqarishning soddalashtirilgan tartibidan ikhtiyoriy ravishda voz kechish va soliq bazasini hisoblab chiqarishning ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan umumiy tartibiga o’tish kelgusi soliq davri boshlanganidan etiboran amalga oshiriladi.

Soliq bazasini hisoblab chiqarishning umumiy tartibiga o’tish to’g’risidagi bildirishnoma O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan shaklda soliq davri boshlanishidan kamida bir oy oldin soliq hisobida turgan joydagi soliq organiga taqdim etiladi.

361-modda. Soliq solishda hisobga olinmaydigan daromadlar

Soliq solishda quyidagilar hisobga olinmaydi:

1) yakka tartibdagi tadbirkorning unga mulk huquqi asosida, shuningdek mol-mulkka egalik qilish va (yoki) undan foydalanishga yo’l qo’yuvchi boshqa ashyoviy huquq tufayli tegishli bo’lgan ko’chmas mulkni sotishdan olingan daromadlar jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i solinishi lozim bo’lgan daromadlari;

2) jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’ini hamda yakka tartibdagi tadbirkor foyda solig’ini to’lashga o’tguniga qadar aylanmadan soliqni to’lash davrida tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olinadigan daromadlar.

362-modda. Soliqni hisoblab chiqarish va soliq hisobotini taqdim etish tartibi

Hisobot (soliq) davri yakunlari bo’yicha soliq summasi yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan mustaqil ravishda aniqlanadi.

Hisobot davri yakunlari bo’yicha soliq summasi, agar ushbu moddada boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliq bazasining soliq stavkasiga muvofiq bo’lgan foizli ulushi sifatida soliq davri boshlanishidan etiboran oshib boruvchi yakun tarzida hisoblab chiqariladi.

Soliq hisoboti yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan har bir hisobot va soliq davri o’tganidan keyin, soliq solinadigan obektlar mavjudligi yoki mavjud emasligidan qati nazar, soliq hisobida turgan joydagi soliq organiga taqdim etiladi.

Soliq hisoboti yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan quyidagi muddatlarda taqdim etiladi:

hisobot davri yakunlari bo’yicha — hisobot choragidan keyingi oyning yigirmanchi kunidan kechiktirmay;

soliq davri yakunlari bo’yicha — o’tgan soliq davridan keyingi yilning 1 martidan kechiktirmay.

363-modda. Soliqni to’lash tartibi

Soliqni to’lash ushbu Kodeksning 340-moddasida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi.

XIII BO’LIM.
JISMONIY ShAKhSLARDAN OLINADIGAN DAROMAD SOLIG’I

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.02.00 Jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i / 07.10.02.01 Daromaddan soliq to’lovchilar va soliqqa tortish obektlari]

52-bob. Soliq to’lovchilar, soliq solish obekti va soliq bazasi

364-modda. Soliq to’lovchilar

Jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’ining soliq to’lovchilari deb (bundan buyon ushbu bo’limda soliq to’lovchilar deb yuritiladi) quyidagilar etirof etiladi:

1) O’zbekiston Respublikasining rezidentlari bo’lgan jismoniy shakhslar;

2) O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan daromad oluvchi O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan jismoniy shakhslar.

365-modda. Soliq solish obekti

Soliq to’lovchining jami daromadi jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’ining (bundan keyin ushbu bo’limda soliq deb yuritiladi) soliq solish obekti deb hisoblanadi.

Oldingi tahrirga qarang.

Ushbu Kodeksning 392-moddasida belgilangan tartibda soliqni qatiy belgilangan miqdorda to’lash khohishini bildirgan yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun soliqqa tortish obekti bo’lib amalga oshirilayotgan faoliyat turini tavsiflovchi fizik ko’rsatkichlar hisoblanadi.

(365-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan ikkinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

366-modda. Soliq bazasi

Soliq bazasi quyidagilar hisoblanadi:

1) O’zbekiston Respublikasining rezidentlari bo’lgan jismoniy shakhslar uchun — ushbu bo’limda nazarda tutilgan soliq imtiyozlarini hisobga olgan holdagi jami daromadlari;

2) O’zbekiston Respublikasining norezidentlari bo’lgan jismoniy shakhslar uchun — ushbu bo’limda nazarda tutilgan soliq imtiyozlari qo’llanmagan holdagi jami daromadlari.

Soliq bazasini aniqlashda soliq to’lovchining ham pul shaklida, ham natura shaklida olgan daromadlari yoki daromadlarni tasarruf etish uchun yuzaga kelgan huquqlari, shuningdek moddiy naf tarzidagi daromadlari hisobga olinadi. Bunda soliq to’lovchining alohida turdagi daromadlari ushbu bo’limda belgilangan shartlarda va tartibda jami daromad tarkibida hisobga olinishi yoki hisobga olinmasligi mumkin.

Soliq to’lovchining chet el valyutasida ifodalangan daromadlari, haqiqatda daromadlar olingan sanadagi O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining kursi bo’yicha milliy valyutaga qayta hisob-kitob qilinadi.

Turli soliq stavkalari bo’yicha solinadigan soliq bazasi alohida aniqlanadi.

Soliq bazasi, agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliq davri boshidan etiboran o’sib boruvchi yakun bilan aniqlanadi.

Soliq bazasi nazorat qilinadigan chet el kompaniyalarining ushbu Kodeksning VII bo’limiga va 208-moddasiga muvofiq aniqlanadigan yig’ma foydasini ham o’z ichiga oladi.

Soliq bazasiga ushbu bo’limda belgilangan hollarda va tartibda tuzatish kiritiladi.

Ushbu Kodeksning VI bo’limida nazarda tutilgan hollarda soliq to’lovchining daromadlariga ushbu Kodeksning 20-bobida nazarda tutilgan tartibda tuzatish kiritiladi.

Agar soliq to’lovchining daromadidan uning o’z farmoyishiga, sudning yoki boshqa organlar va tashkilotlarning qaroriga ko’ra ushlab qolishlar amalga oshirilsa, bunday ushlab qolishlar soliq bazasini kamaytirmaydi.

367-modda. Daromad olingan sana

Ushbu bo’limning maqsadida daromad olingan sana quyidagicha aniqlanadi:

1) daromadni to’lash kuni, shu jumladan daromadni soliq to’lovchining banklardagi hisobvaraqlariga o’tkazish yoki daromadlar pul shaklida olinganda — daromadni soliq to’lovchining topshirig’iga ko’ra uchinchi shakhslarning hisobvaraqlariga o’tkazish kuni;

2) daromadlar natura shaklida olinganda — daromadlarni natura shaklida berish kuni;

3) daromadlar moddiy naf tarzida olinganda — tovarlarni (khizmatlarni), qimmatli qog’ozlarni sotib olish kuni. Agar sotib olingan qimmatli qog’ozlarga haq to’lash ushbu qimmatli qog’ozlarga bo’lgan mulk huquqi soliq to’lovchiga o’tganidan keyin amalga oshirilsa, daromadning haqiqatda olingan sanasi sotib olingan qimmatli qog’ozlarning qiymatiga tegishli to’lovni to’lash kuni sifatida aniqlanadi;

4) bir turdagi qarama-qarshi talablarni hisobga olish kuni;

5) belgilangan tartibda soliq agenti tomonidan umidsiz qarz hisobdan chiqarilgan kun;

6) khodim safardan qaytganidan keyin bo’nak hisobot tasdiqlangan oyning okhirgi kuni.

Mehnatga haq to’lash tarzida daromad olinganda bunday daromadning olingan sanasi deb, soliq to’lovchiga mehnat shartnomasi (kontrakti) asosida mehnat majburiyatlarini bajarganligi uchun, unga daromadlar hisoblangan oyning okhirgi kuni etirof etiladi, shuningdek mehnat to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan ish qidirish davriga kompensasiya to’langan sana etirof etiladi.

Kalendar oy tugaguniga qadar mehnat munosabatlari bekor qilingan taqdirda, soliq to’lovchi tomonidan mehnatga haq to’lash tarzida olingan daromadning haqiqatda olingan sanasi deb unga daromad hisoblangan okhirgi ish kuni etirof etiladi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi foydasining summasi tarzidagi daromadlar uchun daromadning haqiqatda olingan kuni deb chet el kompaniyasi yoki tuzilmasi ro’ykhatdan o’tkazilgan mamlakatning qonun hujjatlariga muvofiq moliya yili uchun moliyaviy hisobot tuziladigan davrning tugallanish sanasi to’g’ri keladigan kalendar yildan keyingi soliq bo’yicha soliq davrining okhirgi sanasi etirof etiladi.

Nazorat qilinadigan chet el kompaniyasi ro’ykhatdan o’tkazilgan mamlakatning qonun hujjatlariga muvofiq moliyaviy hisobotni tuzish va taqdim etish majburiyatlari mavjud bo’lmagan taqdirda, bunday kompaniya foydasining summasi tarzidagi daromadning haqiqatda olingan sanasi deb foyda aniqlanadigan kalendar yilidan keyingi kalendar yilning okhirgi kuni etirof etiladi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.02.00 Jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i / 07.10.02.02 Jismoniy shakhslarning yillik jami daromadi]

53-bob. Jami daromad

368-modda. Jami daromad

Agar ushbu bo’limda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, jami daromad soliq to’lovchi tomonidan hisobot (soliq) davri davomida olingan quyidagi daromadlardan tashkil topadi:

1) O’zbekiston Respublikasining rezidentlari uchun — O’zbekiston Respublikasidagi va uning tashqarisidagi manbalardan olingan daromadlardan;

2) O’zbekiston Respublikasining norezidentlari uchun — O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlardan.

369-modda. Jami daromadga kiritilmaydigan daromadlar

Quyidagilar jami daromad tarkibiga kiritilmaydi:

1) O’zbekiston Respublikasining davlat mukofotlariga va davlat pul mukofotlariga sazovor bo’lgan soliq to’lovchi olgan bir yo’la beriladigan davlat pul mukofoti yoki shunga teng bahodagi esdalik sovg’alarining qiymati, shuningdek O’zbekiston Respublikasi Prezidentining yoki O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori asosida bir yo’la beriladigan pul mukofoti va sovg’alar;

2) donorlik uchun pul mukofotlari, shuningdek tibbiyot muassasalarining khodimlari tomonidan qon olganlik uchun olinadigan summalar;

3) olingan alimentlar;

4) fuqarolar tomonidan olinadigan sug’urta tovoni summalari;

5) qonun hujjatlarida belgilangan miqdorlarda va tartibda to’lanadigan stipendiyalar;

6) qonun hujjatlariga muvofiq uy-joy-kommunal khizmatlar haqini to’lash bo’yicha har oylik kompensasiya pul to’lovlari;

Oldingi tahrirga qarang.

7) davlat pensiyalari, qonun hujjatlarida belgilangan nafaqalar, bundan vaqtincha mehnatga layoqatsizlik nafaqasi (oilaning betob azosini parvarish qilish bo’yicha nafaqa) mustasno;

(369-modda birinchi qismining 7-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 9 noyabrdagi O’RQ-646-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 09.11.2020 y., 03/20/646/1488-son — 2020 yil 1 apreldan etiboran yuzaga kelgan munosabatlarga ham tatbiq etiladi.)

8) majburiy jamg’arib boriladigan pensiya badallari, ular bo’yicha foizli daromadlar, shuningdek jamg’arib boriladigan pensiya to’lovlari.

9) qonun hujjatlarida belgilanadigan tartibda o’zini o’zi band qilgan shakhslarning mehnat faoliyati natijasida olingan daromadlar;

10) O’zbekiston Respublikasi va O’zbekiston Respublikasi rezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar tomonidan chiqarilgan khalqaro obligasiyalar bo’yicha daromadlar.

Soliq agentlarining ushbu Kodeksning 386-moddasida nazarda tutilgan jismoniy shakhs foydasiga amalga oshiradigan quyidagi kharajatlariga soliq to’lovchining daromadi sifatida qaralmaydi:

1) mehnat sharoitlari noqulay bo’lgan ishlarda band bo’lgan khodimlarni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda sut, davolash-profilaktika oziq-ovqati, gazlangan sho’r suv, shakhsiy himoya va gigiena vositalari bilan taminlash bo’yicha kharajatlari;

2) kasaba uyushmasi qo’mitasi tomonidan amalga oshiriladigan to’lovlar, shu jumladan azolik badallari hisobidan kasaba uyushmasi azolariga beriladigan moddiy yordam, bundan kasaba uyushmasi qo’mitasining khodimlariga mehnat vazifalarini bajarganlik uchun beriladigan pul mukofotlari va boshqa to’lovlar mustasno;

3) favqulodda holatlar munosabati bilan etkazilgan zararlar summasi doirasida beriladigan moddiy yordam summalari;

4) khodimlarni ish joyiga olib borish va olib qaytish bo’yicha kharajatlari;

5) diniy rasm-rusumlar va marosimlarni, bayram tantanalarini o’tkazish, vakillik kharajatlari, shahar yo’lovchilar transportida khodimlarning khizmat qatnovlari uchun foydalaniladigan yo’l kartochkalarini olish, shuningdek yuridik shakhsning khodimlarning mehnat va dam olish sharoitlarini taminlash bilan bog’liq hamda muayyan jismoniy shakhslarning daromadi hisoblanmaydigan boshqa kharajatlari;

6) khodimga khizmat vazifalarini bajarish uchun zarur bo’lgan makhsus kiyim-bosh, makhsus poyabzal, formali kiyim-bosh berish kharajatlari yoki ularni pasaytirilgan baholarda sotish munosabati bilan qilingan kharajatlar, shuningdek qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda ayrim toifadagi khodimlarni o’z khizmat vazifalarini bajarishi chog’ida oziq-ovqat bilan taminlash bo’yicha kharajatlar;

7) khodim boshqa joyga ishga o’tkazilganda yokhud ko’chib borganda ko’chish, mol-mulkini ko’chirib borish, joy ijarasi (yo’l kharajatlari uchun beriladigan pul) bilan bog’liq kharajatlarni to’lash yoki bu kharajatlarning o’rnini qoplash kharajatlari;

8) khizmat safarlariga oid quyidagi kompensasiya to’lovlari:

tasdiqlovchi hujjatlar asosida khizmat safari joyiga borish va u erdan qaytib kelish uchun, shu jumladan joy band qilish uchun haq to’lashni qo’shgan holda haqiqatda amalga oshirilgan to’lovlar. Yo’l hujjatlari bo’lmagan taqdirda, temir yo’l transportidagi (agar temir yo’l qatnovi bo’lmasa, shaharlararo avtobusdagi) yo’l haqi qiymati miqdorida, lekin aviachipta qiymatining 30 foizidan oshmaydigan miqdorda;

uy-joyni ijaraga olish bo’yicha haqiqatda amalga oshirilgan to’lovlar. Yashaganligini tasdiqlovchi hujjatlar bo’lmagan taqdirda, qonun hujjatlarida belgilangan normalar doirasida;

tasdiqlovchi hujjatlar asosida uy-joyni band qilish uchun to’lovlar;

qonun hujjatlarida belgilangan normalar doirasida khizmat safarida bo’lingan vaqt uchun to’lanadigan kundalik kharajatlar uchun haq (sutkalik pullar);

qonun hujjatlarida belgilangan va hujjatlar bilan tasdiqlangan boshqa to’lovlar;

9) qonun hujjatlarida nazarda tutilgan normalar doirasida khodimga to’lanadigan kompensasiya to’lovlari (kompensasiyalar):

doimiy ishi yo’lda kechadigan, harakatlanish va (yoki) qatnov tusiga ega bo’lgan, shuningdek vakhta usulida ishlarni bajarishda khodimga kompensasiya to’lovlari (kompensasiyalar);

khizmat ishlarida shakhsiy avtomobildan foydalanganlik uchun kompensasiya to’lovlari (kompensasiyalar), bundan khizmat safarlari mustasno;

dala taminoti;

qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda va normalar bo’yicha boshqa kompensasiya to’lovlari (kompensasiyalar), bundan ushbu Kodeksning 373 va 377-moddalarida ko’rsatilganlari mustasno;

10) mehnatda mayib bo’lganlik yoki sog’liqqa boshqacha tarzda shikast etganlik bilan bog’liq zararning o’rnini qoplash bo’yicha quyidagi miqdordagi to’lovlar:

jabrlanuvchi mehnatda mayib bo’lguniga qadar olgan o’rtacha oylik ish haqiga nisbatan foiz hisobidagi, uning kasbga oid mehnat qobiliyatini yo’qotganlik darajasiga muvofiq belgilanadigan har oylik to’lovlar (voyaga etmagan shakhs mehnatda mayib bo’lib qolgan taqdirda, zararning o’rni uning ish haqi (daromadi) miqdoridan kelib chiqqan holda, lekin qonun hujjatlarida belgilangan mehnatga haq to’lashning eng kam miqdorining 1,76 baravaridan kam bo’lmagan miqdorda qoplanadi);

makhsus tibbiy parvarishga muhtoj jabrlanuvchilarga qo’shimcha kharajatlar uchun oyiga mehnatga haq to’lashning eng kam miqdorining 70,3 foizi miqdoridagi to’lovlar;

jabrlanuvchining maishiy parvarishi uchun qo’shimcha kharajatlar tariqasida har oyda mehnatga haq to’lashning eng kam miqdorining 17,6 foizi miqdoridagi to’lovlar;

khodimning sog’lig’iga shikast etkazilganligi munosabati bilan ish beruvchi tomonidan bir yo’la to’lanadigan nafaqa tariqasida jabrlanuvchining yillik o’rtacha ish haqi miqdoridagi to’lovlar;

11) boquvchisi vafot etganligi munosabati bilan quyidagi miqdordagi to’lovlar:

marhumning o’rtacha ish haqining vafot etgan boquvchining qaramog’ida bo’lgan va uning vafoti munosabati bilan zararni undirishga haqli bo’lgan mehnatga qobiliyatsiz shakhslarga to’g’ri keladigan ulushi miqdoridagi to’lovlar;

boquvchisi vafot etganligi munosabati bilan zararni undirishga haqli bo’lgan shakhslarga bir yo’la to’lanadigan nafaqa tariqasida marhumning o’rtacha yillik ish haqining olti baravari miqdoridagi to’lovlar;

12) talabalarning talim olishi uchun O’zbekiston Respublikasining oliy o’quv yurti bilan to’g’ridan-to’g’ri shartnomalar bo’yicha pulli-kontrakt asosida o’tkaziladigan to’lovlar;

13) khodimlarning malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash kharajatlari.

14) soliq to’lovchining mijozlarning tovarlar va khizmatlarni sotib olish faolligini oshirishga qaratilgan va bonuslar (ballar, mijozni ushbu tashkilotlardan tovarlar (khizmatlar) sotib olish faolligini belgilovchi boshqa birliklar) hisoblanishini nazarda tutuvchi dasturlarda ishtiroki natijasida ushbu dasturda belgilangan asoslar bo’yicha olingan pul va natura shaklidagi daromadlari. Daromadlar soliq to’lovchining jami daromadiga quyidagi hollarda qo’shiladi:

soliq to’lovchining ushbu bandning birinchi khatboshisida ko’rsatilgan dasturlarda ishtirok etishi ochiq oferta shartlarisiz amalga oshirilganda;

soliq to’lovchi ushbu bandning birinchi khatboshisida ko’rsatilgan mamlakatimizdagi va chet el tashkilotlarining dasturlariga, ularda aksept muddati o’ttiz kundan kam va (yoki) ularda ommaviy ofertani muddatidan oldin chaqirib olish imkoniyati nazarda tutilgan shartlar asosidagi ochiq ofertaga qo’shilganda;

ushbu bandning birinchi khatboshisida ko’rsatilgan tashkilotchi bilan lavozim majburiyatlarini bajarishda mehnat munosabatlarida bo’lgan, shuningdek soliq to’lovchi tomonidan tovarlar etkazib berganlik (ishlar bajarganlik, khizmatlar ko’rsatganlik) uchun haq (mukofot) yoki moddiy yordam sifatidagi to’lov shaklidagi daromad to’langanda.

Oldingi tahrirga qarang.

15) fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari, kasaba uyushmalari, khayriya, ekologiya jamg’armalari va O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlari bilan tashkil etilgan boshqa jamg’armalar tomonidan ko’rsatilgan yordam:

Ustavda nazarda tutilgan faoliyat doirasida bajarilgan ishlar va ko’rsatilgan khizmatlar;

davolash va tibbiy khizmatlar qiymati, nogironlarni profilaktika va reabilitasiya qilish uchun tekhnik asbob-uskunalar olish;

jismoniy shakhsning manfaatlarini ko’zlab, tovarlar va khizmatlarni etkazib beruvchidan olish;

khayriya maqsadida boshqa shakllarda qo’llab-quvvatlash (bundan pul shaklida qo’llab-quvvatlash mustasno).

(369-moddaning ikkinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 9 noyabrdagi O’RQ-646-sonli Qonuniga asosan 15-band bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 09.11.2020 y., 03/20/646/1488-son — 2020 yil 1 apreldan etiboran yuzaga kelgan munosabatlarga ham tatbiq etiladi.)

370-modda. Jami daromadning tarkibi

Quyidagilar jami daromadga kiradi:

1) ushbu Kodeksning 371-moddasiga muvofiq mehnatga haq to’lash tarzidagi daromadlar;

2) ushbu Kodeksning 375-moddasiga muvofiq mulkiy daromadlar;

3) ushbu Kodeksning 376-moddasiga muvofiq moddiy naf tarzidagi daromadlar;

4) ushbu Kodeksning 377-moddasiga muvofiq boshqa daromadlar.

371-modda. Mehnatga haq to’lash tarzidagi daromadlar

Ish beruvchi bilan mehnatga oid munosabatlarda bo’lgan va tuzilgan mehnat shartnomasiga (kontraktiga) muvofiq ishlarni bajarayotgan khodimlarga hisoblanadigan hamda to’lanadigan quyidagi barcha to’lovlar mehnatga haq to’lash tarzidagi daromadlar deb etirof etiladi:

mehnatga haq to’lashning qabul qilingan shakllari va tizimlariga muvofiq ishbay narkhlardan, tarif stavkalaridan va mansab maoshlaridan kelib chiqqan holda hisoblab chiqarilgan, haqiqatda bajarilgan ish uchun hisoblangan ish haqi;

ilmiy daraja va fakhriy unvon uchun ustamalar;

ushbu Kodeksning 372-moddasiga muvofiq rag’batlantirish khususiyatiga ega to’lovlar;

ushbu Kodeksning 373-moddasiga muvofiq kompensasiya to’lovlari (kompensasiya);

ushbu Kodeksning 374-moddasiga muvofiq ishlanmagan vaqt uchun haq to’lash;

haqiqatda bajarilgan ish uchun haq hisoblangan boshqa to’lovlar.

Mehnatga haq to’lash tarzidagi daromadlar jumlasiga quyidagilar ham kiradi:

predmeti ishlarni bajarish va khizmatlar ko’rsatishdan iborat bo’lgan, tuzilgan fuqarolik-huquqiy tusdagi shartnomalarga muvofiq jismoniy shakhslarga to’lovlar (bundan yakka tartibdagi tadbirkorlik faoliyatidan olingan daromadlar mustasno);

yuridik shakhsning boshqaruv organi (kuzatuv kengashi yoki boshqa shunga o’khshash organi) azolariga yuridik shakhsning o’zi tomonidan amalga oshiriladigan to’lovlar;

O’zbekiston Respublikasining Mudofaa, Ichki ishlar va Favqulodda vaziyatlar vazirliklarining, O’zbekiston Respublikasi Davlat khavfsizlik khizmati, O’zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Davlat khavfsizlik khizmatining, harbiy khizmatchilariga, ichki ishlar organlarining oddiy askarlar, serjantlar va ofiserlar tarkibiga hamda O’zbekiston Respublikasi Davlat bojkhona qo’mitasining va boshqa harbiy khizmat nazarda tutilgan idoralar khodimlariga khizmatni o’tashi (khizmat majburiyatlarini bajarishi) munosabati bilan to’lanadigan pul taminoti, pul mukofotlari va boshqa to’lovlar.

372-modda. Rag’batlantirish khususiyatiga ega to’lovlar

Rag’batlantirish khususiyatiga ega to’lovlar jumlasiga quyidagilar kiradi:

1) yillik ish yakunlari bo’yicha pul mukofoti;

2) yuridik shakhsning mukofotlash to’g’risidagi nizomida nazarda tutilgan rag’batlantirish khususiyatiga ega to’lovlar;

3) kasb mahorati, murabbiylik uchun tarif stavkalariga va maoshlarga ustamalar;

4) tatilga qo’shimcha haqlar hamda ushbu Kodeks 377-moddasining 10-bandida ko’rsatilmagan moddiy yordam;

5) ko’p yil ishlaganlik uchun pul mukofoti va to’lovlar;

6) rasionalizatorlik taklifi uchun to’lov;

7) mehnat natijalari bilan bog’liq bo’lmagan bir yo’la beriladigan mukofotlar.

373-modda. Kompensasiya to’lovlari (kompensasiya)

Mehnatga haq to’lash tarzidagi daromadga kiritiladigan kompensasiya to’lovlari (kompensasiyalar) jumlasiga quyidagilar kiradi:

1) tabiiy-iqlim sharoitlari noqulay bo’lgan joylardagi ishlar bilan bog’liq qo’shimcha to’lovlar (ish staji uchun ustamalar, baland tog’li, cho’l va suvsiz hududlarda ishlaganlik uchun belgilangan koeffisientlar bo’yicha to’lovlar). Bunda yuridik shakhslar khodimlarining cho’l va suvsiz joylarda, baland tog’li va tabiiy-iqlim sharoiti noqulay hududlarda ishlaganlik uchun ish haqiga koeffisientlar hisoblashning eng yuqori summasini aniqlash hisoblash sanasida belgilangan mehnatga haq to’lash eng kam miqdorining 1,41 baravari miqdorida belgilanadi;

2) O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan kasblar va ishlar ro’ykhati bo’yicha og’ir, zararli, o’ta zararli mehnat sharoitlarida ishlaganlik uchun ustamalar, shu jumladan shunday sharoitlardagi uzluksiz ish staji uchun ish haqiga ustamalar;

3) tekhnologik jarayon jadvalida nazarda tutilgan tungi vaqtda, ish vaqtidan tashqari, dam olish kunlarida va bayram (ishlanmaydigan) kunlarida ishlaganlik uchun tarif stavkalariga hamda maoshlarga ustamalar va qo’shimcha to’lovlar;

4) ko’p smenali rejimda ishlaganlik, shuningdek bir necha kasbda, lavozimda ishlaganlik, khizmat ko’rsatish doirasi kengayganligi, bajariladigan ishlar hajmi ortganligi, o’zining asosiy ishi bilan bir qatorda ishda vaqtincha bo’lmagan khodimlarning vazifalarini bajarganlik uchun ustamalar;

5) doimiy ishi yo’lda kechadigan, harakatlanish va (yoki) qatnov tusiga ega bo’lgan khodimlarning, shuningdek doimiy ishi ishlarning vakhta usulida bajarilishini nazarda tutadigan khodimlarning ish haqiga qonun hujjatlarida belgilangan normalardan ortiqcha to’lanadigan ustamalar;

6) ish beruvchi joylashgan erdan (yig’ilish punktidan) ishlash joyigacha borish va u erdan qaytish uchun vakhtada ishlash jadvalida nazarda tutilgan ishlar vakhta usulida bajarilgan holda yo’lga ketadigan kunlar, shuningdek khodimlar meteorologik sharoitlar sababli va transport tashkilotlarining aybi bilan yo’lda ushlanib qolgan kunlar uchun tarif stavkasi yoki maosh miqdorida to’lanadigan summalar;

7) er osti ishlarida doimiy band bo’lgan khodimlarga ularning stvoldan ishlash joyiga borish va u erdan qaytish uchun shakhtada (konda) harakatlanishining meyoriy vaqti uchun to’lanadigan qo’shimcha haqlar;

8) qonun hujjatlarida belgilangan normalardan ortiqcha dala taminoti;

9) khizmat safarlari vaqtida qonun hujjatlarida belgilangan normalardan ortiqcha kundalik kharajatlar uchun haq (sutkalik pullar);

10) ishlar vakhta usulida tashkil etilganda, ish vaqti umumlashtirilgan holda hisobga olinayotganda va qonun hujjatlarida belgilangan boshqa hollarda khodimlarga ish vaqtining belgilangan davomiyligidan ortiq ishlaganligi munosabati bilan beriladigan dam olish kunlari (otgullar) uchun to’lovlar;

11) khizmat safarlari uchun khodimning shakhsiy avtomobilidan yoki khizmat maqsadlari uchun uning boshqa mol-mulkidan qonun hujjatlarida belgilangan normalardan ortiqcha foydalanganlik uchun to’lovlar;

12) mehnatda mayib bo’lganlik yoki sog’liqqa boshqacha tarzda shikast etganlik bilan bog’liq zararning o’rnini qoplash uchun ushbu Kodeks 369-moddasi ikkinchi qismining 10-bandida ko’rsatilgan miqdorlardan ortiqcha olingan summalar;

13) oziq-ovqat va yo’l chiptalarining qiymati yoki oziq-ovqat va yo’l chiptalarining qiymatini qoplash.

374-modda. Ishlanmagan vaqt uchun haq to’lash

Ishlanmagan vaqt uchun haq to’lash jumlasiga quyidagilar kiradi:

1) qonun hujjatlariga muvofiq:

a) yillik asosiy (uzaytirilgan asosiy) tatil uchun to’lov, shuningdek ushbu tatildan foydalanilmaganda, shu jumladan khodim bilan mehnat shartnomasi bekor qilinganda pullik kompensasiya to’lovi;

b) noqulay va o’ziga khos mehnat sharoitlarida, shuningdek og’ir va noqulay tabiiy-iqlim sharoitlarida ishlaganligi uchun ayrim tarmoqlarning khodimlariga beriladigan qo’shimcha tatil uchun to’lov;

v) o’qish bilan bog’liq tatil va ijodiy tatillar uchun to’lov;

g) o’n ikki yoshga to’lmagan ikki va undan ortiq bolasi yoki o’n olti yoshga to’lmagan nogironligi bo’lgan bolasi bor ayollarga berilgan qo’shimcha tatil uchun to’lov;

2) asosiy ish haqi qisman saqlab qolingan holda majburiy tatilda bo’lgan khodimlarga beriladigan to’lovlar;

3) donor khodimlarga ko’rikdan o’tish, qon topshirish va qon topshirilgan har bir kundan keyin beriladigan dam olish kunlari uchun to’lov;

4) O’zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksiga muvofiq davlat yoki jamoat vazifalarini bajarganlik uchun mehnatga to’lov;

5) qishloq kho’jaligi va boshqa ishlarga jalb qilinadigan khodimlarning asosiy ish joyi bo’yicha saqlab qolinadigan ish haqi;

6) malum muddatga avvalgi ish joyi bo’yicha lavozim maoshi miqdori saqlab qolingan holda boshqa yuridik shakhslardan ishga joylashtirilgan, shuningdek vaqtinchalik vazifani bajarib turgan khodimlarga maoshdagi farq to’lovi;

7) khodimlarga kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimida ishdan ajralgan holda o’qishlari vaqtida asosiy ish joyi bo’yicha ularga to’lanadigan ish haqi;

8) khodimning aybisiz bekor turib qolingan vaqt uchun to’lov;

9) mehnat layoqatini vaqtincha yo’qotgan khodimlarga qo’shimcha to’lov;

10) qonun hujjatlariga muvofiq yoki ish beruvchining qarori bilan majburiy progul vaqti uchun yoki kam haq to’lanadigan ishni bajarganlik uchun to’lov;

11) o’n sakkiz yoshga to’lmagan shakhslarning imtiyozli soatlariga, onalarga bolani ovqatlantirishi uchun ishda beriladigan tanaffuslarga, shuningdek tibbiy ko’rikdan o’tish bilan bog’liq vaqt uchun to’lov;

12) asosiy ishidan ozod qilingan va ozod qilinmagan holda khodimlar tayyorlash, ularni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish uchun hamda o’quvchilar va talabalarning ishlab chiqarish amaliyotiga rahbarlik qilish uchun jalb qilinadigan yuqori malakali khodimlari mehnatiga to’lov;

13) ish beruvchining mablag’lari hisobidan to’lanadigan pensiyalar va nafaqalarga qo’shimchalar, stipendiyalar;

14) oliy o’quv yurtini tamomlaganidan keyin yosh mutakhassislarga tatil vaqti uchun ish beruvchi hisobidan to’lanadigan nafaqalar.

375-modda. Mulkiy daromadlar

Mulkiy daromadlar tarkibiga quyidagilar kiradi:

1) foizlar;

2) dividendlar;

3) mol-mulkni ijaraga berishdan olingan daromadlar;

4) soliq to’lovchiga mulk huquqi asosida tegishli bo’lgan mol-mulkni realizasiya qilishdan olingan daromadlar. Mol-mulkni realizasiya qilishdan olingan daromadlar mazkur mol-mulkni realizasiya qilish summasining hujjatlar bilan tasdiqlangan uni olish qiymatidan oshgan qismi sifatida aniqlanadi. Mazkur qiymatni tasdiqlovchi hujjatlar mavjud bo’lmagan taqdirda, mol-mulkni realizasiya qilish qiymati, ko’chmas mulk bo’yicha esa – kadastr qiymati hamda realizasiya qilish narkhi o’rtasidagi ijobiy farq daromad deb etirof etiladi;

5) sanoat mulki obektlariga, seleksiya yutug’iga oid patent (lisenziya) egasi bo’lgan soliq to’lovchining patentdan boshqa shakhs foydasiga voz kechganda yoki lisenziya shartnomasi tuzganda olgan daromadi;

6) royalti;

7) ishonchli boshqaruvga berilgan mol-mulk bo’yicha ishonchli boshqaruvchidan olingan daromad;

8) ushbu Kodeksning 324-moddasida nazarda tutilgan tartibda aniqlanadigan REPO operasiyalari bo’yicha daromad;

9) ushbu Kodeksning 327 — 329-moddalarida nazarda tutilgan tartibda aniqlanadigan, qimmatli qog’ozlar va (yoki) muddatli bitimlarning hosila moliyaviy vositalari bilan operasiyalar bo’yicha daromad;

10) ushbu Kodeksning VII bo’limida belgilangan hollarda va tartibda nazorat qilinadigan chet el kompaniyasining foyda tarzidagi daromadi;

11) ushbu Kodeksning 319-moddasiga muvofiq aniqlanadigan, oddiy shirkat shartnomasiga (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaga) muvofiq ishtirok etishdan olingan daromadlar;

12) ushbu moddaning 1 — 11-bandlarida ko’rsatilmagan mulkiy khususiyatga ega boshqa daromadlar.

376-modda. Moddiy naf tarzidagi daromadlar

Soliq to’lovchi tomonidan moddiy naf tarzida olingan daromadlar, agar ushbu Kodeks 369-moddasining ikkinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, quyidagilardan iborat:

1) soliq agenti tomonidan soliq to’lovchi manfaatlarini ko’zlab, tovarlar (khizmatlar), mulkiy huquqlar haqini to’lash, shu jumladan:

Oldingi tahrirga qarang.

soliq to’lovchining bolalarini maktabgacha talim tashkilotlarida o’qitish, tarbiyalash haqini to’lash;

(376-modda birinchi qismi birinchi bandining ikkinchi khatboshisi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 3 dekabrdagi O’RQ-653-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 04.12.2020 y., 03/20/653/1592-son)

soliq to’lovchilarga berilgan uy-joyning kommunal khizmatlar haqini, uy-joydan foydalanish kharajatlarini, yotoqkhonadagi joylar haqini yoki ularning o’rnini qoplash qiymatini to’lash;

sanatoriy-kurortlarda davolanish yo’llanmalari qiymatini, dam olish, stasionar va ambulator davolanish haqini yoki ularning o’rnini qoplash qiymatini to’lash;

soliq agentining soliq to’lovchi daromadi bo’lgan boshqa kharajatlarini to’lash;

2) soliq to’lovchining manfaatlarini ko’zlab tekin, shu jumladan hadya shartnomasi bo’yicha berilgan mol-mulkning va ko’rsatilgan khizmatlarning qiymati;

3) tovarlarni (khizmatlarni) soliq to’lovchilarga realizasiya qilish narkhi hamda shu tovarlarning (khizmatlarning) ushbu moddaning ikkinchi va uchinchi qismlariga muvofiq hisoblab chiqarilgan qiymati o’rtasidagi salbiy farq;

4) qonun hujjatlariga muvofiq khodimlarga temir yo’l, aviasiya, daryo, avtomobil transporti va shahar elektr transportida yurish bo’yicha beriladigan imtiyozlar summasi;

5) jismoniy shakhsning soliq agenti oldidagi qarzining yuridik shakhs qarori bilan hisobdan chiqarilgan summalari;

6) soliq agenti tomonidan to’lovlar hisobiga to’lanib, soliq to’lovchidan ushlab qolinishi lozim bo’lgan, lekin ushlab qolinmagan summalar.

Soliq to’lovchi tomonidan soliq agentidan tovarlar (khizmatlar) olingan taqdirda, ushbu tovarlarning (khizmatlarning) qiymati ularni sotib olish narkhidan yoki tannarkhidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Soliq to’lovchi tomonidan soliq agentidan aksiz to’lanadigan tovarlar yoki qo’shilgan qiymat solig’i solinadigan tovarlar (khizmatlar) olingan taqdirda, bunday tovarlarning (khizmatlarning) qiymatida aksiz solig’ining va qo’shilgan qiymat solig’ining tegishli summasi hisobga olinadi.

377-modda. Boshqa daromadlar

Soliq to’lovchining boshqa daromadlariga quyidagilar kiradi:

1) fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari, khayriya va ekologiya jamg’armalari tomonidan soliq to’lovchilarga beriladigan nafaqalar hamda boshqa turlardagi yordam;

2) hayvonlarni (qoramollarni, parrandalarni, mo’ynali va boshqa hayvonlarni, baliqlarni va boshqalarni) tirik holda hamda ularni so’yib, mahsulotlarini khom yoki qayta ishlangan holda sotishdan, ipak qurtini, chorvachilik, asalarichilik va dehqonchilik mahsulotlarini tabiiy va qayta ishlangan holda sotishdan olingan daromadlar;

3) jismoniy shakhslardan tekin (shu jumladan hadya shartnomalari bo’yicha) olingan mol-mulkning, mulkiy huquqlarning qiymati;

4) musobaqalarda, ko’riklarda, tanlovlarda sovrinli o’rinlar uchun beriladigan sovrinlar, pul mukofotlari;

5) yutuqlar;

6) grant beruvchidan olingan grantlarning, shu jumladan chet davlatlar grantlarining summalari;

7) soliq to’lovchilarning yaratilgan ilm-fan, adabiyot va sanat asarlari (predmetlari) uchun olgan daromadlari;

8) khalqaro sport musobaqalaridagi sovrinli o’rinlarni egallaganligi uchun sportchilar olgan bir yo’la beriladigan pul mukofoti;

9) khodim bilan tuzilgan mehnat shartnomasi (kontrakti) bekor qilinganda mehnat to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq beriladigan ishdan bo’shatish nafaqasi va boshqa to’lovlar;

10) quyidagicha ko’rsatiladigan moddiy yordam:

vafot etgan khodimning oila azolariga yoki oila azosi vafot etganligi munosabati bilan khodimga ko’rsatiladigan;

khodimga mehnatda mayib bo’lganligi, kasb kasalligi yokhud sog’lig’iga boshqacha tarzda shikast etganligi bilan bog’liq holda ko’rsatiladigan;

bola tug’ilishi, khodim yoki uning farzandlari nikohdan o’tishi munosabati bilan ko’rsatiladigan;

qishloq kho’jaligi mahsulotlarini berish yoki ularni sotib olish uchun mablag’lar berish tarzida ko’rsatiladigan moddiy yordam;

11) ishlamaydigan pensionerlarga soliq agenti tomonidan to’lanadigan to’lovlar;

12) manaviy zararni kompensasiya qilish bo’yicha pullik to’lovlar;

13) ushbu Kodeksning VI bo’limida belgilangan hollarda va tartibda narkhlarga tuzatish kiritish tufayli olingan daromad;

14) ushbu Kodeksning 300-moddasida nazarda tutilgan tartibda aniqlanadigan talab qilish huquqidan o’zganing foydasiga voz kechish shartnomasi bo’yicha olingan daromad;

15) soliq to’lovchining ushbu Kodeksning 371 — 376-moddalarida ko’rsatilmagan boshqa daromadlari.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.02.00 Jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i / 07.10.02.04 Jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i bo’yicha imtiyozlar]

54-bob. Soliq imtiyozlari

378-modda. Soliq solinmaydigan daromadlar

Quyidagi daromad turlariga soliq solinmaydi:

1) moddiy yordam summalari:

vafot etgan khodimning oila azolariga yoki oila azosi vafot etganligi munosabati bilan khodimga beriladigan moddiy yordam summalari — mehnatga haq to’lashning eng kam miqdorining 4,22 baravarigacha miqdorda;

ushbu Kodeksning 377-moddasida ko’rsatilgan boshqa hollarda, — soliq davri uchun mehnatga haq to’lashning eng kam miqdorining 4,22 baravarigacha miqdorda;

2) soliq agenti tomonidan quyidagi yo’llanmalar qiymatini to’liq yoki qisman qoplash summalari, bundan turistik yo’llanmalar mustasno:

O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan sanatoriy-kurort va sog’lomlashtirish muassasalariga yo’llanmalar qiymatini nogironligi bo’lgan shakhslarga, shu jumladan ushbu ish beruvchida ishlamaydigan nogironligi bo’lgan shakhslarga to’liq yoki qisman qoplash summalari;

O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan bolalar oromgohlari va boshqa sog’lomlashtirish oromgohlari, shuningdek sanatoriy-kurort hamda sog’lomlashtirish muassasalariga o’z khodimlarining o’n olti yoshgacha bolalari (o’qiydiganlarga — o’n sakkiz yoshgacha) uchun yo’llanmalar qiymatini to’liq yoki qisman qoplash summalari;

3) o’z khodimlariga hamda ularning bolalariga ambulatoriya va (yoki) stasionar tibbiy khizmat ko’rsatilganligi uchun ish beruvchi tomonidan to’langan summalar, shuningdek ish beruvchining davolashga hamda tibbiy khizmat ko’rsatishga, nogironlik profilaktikasi va nogironligi bo’lgan shakhslarning salomatligini tiklashga doir tekhnik vositalarni olishga oid kharajatlari. Khodimlarni davolaganlik, ularga tibbiy khizmat ko’rsatganlik uchun ish beruvchilar tomonidan sog’liqni saqlash muassasalariga naqd pulsiz haq to’langan taqdirda, shuningdek sog’liqni saqlash tashkilotlari tomonidan yozib berilgan hujjatlar asosida ushbu maqsadlar uchun mo’ljallangan naqd pul mablag’lari bevosita khodimga, khodim yo’qligida esa — uning oila azolariga, ota-onasiga berilgan yoki mazkur maqsadlar uchun mo’ljallangan mablag’lar khodimning bankdagi hisobvarag’iga kiritilgan taqdirda, bu daromadlar soliq solishdan ozod qilinadi;

4) O’zbekiston Respublikasi fuqarolarining O’zbekiston Respublikasidan tashqariga ishlash uchun yuborilishi munosabati bilan qonun hujjatlarida belgilangan summalar doirasida byudjet tashkilotlaridan chet el valyutasida olingan ish haqi summalari va boshqa summalar;

5) vaqtinchalik bir martalik ishlarni bajarishdan olingan daromadlar, agar bunday ishlarga yollash vaqtinchalik bir martalik ish bilan taminlash markazlari ko’magida amalga oshirilayotgan bo’lsa;

6) khalqaro sport musobaqalarida sovrinli o’rinlarni egallaganligi uchun sportchilar olgan bir yo’la beriladigan pul mukofoti;

7) soliq to’lovchilarga khususiy mulk huquqi asosida tegishli bo’lgan mol-mulkni sotishdan olinadigan daromadlar, bundan quyidagilarni sotishdan olingan daromadlar mustasno:

qimmatli qog’ozlarni (bundan fond birjasida realizasiya qilinadigan emissiyaviy qimmatli qog’ozlar mustasno), yuridik shakhslarning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushlarini (paylarini);

noturar joylarni;

o’ttiz olti kalendar oydan kam muddatda soliq to’lovchining mulkida bo’lgan turar joylarni;

8) uy kho’jaligida, shu jumladan dehqon kho’jaligida etishtirilgan hayvonlarni (qoramollarni, parrandalarni, mo’ynali va boshqa hayvonlarni, baliqlar va hokazolarni) tirik holda hamda ularni so’yib mahsulotlarini khom yoki qayta ishlangan holda sotishdan (bundan sanoatda qayta ishlash mustasno) chorvachilik, asalarichilik va dehqonchilik mahsulotlarini tabiiy va qayta ishlangan holda sotishdan olinadigan daromadlar, bundan manzarali bog’dorchilik (gulchilik) mahsulotlari mustasno;

9) khalqaro hamda respublika tanlovlari va musobaqalarida olingan buyum tarzidagi sovrinlarning qiymati;

10) ish beruvchidan soliq davri mobaynida mehnatga haq to’lashning eng kam miqdorining 2,11 baravarigacha bo’lgan qiymatdagi:

khodimlar natura shaklida olgan sovg’alar;

ilgari mazkur ish beruvchining khodimlari bo’lgan ishlamayotgan pensionerlar va mehnat qobiliyatini yo’qotgan shakhslar, vafot etgan khodimning oila azolari tomonidan olingan sovg’alar hamda boshqa turlardagi yordam;

11) jismoniy shakhslardan meros yoki hadya tartibida, shuningdek tekinga olingan pul va natura shaklidagi daromadlar, bundan quyidagilar mustasno:

ilm-fan, adabiyot va sanat asarlarining, adabiyot hamda sanat asarlari ijrochilarining, shuningdek kashfiyotlar, ikhtirolar va sanoat namunalari mualliflarining meroskho’rlariga (huquqiy vorislariga) to’lanadigan pul mukofotlari;

yaqin qarindosh bo’lmagan shakhslar o’rtasidagi ko’chmas mulk, avtotransport vositalari, qimmatli qog’ozlar, yuridik shakhslarning ustav fondlaridagi (ustav kapitallaridagi) ulushlar;

12) davlat zayomining obligasiyalari bo’yicha yutuqlar, shuningdek O’zbekiston Respublikasining davlat qimmatli qog’ozlari bo’yicha foizlar;

13) jamg’arma sertifikatlari, davlat qimmatli qog’ozlari bo’yicha daromadlar, shuningdek banklardagi omonatlar bo’yicha foizlar va yutuqlar;

14) nodavlat notijorat tashkilotlaridan, khalqaro hamda chet el tashkilotlari va fondlaridan, shuningdek vakolatli organning khulosasi mavjud bo’lsa, O’zbekiston Respublikasining ilmiy-tekhnika hamkorligi sohasidagi khalqaro shartnomalari doirasida soliq to’lovchi grant beruvchidan bevosita olgan grantning summasi;

15) soliq to’lovchilarning ish haqi va boshqa daromadlarining hayotni uzoq muddatli sug’urtalash (hayot sug’urtasi sohasining barcha toifalarida) bo’yicha sug’urta mukofotlarini to’lash uchun O’zbekiston Respublikasida sug’urta faoliyatini amalga oshirishga lisenziyasi bo’lgan yuridik shakhslarga yo’naltiriladigan qismi, quyidagi shartlarda:

sug’urta badallari o’sib bormaydigan tartibda to’langanda va bir yo’la to’lanadigan sug’urta summasi shartnoma bo’yicha sug’urta davri boshlanishi sanasidan 12 oydan so’ng olinganda. Sug’urtalangan shakhsning muayyan yoshgacha yashashi yoki hayotni uzoq muddatli sug’urtalash shartnomasida ko’rsatilgan muddatdan boshqacha tarzdagi sug’urta hodisasi sodir bo’lgan taqdirda, sug’urta summasi ushbu ko’rsatilgan shartlarga amal qilmagan kholda to’lanishi mumkin;

shartnoma bo’yicha sug’urta davri boshlanish sanasidan kamida 12 oydan so’ng renta (annuitet) olinganda va rentani (annuitetni) to’lash sanasida shartnoma bo’yicha haqiqatda jamlangan mablag’lar (zakhira) summasi ko’rsatib o’tilgan rentaning (annuitetning) to’rt baravaridan kam bo’lmaganda;

renta (annuitet) to’lash shartnoma bo’yicha sug’urta davri boshlanishi sanasidan 12 oy o’tmasdan boshlanganda, bunda dastlabki rentani (annuitetni) to’lash boshlanadigan vaqtda haqiqatda to’langan sug’urta badallari summasi shartnoma bo’yicha sug’urta mukofotining yillik miqdoridan kam bo’lmasligi kerak va rentalarni (annuitetlarni) to’lash sanasiga haqiqatda jamlangan mablag’lar (zakhira) summasi ko’rsatib o’tilgan rentaning (annuitetning) to’rt baravaridan kam bo’lmaganda.

Mazkur bandning shartlari buzilganda yokhud shartnoma muddatidan oldin bekor qilinganda va sug’urtachi sug’urta badalini to’liq yoki qisman qaytarganda, qaytarilgan sug’urta badali sug’urtachi tomonidan soliqqa tortiladi.

16) soliq to’lovchining quyidagilarga yo’naltiriladigan, soliq solinishi lozim bo’lgan ish haqi va boshqa daromadlari:

O’zbekiston Respublikasining oliy o’quv yurtlarida talim olish (o’zining, yigirma olti yoshga to’lmagan farzandlarining yoki erining (khotinining) talim olishi) uchun to’lov;

soliq bazasining 50 foizidan oshmagan holda, mesenatlik ko’magini ko’rsatish;

olingan ipoteka kreditlarini va ular bo’yicha hisoblangan foizlarni soliq davri davomida jami o’n besh million so’mgacha bo’lgan miqdorda qoplashga, basharti yakka tartibdagi uy-joyning yoki ko’p qavatli uydagi khonadonning qiymati uch yuz million so’mdan oshmasa hamda u dastlabki badalning va (yoki) ipoteka krediti bo’yicha foizlarning bir qismini qoplash uchun byudjetdan ajratilgan subsidiyalarni hisobga olgan holda olingan bo’lsa. Mazkur imtiyoz qarz oluvchiga va birga qarz oluvchilarga, imtiyoz olish huquqiga ega bo’lgan barcha soliq to’lovchilarga berilgan, soliq solinishi lozim bo’lgan daromadlarni kamaytirish summasi soliq davri davomida jami o’n besh million so’mdan oshmagan taqdirda, tatbiq etiladi;

fuqarolarning O’zbekiston Respublikasi Khalq bankidagi ikhtiyoriy ravishda shakhsiy jamg’arib boriladigan pensiya hisobvaraqlariga;

17) jismoniy shakhslardan tekin (shu jumladan hadya shartnomalari bo’yicha) olingan ulushlar, paylar va aksiyalar tarzidagi daromadlar, agar bu ulushlarni, paylarni va aksiyalarni berish yaqin qarindoshlar o’rtasida amalga oshirilsa.

Yuridik shakhs tashkil etmagan chet el tuzilmasiga nisbatan yoki qaysi chet el yuridik shakhsi uchun ro’ykhatdan o’tish mamlakatining qonun hujjatlariga muvofiq kapitalda ishtirok etish nazarda tutilmagan bo’lsa, o’sha chet el yuridik shakhsiga nisbatan nazorat qilish huquqi, agar bunday huquqlar ularni bir oilaning azolari va (yoki) yaqin qarindoshlar bo’lgan shakhslar o’rtasida o’tkazish natijasida olingan bo’lsa, daromad olish yoki daromadni tasarruf etish huquqining yuzaga kelishi deb etirof etilmaydi;

18) pakhta yig’im-terimi bo’yicha qishloq kho’jaligi ishlariga jalb qilinadigan soliq to’lovchilarning bu ishlarni bajarganlik uchun olgan daromadlari;

19) soliq to’lovchi bo’lgan qimmatbaho metallar qidiruvchilarning qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qazib olish yo’li bilan ega bo’lgan qimmatbaho metallarni realizasiya qilishdan olgan daromadlari.

Oldingi tahrirga qarang.

20) fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari, kasaba uyushmalari, khayriya va ekologiya jamg’armalari tomonidan soliq to’lovchilarga beriladigan nafaqalar, shuningdek pul mablag’lari tarzidagi yordamning boshqa turlari, biroq soliq davri mobaynida o’n besh million so’mdan oshmagan holda.

(378-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 9 noyabrdagi O’RQ-646-sonli Qonuniga asosan 20-band bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 09.11.2020 y., 03/20/646/1488-son — 2020 yil 1 apreldan etiboran yuzaga kelgan munosabatlarga ham tatbiq etiladi.)

379-modda. Jismoniy shakhslarni soliq solishdan ozod etish

Quyidagilarning daromadlariga soliq solinmaydi:

1) chet davlatlar diplomatik vakolatkhonalarining boshliqlari va khodimlari, konsullik muassasalarining mansabdor shakhslari, ularning o’zlari bilan birga yashaydigan oila azolari, agar ular O’zbekiston Respublikasining fuqarosi bo’lmasa — O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olinadigan, diplomatlik va konsullik khizmati bilan bog’liq bo’lmagan daromadlaridan tashqari barcha daromadlari bo’yicha;

2) chet davlatlar diplomatik vakolatkhonalari va konsullik muassasalarining mamuriy-tekhnik khodimlari hamda ularning o’zlari bilan birga yashaydigan oila azolari, agar ular O’zbekiston Respublikasi fuqarosi bo’lmasa yoki O’zbekiston Respublikasida doimiy yashamasa, — O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olinadigan, diplomatlik va konsullik khizmati bilan bog’liq bo’lmagan daromadlaridan tashqari barcha daromadlari bo’yicha;

3) chet davlatlarning diplomatik vakolatkhonalariga, konsullik muassasalariga khizmat ko’rsatadigan khodimlar tarkibiga kirgan shakhslar, agar ular O’zbekiston Respublikasi fuqarosi bo’lmasa yoki O’zbekiston Respublikasida doimiy yashamasa — o’z khizmati yuzasidan oladigan barcha daromadlari bo’yicha;

4) chet davlatlar diplomatik vakolatkhonalari va konsullik muassasalari khodimlarining uylarida ishlovchilar, agar ular O’zbekiston Respublikasining fuqarosi bo’lmasa yoki O’zbekiston Respublikasida doimiy yashamasa — o’z khizmati yuzasidan oladigan barcha daromadlari bo’yicha;

5) khalqaro nohukumat tashkilotlarining mansabdor shakhslari — agar ular O’zbekiston Respublikasining fuqarosi bo’lmasa, ularning ushbu tashkilotlarda olgan daromadlari bo’yicha.

380-modda. Ayrim toifadagi soliq to’lovchilarning jami daromadini kamaytirish

Quyidagi soliq to’lovchilar qisman (daromadlar qaysi oyda olingan bo’lsa, o’sha oyda har bir oy uchun mehnatga haq to’lashning eng kam miqdorining 1,41 baravari miqdoridagi daromadlar bo’yicha) soliq solishdan ozod etiladi:

1) «O’zbekiston Qahramoni», Sovet Ittifoqi Qahramoni, Mehnat Qahramoni unvonlariga sazovor bo’lgan shakhslar, uchala darajadagi Shuhrat ordeni bilan taqdirlangan shakhslar. Bu imtiyoz tegishincha «O’zbekiston Qahramoni» unvoni berilganligi to’g’risidagi guvohnoma, Sovet Ittifoqi Qahramoni, Mehnat Qahramoni daftarchalari, orden daftarchasi yoki mudofaa ishlari bo’yicha bo’limning malumotnomasi asosida beriladi;

2) urush nogironlari va ishtirokchilari, shuningdek ularga tenglashtirilgan va doirasi qonun hujjatlarida belgilanadigan shakhslar. Bu imtiyoz urush nogironining (ishtirokchisining) tegishli guvohnomasi yoki mudofaa ishlari bo’yicha bo’limning yokhud boshqa vakolatli organning malumotnomasi asosida, boshqa nogironlarga (ishtirokchilarga) nogironning (ishtirokchining) imtiyozlarga bo’lgan huquqi to’g’risidagi guvohnoma asosida beriladi;

3) bolalikdan nogironligi bo’lgan shakhslar, shuningdek I va II guruh nogironligi bo’lgan shakhslar. Bu imtiyoz pensiya guvohnomasi yoki tibbiy-mehnat ekspert komissiyasining malumotnomasi asosida beriladi;

4) sobiq SSSRni, O’zbekiston Respublikasining konstitusiyaviy tuzumini himoya qilish yoki harbiy khizmatning yokhud ichki ishlar organlaridagi khizmatning boshqa majburiyatlarini bajarish chog’ida yaralanganligi, kontuziya bo’lganligi yoki shikastlanganligi oqibatida yokhud frontda bo’lish bilan bog’liq kasallik tufayli halok bo’lgan harbiy khizmatchilarning hamda ichki ishlar organlari khodimlarining ota-onalari va beva khotinlari (beva erlari). Bu imtiyoz «Halok bo’lgan askarning beva khotini (beva eri, onasi, otasi)» yoki «Ichki ishlar organlari halok bo’lgan khodimining beva khotini (beva eri, onasi, otasi)» shtampi qo’yilgan yokhud pensiya guvohnomasini bergan muassasa rahbarining imzosi va ushbu muassasa muhri bilan tasdiqlangan tegishli yozuvli pensiya guvohnomasi asosida beriladi. Agar mazkur shakhslar pensioner bo’lmasa, imtiyoz ularga sobiq SSSR Mudofaa vazirligi, Davlat khavfsizlik qo’mitasi yoki Ichki ishlar vazirligining, shuningdek O’zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi, Davlat khavfsizlik khizmati yoki O’zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi, O’zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi, O’zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Davlat khavfsizlik khizmati, O’zbekiston Respublikasi Davlat bojkhona qo’mitasi va boshqa harbiy khizmat nazarda tutilgan idoralarning tegishli organlari tomonidan berilgan harbiy khizmatchining yoki ichki ishlar organlari khodimining halok bo’lganligi to’g’risidagi malumotnoma asosida beriladi. Sobiq SSSRni, O’zbekiston Respublikasining konstitusiyaviy tuzumini himoya qilish yoki harbiy khizmatning yokhud ichki ishlar organlaridagi khizmatning boshqa majburiyatlarini bajarish chog’ida yoki frontda bo’lish bilan bog’liq kasallik tufayli halok bo’lgan harbiy khizmatchilarning yokhud ichki ishlar organlari khodimlarining beva khotinlariga (beva erlariga) imtiyoz faqat ular yangi nikohdan o’tmagan taqdirda beriladi;

5) ikki va undan ortiq o’n olti yoshga to’lmagan bolalari bor yolg’iz onalar. Bu imtiyoz har bir bola uchun fuqarolik holati dalolatnomalarini yozish organlari tomonidan taqdim etiladigan malumotnoma asosida beriladi;

6) ikki va undan ortiq o’n olti yoshga to’lmagan bolalari bor hamda boquvchisini yo’qotganlik uchun pensiya olmaydigan beva ayol va beva erkaklar. Bu imtiyoz erning (khotinning) vafot etganligi to’g’risidagi guvohnoma, bolalar tug’ilganligi to’g’risidagi guvohnomalar, yangi nikohdan o’tmaganlik hamda O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi tuman (shahar) bo’limining boquvchisini yo’qotganlik uchun pensiya olinmasligi haqidagi malumotnomasi taqdim etilgan taqdirda beriladi;

7) bolaligidan nogironligi bo’lgan shakhs, doimiy parvarishni talab etadigan farzandi bilan birga yashab, uni tarbiyalayotgan ota yoki ona. Bu imtiyoz pensiya guvohnomasi yoki sog’liqni saqlash muassasasining doimiy parvarish zarurligini tasdiqlovchi tibbiy malumotnomasi asosida beriladi.

Ushbu moddada nazarda tutilgan soliq imtiyozlari tegishli hujjatlar taqdim etilgan taqdirda qo’llaniladi.

Soliq imtiyoziga bo’lgan huquq kalendar yil davomida vujudga kelgan taqdirda, soliq imtiyozi unga bo’lgan huquqlar vujudga kelgan paytdan etiboran qo’llaniladi.

Agar soliq to’lovchi ushbu moddada nazarda tutilgan bir nechta asos bo’yicha soliq imtiyoziga doir huquqqa ega bo’lsa, unga khohishiga qarab faqat bitta soliq imtiyozi beriladi.

Soliq imtiyozini qo’llash soliq to’lovchining asosiy ish (khizmat, o’qish) joyi bo’yicha, asosiy ish joyi mavjud bo’lmagan taqdirda esa — yashash joyidagi soliq organlari tomonidan jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya asosida soliqni hisoblab chiqarish chog’ida amalga oshiriladi. Soliq imtiyoziga bo’lgan huquq yo’qotilgan taqdirda, soliq to’lovchi imtiyozga bo’lgan huquqni yo’qotgan paytidan etiboran o’n besh kun ichida bu haqda undan soliqni ushlab qoladigan yuridik shakhsga malum qilishi kerak.

Ushbu moddaning birinchi qismida sanab o’tilgan soliq imtiyozlari soliq to’lovchining foizlar va dividendlar tarzida olingan daromadlariga, shuningdek mol-mulkni ijaraga topshirishdan olingan daromadlariga nisbatan ham tatbiq etiladi. Agar foizlar va dividendlar asosiy ish joyi bo’yicha hisoblansa, soliq imtiyozini qo’llash asosiy ish joyi bo’yicha amalga oshiriladi. Agar foizlar va dividendlar asosiy bo’lmagan ish joyi bo’yicha hisoblansa, soliq imtiyozi jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya asosida jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’ini hisoblab chiqarish chog’ida soliq to’lovchining yashash joyidagi soliq organlari tomonidan qo’llaniladi. Shunga o’khshash tartib mol-mulkni ijaraga berishdan olingan daromadlarga nisbatan ham qo’llaniladi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.02.00 Jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i / 07.10.02.03 Jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i stavkalari]

55-bob. Soliq stavkalari. Soliq davri

381-modda. O’zbekiston Respublikasining rezidentlari bo’lgan jismoniy shakhslar uchun soliq stavkalari

O’zbekiston Respublikasi rezidenti bo’lgan jismoniy shakhsning daromadlariga, agar ushbu moddaning ikkinchi qismida boshqa qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, 12 foizlik soliq stavkasi bo’yicha soliq solinadi.

Dividendlar va foizlar tarzidagi daromadlarga 5 foizlik soliq stavkasi bo’yicha soliq solinadi.

382-modda. O’zbekiston Respublikasining norezidentlari bo’lgan jismoniy shakhslar uchun soliq stavkalari

O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan jismoniy shakhsning O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlariga quyidagi soliq stavkalar bo’yicha soliq solinadi:

T/r	Soliq obekti	Soliq stavkalari, foizlarda
1	Dividendlar va foizlar	10
2	Ushbu Kodeksga muvofiq aniqlanadigan, khalqaro tashishlarda transport khizmatlari taqdim etishdan olinadigan daromadlar (frakhtdan olinadigan daromadlar).	6
3	Mehnat shartnomalari (kontraktlari) va fuqarolik-huquqiy khususiyatdagi shartnomalar bo’yicha olingan daromadlar, 1 va 2-bandlarda ko’rsatilmagan boshqa daromadlar	20

Oldingi tahrirga qarang.

383-modda. Qatiy belgilangan miqdorlardagi soliq stavkalari

Qatiy belgilangan miqdorlarda soliqni to’lovchi jismoniy shakhslar uchun soliq stavkasi quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

T/r	Faoliyat turi	Bir oylik soliq stavkalari (so’mda)
		Toshkent shahri	Nukus shahri va viloyat markazlari bo’lgan shaharlar	boshqa shaharlar	boshqa aholi punktlari
1.	Chakana savdo:
	oziq-ovqat tovarlari va nooziq-ovqat tovarlari bilan	750 000	600 000	300 000	200 000
	dehqon bozorlarida qishloq kho’jaligi mahsulotlari bilan	250 000	150 000	100 000	50 000
	gazetalar, jurnallar va kitob mahsulotlari bilan	250 000	150 000	100 000	50 000
2.	Maishiy khizmatlar	250 000	150 000	100 000	50 000
3.	Boshqa faoliyat turlari	225 000	150 000	100 000	50 000
4.	Avtomobil transportida yuk tashish khizmatlari:
	3 tonnagacha yuk ko’tarish quvvatiga ega yuk avtomobillari uchun	150 000
	3 tonnadan ortiq yuk ko’tarish quvvatiga ega yuk avtomobillari uchun	225 000

Soliq to’lovchi:

bir nechta faoliyat turi bilan shug’ullanganida, har bir faoliyat turi uchun alohida-alohida qatiy belgilangan miqdordagi soliqni to’laydi, faoliyat bilan ikki va undan ortiq aholi punktlarida shug’ullanganida esa, ushbu aholi punktlari uchun o’rnatilgan yuqori stavkada soliq to’lanadi;

tadbirkorlik faoliyatini ijaraga olingan uskunalarda va binoda amalga oshirgan taqdirda, yashash joyidagi soliq organiga ijaraga beruvchi to’g’risida malumotnoma (akhborot) taqdim etishga majbur;

I yoki II guruh nogironligi bo’lgan shakhs hisoblanganida faoliyat turidan va uni amalga oshirish joyidan qati nazar, oyiga qatiy belgilangan miqdordagi soliqning 50 foizini, biroq bazaviy hisoblash miqdorining 50 foizidan ko’p bo’lmagan miqdorda to’laydi;

«Hunarmand» uyushmasi azosi bo’lgan va hunarmandchilik mahsulotlarini (tovarlarini, khizmatlarini) ishlab chiqarish hamda realizasiya qilishni amalga oshirganida qatiy belgilangan miqdordagi soliqni to’lashdan ozod etiladi;

bolalar o’yin avtomatlari bilan bog’liq khizmatlarni ko’rsatsa, har bir jihozlangan joy (birlik) uchun qatiy belgilangan miqdordagi soliqni to’laydi.

Jismoniy shakhslarning mol-mulkini ijaraga berishdan olingan daromadlariga ushbu Kodeksning 381-moddasi birinchi qismida belgilangan stavkada soliq solinadi.

Khalq deputatlari tumanlar va shaharlar Kengashlari yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun qatiy belgilangan miqdordagi soliq summalariga faoliyat amalga oshiriladigan joylarning khususiyatlariga, shuningdek faoliyat amalga oshiriladigan turlarining mavsumiyligi qarab 0,7 dan 1,3 gacha kamaytiruvchi yoki oshiruvchi koeffisientlar belgilashga haqli.

(383-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

384-modda. Soliq davri. Hisobot davri

Kalendar yil soliq davridir.

Soliq agentlari uchun hisobot davri bir oydir.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.02.00 Jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i / 07.10.02.07 Jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’ini hisoblab chiqarish, hisobot va to’lash]

56-bob. Soliqni hisoblab chiqarish, soliq hisobotini taqdim etish va to’lash tartibi

385-modda. Umumiy qoidalar

Soliq quyidagilar tomonidan hisoblab chiqariladi va to’lanadi:

1) soliq to’lovchiga daromad to’laydigan soliq agentlari tomonidan;

2) soliq to’lovchi tomonidan mustaqil ravishda.

Soliq to’lovchilarning alohida toifalari soliqni:

ushbu Kodeksning 392-moddasida belgilangan tartibda qatiy belgilangan miqdorda to’lashni;

ushbu Kodeksning 397-moddasida belgilangan tartibda jami yillik daromadi to’g’risidagi deklarasiya asosida to’lashni tanlashga haqli.

Ushbu moddaning ikkinchi qismidagi qoidalar quyidagi toifadagi soliq to’lovchilarga tatbiq etiladi:

1) tovarlar (khizmatlar) realizasiyasidan daromadi kalendar yilida yuz million so’mdan oshmaydigan yakka tartibdagi tadbirkorlarga. Agar kalendar yilida tovarlar (khizmatlar) realizasiyasidan daromadi belgilangan miqdordan oshsa, yakka tartibdagi tadbirkor ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibda aylanmadan soliq yokhud qo’shilgan qiymat solig’i va foyda solig’i to’lashga o’tadi.

Oldingi tahrirga qarang.

(385-modda uchinchi qismining 2-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan 2021 yil 1 yanvardan chiqariladi — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son)

3) yuridik shakhs tashkil etmagan holda oilaviy tadbirkorlik shaklida faoliyatni amalga oshirayotgan oila azolariga;

4) «Hunarmand» uyushmasi azolari bo’lgan hunarmandchilik faoliyati subektlariga.

Ushbu moddaning uchinchi qismida ko’rsatilgan soliq to’lovchilar soliq to’lash tartibini quyidagilar orqali tanlashga haqli:

1) tadbirkorlik subektining davlat ro’ykhatidan o’tkazilishi chog’ida tanlangan soliq to’lash tartibini ko’rsatish;

2) doimiy yashash joyi bo’yicha soliq organlariga joriy yilning 25 yanvaridan kechiktirmasdan tanlangan soliq to’lash tartibi to’g’risida bildirish khati taqdim etish.

Ushbu moddaning uchinchi qismida ko’rsatilgan soliq to’lovchi tomonidan bildirish khati ushbu moddaning to’rtinchi qismida ko’rsatilgan muddatlarda taqdim etilmasligi uning soliqni qatiy belgilangan miqdorda to’lashga roziligini bildiradi.

Soliq ushbu Kodeksda nazarda tutilgan hollarda soliq organi tomonidan ham hisoblab chiqarilishi mumkin.

Hisoblab chiqarilgan soliq summasi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda hisoblangan jismoniy shakhslarning shakhsiy jamg’arib boriladigan pensiya hisobvaraqlariga o’tkaziladigan majburiy oylik badallar summasiga kamaytiriladi.

Oldingi tahrirga qarang.

Ushbu modda birinchi qismining 1-bandiga muvofiq yakka tartibdagi tadbirkor bilan mehnat munosabatlarida bo’lgan jismoniy shakhslardan olinadigan soliq soliq agenti tomonidan hisoblab chiqariladi va to’lov manbaida ushlab qolinadi.

(385-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan sakkizinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

386-modda. Soliq agentlarining majburiyati va javobgarligi

Soliqni to’lov manbaida hisoblab chiqarish, ushlab qolish va byudjetga o’tkazish majburiyati soliq to’lovchiga daromad to’laydigan va soliq agentlari deb etirof etilgan quyidagi shakhslarning zimmasiga yuklatiladi:

1) O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslariga;

2) yakka tartibdagi tadbirkorlarga;

3) O’zbekiston Respublikasida faoliyatini doimiy muassasa orqali amalga oshiradigan O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan yuridik shakhslarga;

4) O’zbekiston Respublikasi norezidenti bo’lgan yuridik shakhslarning vakolatkhonalariga;

5) ushbu Kodeks 351-moddasi ikkinchi qismining 5-bandida ko’rsatilgan mol-mulkni sotib olgan jismoniy shakhslarga;

6) soliq to’lovchining mol-mulkini ishonchli boshqarishni amalga oshiruvchi ishonchli boshqaruvchiga.

Ushbu modda birinchi qismining 5-bandida ko’rsatilgan shakhslar mazkur Kodeksning 356-moddasida nazarda tutilgan tartibda soliqni hisoblab chiqarish, ushlab qolish va byudjetga o’tkazishni amalga oshiradi.

Soliq summasi ushlab qolinmagan taqdirda, soliq agenti ushlab qolinmagan summani va u bilan bog’liq penyani ushbu Kodeksga muvofiq byudjetga o’tkazishi shart.

Soliq agentlari jismoniy shakhsning talabiga binoan unga daromadlarining summalari va turlari haqida, shuningdek jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’ining ushlab qolingan summasi to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda tasdiqlanadigan shaklda malumotnoma berishi shart.

387-modda. Soliq agentlarida soliq solinadigan daromadlar

Soliq agentida soliq solinadigan daromadlarga quyidagilar kiradi:

1) ushbu Kodeksning 371-moddasiga muvofiq jismoniy shakhslarning mehnatga haq to’lash tarzidagi daromadlari;

2) ushbu Kodeksning 376-moddasiga muvofiq moddiy naf tarzidagi daromadlar;

3) ushbu Kodeksning 375-moddasiga muvofiq mulkiy daromadlar;

4) ushbu Kodeksning 377-moddasiga muvofiq boshqa daromadlar.

O’zi bilan mehnatga oid munosabatlarda bo’lmagan O’zbekiston Respublikasining rezidenti bo’lgan jismoniy shakhsga moddiy naf tarzida daromad to’lovchi soliq agenti jismoniy shakhsning yozma arizasi asosida soliqni ushlab qolmaslikka haqli. Bunda soliq to’lovchi moddiy naf tarzidagi daromad bo’yicha ushbu Kodeksning 393-moddasiga muvofiq soliqni to’lashi shart.

388-modda. Soliq agentlari tomonidan soliqni hisoblab chiqarish va ushlab qolish tartibi

Soliq agentlari soliq hisobining registrlarida jismoniy shakhslarning ulardan soliq davrida olgan daromadlari, jismoniy shakhslarga to’lov manbaida qo’llanilgan soliq imtiyozlari, hisoblab chiqarilgan va ushlab qolingan soliqlar hisobini yuritadi.

Soliq hisobi registrlarining shakllari, ularda soliq hisobining tahliliy malumotlarini hamda birlamchi hisobga olish hujjatlari malumotlarini aks ettirish tartibi soliq agenti tomonidan mustaqil ravishda ishlab chiqiladi. Mazkur shakllarda soliq to’lovchini identifikasiya qilish imkonini beradigan malumotlar, soliq to’lovchilarga to’lanadigan daromad turlari va to’lov manbaida unga qo’llanilgan soliq imtiyozlari, ularni to’lash sanasi, soliq to’lovchining maqomi, soliqni ushlab qolish va to’lash sanasi ko’rsatilishi kerak.

O’zbekiston Respublikasi norezidentlari bo’lgan jismoniy shakhslar uchun O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlarga soliq solish soliq agentlari tomonidan soliq bazasi hamda belgilangan stavkadan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.

Soliq agentlari soliq to’lovchining ushbu Kodeksning 387-moddasida ko’rsatilgan daromadlaridan hisoblangan soliq summasini ushlab qolishi shart.

Soliqning hisoblangan summasini soliq to’lovchidan ushlab qolish, soliq agenti soliq to’lovchiga to’layotgan har qanday pul mablag’lari hisobidan, bu pul mablag’lari soliq to’lovchiga yoki uning topshirig’iga binoan uchinchi shakhslarga to’lanayotganda amalga oshiriladi.

Soliqni hisoblab chiqarish va ushlab qolish ushbu bo’limda belgilangan soliq bazasi hamda soliq stavkalaridan kelib chiqqan holda, daromad hisoblanishiga qarab, yil boshidan etiboran har oyda ortib boruvchi yakun bilan soliq to’lovchining ish joyi bo’yicha soliq agenti tomonidan amalga oshiriladi.

Asosiy bo’lmagan ish joyidan yoki boshqa soliq agentlaridan sovg’a, moddiy yordam va boshqa turlardagi yordam olgan jismoniy shakhslarning soliq summasini qayta hisob-kitob qilish jismoniy shakhs yillik jami daromadi to’g’risida deklarasiya topshirganda soliq organlari tomonidan amalga oshiriladi.

Yil mobaynida asosiy ish (khizmat, o’qish) joyi o’zgargan taqdirda, soliq to’lovchi joriy yilda o’ziga to’langan daromadlar va ushlab qolingan soliq summalari to’g’risidagi malumotnomani yangi asosiy ish (khizmat, o’qish) joyidagi soliq agentiga dastlabki ish haqi hisoblanguniga qadar taqdim etishi shart. Ilgarigi ish (khizmat, o’qish) joyidan malumotnoma taqdim etilmagan yoki soliq to’lovchining identifikasiya raqami taqdim etilmagan taqdirda, soliq ushbu Kodeks 378-moddasi 1-bandining uchinchi khatboshisida va 380-moddasida nazarda tutilgan imtiyozlar qo’llanilmagan holda ushlab qolinadi. Malumotnoma va soliq to’lovchining identifikasiya raqami taqdim etilgan taqdirda, soliq summasi ilgari asosiy ish (khizmat, o’qish) joyida olingan daromadlar inobatga olingan holda qayta hisob-kitob qilinadi.

Yangi asosiy ish (khizmat, o’qish) joyida soliqni hisoblab chiqarish kalendar yil boshidan etiboran ilgarigi va yangi asosiy ish (khizmat, o’qish) joylaridan olingan jami daromaddan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi.

Mehnat shartnomasi (kontrakt) bekor qilingandan keyin khodimga ilgarigi ish joyidan to’lov amalga oshirilganda, bunday to’lovlar ushbu Kodeks 378-moddasi 1-bandining uchinchi khatboshisida va 380-moddasida nazarda tutilgan soliq imtiyozlari qo’llanilmagan holda soliqqa tortiladi.

Jismoniy shakhslarning asosiy bo’lmagan ish joyidan olgan daromadlaridan soliqning yakuniy summasi jami yillik daromad to’g’risida taqdim etilgan deklarasiyaning malumotlari bo’yicha soliq organi tomonidan hisoblab chiqariladi.

389-modda. Soliq hisobotini taqdim etish tartibi va muddatlari

Soliq agentlari o’zlarining soliq bo’yicha hisobda turgan joydagi soliq organiga quyidagilarni taqdim etishi shart:

1) soliq davri tugaganidan keyin o’ttiz kun ichida — soliq organlariga to’lov manbaidan soliq solinmagan moddiy naf tarzida daromadlar olgan jismoniy shakhslar to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda tasdiqlanadigan shakldagi malumotnomani;

2) har oyda, hisobot davridan keyingi oyning o’n beshinchi kunidan kechiktirmay, yil yakunlari bo’yicha esa — yillik moliyaviy hisobotni taqdim etish muddatida hisoblangan va haqiqatda to’langan daromadlar summalari hamda ushlab qolingan soliqning summalari to’g’risidagi — O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda tasdiqlanadigan shakldagi malumotlarni. O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshirayotgan O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan yuridik shakhslar yil yakunlari bo’yicha hisoblangan va amalda to’langan daromadlarning summalari hamda ushlab qolingan, soliq summalari to’g’risidagi malumotlarni hisobot yilidan keyingi yilning 25 martiga qadar taqdim etadi.

O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslari bo’lgan, khodimlari 25 nafardan ortiq bo’lgan alohida bo’linmalarga va (yoki) filiallarga ega soliq agentlari, bundan yirik soliq to’lovchilar mustasno, ushbu alohida bo’linmalar va (yoki) filiallar khodimlariga nisbatan mazkur moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan soliq hisobotini — alohida bo’linmalar va (yoki) filiallar hisobda turgan joydagi soliq organiga taqdim etadi.

Yakka tartibdagi tadbirkor bo’lgan soliq agentlari, agar ushbu Kodeksning 57-bobida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, o’zlarining yollanma khodimlariga oid mazkur moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan soliq hisobotini o’zi soliq bo’yicha hisobda turgan joydagi soliq organiga taqdim etadi.

390-modda. Soliqni to’lash tartibi

To’lov manbaida hisoblab chiqarilgan soliq summasi soliq to’lovchiga daromadlarni to’lash bilan bir vaqtda, lekin soliq hisobotini taqdim etish muddatlaridan kechiktirmay soliq agenti tomonidan to’lanadi.

Daromadlar natura shaklida amalga oshirilganda soliq natura tarzidagi to’lov amalga oshirilgan oy tugaganidan keyin besh kun ichida to’lanadi.

391-modda. Ortiqcha ushlangan soliq summasini qaytarish tartibi

Agar ushbu bobda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq agenti tomonidan soliq to’lovchining daromadidan ortiqcha ushlangan soliq summasi soliq to’lovchining yozma arizasiga asosan qaytarilishi lozim.

Soliq agenti tomonidan bir soliq davri ichida ortiqcha ushlangan soliq summasi qaytariladi.

Soliq to’lovchiga ortiqcha ushlangan soliq summasini qaytarish daromadlaridan bunday soliq agenti tomonidan ushlab qolinadigan soliq to’lovchi bo’yicha ham, boshqa soliq to’lovchilar bo’yicha ham kelgusi to’lovlar hisobidan byudjet tizimiga o’tkazilishi lozim bo’lgan ushbu soliq summasi hisobidan, soliq agenti soliq to’lovchining tegishli arizasini olgan kundan etiboran uch oy ichida soliq agenti tomonidan amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchiga ortiqcha ushlangan soliq summasini qaytarish soliq agenti tomonidan soliq to’lovchining arizasida ko’rsatilgan bankdagi hisobvarag’iga pul mablag’larini o’tkazish yo’li bilan naqd pulsiz shaklda amalga oshiriladi.

Soliq agenti bo’lmaganda yokhud ushbu bandning ikkinchi qismida belgilangan soliq davri tugaganda, soliq to’lovchi soliq davrining yakuniga ko’ra soliq deklarasiyasini bir vaqtning o’zida taqdim etgan holda, ilgari soliq agenti tomonidan ortiqcha ushlangan va byudjet tizimiga o’tkazilgan soliq summasini qaytarish to’g’risida soliq organiga ariza berishga haqli.

Soliq davrida O’zbekiston Respublikasining rezidenti maqomini olgan soliq to’lovchi ushbu soliq davrida norezident maqomida to’lagan soliq summasini qayta hisob-kitob qilishga va qaytarib olishga haqli. Soliq summasini soliq to’lovchiga qaytarish soliq to’lovchi ushbu Kodeksning 397-moddasida belgilangan tartibda ko’rsatilgan soliq davri yakuniga ko’ra soliq deklarasiyasini taqdim etgan taqdirda yashash joyi (turgan joyi) bo’yicha hisobga qo’yilgan soliq organi tomonidan amalga oshiriladi. Ushbu deklarasiyaga mazkur soliq davrida O’zbekiston Respublikasining rezidenti maqomini tasdiqlaydigan hujjatlar ilova qilinishi kerak.

392-modda. Qatiy belgilangan miqdorda soliq to’lashning khususiyatlari

Ushbu Kodeks 385-moddasining uchinchi qismida ko’rsatilgan, qatiy belgilangan miqdorda soliq to’lash khohishini bildirgan soliq to’lovchi soliqni har oyda, tadbirkorlik faoliyati amalga oshirilgan oyning o’n beshinchi sanasidan kechiktirmay, qonun hujjatlarida belgilangan miqdorlarda to’laydi.

Soliq to’lovchi qatiy belgilangan miqdorda soliq to’lashni u tadbirkorlik subekti sifatida davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan oydan yoki yakka tartibdagi tadbirkor yokhud oilaviy tadbirkorlik subekti bilan mehnat shartnomasi tuzilgan oydan keyingi oydan etiboran amalga oshiradi.

Bir nechta faoliyat turi bilan shug’ullanayotgan soliq to’lovchilar har bir faoliyat turi bo’yicha qatiy belgilangan miqdorda soliqni alohida, shu faoliyat turi uchun belgilangan miqdorda to’laydi.

Qatiy belgilangan miqdorda soliq to’lash qo’llaniladigan faoliyatdan olinadigan daromadlar bilan birga boshqa daromadlar oluvchi soliq to’lovchilar bu daromad turlari bo’yicha alohida hisob yuritishi shart va bu daromadlar bo’yicha jami yillik daromadlar to’g’risidagi deklarasiya asosida, ushbu Kodeksning 397-moddasida nazarda tutilgan tartibda, ushbu Kodeksning 381-moddasida belgilangan stavkalar bo’yicha soliq to’laydi.

Agar yakka tartibdagi tadbirkor (oilaviy tadbirkorlik subekti) o’z faoliyatini muayyan muddatga to’khtatsa, u o’z faoliyatini to’khtatguniga qadar tadbirkorlik subektini ro’ykhatdan o’tkazuvchi organga faoliyatni vaqtinchalik to’khtatish to’g’risida ariza berish bilan bir vaqtning o’zida davlat ro’ykhatidan o’tganlik haqidagi guvohnomani topshiradi. Bunda khodimlarni yollagan holda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi yakka tartibdagi tadbirkor (oilaviy tadbirkorlik subekti) har bir yollangan khodimga belgilangan tartibda berilgan hisobga olish kartochkalarini ham belgilangan muddatlarda soliq hisobida turgan joyidagi soliq organiga topshiradi.

Yakka tartibdagi tadbirkorning (oilaviy tadbirkorlik subektining) faoliyati vaqtincha to’khtatilganligi yoki qayta tiklanganligi to’g’risidagi arizani olgan tadbirkorlik subektini davlat ro’ykhatidan o’tkazishni amalga oshiruvchi organ navbatdagi ish kuni tugaguniga qadar soliq hisobida turgan joyidagi soliq organlariga yakka tartibdagi tadbirkorning (oilaviy tadbirkorlik subektining) faoliyati vaqtincha to’khtatilganligi yoki qayta tiklanganligi to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi va O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan shaklda akhborot taqdim etadi.

Qatiy belgilangan miqdorda soliq to’lashni to’khtatib turish uchun quyidagilar asos bo’ladi:

1) soliq organlari tomonidan olingan tadbirkorlik subektini davlat ro’ykhatidan o’tkazishni amalga oshiruvchi organning yakka tartibdagi tadbirkorning (oilaviy tadbirkorlik subektining) faoliyati vaqtinchalik to’khtatilganligi to’g’risidagi akhborot;

2) soliq organlari tomonidan olingan yakka tartibdagi tadbirkorning har bir yollangan khodimga berilgan hisobga olish kartochkalari.

Qatiy belgilangan miqdorda soliq to’lash khohishini bildirgan soliq to’lovchilar daromadlarni va kharajatlarni hisobga olish registrlarida daromadlarni olish bilan bog’liq bo’lgan daromadlar va kharajatlar hisobini yuritishi shart.

Daromadlarni va kharajatlarni hisobga olish registrlari quyidagilardir:

1) Yakka tartibdagi tadbirkorning (oilaviy tadbirkorlik subektining) daromadlarini va kharajatlarini hisobga olish kitobi;

2) Tovar cheklari kitobi.

Daromadlarni va kharajatlarni hisobga olish registrlarining shakli O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan tasdiqlanadi.

Daromadlarni va kharajatlarni hisobga olish registrlari yakka tartibdagi tadbirkorni (oilaviy tadbirkorlik subektini) soliq hisobida turgan joyidagi soliq organlari tomonidan yakka tartibdagi tadbirkorning (oilaviy tadbirkorlik subektining) arizasi asosida ro’ykhatdan o’tkaziladi.

Yakka tartibdagi tadbirkorning (oilaviy tadbirkorlik subektining) faoliyati to’g’risidagi hisobotlar soliq hisobida turgan joyidagi soliq organlariga yilning har bir choragi yakunlari bo’yicha, hisobot choragidan keyingi oyning o’ninchi kunidan kechiktirmay taqdim etiladi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.02.00 Jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i / 07.10.02.08 Jismoniy shakhslarning daromadlarini deklarasiyalash]

57-bob. Jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya asosida daromadlarga soliq solish

393-modda. Jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya asosida soliq solinadigan daromadlar

Deklarasiya asosida soliq solinadigan daromadlarga O’zbekiston Respublikasi rezidentlari bo’lgan jismoniy shakhslarning quyidagi daromadlari kiradi:

mulkiy daromadlar, agar ushbu bo’limga muvofiq bu daromadlarga soliq agentida soliq solinmasa;

ilm-fan, adabiyot va sanat asarlarini yaratganlik hamda ulardan foydalanganlik uchun mualliflik haqi tariqasida olingan daromadlar;

moddiy naf tarzidagi daromadlar, agar bu daromadlarga soliq agentida soliq solinmagan bo’lsa;

O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqaridagi manbalardan olingan daromadlar;

soliq agentlari bo’lmagan manbalardan olingan daromadlar;

ushbu Kodeks 385-moddasining uchinchi qismida ko’rsatilgan jismoniy shakhslar tomonidan olingan daromadlar, ular tomonidan jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya asosida soliq to’lash tartibi tanlanganda;

soliq agenti tomonidan soliq ushlab qolinmagan soliq solinadigan boshqa daromadlar.

Jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya, agar soliq to’lovchining asosiy bo’lmagan ish joyidan olingan daromadlaridan soliq uning arizasi bo’yicha ushlab qolingan bo’lsa taqdim qilinmaydi, bundan ushbu modda birinchi qismining beshinchi khatboshisida ko’rsatilgan daromadlar mustasno.

O’zbekiston Respublikasining rezidenti bo’lgan yoki joriy yilning 1 apreligacha rezidentga aylangan chet el jismoniy shakhsi, ushbu modda birinchi va ikkinchi qismlarining qoidalaridan qati nazar, ushbu Kodeksning 397-moddasida nazarda tutilgan tartibda va muddatlarda jami yillik daromadi to’g’risida deklarasiya taqdim etadi.

394-modda. Ayrim toifadagi soliq to’lovchilar tomonidan olingan daromadlarga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Ushbu Kodeks 385-moddasining uchinchi qismida ko’rsatilgan jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya asosida soliq to’laydigan soliq to’lovchilar daromadlarni olish bilan bog’liq bo’lgan daromadlar va kharajatlar hisobini yuritishi shart hamda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan haqiqatda amalga oshirilgan va hujjatlar bilan tasdiqlangan kharajatlarni daromaddan chegirib tashlash huquqiga ega. Bunda soliq to’lovchilarning ushbu Kodeks 385-moddasining uchinchi qismida ko’rsatilgan jami daromadi tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilinishidan olingan daromadlardan, shuningdek ushbu Kodeksning 370-moddasida ko’rsatilgan boshqa daromadlardan iborat.

395-modda. Mualliflik haqi tarzida olingan daromadlarga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Ilm-fan, adabiyot va sanat asarlarini yaratganlik hamda ulardan foydalanganlik uchun mualliflik haqi tarzida daromad oluvchi soliq to’lovchilar bunday faoliyatni yakka tartibdagi tadbirkor sifatida davlat ro’ykhatidan o’tmagan holda amalga oshirish huquqiga ega.

Ushbu moddaga muvofiq daromadlariga soliq solinadigan soliq to’lovchilar soliqni soliq organining yozma khabarnomasi asosida to’laydi.

ilm-fan, adabiyot va sanat asarlarini yaratganlik hamda ulardan foydalanganlik uchun mualliflik haqi olayotgan soliq to’lovchi daromadlar olish bilan bog’liq daromadlar va kharajatlar hisobini yuritishi shart hamda u ijodiy faoliyatni amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan, haqiqatda sarflangan va hujjatlar bilan tasdiqlangan kharajatlarni daromaddan chegirish huquqiga ega, lekin chegirma olingan jami daromad summasining 30 foizidan ko’p bo’lmasligi kerak.

Ijodiy faoliyatni amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan kharajatlarga quyidagilar kiradi:

ilm-fan, adabiyot va sanat asarlarini yaratish hamda ulardan foydalanish uchun zarur materiallar sotib olishga doir kharajatlar;

faqat ilm-fan, adabiyot va sanat asarlarini yaratish, nashr qilish, ijro etish yoki ulardan boshqacha tarzda foydalanish maqsadida foydalaniladigan bino va mol-mulk ijarasiga doir kharajatlar.

396-modda. Jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya

Jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya soliq to’lovchining olingan yillik daromadi to’g’risidagi yozma arizasidan iborat bo’ladi.

Jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiyaga to’langan daromadlar va ushlab qolingan soliq summalari to’g’risida soliq agentining O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda tasdiqlangan shakldagi malumotnomasi ilova qilinadi.

Jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiyaning shakli O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda tasdiqlanadi.

Soliq organi tomonidan soliq to’lovchi taqdim etgan jami yillik daromadi to’g’risidagi deklarasiyada to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasining kamayishiga olib keluvchi khatolar aniqlangan taqdirda, soliq organi jami yillik daromad haqidagi taqdim etilgan deklarasiyada aniqlangan khatolar to’g’risida soliq to’lovchiga bildirish khati yuboradi.

Soliq organining khabarnomasini olgan soliq to’lovchi o’n kun ichida jami yillik daromadi to’g’risidagi deklarasiyaga zarur bo’lgan o’zgartirishlarni kiritishi shart.

Agar jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiyani o’zgartirish haqidagi ariza soliqni to’lash muddati o’tguniga qadar berilsa, soliq to’lovchi ushbu Kodeksda belgilangan javobgarlikdan ozod etiladi.

Agar jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiyani o’zgartirish haqidagi ariza soliqni to’lash muddati o’tganidan keyin, lekin khatolar soliq organi tomonidan aniqlanguniga qadar berilsa, soliq to’lovchi soliqning etishmayotgan summasini hamda unga tegishli penyani to’lagan taqdirda, javobgarlikdan ozod etiladi.

Soliq to’lovchi soliq organining taqdim etilgan jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiyada aniqlangan khato to’g’risidagi bildirish khatini olgan kun soliq organi tomonidan khato aniqlangan kun, deb hisoblanadi.

397-modda. Jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiyani taqdim etish tartibi

Soliq to’lovchilar ushbu Kodeksning 393-moddasida ko’rsatilgan daromadlar bo’yicha jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiyani, agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, doimiy yashash joyidagi soliq organiga hisobot yilidan keyingi yilning 1 aprelidan kechiktirmay taqdim etadi.

Deklarasiya qilinishi shart bo’lmagan daromadlarni olgan soliq to’lovchilar doimiy yashash joyidagi soliq organiga jami yillik daromadi to’g’risidagi deklarasiyani ikhtiyoriy ravishda taqdim etishi mumkin.

Har qanday ketma-ketlikdagi o’n ikki oylik davr ichida jami bir yuz sakson uch kun va undan ortiq muddat O’zbekiston Respublikasining tashqarisida turgan O’zbekiston Respublikasining fuqarolari O’zbekiston Respublikasiga qaytgan sanadan etiboran bir oydan kechiktirmay doimiy yashash joyidagi soliq organiga O’zbekiston Respublikasidagi va uning tashqarisidagi manbalardan olgan daromadlari bo’yicha jami yillik daromadi to’g’risidagi deklarasiyani ikhtiyoriy ravishda taqdim etishi mumkin. Bunda O’zbekiston Respublikasidan tashqarida olingan daromadlar bo’yicha jismoniy shakhs O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti deb etirof etish mezonlariga muvofiq kelmagan davr uchun soliq to’lanmaydi.

Grant olgan soliq to’lovchi jami yillik daromadi to’g’risidagi deklarasiyani topshirayotganda grant bo’yicha olingan daromad summasini, soliq miqdorini ko’rsatadi, shuningdek vakolatli organning tegishli khulosasini ilova qiladi.

Mol-mulkini ijaraga berishdan to’lov manbaida soliq solinmaydigan daromadlar olayotgan soliq to’lovchilar, shuningdek ushbu Kodeks 385-moddasining uchinchi qismida ko’rsatilgan va jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya asosida soliq to’laydigan jismoniy shakhslar jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiyani belgilangan muddatlarda taqdim etish bilan bir qatorda dastlabki tarzdagi deklarasiyani ham quyidagi muddatlarda taqdim etadi:

1) mol-mulkni ijaraga berishdan daromad oladigan soliq to’lovchilar — ijaradan daromadlar paydo bo’lgan kundan etiboran birinchi oy tugaganidan keyin besh kun muddatda;

2) ushbu Kodeks 385-moddasining uchinchi qismida ko’rsatilgan, jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya asosida soliqni to’laydigan jismoniy shakhslar — joriy yilning 1 fevralidan kechiktirmay. Yangi ro’ykhatdan o’tgan tadbirkorlik subektlari — tadbirkorlik subekti davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan oyning okhiriga qadar dastlabki deklarasiyani taqdim etadi.

Ko’chmas mulkning ijara shartnomasi soliq organlarida hisobga qo’yilayotganda dastlabki deklarasiya taqdim etilmaydi.

Mol-mulkni ijaraga berishdan daromad olish tugagan taqdirda soliq to’lovchi doimiy yashash joyidagi soliq organini bu haqda yozma shaklda khabardor etadi.

Joriy yilning 1 apreliga qadar O’zbekiston Respublikasining rezidentiga aylangan chet ellik jismoniy shakhs oldingi soliq davri uchun jami yillik daromadi to’g’risida deklarasiya topshiradi.

O’zbekiston Respublikasining rezidenti bo’lgan chet ellik jismoniy shakhs ushbu bobda belgilangan tartibga muvofiq soliq solinishi lozim bo’lgan daromad keltirayotgan faoliyatini kalendar yili ichida tugatgan va O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga chiqib ketayotgan bo’lsa, uning O’zbekiston Respublikasi hududida turgan davrda joriy soliq davrida haqiqatda olgan daromadlari to’g’risidagi deklarasiya bu jismoniy shakhs O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga chiqib ketishidan bir oy avval taqdim etilishi lozim. Agar O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan chet ellik jismoniy shakhs joriy yilning 1 fevraliga qadar chet elga doimiy yashashga chiqib ketsa, joriy yil uchun daromadlar bo’yicha deklarasiya taqdim etilmaydi.

Jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya bo’yicha hisoblangan va taqdim etish tartibi ushbu moddaning to’qqizinchi qismida belgilangan soliqni to’lash deklarasiya taqdim etilgan sanadan etiboran o’n besh kun ichida amalga oshiriladi.

Agar soliq to’lovchi jami yillik daromadi to’g’risidagi deklarasiyani taqdim etmagan bo’lsa, shuningdek oldin taqdim etilgan deklarasiyada noto’g’ri malumotlar aniqlangan va (yoki) soliq to’lovchi tomonidan jami yillik daromadi to’g’risidagi deklarasiyaning o’zgarganligi haqidagi arizani ushbu Kodeks 396-moddasining oltinchi qismida belgilangan muddatlarda taqdim etmagan taqdirda, soliq organi soliq summasini o’zidagi mavjud akhborot asosida hisoblashga va to’lanishi lozim bo’lgan, hisoblangan soliq summasi to’g’risida soliq to’lovchiga o’n kunlik muddatda to’lov khabarnomasini topshirishga haqli. Soliq to’lovchi tomonidan jami yillik daromadi to’g’risidagi deklarasiya yoki to’g’rilangan deklarasiya taqdim etilgan taqdirda, soliqning yakuniy summasi ushbu deklarasiyani hisobga olgan holda aniqlanadi.

398-modda. Jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya bo’yicha soliq to’lash tartibi

O’zbekiston Respublikasining rezidenti bo’lgan jismoniy shakhslar jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiyaning malumotlariga ko’ra hisoblab chiqarilgan soliqni o’tgan soliq davridan keyingi yilning 1 iyunidan kechiktirmay to’laydi.

O’zbekiston Respublikasining rezidenti bo’lgan jismoniy shakhslar hisoblab chiqarilgan soliqni chet davlatda joylashgan bank hisobvarag’idan chet el valyutasida to’lashi mumkin. Bunda milliy valyutada ifodalangan soliq O’zbekiston Respublikasining Markaziy banki tomonidan belgilangan soliq to’langan sanadagi kurs bo’yicha chet el valyutasida qayta hisoblab chiqariladi.

Mol-mulkni ijaraga berishdan daromad oladigan jismoniy shakhslar, shuningdek ushbu Kodeks 385-moddasining uchinchi qismida ko’rsatilgan jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya asosida soliq to’lovchi jismoniy shakhslar soliqni taqdim etilgan dastlabki deklarasiya yoki soliq organining khabarnomasi asosida, daromad olingan oydan keyingi oyning o’n beshinchi kunigacha har oyda to’laydi. Yil tugagach, soliqning yillik summasi haqiqatda olingan daromad bo’yicha hisoblab chiqariladi. Bu summa bilan yil mobaynida to’langan summalar o’rtasidagi farq kelgusi yilning 1 iyunidan kechiktirmay soliq to’lovchidan undirilishi yoki unga qaytarilishi lozim.

Quyidagilar soliq to’langan sana deb hisoblanadi:

soliq soliq agentlari yoki jismoniy shakhslar tomonidan bankdagi hisobvarag’idan to’langan taqdirda — bankdagi hisobvarag’idan mablag’lar hisobdan chiqarilgan kun;

jismoniy shakhslar tomonidan naqd pul mablag’lari kiritilgan taqdirda — bank kassasiga mablag’lar to’langan sana.

Soliq organlari tomonidan hisoblab chiqariladigan soliqni to’lash to’lov khabarnomasida ko’rsatilgan muddatlarda amalga oshirilishi kerak.

399-modda. Rezidentlar tomonidan O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida to’langan soliqni hisobga olish

O’zbekiston Respublikasidan tashqarida to’langan, O’zbekiston Respublikasining rezidenti bo’lgan jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i summalari O’zbekiston Respublikasida soliq to’lashda ushbu Kodeksning 342-moddasida nazarda tutilgan tartibda hisobga olinadi.

Soliqni hisobga olish soliq davri yakuni bo’yicha jismoniy shakhs tomonidan taqdim etilgan jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya asosida amalga oshiriladi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.02.00 Jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i / 07.10.02.06 Norezidentlar va chet ellik jismoniy shakhslarni soliqqa tortish]

400-modda. O’zbekiston Respublikasi norezidentlarining daromadlariga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan jismoniy shakhslarning daromadlariga soliq solish to’lov manbaida to’lovlar O’zbekiston Respublikasining ichkarisida yoki tashqarisida qilinganligidan qati nazar amalga oshiriladi.

O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan jismoniy shakhslarning daromadlariga O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomalarini hisobga olgan holda soliq solinadi, bundan soliqni undirish o’zarolik prinsipi bo’yicha tugatilishi yoki cheklanishi mumkin bo’lgan hollar mustasno.

O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan jismoniy shakhsga daromadlarni to’lash to’lov manbaida soliqni ushlab qolmasdan yoki ushbu Kodeksning 6-moddasiga muvofiq ikkiyoqlama soliq solishga yo’l qo’ymaslik masalalarini tartibga soluvchi O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomasi qoidalariga va khalqaro shartnomalar bo’yicha soliqlarni to’lashdan bo’yin tovlashning oldini olishga doir makhsus qoidalarga muvofiq pasaytirilgan stavkani qo’llagan holda amalga oshiriladi.

Soliq summasi ushlab qolinmaganligi yoki O’zbekiston Respublikasi khalqaro shartnomasining qoidalari g’ayriqonuniy tarzda qo’llanilishi mazkur soliq ushlab qolinmasligiga yoki to’liq ushlab qolinmasligiga sabab bo’lgan taqdirda, Kodeksning ushbu bo’limiga muvofiq soliq agenti deb etirof etilgan shakhslar tomonidan ushlab qolinmagan soliq summasini va u bilan bog’liq penya summasini qonun hujjatlariga muvofiq byudjetga kiritilishi shart.

Ushbu Kodeksning qoidalariga muvofiq soliq agenti tomonidan O’zbekiston Respublikasining norezidenti daromadlaridan hisoblab chiqarilgan soliq summasi undan ushlanmasdan o’z mablag’lari hisobidan to’langanda, soliq agentining soliqni to’lov manbaidan ushlab qolish va ko’chirib berish majburiyati bajarilgan hisoblanadi.

401-modda. Norezidentning daromadlaridan ushlab qolingan soliqni qaytarish tartibi

O’zbekiston Respublikasining tegishli khalqaro shartnomasi qo’llanishi huquqiga ega bo’lgan norezident jismoniy shakhs tomonidan O’zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlardan soliq ushlab qolingan va byudjetga to’langan taqdirda, bunday norezident ushbu Kodeksning 12-bobida nazarda tutilgan tartibda to’langan soliqni qaytarib olish huquqiga ega.

XIV BO’LIM.
IJTIMOIY SOLIQ

58-bob. Ijtimoiy soliqni hisoblab chiqarish va to’lash

402-modda. Soliq to’lovchilar

Ijtimoiy soliqni soliq to’lovchilari (bundan buyon ushbu bo’limda soliq to’lovchilar deb yuritiladi) deb quyidagilar etirof etiladi:

O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslari;

O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi O’zbekiston Respublikasi norezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar, chet el yuridik shakhslarining vakolatkhonalari va filiallari;

ushbu Kodeksning 408 va 409-moddalarida nazarda tutilgan tartibga muvofiq ijtimoiy soliq to’laydigan jismoniy shakhslarning ayrim toifalari.

403-modda. Soliq solish obekti

Ish beruvchining khodimlar mehnatiga haq to’lashga doir kharajatlari ijtimoiy soliqning (bundan buyon ushbu bo’limda soliq deb yuritiladi) soliq solish obektidir.

O’zbekiston Respublikasi hududida ishlash uchun chet ellik khodimlar bilan taminlash yuzasidan khizmatlar ko’rsatishga doir shartnomalar bo’yicha O’zbekiston Respublikasi norezidenti bo’lgan yuridik shakhsga to’lanadigan chet ellik khodimlarning daromadlari ham soliq solish obektidir.

Jismoniy shakhslarning ayrim toifalari uchun ular tomonidan tadbirkorlik faoliyatini va (yoki) yakka tartibdagi mehnat faoliyatini amalga oshirish soliq solish obektidir.

Quyidagilar soliq solish obekti hisoblanmaydi:

ish beruvchining khodimga mehnatda mayib bo’lganligi yoki sog’ligiga boshqacha shikast etganligi bilan bog’liq zararning o’rnini qoplash tarzidagi, ushbu Kodeks 369-moddasi ikkinchi qismining 10-bandida ko’rsatilgan miqdorlardan ortiqcha kharajatlari;

pakhta yig’im-terimi bo’yicha mavsumiy qishloq kho’jaligi ishlariga jalb qilingan jismoniy shakhslarning bu ishlarni bajarganligi uchun mehnat haqi to’lashga doir kharajatlar.

404-modda. Soliq bazasi

Soliqni hisoblab chiqarish uchun soliq bazasi ushbu Kodeksning 371-moddasiga muvofiq to’lanadigan kharajatlar summasi sifatida aniqlanadi.

O’zbekiston Respublikasining diplomatik vakolatkhonalari va konsullik muassasalari khodimlari, shuningdek O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi tomonidan khalqaro hukumatlararo tashkilotlarga kvota qilingan lavozimlarga khizmat safariga yuborilgan shakhslar uchun soliqni hisoblab chiqarish maqsadida soliq bazasi ularning O’zbekiston Respublikasida byudjet tashkilotlari khodimlari uchun ish haqi miqdorining oshishi inobatga olingan holda qayta hisoblab chiqariladigan, ular O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga ishga yuborilguniga qadar okhirgi ish joyida mehnatga haq to’lash tarzida olgan daromadlaridan kelib chiqib aniqlanadi.

Ushbu Kodeks 403-moddasining ikkinchi qismida ko’rsatilgan daromadlar bo’yicha soliqni hisoblab chiqarish uchun soliq bazasi chet ellik khodimlarga to’lanadigan daromadlar summasi sifatida, biroq O’zbekiston Respublikasi hududida ishlash uchun chet ellik khodimlar bilan taminlash yuzasidan khizmatlar ko’rsatishga doir shartnoma bo’yicha kharajatlar umumiy summasining 90 foizidan kam bo’lmagan summada belgilanadi.

405-modda. Soliq stavkalari

Soliq stavkalari, agar ushbu Kodeksning 408-moddasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

T/r	Soliq to’lovchilar	Soliq stavkalari, foizlarda
1.	Soliq to’lovchilar, bundan 2 — 4-bandlarda nazarda tutilganlar mustasno	12
2.	Byudjet tashkilotlari	25
3.	«SOS — O’zbekiston Bolalar mahallalari» uyushmalari	7
4.	Ikhtisoslashtirilgan sekhlar, uchastkalar va korkhonalarda ishlovchi nogironligi bo’lgan shakhslar mehnatidan foydalanuvchi soliq to’lovchilar	4,7

Soliq to’lovchilarning ayrim toifalari uchun O’zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori bilan pasaytirilgan soliq stavkalari belgilanishi mumkin.

406-modda. Soliq davri. Hisobot davri

Kalendar yil soliq davridir.

Yil oyi hisobot davridir.

407-modda. Soliqni hisoblab chiqarish, soliq hisobotini taqdim etish va soliqni to’lash tartibi

Soliq soliq bazasidan va belgilangan soliq stavkalaridan kelib chiqqan holda har oyda hisoblab chiqariladi.

Soliq ish beruvchining va ayrim toifadagi jismoniy shakhslarning mablag’lari hisobidan to’lanadi.

O’zbekiston Respublikasining diplomatik vakolatkhonalari va konsullik muassasalari khodimlari bo’yicha, shuningdek O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi tomonidan khalqaro hukumatlararo tashkilotlarga kvota qilingan lavozimlarga khizmat safariga yuborilgan shakhslar bo’yicha soliqni to’lash majburiyati O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligining zimmasiga yuklatiladi.

Soliq hisoboti soliq hisobida turilgan joydagi soliq organlariga soliq to’lovchi tomonidan ortib boruvchi yakun bilan har oyda hisobot davridan keyingi oyning 15 kunidan kechiktirmay, yil yakunlari bo’yicha esa yillik moliyaviy hisobot topshiriladigan muddatda taqdim etiladi. O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshirayotgan O’zbekiston Respublikasining norezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar tomonidan yil yakunlari bo’yicha soliqning hisoboti hisobot yilidan keyingi yilning 25 martiga qadar taqdim etiladi.

Soliqni to’lash har oyda, soliq hisobotini taqdim etish muddatlaridan kechiktirmay amalga oshiriladi.

408-modda. Ayrim toifadagi jismoniy shakhslar tomonidan soliqni hisoblab chiqarish va to’lashning o’ziga khos khususiyatlari

Oldingi tahrirga qarang.

Soliq, agar ushbu moddaning ikkinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchining kalendar oyda ishlagan kunlari sonidan qati nazar:

1) yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan — oyiga bazaviy hisoblash miqdorining bir baravaridan kam bo’lmagan miqdorda;

2) yakka tartibdagi tadbirkor bilan mehnat munosabatlarida bo’lgan jismoniy shakhslar tomonidan (bundan buyon matnda yakka tartibdagi tadbirkorning khodimlari deb yuritiladi) — oyiga bazaviy hisoblash miqdorining 50 foizi miqdorida;

3) faoliyatni yuridik shakhs tashkil etmagan holda, oilaviy tadbirkorlik shaklida amalga oshiruvchi oila azolari tomonidan:

yakka tartibdagi tadbirkor sifatida ro’ykhatdan o’tgan oila azosi tomonidan — oyiga bazaviy hisoblash miqdorining bir baravaridan kam bo’lmagan miqdorda;

oilaning boshqa azolari tomonidan (bundan o’n sakkiz yoshga to’lmaganlar mustasno) — oyiga bazaviy hisoblash miqdorining 50 foizi miqdorida;

4) qishloq tumanlarida ro’ykhatdan o’tgan va faoliyatini amalga oshirayotgan «Hunarmand» uyushmasi azosi bo’lgan hunarmandchilik faoliyati subektlari tomonidan o’z faoliyatining dastlabki ikki yilida — oyiga bazaviy hisoblash miqdorining 50 foizi miqdorida majburiy tartibda to’lanadi.

(408-moddaning birinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Mehnat staji hisoblanishi uchun o’zini o’zi band qilgan shakhslar, mehnat shartnomasi asosida chet elda ishlayotgan O’zbekiston Respublikasi fuqarolari, shuningdek O’zbekiston Respublikasi davlat organlari va boshqa tashkilotlar tomonidan chet davlatlarda tashkil etilgan (ochilgan) savdo uylarida, vakolatkhonalarda (shu jumladan yuridik shakhs tashkil etmasdan), tashkilotlarda ishlayotgan O’zbekiston Respublikasi fuqarolari tomonidan yiliga bazaviy hisoblash miqdorining kamida bir baravari miqdorida ikhtiyoriy tartibda, quyidagi soliq to’lovchilar tomonidan esa majburiy tartibda to’lanadi:

«Usta-shogird» maktablari o’quvchilari — ular yigirma besh yoshga to’lguniga qadar ishlagan davrda;

dehqon kho’jaliklari, shuningdek maydoni to’rt sotikhdan kam bo’lmagan dehqon kho’jaligida, tomorqa er uchastkasida band bo’lgan yoki ushbu maydonda qoramol yokhud ellik boshdan kam bo’lmagan khonaki parranda parvarishlayotgan jismoniy shakhslar. Bunda dehqon kho’jaligi rahbari soliqni majburiy tartibda to’laydi, boshqa azolari va ko’rsatilgan jismoniy shakhslar esa ikhtiyoriy asosda to’laydi.

(408-moddaning ikkinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Yoshga doir pensiya va nafaqa oluvchi hunarmandchilik faoliyati subektlari bo’lgan «Hunarmand» uyushmasining azolari soliq to’lashdan ozod etiladi, ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlarida ko’rsatilgan, yoshga doir pensiya olish huquqiga ega bo’lgan qolgan shakhslar, shuningdek I va II guruh nogironligi bo’lgan shakhslar uchun esa soliq miqdori uning belgilangan eng kam miqdorining kamida 50 foizini tashkil etishi kerak. Mazkur imtiyozlar pensiya guvohnomasi yoki tibbiy-mehnat ekspert komissiyasining malumotnomasi asosida beriladi. Imtiyozlarga bo’lgan huquq kalendar yil davomida vujudga kelgan yoki tugatilgan taqdirda, soliqni qayta hisob-kitob qilish ushbu huquq yuzaga kelgan yoki tugatilgan oydan etiboran amalga oshiriladi.

Oldingi tahrirga qarang.

Soliqni to’lash quyidagicha amalga oshiriladi:

ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan shakhslar tomonidan — har oyda tadbirkorlik faoliyati amalga oshirilgan oyning o’n beshinchi kunidan kechiktirmay;

ushbu moddaning ikkinchi qismida ko’rsatilgan shakhslar tomonidan — hisobot yilining 1 dekabrigacha amalga oshiriladi. Bunda soliqning miqdori to’lov kunida belgilangan bazaviy hisoblash miqdoridan kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi.

(408-moddaning to’rtinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Yangi ro’ykhatdan o’tgan yakka tartibdagi tadbirkorlar va yuridik shakhs tashkil etmagan holda oilaviy tadbirkorlik shaklidagi faoliyatni amalga oshiruvchi oila azolari tomonidan soliqni to’lash ular yakka tartibdagi tadbirkor sifatida davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan oydan keyingi oydan etiboran amalga oshiriladi.

Soliqni to’lash majburiyati:

yuridik shakhs tashkil etmagan holda oilaviy tadbirkorlik shaklidagi faoliyatni amalga oshirayotgan oila azolari uchun — oilaviy tadbirkorlik subekti nomidan ish yuritadigan, yakka tartibdagi tadbirkor sifatida ro’ykhatdan o’tgan oila azosining;

yakka tartibdagi tadbirkorning khodimlari uchun — ushbu khodimlar bilan mehnat shartnomasini tuzgan yakka tartibdagi tadbirkorning zimmasiga yuklatiladi.

To’lov topshiriqnomasida (kirim orderida) soliq to’lovchining familiyasi, ismi, otasining ismi, identifikasiya raqami va to’lov kiritilayotgan davr ko’rsatilishi shart. Bunda oila azolari — oilaviy tadbirkorlik ishtirokchilari va khodim yollagan yakka tartibdagi tadbirkorlar bo’yicha to’lov topshiriqnomasi (kirim orderi) har bir oila azosi uchun va yakka tartibdagi tadbirkorning har bir yollangan khodimi uchun alohida-alohida yoziladi. Agar to’lov topshiriqnomasida (kirim orderida) davr ko’rsatilmagan bo’lsa, to’lov u amalga oshirilayotgan oy (dehqon kho’jaliklari azolari uchun — yil) uchun to’langan deb hisoblanadi.

Yakka tartibdagi tadbirkorning faoliyati vaqtinchalik to’khtatib turilganligi to’g’risida soliq organlari tomonidan olingan akhborot yakka tartibdagi tadbirkor o’z faoliyatini amalga oshirmaydigan davr uchun soliqni hisoblashni to’khtatib turish uchun asos bo’ladi.

Soliq organlari tomonidan olingan, har bir yollangan khodim uchun belgilangan tartibda berilgan hisobga olish kartochkalari yakka tartibdagi tadbirkor o’z faoliyatini amalga oshirmaydigan davr uchun yakka tartibdagi tadbirkorning har bir khodimiga soliqni hisoblashni to’khtatib turish uchun asos bo’ladi.

Agar faoliyatini to’khtatib turgan yakka tartibdagi tadbirkor yakka tartibdagi tadbirkorning har bir khodimi uchun hisobga olish kartochkasini soliq organiga belgilangan muddatlarda topshirmasa, yakka tartibdagi tadbirkorning majburiyatlari bo’yicha soliqni hisoblash to’khtatilmaydi.

Oldingi tahrirga qarang.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan soliq to’lovchilar soliqni ushbu Kodeksning 405-moddasida ko’rsatilgan soliq stavkalari bo’yicha jami yillik daromad to’g’risida deklarasiyada ko’rsatilgan mehnatga haq to’lash tarzida olingan daromadlar summasidan kelib chiqib, biroq ushbu moddada belgilangan uning eng kam miqdoridan kam bo’lmagan holda, soliqni ikhtiyoriy ravishda to’lash haqida jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiyani taqdim etish bilan bir vaqtda beriladigan ariza asosida to’lashga haqli. Bunda to’lanishi lozim bo’lgan soliqning uzil-kesil summasi ushbu moddaning birinchi — beshinchi qismlariga muvofiq to’langan summalarni hisobga olgan holda aniqlanadi.

(408-moddaning o’n birinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

409-modda. Ikhtiyoriy ravishda soliqni hisoblab chiqarish va to’lashning o’ziga khos khususiyatlari

Qonun hujjatlariga muvofiq soliqni hisoblab chiqarish va ushlab qolish majburiyati zimmasiga yuklatilmagan ish beruvchidan daromadlar oluvchi jismoniy shakhslar soliqni jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiyada ko’rsatilgan mehnatga haq to’lash tarzidagi daromadlar summasidan kelib chiqqan holda, soliqni ikhtiyoriy ravishda to’lash haqida jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiyani taqdim etish bilan bir vaqtda beriladigan ariza asosida ikhtiyoriy asosda to’laydi.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan shakhslar tomonidan soliqni to’lash jami yillik daromad to’g’risidagi deklarasiya malumotlari bo’yicha soliq organlari tomonidan hisoblab chiqariladigan jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’ini to’lash muddatlarida amalga oshiriladi.

XV BO’LIM.
MOL-MULK SOLIG’I

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.11.00.00 Mahalliy soliqlar va yig’imlar / 07.11.01.00 Mol-mulk solig’i / 07.11.01.01 Mol-mulk solig’i to’lovchilar va soliqqa tortish obekti]

59-bob. Yuridik shakhslarning mol-mulkiga solinadigan soliq

410-modda. Soliq to’lovchilar

Yuridik shakhslarning mol-mulkiga solinadigan soliqning soliq to’lovchilari (bundan buyon ushbu bobda soliq to’lovchilar deb yuritiladi) deb quyidagilar etirof etiladi:

1) O’zbekiston Respublikasi hududida ushbu Kodeksning 411-moddasiga muvofiq soliq solish obekti hisoblanuvchi mol-mulkka ega bo’lgan O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhslari;

2) O’zbekiston Respublikasi hududida ko’chmas mulkka ega bo’lgan O’zbekiston Respublikasining norezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar.

Agar ko’chmas mulk mulkdorining joylashgan erini aniqlashning imkoni bo’lmasa, ushbu mulkka egalik qiluvchi va (yoki) undan foydalanuvchi shakhs soliq to’lovchi hisoblanadi.

Agar yuridik shakhs ko’chmas mulkni moliyaviy ijaraga (lizing) olgan bo’lsa, u ham soliq to’lovchi deb etirof etiladi.

411-modda. Soliq solish obekti

Ko’chmas mulk yuridik shakhslarning mol-mulkiga solinadigan soliq (bundan buyon ushbu bobda soliq deb yuritiladi) soliq solish obekti hisoblanadi.

Ko’chmas mulk jumlasiga quyidagilar kiradi:

1) ko’chmas mulkka bo’lgan huquqlarni davlat ro’ykhatidan o’tkazuvchi organlarda ro’ykhatdan o’tkazilishi lozim bo’lgan binolar va inshootlar;

2) qurilishi tugallanmagan obektlar. Qurilishi tugallanmagan obektlarga qurilish obektiga doir loyiha-smeta hujjatlarida belgilangan normativ muddatda qurilishi tugallanmagan obektlar, agar qurilishning normativ muddati belgilanmagan bo’lsa, ushbu obektning qurilishiga vakolatli bo’lgan organning rukhsatnomasi olingan oydan etiboran yigirma to’rt oy ichida qurilishi tugallanmagan obektlar kiradi;

3) temir yo’llar, magistral quvurlar, aloqa va elektr uzatish liniyalari, shuningdek mazkur obektlarning ajralmas tekhnologik qismi bo’lgan inshootlar;

4) qurilish tashkilotlari yoki imoratlarni quruvchilar balansida keyinchalik sotish uchun ko’rsatilgan turar joy ko’chmas mulk obektlari, ko’chmas mulk obekti foydalanishga topshirilgandan keyin olti oy o’tgach.

Quyidagi ko’chmas mulk obektlari soliq solish obekti hisoblanmaydi:

1) notijorat tashkilotlari tomonidan notijorat faoliyatini amalga oshirish doirasida foydalaniladigan obektlar;

2) turar joy-kommunal kho’jaligining va belgilangan maqsadi bo’yicha foydalaniladigan boshqa umumfuqaroviy ahamiyatga molik shahar kho’jaligi obektlari. Turar joy-kommunal va boshqa umumfuqaroviy ahamiyatga molik shahar kho’jaliklari obektlari jumlasiga shaharlar va shaharchalarni sanitariya tozalash, obodonlashtirish va ko’kalamzorlashtirish obektlari, tashqi yoritish, kommunal-maishiy ehtiyojlar uchun va aholiga vodoprovod (suv olish va tozalash inshootlari bilan), kanalizasiya (tozalash inshootlari bilan), gaz, qozonkhonalar va issiqlik taqsimlanadigan tarmoqlar (ularning inshootlari bilan), shuningdek turar joy-kommunal kho’jaligi obektlariga tekhnik jihatdan khizmat ko’rsatish va ularni tamirlash uchun mo’ljallangan binolar kiradi;

3) umumiy foydalanishdagi avtomobil yo’llari;

4) sug’orish va kollektor-drenaj tarmoqlari;

5) soliq to’lovchining balansida bo’lgan hamda tadbirkorlik faoliyatida foydalanilmayotgan, fuqaro muhofazasi va safarbarlik ahamiyatiga molik obektlar;

6) tabiatni muhofaza qilish va sanitariya-tozalash maqsadlari, yong’in khavfsizligi uchun foydalaniladigan obektlar. Obektlarni tabiatni muhofaza qilish, sanitariya-tozalash maqsadlari va yong’in khavfsizligi uchun foydalaniladigan obektlar jumlasiga kiritish tegishli ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish yoki yong’in khavfsizligi organining malumotnomasi asosida amalga oshiriladi;

7) er uchastkalari.

412-modda. Soliq bazasi

Quyidagilar soliq bazasidir:

1) ushbu Kodeks 411-moddasi ikkinchi qismining 1 va 3-bandlarida nazarda tutilgan obektlar bo’yicha — o’rtacha yillik qoldiq qiymati.

Ko’chmas mulkning qoldiq qiymati ushbu mol-mulkning boshlang’ich (tiklanish) qiymati bilan soliq to’lovchining hisob siyosatida belgilangan usullardan foydalanilgan holda hisoblab chiqilgan amortizasiya miqdori o’rtasidagi farq sifatida aniqlanadi.

Bunda to’liq amortizasiya qilingan bino bo’yicha uning uch yilda kamida bir marta aniqlanadigan qayta baholangan (bozor) qiymati soliq bazasidir;

2) ushbu Kodeks 411-moddasi ikkinchi qismining 2-bandida nazarda tutilgan obektlar bo’yicha — tugallanmagan qurilishning o’rtacha yillik qiymati;

3) ushbu Kodeks 411-moddasi ikkinchi qismining 4-bandida belgilangan obektlar bo’yicha — mazkur obektlarning o’rtacha yillik qiymati (realizasiya qilinmagan qismi bo’yicha).

O’zbekiston Respublikasi norezidentlarining ko’chmas mulk obektlariga nisbatan soliq bazasi ushbu mol-mulkning o’rtacha yillik qiymatidir.

413-modda. Soliq bazasini aniqlash tartibi

Soliq solish obektlarining o’rtacha yillik qoldiq qiymati (o’rtacha yillik qiymat) soliq davridagi har bir oyning okhirgi kunidagi holatga ko’ra soliq solish obektlarining qoldiq qiymatlarini (o’rtacha yillik qiymatlarini) qo’shishdan olingan summaning o’n ikkidan bir qismi sifatida ortib boruvchi yakun bilan aniqlanadi.

O’zbekiston Respublikasi norezidentlarining ko’chmas mulk obektlari bo’yicha soliq bazasi mazkur obektlarga bo’lgan mulk huquqini tasdiqlovchi hujjatlarda ko’rsatilgan qiymat asosida aniqlanadi.

Soliq bazasi har bir soliq solish obekti bo’yicha alohida aniqlanadi.

Soliq to’lovchi tomonidan soliqni to’lash nazarda tutilmagan faoliyat turlari amalga oshirilgan taqdirda, soliq bazasi soliq solinadigan va soliq solinmaydigan mol-mulk hisobini alohida-alohida yuritish asosida aniqlanadi. Alohida-alohida hisob yuritishning imkoni bo’lmasa, soliq bazasi soliq to’lanishi nazarda tutilgan faoliyatdan olinadigan sof tushumning jami sof tushum hajmidagi ulushiga qarab aniqlanadi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.11.00.00 Mahalliy soliqlar va yig’imlar / 07.11.01.00 Mol-mulk solig’i / 07.11.01.03 Mol-mulk solig’i bo’yicha imtiyozlar]

414-modda. Soliq imtiyozlari

Soliq hisoblab chiqarilayotganda soliq bazasi quyidagilarning o’rtacha yillik qoldiq qiymatiga (o’rtacha yillik qiymatiga) kamaytiriladi:

Oldingi tahrirga qarang.

1) madaniyat va sanat, talim, sog’liqni saqlash (bundan turistik zonalarda joylashgan sanatoriy-kurort obektlari mustasno), jismoniy tarbiya va sport, ijtimoiy taminot obektlarining;

(414-modda birinchi qismining 1-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

2) qishloq kho’jaligi mahsulotlarini etishtirish va saqlash uchun, shuningdek ipak qurti etishtirish uchun foydalaniladigan qishloq kho’jaligi korkhonalari balansida bo’lgan mol-mulkning.

Quyidagilar soliqdan ozod qilinadi:

1) yagona ishtirokchilari nogironligi bo’lgan shakhslarning jamoat birlashmalari bo’lgan va khodimlarining umumiy sonida nogironligi bo’lgan shakhslar kamida 50 foizni tashkil etadigan hamda nogironligi bo’lgan shakhslarning mehnatiga haq to’lash fondi mehnatga haq to’lash umumiy fondining kamida 50 foizini tashkil etadigan yuridik shakhslar;

2) qayta tiklanuvchi energiya manbalari qurilmalarini (nominal quvvati 0,1 MVt va undan ortiq bo’lgan) o’rnatganlik uchun qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan energiya ishlab chiqaruvchilar, ular foydalanishga joriy etilgan paytdan etiboran o’n yil muddatga.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.11.00.00 Mahalliy soliqlar va yig’imlar / 07.11.01.00 Mol-mulk solig’i / 07.11.01.02 Mol-mulk solig’i stavkalari]

415-modda. Soliq stavkalari

Soliq stavkasi, agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, 2 foiz miqdorida belgilanadi.

Agar ushbu moddaning uchinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, qurilishi normativ muddatda tugallanmagan obektlarga nisbatan soliq stavkasi 4 foiz miqdorida belgilanadi.

Bo’sh turgan binolar, foydalanilmayotgan ishlab chiqarish maydonlari, yashash uchun mo’ljallanmagan inshootlar, shuningdek tugallanmagan qurilish obektlariga nisbatan qonun hujjatlarida oshirilgan soliq stavkalarini belgilash yo’li bilan tasir choralari qo’llanilishi mumkin hamda ushbu Kodeksning 414-moddasida ko’rsatilgan soliq imtiyozlari ularga tatbiq etilmaydi.

Oldingi tahrirga qarang.

Soliq stavkasi quyidagilarga nisbatan 0,4 foiz miqdorida belgilanadi:

(415-modda to’rtinchi qismining birinchi khatboshisi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

1) umumiy foydalanishdagi temir yo’llar, magistral quvurlar, aloqa va elektr uzatish liniyalari, shuningdek mazkur obektlarning ajralmas tekhnologik qismi bo’lgan inshootlar;

2) konservasiya qilinishi to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori qabul qilingan ko’chmas mulk va tugallanmagan qurilish obektlari.

416-modda. Soliq davri

Kalendar yil soliq davridir.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.11.00.00 Mahalliy soliqlar va yig’imlar / 07.11.01.00 Mol-mulk solig’i / 07.11.01.04 Mol-mulk solig’ini hisoblash va to’lash tartibi]

417-modda. Soliqni hisoblab chiqarish, soliq hisobotini taqdim etish va soliqni to’lash tartibi

Soliq to’lovchilar soliqni ushbu Kodeksning 412-moddasiga muvofiq aniqlangan soliq bazasidan va tegishli soliq stavkasidan kelib chiqqan holda mustaqil ravishda hisoblab chiqaradi.

Soliq hisoboti soliq bo’yicha hisobga olish joyidagi soliq organiga yilda bir marta, yillik moliyaviy hisobot topshiriladigan muddatda taqdim etiladi, O’zbekiston Respublikasi norezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar tomonidan esa soliq hisoboti davridan keyingi yilning 15 fevraliga qadar bo’lgan muddatda taqdim etiladi.

Agar ko’chmas mulk, ushbu Kodeks 411-moddasining ikkinchi qismi 3-bandida ko’rsatilgan obektlardan tashqari, soliq to’lovchining soliq bo’yicha hisobga olish joyida joylashmagan bo’lsa, soliq hisoboti ko’chmas mulk joylashgan erdagi soliq organlariga taqdim etiladi.

Soliq davri mobaynida soliq to’lovchilar (bundan O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasalar orqali amalga oshirmaydigan O’zbekiston Respublikasi norezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar mustasno) soliq bo’yicha bo’nak to’lovlarni to’laydi.

Bo’nak to’lovlar miqdorini hisoblab chiqarish uchun soliq to’lovchilar joriy soliq davrining 10 yanvarigacha, yangi tashkil qilinganlari esa, davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan sanadan etiboran o’ttiz kundan kechiktirmay soliq organlariga mo’ljallanayotgan soliq bazasidan (tegishli yil uchun mol-mulkning o’rtacha yillik qoldiq qiymatidan (o’rtacha yillik qiymatidan) va tegishli soliq stavkasidan kelib chiqqan holda hisoblangan joriy soliq davri uchun soliq summasi to’g’risidagi malumotnomani taqdim etadi. Soliq bo’yicha majburiyatlari soliq davri mobaynida yuzaga kelgan soliq to’lovchilar soliq summasi to’g’risidagi malumotnomani soliq majburiyati yuzaga kelgan sanadan etiboran o’ttiz kundan kechiktirmay taqdim etadi.

Ushbu moddaning to’rtinchi qismiga muvofiq hisoblab chiqarilgan bo’nak to’lovlar quyidagicha to’lanadi:

aylanmadan soliq to’lovchilar tomonidan — yillik soliq summasining to’rtdan bir qismi miqdorida yilning har choragi uchinchi oyining 10-kunidan kechiktirmay;

aylanmadan soliq to’lovchilar hisoblanmaydigan soliq to’lovchilar tomonidan — yillik soliq summasining o’n ikkidan bir qismi miqdorida har oyning 10-kunidan kechiktirmay.

Soliq davri mobaynida mo’ljallanayotgan soliq bazasi o’zgargan taqdirda soliq to’lovchi soliq summasi to’g’risida aniqlashtirilgan malumotnoma taqdim etishga haqli. Bunda soliq davrining qolgan qismi uchun bo’nak to’lovlarga soliqning o’zgarish summasiga teng ulushlarda tuzatish kiritiladi.

Soliq davri uchun to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasi, bo’nak to’lovlar hisobga olingan holda, soliq hisobotini taqdim etish muddatidan kechiktirmay byudjetga o’tkaziladi.

Soliq davrida soliq bo’yicha bo’nak to’lovlar summasi soliq hisobotida ko’rsatilgan byudjetga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasiga nisbatan 10 foizdan ortiq kamaytirilgan taqdirda, soliq organi bo’nak to’lovlarni soliqning haqiqiy summasidan kelib chiqib, penya hisoblagan holda qaytadan hisoblab chiqadi.

O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasalar orqali amalga oshirmaydigan O’zbekiston Respublikasining norezidentlari tomonidan soliq har yili bir marta soliq hisoboti davridan keyingi yilning 15 fevralidan kechiktirmay to’lanadi.

60-bob. Jismoniy shakhslardan olinadigan mol-mulk solig’i

418-modda. Soliq to’lovchilar

Mulkida ushbu Kodeksning 419-moddasiga muvofiq soliq solish obekti deb tan olinadigan mol-mulki bo’lgan jismoniy shakhslar, shu jumladan chet el fuqarolari, agar O’zbekiston Respublikasining khalqaro shartnomalarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, shuningdek yuridik shakhs tashkil etgan holdagi yoki etmagan holdagi dehqon kho’jaliklari jismoniy shakhslardan olinadigan mol-mulk solig’ining soliq to’lovchilari (bundan buyon ushbu bobda soliq to’lovchilar deb yuritiladi) deb etirof etiladi.

Agar mol-mulk mulkdorining joylashgan erini aniqlash imkoni bo’lmasa, shuningdek ko’chmas mulk mulkdori vafot etgan taqdirda, bu mulk qaysi shakhsning egaligida va (yoki) foydalanishida bo’lsa, o’sha shakhs soliq to’lovchi deb etirof etiladi.

419-modda. Soliq solish obekti

O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan quyidagi mol-mulk jismoniy shakhslardan olinadigan mol-mulk solig’ining (bundan buyon ushbu bobda soliq deb yuritiladi) soliq solish obekti hisoblanadi.

1) uy-joylar, kvartiralar, dala hovli imoratlari;

2) tadbirkorlik faoliyati va (yoki) daromad olish uchun mo’ljallangan yashash uchun mo’ljallanmagan ko’chmas mulk obektlari;

3) qurilishi tugallanmagan yashash uchun mo’ljallanmagan obektlar.

Qurilishi tugallanmagan yashash uchun mo’ljallanmagan obektlarga ushbu obektni qurishga doir loyiha-smeta hujjatlarida belgilangan normativ muddatda qurilishi tugallanmagan obektlar, agar qurilishning normativ muddati belgilanmagan bo’lsa, ushbu obektning qurilishiga vakolatli bo’lgan organning rukhsatnomasi olingan oydan etiboran yigirma to’rt oy ichida qurilishi tugallanmagan obektlar kiradi;

Oldingi tahrirga qarang.

4) ko’p kvartirali uylarga uzviy bog’liq bo’lgan avtomashina turar joylari, shuningdek boshqa imoratlar, binolar va inshootlar.

(419-moddaning 4-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

420-modda. Soliq bazasi

Ko’chmas mulkka bo’lgan huquqlarni davlat ro’ykhatidan o’tkazuvchi organ tomonidan belgilanadigan soliq solish obektlarining kadastr qiymati soliq bazasi hisoblanadi.

Soliqni hisoblab chiqarish maqsadida soliq bazasi qirq ikki million so’mdan kam bo’lishi mumkin emas.

Jismoniy shakhslarning mol-mulkini baholash bo’yicha vakolatli organ tomonidan aniqlangan soliq solish obektining bahosi mavjud bo’lmagan taqdirda, mol-mulkning shartli qiymati Toshkent va Nukus shaharlarida, shuningdek viloyat markazlarida — ushbu moddaning ikkinchi qismida ko’rsatilgan summaning besh baravari miqdorida, boshqa shaharlarda va qishloq joylarda esa — ikki baravari miqdorida soliq bazasi hisoblanadi.

Bitta jismoniy shakhs bir nechta soliq solish obekti bo’yicha soliq to’lovchi bo’lgan taqdirda, soliq bazasi har bir obekt bo’yicha alohida hisoblab chiqiladi.

421-modda. Soliq imtiyozlari

Quyidagilarning mulkida bo’lgan mol-mulk soliq solishdan ozod etiladi:

1) «O’zbekiston Qahramoni», Sovet Ittifoqi Qahramoni, Mehnat Qahramoni unvonlariga sazovor bo’lgan, uchala darajadagi Shuhrat ordeni bilan taqdirlangan fuqarolarning.

Mazkur imtiyoz tegishincha «O’zbekiston Qahramoni» unvoni berilganligi to’g’risidagi guvohnoma, Sovet Ittifoqi Qahramoni, Mehnat Qahramoni daftarchalari, orden daftarchasi yoki mudofaa ishlari bo’yicha bo’limning malumotnomasi asosida beriladi;

2) urush nogironlari va qatnashchilari, shuningdek doirasi qonun hujjatlari bilan belgilanadigan ularga tenglashtirilgan shakhslar.

Mazkur imtiyoz urush nogironining (qatnashchisining) tegishli guvohnomasi yoki mudofaa ishlari bo’yicha bo’limning yokhud boshqa vakolatli organning malumotnomasi asosida, boshqa nogironlarga (qatnashchilarga) esa nogironning (qatnashchining) imtiyozlarga bo’lgan huquqi to’g’risidagi guvohnoma asosida beriladi;

3) sobiq SSSRni, O’zbekiston Respublikasining konstitusiyaviy tuzumini himoya qilish yoki harbiy khizmatning yokhud ichki ishlar organlaridagi khizmatning boshqa majburiyatlarini bajarish chog’ida yaralanganligi, kontuziya bo’lganligi yoki mayib bo’lganligi oqibatida yokhud frontda bo’lish bilan bog’liq kasallik tufayli halok bo’lgan harbiy khizmatchilarning hamda ichki ishlar organlari khodimlarining ota-onalari va beva khotinlari (beva erlari).

Ushbu imtiyoz «Halok bo’lgan askarning beva khotini (beva eri, onasi, otasi)» yoki «Ichki ishlar organlari halok bo’lgan khodimining beva khotini (beva eri, onasi, otasi)» shtampi qo’yilgan yokhud pensiya guvohnomasini bergan muassasa rahbarining imzosi va ushbu muassasa muhri bilan tasdiqlangan tegishli yozuvli pensiya guvohnomasi asosida beriladi.

Agar mazkur shakhslar pensioner bo’lmasa, soliq imtiyozi ularga sobiq SSSR Mudofaa vazirligi, Davlat khavfsizlik qo’mitasi yoki Ichki ishlar vazirligining, shuningdek O’zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi, Davlat khavfsizlik khizmati, Ichki ishlar vazirligi, Favqulodda vaziyatlar vazirligi, O’zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Davlat khavfsizlik khizmati, O’zbekiston Respublikasi Davlat bojkhona qo’mitasi va harbiy khizmat nazarda tutilgan boshqa idoralarning tegishli organlari tomonidan berilgan harbiy khizmatchining yoki ichki ishlar organlari khodimining halok bo’lganligi to’g’risidagi malumotnoma asosida beriladi.

Sobiq SSSRni, O’zbekiston Respublikasining konstitusiyaviy tuzumini himoya qilish yoki harbiy khizmatning yokhud ichki ishlar organlaridagi khizmatning boshqa majburiyatlarini bajarish chog’ida yoki frontda bo’lish bilan bog’liq kasallik tufayli halok bo’lgan harbiy khizmatchilarning yokhud ichki ishlar organlari khodimlarining beva khotinlariga (beva erlariga) soliq imtiyozi faqat ular yangi nikohdan o’tmagan taqdirda beriladi;

4) energiya resurslarining amaldagi tarmoqlaridan to’liq uzib qo’yilgan turar joylarda qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanuvchi shakhslar qayta tiklanadigan energiya manbalari o’rnatilgan oydan etiboran uch yil muddatga.

Mazkur imtiyoz energiya resurslarining amaldagi tarmoqlaridan to’liq uzib qo’yilgan holda qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish to’g’risida energiya taminoti tashkilotlari tomonidan berilgan malumotnoma asosida taqdim etiladi.

Quyidagi jismoniy shakhslarning mulkida bo’lgan mol-mulk oltmish kvadrat metr doirasida soliq solishdan ozod qilinadi:

1) o’n nafar va undan ortiq bolalari bor ota-onalaridan birining. Mazkur imtiyoz fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organining bolalar borligini tasdiqlovchi malumotnomasi asosida beriladi;

2) pensionerlarning. Mazkur imtiyoz pensiya guvohnomasi asosida beriladi;

3) I va II guruh nogironligi bo’lgan shakhslarning. Mazkur imtiyoz pensiya guvohnomasi yoki tibbiy-mehnat ekspert komissiyasining malumotnomasi asosida beriladi;

Ushbu moddada ko’rsatib o’tilgan soliq imtiyozlariga ega bo’lgan shakhslar soliq imtiyozini olishga bo’lgan huquqini tasdiqlovchi hujjatlarni soliq solish obekti joylashgan erdagi soliq organlariga mustaqil ravishda taqdim etadi.

Ushbu moddada belgilangan soliq imtiyozlari mulkdorning tanloviga ko’ra faqat bitta yashash uchun mo’ljallangan ko’chmas mulk obektiga tatbiq etiladi, bundan ushbu modda birinchi qismining 4-bandida ko’rsatilgan shakhslar mustasno.

422-modda. Soliq stavkalari. Soliq davri

Oldingi tahrirga qarang.

Soliq stavkalari quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

T/r	Soliq solish obektlari	Soliq stavkalari (foizlarda)
1.	Uy-joylar va kvartiralar, dala hovli imoratlari (bundan umumiy maydoni 200 kv.m dan ortiq bo’lganlari mustasno), ko’p kvartirali uylarga uzviy bog’liq bo’lgan avtomashina turar joylari, shuningdek boshqa imoratlar, binolar va inshootlar	0,23
2.	Shaharlarda joylashgan uy-joylar va kvartiralar, umumiy maydoni:
	200 kv.m dan va 500 kv.m ga qadar bo’lganlari	0,3
	500 kv.m dan ortiq bo’lganlari	0,4
3.	Boshqa aholi punktlarida joylashgan, umumiy maydoni 200 kv.m dan ortiq bo’lgan uy-joylar va kvartiralar, dala hovli imoratlari	0,3
4.	Tadbirkorlik faoliyati uchun yokhud yuridik shakhsga yoki yakka tartibdagi tadbirkorga ijaraga berishda foydalaniladigan soliq solish obektlari, shuningdek tadbirkorlik faoliyati va (yoki) daromad olish uchun mo’ljallangan, yashash uchun mo’ljallanmagan ko’chmas mulk obektlari	2

(422-moddaning birinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Ko’chmas mulkka bo’lgan huquqlarni davlat ro’ykhatidan o’tkazishni amalga oshiruvchi organlar tomonidan ro’ykhatga olinmagan yangi qurilgan uy-joylarga nisbatan soliq stavkasi ko’chmas mulkka bo’lgan huquqlarni davlat ro’ykhatidan o’tkazishni amalga oshiruvchi organlar tomonidan taqdim etilgan akhborot asosida mulkning shartli qiymatiga nisbatan ikki baravar miqdorida qo’llaniladi.

Hududlarning va faoliyat amalga oshiriladigan joylarning khususiyatlarini hisobga olgan holda Qoraqalpog’iston Respublikasi Jo’qorg’i Kengesi, khalq deputatlari, viloyatlar va Toshkent shahar Kengashlari o’rnatilgan soliq stavkalariga 0,7 dan 1,3 gacha bo’lgan oraliqdagi kamaytiruvchi va oshiruvchi koeffisientlar belgilashga haqli.

Jismoniy shakhs yoki oilaviy korkhona turar joydan unda istiqomat qilish bilan bir vaqtda tovarlar ishlab chiqarish (khizmatlar ko’rsatish) uchun foydalangan taqdirda, soliq ushbu modda birinchi qismining 1 — 3-bandlarida belgilangan soliq stavkalari bo’yicha to’lanadi.

Normativ muddatda qurilishi tugallanmagan yashash uchun mo’ljallanmagan obektlarga nisbatan soliq stavkasi, agar ushbu moddaning oltinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, 4 foiz miqdorida belgilanadi.

Bo’sh turgan binolar, foydalanilmayotgan ishlab chiqarish maydonlari, yashash uchun mo’ljallanmagan inshootlar, shuningdek qurilishi tugallanmagan obektlarga nisbatan qonun hujjatlarida oshirilgan soliq stavkalarini belgilash yo’li bilan yuridik shakhslar uchun nazarda tutilgan tasir choralari qo’llanilishi mumkin.

Kalendar yil soliq davridir.

423-modda. Soliqni hisoblab chiqarish va to’lash tartibi

Soliqni hisoblab chiqarish soliq to’lovchining yashash joyidan qati nazar, soliq solish obekti joylashgan erdagi soliq organlari tomonidan ko’chmas mulkka bo’lgan huquqlarni davlat ro’ykhatidan o’tkazishni amalga oshiruvchi organning malumotlari asosida amalga oshiriladi.

Soliq summasi mol-mulkning 1 yanvardagi holatiga ko’ra bo’lgan kadastr qiymatidan va belgilangan soliq stavkasidan kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi.

Bir necha mulkdorlarining umumiy ulushli mulki bo’lgan imoratlar, binolar va inshootlar uchun soliq har bir mulkdor tomonidan ularning ushbu imoratlar, binolar va inshootlardagi ulushiga mutanosib ravishda to’lanadi.

Mol-mulkka bo’lgan mulk huquqi kalendar yil mobaynida bir mulkdordan boshqasiga o’tgan taqdirda, soliq avvalgi mulkdor tomonidan shu yilning 1 yanvaridan etiboran u mol-mulkka bo’lgan mulk huquqini yo’qotgan oyning boshlanishiga qadar, yangi mulkdor tomonidan esa, unda mulk huquqi vujudga kelgan oydan etiboran to’lanadi.

Yangi imoratlar, binolar va inshootlar bo’yicha soliq mulk huquqi yuzaga kelgan oydan etiboran to’lanadi.

Meros bo’yicha o’tgan mol-mulk uchun soliq meroskho’rda mulk huquqi vujudga kelgan oydan etiboran to’lanadi.

Soliq solish obekti yo’q qilingan, vayron bo’lgan yoki buzib tashlangan taqdirda, soliqni undirish mol-mulk yo’q qilingan, vayron bo’lgan yoki buzib tashlangan oydan etiboran tugatiladi. Soliq summasini qayta hisob-kitob qilish mahalliy davlat hokimiyati organi yoki fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organi tomonidan berilgan yo’q qilinganlik, vayron bo’lganlik yoki buzib tashlanganlik faktini tasdiqlovchi hujjatlar mavjud bo’lgan taqdirda, amalga oshiriladi.

Kalendar yil mobaynida imtiyozlarga bo’lgan huquq vujudga kelgan (tugagan) taqdirda, soliqni qayta hisob-kitob qilish ushbu huquq vujudga kelgan (tugagan) oydan etiboran amalga oshiriladi.

Soliqni to’lash to’g’risidagi to’lov khabarnomasi soliq organlari tomonidan soliq to’lovchilarga imzo qo’ydirilgan holda yoki to’lov khabarnomasi olinganligini va olingan sanani tasdiqlovchi boshqa usulda har yili 1 martdan kechiktirmay topshiriladi.

Soliq davri uchun soliqni to’lash teng ulushlarda 15 aprelga va 15 oktyabrga qadar amalga oshiriladi.

XVI BO’LIM.
ER SOLIG’I

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.11.00.00 Mahalliy soliqlar va yig’imlar / 07.11.02.00 Er solig’i / 07.11.02.01 Er solig’i to’lovchilar va soliqqa tortish obekti]

61-bob. Yuridik shakhslardan olinadigan er solig’i

424-modda. Umumiy qoidalar

Er uchastkalaridan foydalanganlik uchun byudjetga to’lovlar er solig’i yoki er uchun ijara to’lovi tarzda amalga oshiriladi.

O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan ijaraga berilgan er uchastkalari uchun to’lanadigan ijara to’lovi er solig’iga tenglashtiriladi. Er uchastkalarini ijaraga olgan yuridik shakhslarga yuridik shakhslardan olinadigan er solig’ini to’lovchilar uchun belgilangan soliq stavkalari, soliq imtiyozlari, soliqni hisoblab chiqarish, soliq hisobotini taqdim etish va soliqni to’lash tartibi tatbiq etiladi.

Yuridik shakhslar mulk huquqi, egalik qilish, foydalanish yoki ijara huquqlari asosida foydalaniladigan er uchastkalari uchun er solig’i to’laydi.

425-modda. Soliq to’lovchilar

Mulk huquqi, egalik qilish, foydalanish yoki ijara huquqlari asosida er uchastkalariga ega bo’lgan yuridik shakhslar, shu jumladan O’zbekiston Respublikasining norezidentlari yuridik shakhslardan olinadigan er solig’ini to’lovchilar (bundan buyon ushbu bobda soliq to’lovchilar deb yuritiladi) deb etirof etiladi.

Ko’chmas mulk ijaraga berilgan taqdirda, ijaraga beruvchi soliq to’lovchi deb etirof etiladi. Bunda moliyaviy ijara (lizing) shartnomasiga muvofiq moliyaviy ijaraga (lizing) berilgan (olingan) ko’chmas mulk obektlari bo’yicha ijaraga oluvchi (lizing oluvchi) soliq to’lovchi deb etirof etiladi.

Er uchastkasidan bir nechta yuridik shakhs birgalikda foydalangan taqdirda, har bir yuridik shakhs er uchastkasining foydalanilayotgan maydonidagi o’z ulushi uchun soliq to’lovchi deb etirof etiladi.

426-modda. Soliq solish obekti

Mulk huquqi, egalik qilish, foydalanish yoki ijara huquqlari asosida yuridik shakhslarda bo’lgan er uchastkalari yuridik shakhslardan olinadigan er solig’ining (bundan buyon ushbu bobda soliq deb yuritiladi) soliq solish obektidir.

Quyidagi er uchastkalari soliq solish obekti sifatida hisoblanmaydi:

1) notijorat tashkilotlari tomonidan notijorat faoliyati doirasida foydalaniladigan erlar;

2) aholi punktlarining, bog’dorchilik, uzumchilik yoki polizchilik shirkatlarining umumiy foydalanishdagi erlari (maydonlar, ko’chalar, tor ko’chalar, yo’llar, shakhobcha yo’llar, sug’orish tarmoqlari, kollektorlar, sohil bo’yi erlari va boshqa shu kabi umumiy foydalanishdagi erlar);

3) umumiy foydalanishdagi avtomobil yo’llari egallagan erlar;

Oldingi tahrirga qarang.

4) aholining madaniy-maishiy ehtiyojlarini qondirish va dam olishi uchun foydalaniladigan erlar (darakhtzorlar, istirohat bog’lari, sayilgohlar, khiyobonlar, aholining ommaviy dam olishi va turizmini tashkil etish uchun belgilangan joylar, shuningdek ariq tarmoqlari egallagan erlar);

(426-modda ikkinchi qismining 4-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

5) davlat qo’riqkhonalarining, kompleks (landshaft) buyurtma qo’riqkhonalarining, tabiat bog’larining, davlat tabiat yodgorliklarining, buyurtma qo’riqkhonalarning (bundan ovchilik kho’jaliklarida tashkil etiladigan buyurtma qo’riqkhonalar mustasno), tabiiy pitomniklarning, davlat biosfera rezervatlarining, milliy bog’larning erlari;

6) sog’lomlashtirish ahamiyatiga molik erlar – tegishli muassasalar va tashkilotlarga doimiy foydalanishga berilgan, profilaktika hamda davolash ishlarini tashkil etish uchun qulay tabiiy shifobakhsh omillarga ega bo’lgan er uchastkalari;

7) rekreasiya ahamiyatiga molik erlar – aholining ommaviy dam olishi va turizmini tashkil etish uchun tegishli muassasalar hamda tashkilotlarga berilgan er uchastkalari;

8) tarikhiy-madaniy ahamiyatga molik erlar – tegishli muassasalar va tashkilotlarga doimiy foydalanishga berilgan moddiy madaniy meros obektlari, khotira bog’lari egallagan er uchastkalari;

9) gidrometeorologiya va gidrogeologiya stansiyalari hamda postlari egallagan erlar;

10) yuridik shakhs balansida bo’lgan va fuqaro muhofazasi hamda safarbarlik ahamiyatiga molik alohida joylashgan obektlar egallagan erlar;

Oldingi tahrirga qarang.

11) kommunal-maishiy ahamiyatga molik erlar (dafn etish joylari, maishiy, qurilish va boshqa chiqindilarni yig’ish, qaytadan ortish va saralash joylari, shuningdek chiqindilarni zararsizlantirish hamda utilizasiya qilish joylari);

(426-modda ikkinchi qismining 11-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

12) ko’p kvartirali uylar egallagan erlar, bundan yashash uchun mo’ljallanmagan ko’chmas mulk obektlari egallagan er uchastkalari mustasno;

13) suv fondi;

14) zakhiralar.

Agar ushbu moddaning ikkinchi qismida ko’rsatilgan er uchastkalari kho’jalik faoliyatini yuritish uchun foydalanilsa, ular ushbu bobda belgilangan tartibda soliq solish obekti hisoblanadi.

427-modda. Soliq bazasi

Quyidagilar soliq bazasidir:

qishloq kho’jaligiga mo’ljallanmagan erlar bo’yicha — ushbu Kodeksning 428-moddasi ikkinchi qismiga muvofiq soliq solinmaydigan er uchastkalari maydonlari chegirib tashlangan holda, qishloq kho’jaligiga mo’ljallanmagan er uchastkasining umumiy maydoni, ;

Oldingi tahrirga qarang.

qishloq kho’jaligiga mo’ljallangan erlar bo’yicha — ushbu Kodeksning 428-moddasi ikkinchi qismiga muvofiq soliq solinmaydigan er uchastkalari chegirib tashlangan holda, er uchastkalarining qonun hujjatlariga muvofiq aniqlangan normativ qiymati.

(427-modda birinchi qismining uchinchi khatboshisi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Er uchastkalariga bo’lgan mulk huquqi, egalik qilish, foydalanish yoki ijara huquqi yil mobaynida soliq to’lovchiga o’tgan bo’lsa, soliq bazasi er uchastkalariga tegishli huquq vujudga kelganidan keyingi oydan etiboran hisoblab chiqariladi. Er uchastkasining maydoni kamaytirilgan taqdirda, soliq bazasi er uchastkasi maydoni kamaytirilgan oydan etiboran kamaytiriladi.

Yuridik shakhslarda soliq imtiyoziga bo’lgan huquq vujudga kelgan taqdirda, soliq bazasi ushbu huquq vujudga kelgan oydan etiboran kamaytiriladi. Soliq imtiyoziga bo’lgan huquq bekor qilingan taqdirda, soliq bazasi ushbu huquq tugatilganidan keyingi oydan etiboran hisoblab chiqariladi (ko’paytiriladi).

Soliq to’lovchi soliq to’lash nazarda tutilmagan faoliyat turlarini amalga oshirganda, soliq bazasi soliq solinadigan va soliq solinmaydigan er uchastkasi bo’yicha alohida-alohida hisob yuritish asosida aniqlanadi. Alohida-alohida hisob yuritish imkoniyati bo’lmaganda, soliq bazasi soliqni to’lash nazarda tutilgan faoliyatdan olinadigan sof tushumning umumiy sof tushum hajmidagi ulushidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.11.00.00 Mahalliy soliqlar va yig’imlar / 07.11.02.00 Er solig’i / 07.11.02.03 Er solig’i bo’yicha imtiyozlar]

428-modda. Soliq imtiyozlari

Qayta tiklanadigan manbalardan energiya ishlab chiqaruvchilar qayta tiklanadigan energiya manbalari (nominal quvvati 0,1 MVt va ko’proq) uskunalari egallagan er uchastkalari bo’yicha ular ishga tushirilgan paytdan etiboran o’n yil muddatga soliqdan ozod etiladi.

Soliq solinmaydigan er uchastkalari jumlasiga quyidagi erlar kiradi:

Oldingi tahrirga qarang.

madaniyat, talim, sog’liqni saqlash (bundan turistik zonalarda joylashgan sanatoriy-kurort obektlari band qilgan erlar mustasno) va ijtimoiy taminot obektlari egallagan erlar;

(428-modda ikkinchi qismining ikkinchi khatboshisi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

sport va jismoniy tarbiya-sog’lomlashtirish majmualari, o’quv-mashq bazalari va bolalar-sog’lomlashtirish oromgohlari egallagan erlar;

(428-modda ikkinchi qismining uchinchi khatboshisi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

shahar elektr transporti yo’llari va metropoliten liniyalari, shu jumladan jamoat transporti bekatlari va metropoliten stansiyalari hamda ularning inshootlari egallagan erlar;

aholi punktlarining suv taminoti va kanalizasiya inshootlari (magistral suv quvurlari, vodoprovod tarmoqlari, kanalizasiya kollektorlari va ularning inshootlari, nasos stansiyalari, suv olish va tozalash inshootlari, vodoprovod va kanalizasiya tarmoqlaridagi kuzatish quduqlari va dyukerlari, suv bosimi hosil qiladigan minoralar hamda shunga o’khshash inshootlar egallagan erlar);

magistral issiqlik trassalari, shu jumladan nasos (ko’paytiruvchi, kamaytiruvchi, aralashtiruvchi, drenaj) stansiyalari, issiq suv taminotining issiqlikni hisobga olish va nazorat qilish asboblari, isitkichlari, sirkulyasiya nasoslari hamda shunga o’khshash inshootlar egallagan erlar;

ihota o’rmon darakhtzorlari egallagan erlar. Ihota o’rmon darakhtzorlari jumlasiga quyidagilar kiradi: o’rmonlarning daryolar, ko’llar, suv omborlari va boshqa suv obektlari sohillari bo’ylab o’tgan taqiqlangan mintaqalari; o’rmonlarning ovlanadigan qimmatli baliqlar uvildiriq sochadigan joylarni muhofaza qiluvchi taqiqlangan mintaqalari; eroziyadan saqlaydigan o’rmonlar; o’rmonlarning temir yo’llar va avtomobil yo’llari yoqalab o’tgan ihota mintaqalari; cho’l va chala cho’l zonalaridagi o’rmonlar; shahar o’rmonlari va o’rmon-bog’lari; shaharlar, boshqa aholi punktlari va sanoat markazlarining ko’kalamzorlashtirilgan zonalari atrofidagi o’rmonlar; suv taminoti manbalarini sanitariya jihatidan muhofaza qilish zonalaridagi o’rmonlar; kurort tabiiy hududlarni sanitariya jihatidan muhofaza qilish tegrasidagi o’rmonlar; alohida qimmatga ega bo’lgan o’rmonlar; ilmiy yoki tarikhiy ahamiyatga ega bo’lgan o’rmonlar;

Oldingi tahrirga qarang.

suvni tejaydigan (tomchilatib, yomg’irlatib, diskret va boshqa) sug’orish tekhnologiyalari joriy etilgan erlar — suvni tejaydigan sug’orish tekhnologiyalari joriy etilgan oyning boshidan etiboran besh yil muddatga. Ushbu imtiyoz suvdan foydalanish va suv istemoli sohasidagi vakolatli organning khulosasi asosida beriladi. Agarda suvni tejaydigan sug’orish tekhnologiyalari joriy etilgan oyning boshidan boshlab besh yil davomida foydalanishga yaroqsiz bo’lgan yoki demontaj qilingan bo’lsa, soliq imtiyozi butun soliq davri uchun soliqni to’lash bo’yicha majburiyatlarning tiklanishi bilan bekor qilinadi;

(428-modda ikkinchi qismining sakkizinchi khatboshisi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

qishloq kho’jaligi maqsadlari uchun yangi o’zlashtirilayotgan erlar — vakolatli organ tomonidan tasdiqlangan loyihaga muvofiq, ularni o’zlashtirish ishlari bajariladigan davrda va ular o’zlashtirilgan vaqtdan etiboran besh yil mobaynida;

meliorasiya ishlari amalga oshirilayotgan mavjud sug’oriladigan erlar — vakolatli organ tomonidan tasdiqlangan loyihaga muvofiq, ishlar boshlanganidan etiboran besh yil muddatga;

yangi barpo etilayotgan bog’lar, tokzorlar va tutzorlar egallagan erlar, darakhtlarning qator oralaridan qishloq kho’jaligi ekinlarini ekish uchun foydalanilishidan qati nazar, uch yil muddatga. Kuzda o’tqazilgan yangi ko’chatlar uchun beriladigan soliq imtiyozi muddatini hisoblab chiqarish keyingi yilning 1 yanvaridan etiboran boshlanadi, bahorda o’tqazilgan ko’chatlar uchun esa joriy soliq davrining 1 yanvaridan etiboran boshlanadi;

ilmiy tashkilotlarning, qishloq kho’jaligi va o’rmon kho’jaligi sohasidagi ilmiy-tadqiqot tashkilotlari hamda o’quv yurtlariga qarashli tajriba, eksperimental va o’quv-tajriba kho’jaliklarining bevosita ilmiy hamda o’quv maqsadlari uchun foydalaniladigan qishloq kho’jaligi ahamiyatiga molik bo’lgan erlar va o’rmon fondining erlari. Ushbu bandga muvofiq ilmiy tajribalar, eksperimental ishlar, yangi navlarning seleksiyasi o’tkazilishi uchun hamda mavzulari tasdiqlangan boshqa ilmiy va o’quv maqsadlari uchun foydalaniladigan ekinlar hamda darakhtzorlar egallagan er uchastkalari soliq to’lashdan ozod qilinadi.

Ushbu moddada belgilangan soliq imtiyozlari belgilangan maqsadda bevosita foydalanilmayotgan er uchastkalariga nisbatan tatbiq etilmaydi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.11.00.00 Mahalliy soliqlar va yig’imlar / 07.11.02.00 Er solig’i / 07.11.02.02 Er solig’i stavkalari]

429-modda. Soliq stavkalari

Oldingi tahrirga qarang.

Qishloq kho’jaligi uchun mo’ljallanmagan erlar bo’yicha bazaviy soliq stavkasi respublika hududlari kesimida 1 gektar uchun mutlaq o’lchamda quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

Respublika hududlari	1 gektar uchun bazaviy soliq stavkasi (mln so’mda)
Toshkent shahri 1 zona 2 zona 3 zona 4 zona 5 zona	208,2 166,5 124,9 83,3 41,6
Qoraqalpog’iston Respublikasi	26,2
Andijon viloyati	33,0
Bukhoro viloyati	26,7
Jizzakh viloyati	26,7
Qashqadaryo viloyati	26,7
Navoiy viloyati	26,7
Namangan viloyati	33,0
Samarqand viloyati	33,0
Surkhondaryo viloyati	23,5
Sirdaryo viloyati	20,8
Toshkent viloyati	27,6
Farg’ona viloyati	26,7
Khorazm viloyati	26,7

(429-moddaning birinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Qishloq kho’jaligi uchun mo’ljallanmagan erlar uchun soliq stavkalarining aniq miqdori quyidagi tartibda aniqlanadi:

Qoraqalpog’iston Respublikasi Jo’qorg’i Kengesi va viloyatlar khalq deputatlari Kengashlari 0,5 dan 2,0 gacha bo’lgan kamaytiruvchi va oshiruvchi koeffisientlarni qo’llagan holda, ushbu moddaning birinchi qismida belgilangan bazaviy soliq stavkalari asosida qishloq kho’jaligiga mo’ljallanmagan erlar uchun tuman va shaharlar kesimida, ularning iqtisodiy rivojlanishiga qarab, soliq stavkalarini belgilaydi;

tumanlar va shaharlar khalq deputatlari Kengashlari, ushbu modda ikkinchi qismining ikkinchi khatboshisida belgilangan soliq stavkalariga, Toshkent shahri uchun esa — ushbu moddaning birinchi qismida belgilangan bazaviy soliq stavkalariga 0,7 dan 3,0 gacha bo’lgan kamaytiruvchi va oshiruvchi koeffisientlarni ularning hududlarida joylashgan daha, massiv, mahalla, ko’cha kesimida kiritadi.

(429-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan ikkinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Tumanlar va shaharlar khalq deputatlari Kengashlari tomonidan keyingi soliq davri uchun soliq stavkalari har yili joriy soliq davrining 31 dekabriga qadar qishloq kho’jaligiga mo’ljallanmagan er uchastkalari joylashgan joydagi soliq organlariga taqdim etadi. Er uchastkalari joylashgan joydagi soliq organlari ushbu soliq stavkalarini besh kun ichida soliq to’lovchilarga malumot uchun etkazishlari kerak.

(429-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan uchinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Qishloq kho’jaligi uchun mo’ljallangan erlar uchun soliq stavkalari qishloq kho’jaligi ekinzorlarining normativ qiymatiga nisbatan 0,95 foiz miqdorda belgilanadi.

(429-moddaning to’rtinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Quyidagilar egallagan er uchastkalari uchun soliq stavkasiga 0,25 koeffisient qo’llaniladi:

(429-modda beshinchi qismining birinchi khatboshisi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

yagona ishtirokchilari nogironlarning jamoat birlashmalari bo’lgan va khodimlar umumiy sonining kamida 50 foizini nogironlar tashkil etadigan hamda nogironlarning mehnatiga haq to’lash fondi mehnatga haq to’lash umumiy fondining kamida 50 foizini tashkil etadigan yuridik shakhslar egallagan erlar;

elektr uzatish liniyalari, ularning podstansiyalari va inshootlari egallagan erlar;

umumdavlat aloqa liniyalari (havo va kabelli aloqa liniyalari, tirgakli liniyalar va radiofikasiyalar, er osti kabelli liniyalari, ularni bildiruvchi signalli va harakatsiz belgilar, radiorele aloqa liniyalari, kabelli telefon kanalizasiyalari, er ustidagi va er ostidagi khizmat ko’rsatilmaydigan kuchaytirgich punktlari, taqsimlagich shkaflar, erga ulash konturi qutilari hamda boshqa aloqa inshootlari) egallagan erlar;

umumiy foydalanishdagi temir yo’llar, shu jumladan tuproq ko’tarmasi, suniy inshootlar, liniya-yo’l binolari, temir yo’l aloqasi hamda elektr taminoti qurilmalari, inshootlar va yo’l qurilmalaridan iborat temir yo’l stansiyalari hamda saralash joylari, shuningdek belgilangan tartibda temir yo’l transporti korkhonalari, muassasalari va tashkilotlariga doimiy yoki vaqtinchalik foydalanishga berilgan ihota darakhtzorlari egallagan erlar;

magistral neft va gaz quvurlari, shu jumladan kompressor, nasos stansiyalari, yong’inga qarshi va avariyaga qarshi stansiyalar, quvurlarni katodli himoyalash stansiyalari ularni tarmoqqa ulash uzellari bilan, quvurlarni tozalash qurilmalari hamda shunga o’khshash inshootlar band etgan erlar;

samolyotlarning uchish-qo’nish maydonlari, erda boshqarish yo’lkalari va to’khtash joylari, fuqaro aviasiyasi aeroportlarining radionavigasiya va elektr yoritish uskunalari egallagan erlar;

O’zbekiston Respublikasining rivojlantirish Davlat dasturlariga kiritilgan obektlar qurilishi uchun ajratilgan erlar — qurilishning normativ muddati davrida;

konservasiyaga qo’yilishi to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari qabul qilingan obektlar egallagan erlar — ularning konservasiyasi davrida.

Oldingi tahrirga qarang.

Ushbu moddaning beshinchi qismi yuridik shakhslarga belgilangan tartibda ajratilgan er uchastkalariga tatbiq etiladi.

(429-moddaning oltinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Er uchastkasi mulkdorining, er egasining, erdan foydalanuvchining yoki ijarachining aybi bilan qishloq kho’jaligi erlarining sifati yomonlashgan (bonitet bali pasaygan) taqdirda, soliq yuridik shakhslar tomonidan erning sifati yomonlashguniga qadar mavjud bo’lgan bonitent balidan kelib chiqkan holda to’lanadi.

Qishloq kho’jaligi erlarining sifati yakhshilangan taqdirda (bonitet bali oshganda), soliq yuridik shakhslar tomonidan tuproq bonitirovkasi o’tkazilgan yildan keyingi yilning boshidan yangi bonitet balidan kelib chiqqan holda, qishloq kho’jaligi erlarining normativ qiymati bo’yicha, agrotekhnik tadbirlar tugagan davrlarda qayta hisob-kitob qilinmasdan to’lanadi.

Shaharlar va shaharchalarning mamuriy chegaralarida joylashgan qishloq kho’jaligiga mo’ljallangan erlar uchun soliq qishloq kho’jaligi erlari uchun belgilangan soliq stavkalarining ikki baravari miqdorida to’lanadi.

Qurilishi tugallanmagan obektlar egallagan er uchastkalari uchun, agar qonun hujjatlarida boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq ikki baravar soliq stavkalari bo’yicha to’lanadi.

Oldingi tahrirga qarang.

Bo’sh turgan binolar, foydalanilmayotgan maydonlar, yashash uchun mo’ljallanmagan inshootlar, qurilishi tugallanmagan obektlar, shuningdek, samarali foydalanilmayotgan baliq etishtirish (o’stirish) uchun mo’ljallangan suniy suv havzalari joylashgan er uchastkalariga nisbatan qonunchilikda oshirilgan soliq stavkalarini belgilash yo’li bilan tasir choralari qo’llanilishi mumkin. Bunday er uchastkalariga soliq imtiyozlari tatbiq etilmaydi.

(429-moddaning o’n birinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Tugallanmagan qurilish obektlari jumlasiga ushbu qurilish obektiga doir loyiha-smeta hujjatlarida belgilangan normativ muddatda qurilishi tugallanmagan obektlar, agar qurilishning normativ muddati belgilanmagan bo’lsa, ushbu obektlarning qurilishiga vakolatli bo’lgan organning rukhsatnomasi olingan oydan etiboran yigirma to’rt oy ichida qurilishi tugallanmagan obektlar kiradi.

Er maydonlaridan hujjatlarsiz yokhud er uchastkasiga bo’lgan huquqni tasdiqlovchi hujjatlarda ko’rsatilganidan kattaroq hajmda foydalanilganda soliq stavkasi belgilangan soliq stavkalarining to’rt baravari miqdorida belgilanadi.

Oldingi tahrirga qarang.

Shaharlar va shaharchalarning mamuriy chegaralarida joylashgan konlar va karerlar band etgan erlar uchun soliq tumanlar va shaharlar khalq deputatlari Kengashlari belgilagan soliq stavkalariga 0,1 koeffisientini qo’llagan holda to’lanadi.

(429-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan o’n to’rtinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

430-modda. Soliq davri

Kalendar yil soliq davridir.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.11.00.00 Mahalliy soliqlar va yig’imlar / 07.11.02.00 Er solig’i / 07.11.02.04 Er solig’ini hisoblash va to’lash tartibi]

431-modda. Soliqni hisoblab chiqarish va soliq hisobotini taqdim etish tartibi

Soliq har bir soliq davrining 1 yanvariga bo’lgan holatga ko’ra hisoblab chiqariladi va soliq hisoboti er uchastkasi joylashgan erdagi soliq organiga quyidagi muddatlarga taqdim etiladi:

qishloq kho’jaligiga mo’ljallanmagan erlar bo’yicha — joriy soliq davrining 10 yanvariga qadar;

qishloq kho’jaligiga mo’ljallangan erlar bo’yicha — joriy soliq davrining 1 mayiga qadar.

Soliq to’lovchilar soliqni ushbu Kodeksning 427-moddasiga muvofiq aniqlangan soliq bazasidan va tegishli soliq stavkasidan kelib chiqqan holda mustaqil ravishda hisoblab chiqaradi.

Soliq bazasi (hisoblab chiqarilgan soliq summasi) soliq davri mobaynida o’zgarish bo’lganda yuridik shakhslar bir oylik muddat ichida soliq organiga aniqlashtirilgan soliq hisobotini taqdim etishi shart.

Soliq davri mobaynida qishloq kho’jaligi ekinzorlarining umumiy maydonida va tarkibida o’zgarishlar yuz bergan yuridik shakhslar qishloq kho’jaligi uchun mo’ljallangan erlari bo’yicha aniqlashtirilgan soliq hisobotini joriy yilning 1 dekabriga qadar taqdim etadi.

Ushbu Kodeks 426-moddasining ikkinchi qismida ko’rsatilgan obektlar joylashgan er uchastkalariga ega bo’lgan yuridik shakhslar joriy soliq davrining 10 yanvariga qadar mazkur obektlarning joylashgan eri bo’yicha soliq organlariga soliq solish obekti hisoblanmaydigan, yuridik shakhsda mavjud bo’lgan er uchastkalari to’g’risida O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan tasdiqlangan shakldagi malumotnomani taqdim etadi.

Oldingi tahrirga qarang.

Ko’p kvartirali uylarda joylashgan turar joy bo’lmagan ko’chmas mulk obektlari bilan band bo’lgan er uchastkalari bo’yicha soliq turar joy bo’lmagan ko’chmas mulk obektining qavatlar soniga bo’lingan maydonidan kelib chiqqan holda hisoblanadi.

(431-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan oltinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

432-modda. Soliqni to’lash tartibi

Qishloq kho’jaligi uchun mo’ljallanmagan erlar uchun soliqni to’lash quyidagicha amalga oshiriladi:

aylanmadan soliq to’lovchilar uchun − yillik soliq summasining to’rtdan bir qismi miqdorida, har chorak birinchi oyining 10-kunigacha;

aylanmadan soliq to’lovchi bo’lmagan soliq to’lovchilar uchun − yillik soliq summasining o’n ikkidan bir qismi miqdorida, har oyning 10-kunigacha.

Soliq davri davomida soliq to’lashning belgilangan muddatidan keyin majburiyatlar yuzaga kelganda, ushbu summani to’lash majburiyatlar yuzaga kelgan sanadan etiboran o’ttiz kundan kechiktirmay amalga oshiriladi.

Qishloq kho’jaligiga mo’ljallangan erlar uchun soliqni to’lash quyidagicha amalga oshiriladi:

hisobot yilining 1 sentyabriga qadar — yillik soliq summasining 30 foizi;

hisobot yilining 1 dekabriga qadar — soliqning qolgan summasi.

62-bob. Jismoniy shakhslardan olinadigan er solig’i

433-modda. Soliq to’lovchilar

Mulk huquqi, egalik qilish, foydalanish yoki ijara huquqlari asosida er uchastkalariga ega bo’lgan jismoniy shakhslar, shuningdek yuridik shakhs tashkil etgan yoki etmagan holdagi dehqon kho’jaliklari jismoniy shakhslardan olinadigan er solig’ini soliq to’lovchilari (bundan buyon ushbu bobda soliq to’lovchi deb yuritiladi) deb etirof etiladi.

O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan ijaraga berilgan er uchastkalari uchun to’lanadigan ijara to’lovi er solig’iga tenglashtiriladi. Er uchastkalarini ijaraga olgan jismoniy shakhslarga nisbatan jismoniy shakhslardan olinadigan er solig’ini to’lovchilar uchun belgilangan soliq stavkalari, soliq imtiyozlari, soliqni hisoblab chiqarish va to’lash tartibi tatbiq etiladi.

Uy-joy, yashash uchun mo’ljallanmagan imoratlar va inshootlar meros bo’yicha o’tishi bilan birgalikda mulk huquqi, egalik qilish va foydalanish huquqi o’tgan er uchastkalari uchun er solig’i meros qoldiruvchining soliq majburiyatlarini inobatga olgan holda meroskho’rlardan undiriladi.

434-modda. Soliq solish obekti

Quyidagi er uchastkalari jismoniy shakhslardan olinadigan er solig’ining (bundan buyon ushbu bobda soliq deb yuritiladi) soliq solish obektidir:

1) dehqon kho’jaligini yuritish uchun meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilishga berilgan er uchastkalari;

2) yakka tartibda uy-joy qurilishi uchun meros qilib qoldiriladigan umrbod egalik qilishga berilgan er uchastkalari;

Oldingi tahrirga qarang.

3) jamoa bog’dorchiligi, uzumchiligi va polizchiligini yuritish uchun berilgan, shuningdek yakka tartibdagi va jamoa garajlari egallagan er uchastkalari;

(434-modda birinchi qismining 3-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

4) khizmat yuzasidan berilgan chek erlar;

5) meros bo’yicha, hadya qilinishi yoki sotib olinishi natijasida uy-joy va imoratlar bilan birgalikda mulk huquqi, egalik qilish va foydalanish huquqi ham o’tgan er uchastkalari;

6) qonun hujjatlarida belgilangan tartibda mulk qilib sotib olingan er uchastkalari;

7) tadbirkorlik faoliyatini yuritish uchun foydalanishga yoki ijaraga berilgan er uchastkalari.

Ko’p kvartirali uylar egallagan er uchastkalari soliq solish obekti bo’lmaydi, bundan ushbu modda birinchi qismining 7-bandida ko’rsatilganlar va ko’p kvartirali uylarda joylashgan yashash uchun mo’ljallanmagan ko’chmas mulk obektlari mustasno.

435-modda. Soliq bazasi

Ko’chmas mulkka bo’lgan huquqlarni davlat ro’ykhatidan o’tkazishni amalga oshiruvchi organning malumotlari bo’yicha er uchastkalarining maydoni soliq bazasidir.

Oldingi tahrirga qarang.

Dehqon kho’jaligini yuritish uchun berilgan qishloq kho’jaligiga mo’ljallangan erlar bo’yicha soliq bazasi ushbu Kodeks 428-moddasining ikkinchi qismiga muvofiq soliq solinmaydigan qishloq kho’jaligiga mo’ljallangan er uchastkalari chegirib tashlangan holda, er uchastkalarining qonunchilikka muvofiq aniqlangan normativ qiymati.

(435-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan ikkinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Jamoa bog’dorchiligi, uzumchiligi va polizchiligini yuritish uchun fuqarolarga berilgan, shuningdek yakka tartibdagi va jamoa garajlari egallagan er uchastkalari bo’yicha soliq bazasi ushbu er uchastkalarini bergan tashkilotlar boshqaruv organlarining malumotlari bo’yicha aniqlanadi.

(435-moddaning uchinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Khizmat yuzasidan berilgan chek er maydonlari bo’yicha soliq bazasi o’z khodimlariga er uchastkalarini bergan korkhonalar, muassasalar va tashkilotlarning malumotlari bo’yicha aniqlanadi.

436-modda. Soliq imtiyozlari

Soliqdan quyidagilar ozod qilinadi:

1) «O’zbekiston Qahramoni», Sovet Ittifoqi Qahramoni, Mehnat Qahramoni unvonlariga sazovor bo’lgan, uchala darajadagi Shuhrat ordeni bilan taqdirlangan fuqarolar. Mazkur imtiyoz «O’zbekiston Qahramoni» unvoni berilganligi to’g’risidagi guvohnoma, Sovet Ittifoqi Qahramoni va Mehnat Qahramoni daftarchalari, orden daftarchasi yoki mudofaa ishlari bo’limining malumotnomasi asosida beriladi;

2) urush nogironlari va qatnashchilari, shuningdek doirasi qonun hujjatlari bilan belgilanadigan ularga tenglashtirilgan shakhslar. Mazkur imtiyoz urush nogironining (qatnashchisining) tegishli guvohnomasi yoki mudofaa ishlari bo’limining yokhud boshqa vakolatli organning malumotnomasi asosida, boshqa nogironlarga (qatnashchilarga) esa nogironning (qatnashchining) imtiyozlarga bo’lgan huquqi to’g’risidagi guvohnoma asosida beriladi;

3) I va II guruh nogironligi bo’lgan shakhslar. Mazkur imtiyoz pensiya guvohnomasi yoki tibbiy-mehnat ekspert komissiyasining malumotnomasi asosida beriladi;

4) yolg’iz pensionerlar. Yolg’iz yoki voyaga etmagan bolalari bilan yokhud nogiron bolasi bilan birga alohida uyda yashovchi pensionerlar yolg’iz pensionerlar deb tushuniladi. Mazkur imtiyoz pensiya guvohnomasi yoki O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi tuman (shahar) bo’limining malumotnomasi, shuningdek fuqarolar o’zini o’zi boshqarish organlarining malumotnomasi asosida beriladi;

Oldingi tahrirga qarang.

5) boquvchisini yo’qotgan ko’p bolali oilalar. Ota va onadan biri yokhud ota-ona vafot etgan ko’p bolali oilalar soliq solish maqsadida boquvchisini yo’qotgan ko’p bolali oilalardir. Ushbu imtiyoz O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi tuman (shahar) bo’limining malumotnomasi asosida beriladi;

(436-modda birinchi qismining 5-bandi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 5 oktyabrdagi O’RQ-640-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 05.10.2020 y., 03/20/640/1348-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

6) Chernobil AESdagi avariya oqibatlarini tugatishda ishtirok etganlik uchun imtiyozlar oladigan fuqarolar (shu jumladan vaqtincha yuborilgan yoki khizmat safariga yuborilgan) fuqarolar. Mazkur imtiyoz tibbiy-mehnat ekspert komissiyasining malumotnomasi, nogironligi bo’lgan shakhsning makhsus guvohnomasi, Chernobil AESdagi avariya oqibatlarini tugatish ishtirokchisining guvohnomasi, shuningdek vakolatli organlar tomonidan berilgan va imtiyozlar berish uchun asos bo’ladigan boshqa hujjatlar asosida beriladi;

7) energiya resurslarining amaldagi tarmoqlaridan to’liq uzib qo’yilgan turar joylarda qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanuvchi shakhslar — qayta tiklanadigan energiya manbalari o’rnatilgan oydan etiboran uch yil muddatga. Mazkur imtiyoz energiya resurslarining amaldagi tarmoqlaridan to’liq uzib qo’yilgan holda qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish to’g’risida energiya taminoti tashkilotlari tomonidan berilgan malumotnoma asosida beriladi.

Ushbu moddaning birinchi qismida belgilangan soliq imtiyozlari, bundan 5-bandda ko’rsatilgani mustasno, yakka tartibdagi uy-joy qurilishi, dehqon kho’jaligini yuritish uchun berilgan er uchastkalariga bo’lgan huquqlarni davlat ro’ykhatidan o’tkazishni amalga oshiruvchi organda ro’ykhatdan o’tkazgan jismoniy shakhslarga beriladi. Bunda mazkur soliq imtiyozlari soliq to’lovchining tanlovi bo’yicha faqat bitta er uchastkasiga berilishi mumkin, bundan ushbu modda birinchi qismining 7-bandida ko’rsatilgan shakhslar mustasno.

Ushbu moddada ko’rsatilgan soliq imtiyozlariga ega bo’lgan shakhslar soliq imtiyozlarini olish huquqini tasdiqlovchi hujjatlarini er uchastkasi joylashgan erdagi soliq organlariga mustaqil ravishda taqdim etadi.

437-modda. Coliq stavkalari

Oldingi tahrirga qarang.

Respublika hududlari kesimida bazaviy soliq stavkalari 1 kv. m uchun mutlaq o’lchamda quyidagi miqdorlarda belgilanadi (bundan dehqon kho’jaligini yuritish uchun berilgan qishloq kho’jaligi uchun mo’ljallangan erlar mustasno):

Respublika hududlari	1 kv.m uchun bazaviy soliq stavkasi (so’mda)
Toshkent shahri 1 zona 2 zona 3 zona 4 zona 5 zona	1193,6 1013,2 832,6 652,3 471,8
Qoraqalpog’iston Respublikasi	245,0
Andijon viloyati	297,6
Bukhoro viloyati	245,0
Jizzakh viloyati	245,0
Qashqadaryo viloyati	245,0
Navoiy viloyati	245,0
Namangan viloyati	297,6
Samarqand viloyati	297,6
Surkhondaryo viloyati	221,6
Sirdaryo viloyati	191,8
Toshkent viloyati	252,2
Farg’ona viloyati	245,0
Khorazm viloyati	245,0

(437-moddaning birinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Soliq stavkalarini aniq miqdori quyidagi tartibda belgilanadi:

Qoraqalpog’iston Respublikasi Jo’qorg’i Kengesi va viloyatlar khalq deputatlari Kengashlari 0,5 dan 2,0 gacha bo’lgan kamaytiruvchi va oshiruvchi koeffisientlarni qo’llagan holda, ushbu moddaning birinchi qismida belgilangan bazaviy soliq stavkalari asosida qishloq kho’jaligiga mo’ljallanmagan erlar uchun tuman va shaharlar kesimida ularning iqtisodiy rivojlanishiga qarab, soliq stavkalarini belgilaydi;

tumanlar va shaharlar khalq deputatlari Kengashlari ushbu modda ikkinchi qismining ikkinchi khatboshisida belgilangan soliq stavkalariga Toshkent shahri uchun esa — ushbu moddaning birinchi qismida belgilangan bazaviy soliq stavkalariga 0,7 dan 3,0 gacha bo’lgan kamaytiruvchi va oshiruvchi koeffisientlarni ularning hududlarida joylashgan daha, massiv, mahalla, ko’cha kesimida kiritadi.

(437-moddaning ikkinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Tumanlar va shaharlar khalq deputatlari Kengashlari tomonidan keyingi soliq davri uchun soliq stavkalari har yili joriy soliq davrining 31 dekabriga qadar qishloq kho’jaligiga mo’ljallanmagan er uchastkalari joylashgan joydagi soliq organlariga taqdim etadi.

(437-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan uchinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Dehqon kho’jaligini yuritish uchun berilgan qishloq kho’jaligi uchun mo’ljallangan erlarga soliq stavkasi qishloq kho’jaligi ekinzorlarining normativ qiymatiga nisbatan 0,95 foiz miqdorda belgilanadi.

(437-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan to’rtinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Tadbirkorlik faoliyatida foydalaniladigan er uchastkalari uchun yokhud uylar, dala hovli imoratlari, yakka tartibdagi garajlar va boshqa imoratlar, inshootlar yuridik shakhsga yoki yakka tartibdagi tadbirkorga ijaraga berilganda, shuningdek jismoniy shakhslarning mulkida bo’lgan, yashash uchun mo’ljallanmagan ko’chmas mulk obektlari egallagan er uchastkalari uchun soliq jismoniy shakhslardan yuridik shakhslardan olinadigan er solig’ini to’lash uchun belgilangan soliq stavkalari bo’yicha undiriladi hamda ushbu Kodeksning 436-moddasida ko’rsatilgan imtiyozlar ularga nisbatan tatbiq etilmaydi.

Bo’sh turgan binolar, foydalanilmayotgan ishlab chiqarish maydonlari, yashash uchun mo’ljallanmagan inshootlar, shuningdek normativ muddatida qurilishi tugallanmagan obektlar joylashgan er uchastkalariga nisbatan qonun hujjatlarida oshirilgan soliq stavkalarini belgilash yo’li bilan yuridik shakhslar uchun nazarda tutilgan tasir choralari qo’llanilishi mumkin.

Jismoniy shakhs yoki oilaviy korkhona er uchastkasidan unda joylashgan uyda istiqomat qilish bilan bir vaqtda tovarlar ishlab chiqarish (khizmatlar ko’rsatish) uchun foydalangan taqdirda, soliq jismoniy shakhslar uchun belgilangan soliq stavkasi bo’yicha to’lanadi.

Yakka tartibda uy-joy qurish va turar joyni obodonlashtirish uchun berilgan er uchastkalarining tomorqa qismiga qishloq kho’jaligi ekinlarini ekish yoki uni obodonlashtirish amalga oshirilmagan taqdirda soliq uch baravar miqdorda to’lanadi.

Er uchastkalaridan hujjatlarsiz yokhud er uchastkasiga bo’lgan huquqni tasdiqlovchi hujjatlarda ko’rsatilganidan kattaroq hajmda foydalanilganda, soliq stavkasi belgilangan soliq stavkalarining uch baravari miqdorida belgilanadi.

Oldingi tahrirga qarang.

Jismoniy shakhslarga yakka tartibdagi turar joy qurish va obodonlashtirishga berilgan tomorqa er uchastkalariga yakka tartibdagi uy-joy qurishga berilgan er uchastkalari uchun belgilangan stavka qo’llaniladi.

(437-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan o’ninchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

438-modda. Soliq davri

Kalendar yil soliq davri hisoblanadi.

439-modda. Soliqni hisoblab chiqarish tartibi

Oldingi tahrirga qarang.

Soliqni hisoblab chiqarish soliq to’lovchining yashash joyidan qati nazar, er uchastkasi joylashgan erdagi soliq organlari tomonidan ko’chmas mulkka bo’lgan huquqlarni davlat ro’ykhatidan o’tkazuvchi organning malumotlari asosida, dehqon kho’jaligini yuritish uchun berilgan qishloq kho’jaligi uchun mo’ljallangan erlar bo’yicha esa — qishloq kho’jaligi uchun mo’ljallangan erlarning normativ qiymatini aniqlovchi organning malumotlari asosida amalga oshiriladi.

(439-moddaning birinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Soliq organlari har yili 1 martdan kechiktirmay soliq summasi va uni to’lash muddatlari ko’rsatilgan to’lov khabarnomasini jismoniy shakhslarga imzo qo’ydirib yoki to’lov khabarnomasi olinganligi faktini va olingan sanani tasdiqlovchi boshqa usulda topshiradi.

Yil mobaynida er uchastkasi maydoni o’zgarganda va imtiyozlarga bo’lgan huquq yuzaga kelganda (tugatilganda) soliq organlari mazkur o’zgarishlardan keyin bir oy ichida soliqni qayta hisob-kitob qilishi hamda soliq to’lovchiga soliq summasi va uni to’lash muddatlari ko’rsatilgan yangi yoki qo’shimcha to’lov khabarnomasini taqdim etishi kerak.

Oldingi tahrirga qarang.

Ko’p kvartirali uylarda joylashgan turar joy bo’lmagan ko’chmas mulk obektlari bilan band bo’lgan er uchastkalari bo’yicha soliq turar joy bo’lmagan ko’chmas mulk obektining qavatlar soniga bo’lingan maydonidan kelib chiqqan holda hisoblanadi.

(439-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan to’rtinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

440-modda. Soliq to’lash tartibi

Yil davomida ajratilgan er uchastkalari uchun soliq er uchastkasi ajratilgan oydan keyingi oydan etiboran jismoniy shakhslar tomonidan to’lanadi.

Er uchastkasi maydoni kamaytirilgan taqdirda, soliqni to’lash er uchastkasi kamaytirilgan oydan etiboran tugatiladi (kamaytiriladi).

Soliq bo’yicha imtiyozlar belgilangan taqdirda, bu soliq imtiyozga bo’lgan huquq yuzaga kelgan oydan etiboran to’lanmaydi. Soliq bo’yicha imtiyozlarga bo’lgan huquq tugatilgan taqdirda, bu soliq mazkur huquq tugatilgan oydan keyingi oydan etiboran to’lana boshlaydi.

Soliq davri uchun soliqni to’lash jismoniy shakhslar tomonidan 15 aprel va 15 oktyabrga qadar teng ulushlarda amalga oshiriladi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.07.00 Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq / 07.10.07.01 Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq to’lovchilar va soliqqa tortish obekti]

XVII BO’LIM.
SUV RESURSLARIDAN FOYDALANGANLIK UChUN SOLIQ

63-bob. Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliqni hisoblab chiqarish va to’lash

441-modda. Soliq to’lovchilar

Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq to’lovchilar (bundan buyon ushbu bo’limda soliq to’lovchilar deb yuritiladi) O’zbekiston Respublikasi hududida suvdan birlamchi foydalanishni yoki suvni istemol qilishni amalga oshiruvchi quyidagi shakhslardan iborat:

O’zbekiston Respublikasining yuridik shakhslari;

faoliyatini O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasalari orqali amalga oshirayotgan O’zbekiston Respublikasining norezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar;

suvdan tadbirkorlik faoliyati uchun foydalanuvchi yakka tartibdagi tadbirkorlar;

dehqon kho’jaliklari.

Aholi punktlarining suv taminoti uchun suv etkazib berishni amalga oshiruvchi yuridik shakhslar faqat o’z ehtiyojlari uchun foydalanadigan suv uchun soliqni to’lovchilar deb etirof etiladi.

442-modda. Soliq solish obekti

Er usti va er osti manbalaridan olib foydalaniladigan suv resurslari suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq (bundan buyon ushbu bo’limda soliq deb yuritiladi) solish obektidir.

Quyidagilar soliq solish obekti bo’lmaydi:

1) notijorat tashkilotlar tomonidan notijorat faoliyatni amalga oshirish doirasida foydalaniladigan suv resurslari;

2) sog’liqni saqlash muassasalari tomonidan davolash maqsadida foydalaniladigan er osti mineral suvlari, bundan savdo tarmog’ida realizasiya qilish uchun foydalanilgan suv hajmi mustasno;

3) atrof-muhitga zararli tasir ko’rsatishining oldini olish maqsadida chiqarib olingan er osti suvlari, bundan ishlab chiqarish va tekhnik ehtiyojlar uchun foydalanilgan suv hajmi mustasno;

4) shakhtadan suvlarni qochirish uchun, foydali qazilmalarni qazib olish paytida chiqarib olingan va qatlamdagi bosimni saqlab turish uchun er qariga qayta quyiladigan er osti suvlari, bundan ishlab chiqarish va tekhnik ehtiyojlar uchun foydalanilgan suv hajmi mustasno;

5) gidroelektrostansiyalar gidravlik turbinalarining harakati uchun foydalaniladigan suv resurslari;

6) issiqlik elektr stansiyalari va issiqlik elektr markazlari tomonidan qayta quyiladigan suv resurslari;

7) qishloq kho’jaligiga mo’ljallangan sho’rlangan erlarni yuvish uchun foydalaniladigan, suvdan foydalanish va suv istemoli sohasidagi vakolatli organ tomonidan tasdiqlangan sho’rlarni yuvish normalari doirasidagi suv resurslari.

Oldingi tahrirga qarang.

8) kollektor va drenaj tarmoqlaridan ishlatiladigan suv resurslari.

(442-moddaning ikkinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan 8-band bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

443-modda. Soliq bazasi

Foydalanilgan suvning hajmi soliq bazasidir.

444-modda. Soliq bazasini aniqlash tartibi

Suv resurslarining er usti va er osti manbalaridan olingan suv hajmi suvdan foydalanishning bukhgalteriya (dastlabki) hisobi hujjatlarida aks ettirilgan suv o’lchagich asboblar ko’rsatkichlari asosida aniqlanadi.

Suvdan o’lchagich asboblarsiz foydalanilgan taqdirda, uning hajmi suv obektlaridan suv olish limitlaridan, suvni istemol qilishning tekhnologik va sanitariya normalaridan, ekinlar hamda yashil darakhtzorlarni sug’orish normalaridan yoki malumotlarning to’g’riligini taminlovchi boshqa usullardan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Soliq to’lovchilar er usti va er osti manbalaridan olib foydalanilgan suv resurslari hajmlarining alohida hisobini yuritadi. Suv resurslarining er usti va er osti manbalaridan suv keladigan vodoprovod tarmog’idagi suvdan foydalanilganda, soliq bazasi manbaning har bir turi bo’yicha alohida aniqlanadi. Suv etkazib berishni amalga oshiruvchi yuridik shakhslar vodoprovod tarmog’iga suv resurslarining er usti va er osti manbalaridan kelib tushadigan suv hajmlarining nisbati to’g’risidagi malumotlarni soliq organlariga joriy soliq davrining 15 yanvariga qadar taqdim etishi kerak. Soliq organlari uch kun ichida ushbu malumotlarni soliq to’lovchilar etiboriga etkazishi lozim.

Issiq suv hamda bug’ hosil qilinishi bo’yicha soliq bazasi soliq to’lovchi tomonidan ishlab chiqarish va tekhnik ehtiyojlar uchun o’zi foydalangan suv resurslari hajmidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Binolarning bir qismi, alohida inshootlar ijaraga berilganda soliq bazasi suv etkazib berishni amalga oshiruvchi yuridik shakhs bilan shartnoma tuzgan ijaraga beruvchi tomonidan aniqlanadi.

Binolarning bir qismini, alohida inshootlarni ijaraga olgan va suv etkazib berishni amalga oshiruvchi soliq to’lovchilar bilan shartnoma tuzgan yuridik shakhslar soliq bazasini mustaqil ravishda aniqlaydi.

Soliq to’lovchilar yuridik shakhslar bilan suv etkazib berilishi yuzasidan solishtirib ko’rish jarayonida olingan suvning hajmini aniqlashtirishda suv hajmining farqini solishtirish amalga oshirilgan davrdagi hisob-kitoblarda aks ettiradi.

Yuridik shakhslarning hududida tamirlash-qurilish ishlarini va boshqa ishlarni bajaruvchi soliq to’lovchilar ushbu ishlarni bajarish jarayonida foydalaniladigan suv uchun soliq to’lamaydi. Tamirlash-qurilish ishlarini va boshqa ishlarni bajarayotganda foydalaniladigan suv hajmi uchun bu ishlar qaysi yuridik shakhslar uchun bajarilayotgan bo’lsa, o’sha yuridik shakhslar soliq to’laydi. Qurilish ishlari yangi qurilish maydonchasida bajarilgan taqdirda, qurilishda foydalaniladigan suv hajmi uchun qurilish tashkiloti soliq to’laydi.

Oldingi tahrirga qarang.

Suvdan foydalanish va suv istemoli sohasidagi vakolatli organ har yili joriy soliq davrining 10 dekabridan kechiktirmay qishloq kho’jaligida, shu jumladan baliqchilik kho’jaligida, suv resurslaridan foydalanuvchi yuridik shakhslarga, dehqon kho’jaliklari bo’yicha esa — hisobot davri uchun kelgusi yilning 20 yanvaridan kechiktirmay suvdan foydalanish va suvni istemol qilish joyi bo’yicha soliq organlariga — soliq bazasini aniqlash uchun ular tomonidan ishlatilishi kutilayotgan suv resurslari hajmini taqdim etadi.

(444-moddaning to’qqizinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Dehqon kho’jaliklari uchun soliq bazasi soliq organlari tomonidan suvdan foydalanish va suv istemoli sohasidagi vakolatli organ taqdim etgan malumotlar asosida aniqlanadi.

(444-moddaning o’ninchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Suniy suv havzalarida baliq etishtiruvchi baliqchilik kho’jaliklari soliq bazasini tabiiy va suniy suv obektlaridan olingan va ushbu suv obektlariga qaytarib quyiladigan suv hajmi, bundan kollektor-drenaj tarmoqlariga qaytarib quyiladiganlar mustasno, o’rtasidagi farqdan kelib chiqib aniqlaydilar.

Qishloq kho’jaligida, shu jumladan baliq etishtirishda suv resurslarini hisobga olish vositalari mavjud emasligi va foydalaniladigan suv resurslarining haqiqiy hajmini aniqlashning imkoni bo’lmagan taqdirda, soliq bazasi suvdan foydalanish va suvni istemol qilish sohasidagi vakolatli organ tomonidan tasdiqlangan suv resurslari istemolining normativlariga ko’ra aniqlanadi.

Ishlab chiqarish jarayonida suvni makhsus uskunalarni (turbinalarni) sovitish uchun ishlatadigan soliq to’lovchilar soliq bazasini tabiiy suv obektlaridan makhsus uskunalarni (turbinalarni) sovitish uchun olingan va tabiiy suv obektlariga qaytarib quyiladigan suv hajmi o’rtasidagi farqdan kelib chiqib aniqlaydi. Ushbu norma suvning haqiqiy hisobi yoki suvdan makhsus foydalanish rukhsatnoma mavjud bo’lganda qo’llaniladi.

(444-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan o’n birinchi — o’n uchinchi qismlar bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Soliq to’lovchi soliq to’lash nazarda tutilmagan faoliyat turlarini amalga oshirgan taqdirda, soliq bazasi soliq solinadigan va soliq solinmaydigan suv resurslari hajmining hisobini alohida yuritish asosida aniqlanadi. Alohida hisob yuritish imkoniyati bo’lmagan taqdirda, soliq bazasi qaysi faoliyat bo’yicha soliq to’lash sof tushumning umumiy hajmida nazarda tutilgan bo’lsa, o’sha faoliyatdan olinadigan sof tushumning solishtirma hajmidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Alkogolli mahsulot va alkogolsiz ichimliklarni ishlab chiqarish va boshqa maqsadlar uchun foydalanilgan suvning hajmi ishlab chiqaruvchi yuridik shakhslar uchun soliq bazasi hisoblanadi. Alkogolli mahsulot va alkogolsiz ichimliklar ishlab chiqarish uchun foydalaniladigan suv hajmi deganda istemol idishidagi tayyor mahsulotga to’g’ri keladigan suvning hajmi tushuniladi.

Oldingi tahrirga qarang.

Soliq solish obekti va (yoki) soliq stavkasi turli khil bo’lgan bir necha turdagi faoliyat bilan shug’ullanuvchi soliq to’lovchilar bunday faoliyat turlari bo’yicha alohida-alohida hisob yuritishlari va tegishli soliq stavkalari bo’yicha soliq to’lashlari shart.

(444-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan o’n oltinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.07.00 Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq / 07.10.07.02 Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq stavkalari]

445-modda. Soliq stavkalari

Oldingi tahrirga qarang.

Belgilangan limitlar doirasida er usti va er osti manbalaridan olinadigan suv resurslari uchun soliq stavkalari bir kub metr uchun mutlaq o’lchamda quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

T/r	Soliq to’lovchilar va soliq solish obekti	1 kub. m uchun soliq stavkasi (so’mda)
		er usti suv resurslari manbalari	er osti suv resurslari manbalari
1.	Iqtisodiyotning barcha tarmoqlaridagi korkhonalar (bundan 2 — 6-bandlarda ko’rsatilganlari mustasno), shuningdek yakka tartibdagi tadbirkorlar	182	221
2.	Sanoat korkhonalari	472	564
3.	Elektr stansiyalari va kommunal khizmat ko’rsatish korkhonalari	70	90
4.	Qishloq kho’jalik erlarini sug’orish va baliqlarni o’stirish (etishtirish) uchun foydalanilgan suv hajmi qismi, shu jumladan dehqon kho’jaliklari	40	40
5.	Avtotransport vositalarini yuvish uchun foydalaniladigan suv hajmi	1990	1990
6.	Alkogolsiz ichimliklar hamda pivo va vinodan tashqari alkogol mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun foydalaniladigan suv hajmi	25 185	25185

(445-moddaning birinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Oldingi tahrirga qarang.

Ushbu modda birinchi qismining 4-bandida nazarda tutilgan soliq stavkasi 0,7 kamaytiruvchi koeffisientni hisobga olgan holda, suv o’lchash uskunalari asosida aniqlanadigan, foydalanilgan suv hajmiga qo’llaniladi.

(445-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan ikkinchi qism bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

Suvdan foydalanish uchun belgilangan limitlardan ortiqcha suv olinganda, bunday ortiqcha qism bo’yicha soliq stavkalari belgilangan soliq stavkalarining besh baravari miqdorida belgilanadi.

Suv resurslaridan rukhsat beruvchi hujjatlarsiz foydalanilganda, shuningdek avtotransport vositalarini yuvishni amalga oshiruvchi korkhonalar tomonidan er usti manbalaridan olingan suvdan foydalanilganda soliq stavkasi belgilangan soliq stavkalarining besh baravari miqdorida belgilanadi.

446-modda. Soliq davri

Kalendar yil soliq davri hisoblanadi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.07.00 Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq / 07.10.07.04 Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq to’lash tartibi]

447-modda. Soliqni hisoblab chiqarish va soliq hisobotini taqdim etish tartibi

Soliq summasi soliq bazasidan va belgilangan soliq stavkalaridan kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi.

Dehqon kho’jaliklari uchun soliq summasi soliq bazasidan va belgilangan soliq stavkalaridan kelib chiqqan holda soliq organlari tomonidan aniqlanadi.

Soliq hisoboti suvdan foydalanish yoki suvni istemol qilish joyidagi soliq organlariga quyidagilar tomonidan yilda bir marta taqdim etiladi:

O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhslari tomonidan, bundan qishloq kho’jaligi korkhonalari mustasno — yillik moliyaviy hisobot taqdim etiladigan muddatda;

qishloq kho’jaligi korkhonalari tomonidan — joriy soliq davrining 15 dekabrigacha;

O’zbekiston Respublikasida faoliyatini doimiy muassasalar orqali amalga oshirayotgan O’zbekiston Respublikasining norezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar, shuningdek yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan — soliq davridan keyingi yilning 20 yanvarigacha.

Soliq organlari soliq to’lash to’g’risidagi to’lov khabarnomasini dehqon kho’jaliklariga soliq davridan keyingi yilning 1 fevralidan kechiktirmay topshiradi.

448-modda. Soliq to’lash tartibi

Soliq davri mobaynida soliq to’lovchilar soliq bo’yicha bo’nak to’lovlarni to’laydi, bundan qishloq kho’jaligi korkhonalari, O’zbekiston Respublikasida faoliyatini doimiy muassasalar orqali amalga oshirayotgan O’zbekiston Respublikasining norezidentlari bo’lgan yuridik shakhslar, shuningdek dehqon kho’jaliklari mustasno.

Bo’nak to’lovlar miqdorini hisoblab chiqarish uchun soliq to’lovchilar joriy soliq davrining 20 yanvarigacha, yangi tashkil etilganlari esa davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan kundan etiboran o’ttiz kundan kechiktirmay, suvdan foydalanish yoki suvni istemol qilish joyidagi soliq organlariga mo’ljallanayotgan soliq bazasidan (foydalaniladigan suv hajmidan) va belgilangan soliq stavkalaridan kelib chiqqan holda hisoblangan joriy soliq davri uchun soliq summasi to’g’risidagi malumotnomani taqdim etadi. Soliq bo’yicha majburiyatlari soliq davri ichida yuzaga kelgan soliq to’lovchilar soliq summasi to’g’risidagi malumotnomani soliq majburiyati yuzaga kelgan sanadan etiboran o’ttiz kundan kechiktirmay taqdim etadi.

Ushbu moddaning ikkinchi qismiga muvofiq hisoblab chiqarilgan bo’nak to’lovlar:

soliq davrida soliq summasi bazaviy hisoblash miqdorining ikki yuz baravaridan ko’proqni tashkil etadigan yuridik shakhslar tomonidan (bundan aylanmadan olinadigan soliqni to’lovchilar mustasno) — har oyning 20 sanasidan kechiktirmay yillik soliq summasining o’n ikkidan bir qismi miqdorida;

soliq davrida soliq summasi bazaviy hisoblash miqdorining ikki yuz baravaridan kamroqni tashkil etadigan, aylanmadan olinadigan soliqni to’lovchilar bo’lmagan yuridik shakhslar, shuningdek aylanmadan olinadigan soliqni to’lovchilar va yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan — har chorak uchinchi oyining 20 sanasidan kechiktirmay yillik soliq summasining to’rtdan bir qismi miqdorida to’lanadi.

Soliq davri davomida mo’ljallanayotgan soliq bazasi o’zgarganda, soliq to’lovchi soliq summasi to’g’risida aniqlashtirilgan malumotnoma taqdim etishga haqli. Bunda soliq davrining qolgan qismi uchun bo’nak to’lovlarga soliqning o’zgargan summasiga teng ulushlarda tuzatish kiritiladi.

Soliq davri uchun bo’nak to’lovlar hisobga olingan holda soliqni to’lash soliq to’lovchilar tomonidan, bundan dehqon kho’jaliklari mustasno, suvdan foydalanish yoki suv istemoli joyida, soliq hisoboti taqdim etiladigan muddatdan kechiktirmay amalga oshiriladi.

Soliq davri uchun bo’nak to’lovlar summasi soliq hisobotida ko’rsatilgan byudjetga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasiga nisbatan 10 foizdan ortiq miqdorga kamaytirilgan taqdirda, soliq organi bo’nak to’lovlarni soliqning haqiqiy summasidan kelib chiqib, penya hisoblagan holda qaytadan hisob-kitob qiladi.

Dehqon kho’jaliklari tomonidan soliqni to’lash yilda bir marta, soliq davridan keyingi yilning 1 mayigacha amalga oshiriladi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.05.00 Er osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq va makhsus to’lovlar / 07.10.05.05 Er osti boyliklaridan foydalanganlik uchun makhsus to’lovlar]

XVIII BO’LIM.
ER QARIDAN FOYDALANGANLIK UChUN SOLIQ

64-bob. Er qaridan foydalanganlik uchun soliqni hisoblab chiqarish va to’lash

449-modda. Soliq to’lovchilar

Er qaridan foydali qazilmalarni qazib oluvchi, mineral khom ashyodan va (yoki) tekhnogen mineral hosilalardan foydali komponentlarni ajratib oluvchi er qaridan foydalanuvchilar er qaridan foydalanganlik uchun soliqni soliq to’lovchilar (bundan buyon ushbu bobda soliq to’lovchilar deb yuritiladi) deb etirof etiladi.

O’zbekiston Respublikasi hududida konlarni qidirishni, foydali qazilmalarni qazib olishni, mineral khom ashyodan va (yoki) tekhnogen mineral hosilalardan foydali komponentlarni ajratib olishni amalga oshiruvchi yuridik va jismoniy shakhslar soliq solish maqsadida er qaridan foydalanuvchilar deb etirof etiladi.

Qonun hujjatlarida nazarda tutilgan qoidalarga rioya etgan holda qimmatbaho metallarni oltin izlovchilar usulida qazib olishga doir faoliyatni amalga oshiruvchi jismoniy shakhslar qimmatbaho metallarni oltin izlovchilar usulida qazib olishga doir faoliyatni amalga oshirishga taalluqli qism bo’yicha soliq to’lovchilar bo’lmaydi.

450-modda. Soliq solish obekti

Foydali qazilmani qazib olish (ajratib olish) hajmi er qaridan foydalanganlik uchun soliq (bundan buyon ushbu bobda soliq deb yuritiladi) solish obektidir.

Qazib olingan (ajratib olingan) foydali qazilmaning hajmi foydali qazilmalarning haqiqiy yo’qotishlarini hisobga olgan holda aniqlanadi.

Foydali qazilmaning zakhirasi qaysi foydali qazilmaning miqdoriga kamaytiriladigan bo’lsa, o’sha foydali qazilmaning hisoblangan miqdori va foydali qazilmani qazib olishning (ajratib olishning) to’liq tekhnologik sikli yakunlangach aniqlangan, haqiqatda qazib olingan (ajratib olingan) foydali qazilma miqdori o’rtasidagi farq foydali qazilmaning haqiqiy yo’qotishlaridir.

Soliq solish obekti foydali qazilmaning har bir turi bo’yicha alohida aniqlanadi.

Quyidagilar soliq solish obektidir:

qazib olingan (ajratib olingan) foydali qazilmalar (shu jumladan birga qo’shilib chiqadigan);

foydali qazilmalardan, mineral khom ashyodan, tekhnogen mineral hosilalardan ajratib olingan foydali komponentlar;

sanoat yo’sinida dastlabki qayta ishlovdan o’tkazilgan qazib olingan uglevodorodlar shu jumladan birga qo’shilib chiqadigan foydali qazilmalar va foydali komponentlar;

uglevodorodlarni qayta ishlash jarayonida ajratib olingan, lekin oldingi qazib olinganda va qayta ishlanganda qayta ishlanadigan foydali qazilmalar tarkibida tayyor mahsulot sifatida soliq solinmagan foydali komponentlar;

ajratib olingan qimmatbaho metallar va qimmatbaho toshlar, shu jumladan tekhnogen mineral hosilalardan ajratib olingan qimmatbaho metallar va qimmatbaho toshlar.

Quyidagilar soliq solish obekti bo’lmaydi:

qatlamdagi bosimni saqlab turish va (yoki) uglevodorodlarni yopiq tekhnologik jarayon doirasida ajratib olish uchun mahsuldor qatlamga qayta haydab kiritiladigan tabiiy gaz hajmi;

soliq to’lovchilarga berilgan er uchastkalari doirasida qazib olingan (ajratib olingan) hamda o’zining kho’jalik va ro’zg’or ehtiyojlari uchun foydalanilgan keng tarqalgan foydali qazilmalar. Keng tarqalgan foydali qazilmalar ro’ykhati qonun hujjatlari bilan belgilanadi;

qonun hujjatlarida belgilangan tartibda daryo o’zanlarini tozalash va qirg’oqlarni mustahkamlash ishlari natijasida qazib olingan (ajratib olingan) noruda foydali qazilmalar, bundan qayta ishlangan va realizasiya qilingan foydali qazilmalar hajmi mustasno.

451-modda. Soliq bazasi

Soliq bazasi er qaridan foydalanuvchi tomonidan mustaqil ravishda har bir qazib olingan (ajratib olingan) foydali qazilmaga, shu jumladan asosiy foydali qazilmani qazib olishda birga chiqadigan foydali komponentlarga nisbatan aniqlanadi.

Agar ushbu moddaning ettinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq bazasi qazib olingan (ajratib olingan) foydali qazilmalar hajmining hisobot davri uchun o’rtacha olingan realizasiya qilish bahosida hisoblab chiqilgan qiymati sifatida aniqlanadi.

Hisobot davri uchun o’rtacha olingan realizasiya qilish bahosi har bir qazib olingan (ajratib olingan) foydali qazilma bo’yicha pulda ifodalangan realizasiya qilish hajmlarini (qo’shilgan qiymat solig’i va aksiz solig’ini chegirgan holda) ularning naturada ifodalangan realizasiya qilish hajmiga bo’lish orqali alohida aniqlanadi.

Hisobot davrida foydali qazilma realizasiya qilinmagan taqdirda, soliq bazasi realizasiya qilish amalga oshirilgan okhirgi hisobot davrida foydali qazilmani realizasiya qilishning o’rtacha olingan narkhidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Foydali qazilma umuman realizasiya qilinmagan taqdirda, soliq bazasi hisobot davrida mazkur foydali qazilmalarni qazib olishning (ajratib olishning) ishlab chiqarish tannarkhini 20 foizga oshirgan holda aniqlanadi. Bunda, soliq to’lovchi realizasiya qilish amalga oshirilgan o’sha hisobot davrida hisoblangan er qaridan foydalanganlik uchun soliq summasiga hisobot davrida shakllangan o’rtacha olingan narkhidan kelib chiqqan holda keyingi tuzatishni kiritishi shart.

Qazib olingan foydali qazilmaning bir qismi realizasiya qilinib, qolgan qismidan o’zining ishlab chiqarish yoki kho’jalik ehtiyojlari uchun foydalanilgan hollarda, foydali qazilma bo’yicha soliq bazasi realizasiya qilingan ushbu foydali qazilmaning o’rtacha olingan realizasiya qilish narkhidan kelib chiqib aniqlanadi.

Foydali qazilmadan o’zining ishlab chiqarish yoki kho’jalik ehtiyojlari uchun foydalanilgan hollarda bunday foydali qazilmalar uchun soliq bazasi qazib olingan (ajratib olingan) foydali qazilmani ishlab chiqarish tannarkhini 20 foizga oshirgan holda aniqlanadi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.05.00 Er osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq va makhsus to’lovlar / 07.10.05.02 Er osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq stavkalari]

452-modda. Soliq stavkalari

Foydali qazilmalarni qazib olishda (ajratib olishda) 0 foizli stavka bo’yicha soliq solish foydali qazilmalarning normativ yo’qotishlariga taalluqli qismi bo’yicha amalga oshiriladi. Foydali qazilmalarni qazib olishda (ajratib olishda) konlarda foydali qazilmalarni qazib olishning qabul qilingan skhemasi va tekhnologiyalari bilan tekhnologik bog’liq holdagi, vakolatli organ tomonidan qonun hujjatlarda belgilangan tartibda tasdiqlanadigan normalar doirasidagi yo’qotishlar normativ yo’qotishlardir.

Oldingi tahrirga qarang.

Soliq stavkalari quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

Soliq solinadigan obektning nomi	Soliq stavkalari, foizlarda
1. Asosiy va birga qo’shilib chiqadigan foydali qazilmalarni qazib olganlik uchun
Energiya manbalari:
Tabiiy gaz	30
Utilizasiya qilingan tabiiy gaz, realizasiya qilingan hajmi bo’yicha	9
Er ostiga joylashtirilgan gaz	2,6
Gaz kondensati	20
Neft	20
Tosh ko’mir	4
Qo’ng’ir ko’mir	4
Yonuvchi slanslar	4
Rangli, nodir va radioaktiv metallar:
Tozalangan mis	10
Molibdenli sanoat mahsuloti	10
Reniy	10
Konsentratlangan qo’rg’oshin	8
Metall rukh	10
Volfram konsentrati	10,4
Uran	10
Selen	10
Tellur	10
Indiy	10
Vismut	10
Asl metallar:
Oltin	10
Kumush	10
Palladiy	10
Platina	10
Osmiy	10
Nodir tosh khom ashyosi:
Qimmatbaho, yarim qimmatbaho va zeb-ziynat uchun toshlar khom ashyosi	24
Feruza, listvenit, rodonit, zmeevik, marmar yo’l-yo’l aqiq, kakholong, yashma, khalsedon, aqiq, gematit	24
Qora metallar:
Temir	5
Titan-magnetitli rudalar	4
Marganes rudalari	4
Kon-kimyo khom ashyosi:
Tosh tuz (ovqatga ishlatiladigan)	3,5, biroq 10000 so’m/kub.m dan kam bo’lmagan
Kaliy tuzi	3,5
Sulfat tuzi	3,5
Fosforitlar (donasimon)	5
Karbonat khom ashyosi (ohaktoshlar, dolomitlar)	3,5
Ohaktoshlar (soda uchun va Biox tekhnologiyasi bo’yicha sanoat chiqindilarini tozalash)	3,5
Mineral (loysimon, temirokisli, karbonatli) pigmentlar	5,5
Yod	4,8
Qishloq kho’jaligi ruda khom ashyosi (glaukonit, bentonitli gil, urug’simon va tabiiy foydalaniladigan hamda jelvakli fosforitlar)	3,5
Kon-ruda khom ashyosi:
Eruvchan shpat	21,2
Tabiiy grafit	8
Birlamchi kaolin (konsentrat), realizasiya qilingan hajmi bo’yicha	7,9
Ikkilamchi kaolin, realizasiya qilingan hajmiga doir	7,9
Dala shpati khom ashyosi (pegmatit, dala shpati, felzit, leykokratli granit, kvars-dala shpati khom- ashyosi)	6,5
Kvars qumlari (shisha)	3
Qumtosh (shisha)	5
Bentonitli loy (burg’ulangan eritmalar)	4,8
Talk va talk toshi	4
Talkli magnezit	4
Vollastonit	4
Asbest	4
Mineral tola ishlab chiqarish uchun bazalt	4
Barit konsentrati	4
O’tga chidamli, qiyin eruvchan gillar	4
Ohaktoshlar, dolomitlar (shisha, metallurgiya uchun, o’tga chidamli), flyus ohaktosh	5, biroq 11500 so’m/kub.m dan kam bo’lmagan
Kvars va kvarsit (shisha, tekhnik kremniy, silikomargans, dinalar ishlab chiqarish uchun)	6,5
Qoliplash khom ashyosi (qumlar, loylar)	4
Vermikulit	4
Mineral pakhta uchun khom ashyo (dolomit, tog’ jinslari)	5
Hayvonlar va qushlarni oziqlantirish uchun ohaktosh qobig’i	5
Serpentinit (o’tga chidamli khom ashyo)	5
Qurilish materiallari:
Sement ishlab chiqarishga mo’ljallangan ohaktoshdan tashqari sement khom ashyosi (mergeli, loylar, slanslar, lyossimon jinslar, qumoqsimon, loysimon chig’anoqlar, kaolin, vulqon jinslari, pelitli tuffitlar, bazaltlar, diabazlar, andezibazaltlar, gliejlar, temir tarkibli qo’shimchalar, magnetit — gematitli jinslar, kvars qumi va h.k.)	10
Sement ishlab chiqarishga mo’ljallangan ohaktosh	45000 so’m/tonna*
Ohak ishlab chiqarishga mo’ljallangan ohaktosh	5
Tabiiy bezaktoshdan bloklar (ohaktosh, ohaktosh-chig’anliq, ravertin simon ohaktoshlar, mramor, granit, granodiorit, granosienit, nefelinli sienit, gabbro, granosienitporfir, kvars porfirdagi ignimbritlar, liparito-dasitlar, vulqon tufi, vulqon jinslari, qumtosh)	5, biroq 20000 so’m/kub.mdan kam bo’lmagan
Marmar ushog’i	5, biroq 17000so’m/kub.mdan kam bo’lmagan
Keramzit khom ashyosi (bentonit va loy jinslari)	5
G’isht-cherepisa khom ashyosi (qumoqsimon, lyossimon jinslar, lyosslar, zichlovchi sifatida qumlar va boshqalar)	5, biroq 7000 so’m/kub.mdan kam bo’lmagan
Gips toshi, gips va angidrid, ganch	5, biroq 9500so’m/kub.m dan kam bo’lmagan
Arralanadigan, kharsangtosh va shag’al uchun toshlar	5, biroq 7000so’m/kub.m dan kam bo’lmagan
Sohilni himoya qilish ishlari uchun khom ashyo (ohaktoshlar, porfiritlar, granitlar)	5, biroq 10000so’m/kub.mdan kam bo’lmagan
Qurilish qumi	5, biroq 7 500 so’m/kub. mdan kam bo’lmagan
Qum-shag’al aralashmasi	5, biroq 7 500 so’m/kub. mdan kam bo’lmagan
Qumtoshlar	5, biroq 7 500 so’m/kub. mdan kam bo’lmagan
Ohaktosh-chig’anoq	5, biroq 12500so’m/kub.m dan kam bo’lmagan
Qurilish mayda toshlar (karbonat jinslari)	5, biroq 7 500 so’m/kub. mdan kam bo’lmagan
Qurilish mayda toshlar (granitlar, porfiritlar va slanes jinslari)	5, biroq 7 500 so’m/kub. mdan kam bo’lmagan
Farfor khom ashyosi (farfor toshi, loyli oq quyuqlashuvchi slanes)	5
To’g’on qurish uchun khom ashyo (tosh-shag’al materiallari,lyossimon jinslar, qum, bentonitli loy, ohaktoshlar)	5
Boshqa keng tarqalgan foydali qazilmalar (mergellar, argelitlar, amvritlar va boshqalar)	5
2. Tekhnogen mineral hosilalardan ajratib olingan foydali qazilmalar	Asosiy foydali qazilmani qazib olganlik uchun stavkaning 30 %i

* Sement ishlab chiqaruvchi zavodlar, shuningdek sement khom ashyosi – ohaktoshni realizasiya qiladigan er qaridan foydalanuvchilar belgilangan soliq stavkasi bo’yicha soliq to’laydi. Sement ishlab chiqarish uchun ko’mirdan foydalanuvchi zavodlar uchun soliq stavkasi 50 foizga kamaytiriladi.

Asl, rangli, noyob va radioaktiv metallarni qazib olishni amalga oshiruvchi alohida soliq to’lovchilar uchun O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan oshirilgan soliq stavkalari belgilanishi mumkin.

(452-moddaning ikkinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

453-modda. Soliq davri. Hisobot davri

Kalendar yil soliq davri hisoblanadi.

Quyidagilar hisobot davridir:

yuridik shakhslar uchun — bir oy;

jismoniy shakhslar uchun — kalendar yil.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.05.00 Er osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq va makhsus to’lovlar / 07.10.05.04 Er osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq to’lash tartibi]

454-modda. Soliqni hisoblab chiqarish, soliq hisobotlarini taqdim etish va soliqni to’lash tartibi

Soliq bazasidan va belgilangan soliq stavkasidan kelib chiqqan holda soliq hisoblab chiqariladi.

Foydali qazilmalarning alohida turlari bo’yicha soliq summasi soliq bazasidan va belgilangan soliq stavkasidan, lekin belgilangan soliq summasidan kam bo’lmagan stavkasidan kelib chiqqan holda aniqlanadi.

Soliq hisoboti soliq hisobida turgan joydagi, noruda foydali qazilmalar bo’yicha esa — qazib olish amalga oshirilgan joydagi soliq organlariga quyidagi muddatlarda taqdim etiladi:

yuridik shakhslar tomonidan — ortib boruvchi yakun bilan har oyda, hisobot davridan keyingi oyning 20-sanasidan kechiktirmay, yil yakunlari bo’yicha esa — yillik moliyaviy hisobot taqdim etiladigan muddatda;

jismoniy shakhslar tomonidan — yilda bir marta, soliq davridan keyingi yilning 1 fevralidan kechiktirmay.

Soliqni to’lash quyidagicha amalga oshiriladi:

yuridik shakhslar tomonidan — har oyda keyingi oyning 20-sanasidan kechiktirmay, yil yakunlari bo’yicha esa — yillik moliyaviy hisobot taqdim etiladigan muddatdan kechiktirmay;

jismoniy shakhslar tomonidan — soliq hisobotini taqdim etish muddatidan kechiktirmay.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.16.00.00 Majburiy to’lovlar, ajratmalar va yig’imlar / 07.16.01.00 Umumiy masalalar]

XIX BO’LIM.
YIG’IMLAR

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.16.00.00 Majburiy to’lovlar, ajratmalar va yig’imlar / 07.16.05.00 Respublika yo’l jamg’armasiga ajratmalar va yig’imlar]

65-bob. Avtotransport yig’imlari

455-modda. Avtotransport yig’imlarining turlari

Avtotransport yig’imlari jumlasiga quyidagilar kiradi:

avtotransport vositalarini sotib olganlik va (yoki) O’zbekiston Respublikasi hududiga vaqtinchalik olib kirganlik uchun yig’im;

chet davlatlar avtotransport vositalarining O’zbekiston Respublikasi hududiga kirganligi va uning hududi orqali tranziti uchun yig’im.

456-modda. Soliq to’lovchilari

Avtotransport vositalarini sotib oluvchi va (yoki) O’zbekiston Respublikasi hududiga vaqtinchalik olib kirishni amalga oshiruvchi O’zbekiston Respublikasi rezidentlari hamda norezidentlari avtotransport vositalarini sotib olganlik va (yoki) O’zbekiston Respublikasi hududiga vaqtinchalik olib kirganlik uchun yig’imni soliq to’lovchilari deb etirof etiladi.

Chet davlatlar avtotransport vositalarining egalari yoki ulardan foydalanuvchilar ushbu vositalarning O’zbekiston Respublikasi hududiga kirganligi va uning hududi orqali tranziti yig’imi soliq to’lovchilari deb etirof etiladi.

Avtotransport vositalarini ishlab chiqaruvchilar mamlakatning o’zida ishlab chiqarilgan yangi avtotransport vositalarini sotib olganlik uchun yig’imni soliq to’lovchilari deb etirof etiladi.

457-modda. Soliq solish obekti

Quyidagilar yig’imlar solish obektidir:

avtotransport vositalarini sotib olish va (yoki) O’zbekiston Respublikasi hududiga vaqtinchalik olib kirish;

chet davlatlar avtotransport vositalarining O’zbekiston Respublikasi hududiga kirishi va uning hududi orqali tranziti.

458-modda. Soliq bazasi

Soliq bazasi quyidagilardir:

sotib olingan va (yoki) O’zbekiston Respublikasi hududiga vaqtinchalik olib kiriladigan avtotransport vositalari dvigatelining ot kuchidagi quvvati yoki avtotransport vositalarining qiymati;

O’zbekiston Respublikasi hududiga kirganida yoki uning hududi orqali tranzitida — chet davlatlarning avtotransport vositalari.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.16.00.00 Majburiy to’lovlar, ajratmalar va yig’imlar / 07.16.07.00 Majburiy to’lovlar va yig’imlar bo’yicha imtiyozlar]

459-modda. Soliq imtiyozlari

Avtotransport vositalarini sotib olish va (yoki) O’zbekiston Respublikasi hududiga vaqtinchalik olib kirish uchun yig’imni to’lashdan quyidagilar ozod qilinadi:

1) ishlab chiqaruvchi zavod tomonidan qo’l bilan boshqarishga moslashtirilgan engil avtomobilni va (yoki) motoaravachani sotib oluvchi barcha guruhlardagi nogironligi bo’lgan shakhslar;

2) yaqin qarindoshlaridan hadya shartnomasi yoki meros asosida avtomobillar va motoaravachalar oluvchi fuqarolar;

3) faoliyatining asosiy turi yo’lovchilar tashish bo’lgan, qonun hujjatlariga muvofiq yo’lovchilar tashish uchun belgilangan namunadagi lisenziyaga ega bo’lgan avtomobil transporti korkhonalari – yo’lovchilar tashishni amalga oshiruvchi transport vositalari bo’yicha (engil avtomobillar va yo’nalishli taksilardan tashqari);

4) yuridik shakhslar — qirq tonnadan ortiq yuk ko’taradigan, sotib olingan kon avtosamosvallari bo’yicha;

5) homiylik (beg’araz) yordami sifatida avtomobillarni olgan (sotib olgan) bolalar uylari, ikhtisoslashtirilgan maktab-internatlar, nogiron bolalar uchun markazlar, qariyalar va kichik yoshdagi nogironlar uchun internat-uylar, shuningdek byudjet hisobidan moliyalashtiriladigan tibbiyot muassasalari;

6) yuridik shakhslar — avtotransport vositalarini bitta tizim (davlat va kho’jalik boshqaruvi organi) ichida balansdan balansga bepul o’tkazish chog’ida;

7) qayta tashkil etish natijasida avtotransport vositasini olgan huquqiy voris;

8) avtotransport vositalarini ushbu moddaning 3 va 4-bandlarida ko’rsatilgan yuridik shakhslarga lizingga berish uchun oluvchi lizing beruvchilar.

460-modda. Yig’imlarni to’lash tartibi

Avtotransport vositalarini sotib olganlik va (yoki) O’zbekiston Respublikasi hududiga vaqtinchalik olib kirganlik uchun yig’im ular O’zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi organlarida davlat ro’ykhatidan o’tkazilayotganda, qayta ro’ykhatdan o’tkazilayotganda quyidagi hollarda undiriladi:

1) avtotransport vositalari oldi-sotdi, almashtirish, hadya, bepul berish shartnomasi asosida, shuningdek qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa bitimlar asosida mulk qilib olinganda;

2) avtotransport vositalari yuridik shakhsning ustav fondiga (ustav kapitaliga) yoki dividendlar sifatida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda olinganda;

3) avtotransport vositalari lizingga berish uchun sotib olinganda, bundan ushbu Kodeks 459-moddasining 8-bandida nazarda tutilgan hollar mustasno. Yig’im taraflarning yozma kelishuviga ko’ra lizing beruvchidan yoki lizing oluvchidan undiriladi. Lizing beruvchi O’zbekiston Respublikasining norezidenti bo’lgan taqdirda, yig’im lizing oluvchidan undiriladi. Lizing shartnomasining muddati tugaganidan so’ng mazkur lizing (ikkilamchi lizing) shartnomasi predmeti bo’lgan avtotransport vositasi qayta ro’ykhatdan o’tkazilayotganida takroran yig’im undirilmaydi;

4) avtotransport vositalari O’zbekiston Respublikasi hududiga vaqtinchalik olib kirilganda.

Mamlakatning o’zida ishlab chiqarilgan avtotransport vositalari sotib olinganda, yig’im qonun hujjatlarida belgilangan tartibda avtotransport vositalarini ishlab chiqaruvchilar tomonidan to’lanadi.

Chet davlatlar avtotransport vositalarining O’zbekiston Respublikasi hududiga kirganligi va uning hududi orqali tranziti uchun yig’im chet davlatning avtotransport vositasi O’zbekiston Respublikasi hududiga kirayotganida undiriladi.

XX BO’LIM.
AYLANMADAN OLINADIGAN SOLIQ

66-bob. Aylanmadan olinadigan soliqni hisoblab chiqarish va to’lash

461-modda. Soliq to’lovchilar

Aylanmadan olinadigan soliqni to’lovchilar (bundan buyon ushbu bo’limda soliq to’lovchilar deb yuritiladi) deb quyidagilar etirof etiladi:

1) soliq davrida tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan jami daromadi bir milliard so’mdan oshmagan O’zbekiston Respublikasi yuridik shakhslari (bundan buyon ushbu bo’limda yuridik shakhslar deb yuritiladi);

2) soliq davrida tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan daromadi yuz million so’mdan oshgan, lekin bir milliard so’mgacha bo’lgan yakka tartibdagi tadbirkorlar.

Aylanmadan olinadigan soliq quyidagilarga nisbatan tatbiq etilmaydi:

1) O’zbekiston Respublikasining bojkhona chegarasi orqali tovarlarni olib kirishni (importni) amalga oshiruvchi yuridik shakhslar va yakka tartibdagi tadbirkorlarga;

2) aksiz solig’i to’lanadigan tovarlarni (khizmatlarni) ishlab chiqaruvchi va foydali qazilmalarni kavlab olishni amalga oshiruvchi yuridik shakhslarga;

3) yuridik shakhslar — qishloq kho’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilariga, basharti ularda ellik gektar va undan ortiq sug’oriladigan qishloq kho’jaligi ekin maydoni mavjud bo’lsa;

4) benzin, dizel yoqilg’isi va gazni realizasiya qilishni amalga oshiruvchi yuridik shakhslarga;

5) lotoreyalarni tashkil etish bo’yicha faoliyatni amalga oshiruvchi yuridik shakhslarga;

6) oddiy shirkat ishlarini yuritish o’z zimmasiga yuklatilgan ishonchli shakhsga — oddiy shirkat shartnomasi doirasida amalga oshirilayotgan faoliyat bo’yicha;

7) bo’sh turgan binolar, yashash uchun mo’ljallanmagan inshootlar va qurilishi tugallanmagan obektlar, shuningdek foydalanilmayotgan ishlab chiqarish maydonlarining mulkdori bo’lgan yuridik shaskhlarga, ulardan samarasiz foydalanilayotganligi bo’yicha qonunda belgilangan tartibda khulosa kiritilganda;

8) markazlashtirilgan moliyalashtirish manbalari hisobidan obektlarni (joriy va kapital tamirlash bundan mustasno) qurishni bajaruvchi yuridik shakhslarga.

Oldingi tahrirga qarang.

9) alkogol mahsulotlari, shu jumladan pivoni chakana sotish bo’yicha turg’un savdo shakhobchalariga;

10) bozorlarga va savdo komplekslariga.

(461-moddaning ikkinchi qismi O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuniga asosan 9 va 10-bandlar bilan to’ldirilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

462-modda. Aylanmadan olinadigan soliqni qo’llashning o’ziga khos khususiyatlari

Ushbu Kodeksning 461-moddasi birinchi qismi 1-bandida ko’rsatilgan soliq to’lovchilar qo’shilgan qiymat solig’i va foyda solig’ini to’lash o’rniga aylanmadan olinadigan soliq (bundan buyon ushbu bo’limda soliq deb yuritiladi) to’lashni nazarda tutadigan makhsus soliq rejimini tanlashga haqli.

Ushbu Kodeksning 461-moddasi birinchi qismi 1-bandida ko’rsatilgan soliq to’lovchilar aylanmadan olinadigan soliq to’lashga navbatdagi soliq davridan boshlab o’tishga haqli. Aylanmadan olinadigan soliqni to’lashga o’tish uchun soliq to’lovchilar aylanmadan olinadigan soliqni to’lashga o’tishi to’g’risida soliq hisobida turgan joyidagi soliq organini O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan shaklda, biroq aylanmadan olinadigan soliqni to’lashga o’tilayotgan navbatdagi soliq davri boshlanishiga qadar o’n kundan kechiktirmay khabardor qiladi.

Ushbu Kodeksning 461-moddasi birinchi qismi 2-bandida ko’rsatilgan soliq to’lovchilarning soliq davrida tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan daromadi yuz million so’mdan oshganda, agar ushbu moddaning to’rtinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilgan bo’lmasa, soliqning oshib ketgan summasidan aylanmadan olinadigan soliqni to’lashga o’tadi.

Ushbu Kodeksning 461-moddasi birinchi qismi 2-bandida ko’rsatilgan yakka tartibdagi tadbirkorlar aylanmadan olinadigan soliqni to’lash o’rniga qo’shilgan qiymat solig’ini va foyda solig’ini to’lashga o’tishga haqli. Soliq solish tartibini tanlash uchun yakka tartibdagi tadbirkorlar soliq hisobida turgan joyidagi soliq organiga tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olgan daromadlari yuz million so’mdan oshgan sanadan besh kundan kechiktirmay, O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan shaklda bildirishnoma yuboradi.

Bildirishnoma ushbu moddaning to’rtinchi qismida ko’rsatilgan muddatlarda taqdim etilmaganda yakka tartibdagi tadbirkor aylanmadan olinadigan soliq to’laydi.

Yangi tashkil etilgan yuridik shakhslar davlat ro’ykhatidan o’tkazilgan kundan etiboran tadbirkorlik faoliyati subektini davlat ro’ykhatidan o’tkazish chog’ida tanlangan soliq solish tartibini ko’rsatish orqali aylanmadan olinadigan soliqni to’lash tartibini tanlash huquqiga ega.

Yuridik shakhslar aylanmadan olinadigan soliqni qo’llashni ushbu Kodeksning 237-moddasiga muvofiq qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchi sifatida ro’ykhatdan o’tish uchun va bir vaqtning o’zida aylanmadan olinadigan soliqni to’lashni rad etishga doir ariza berilgan oydan keyingi oyning 1-sanasidan boshlab ikhtiyoriy ravishda rad etishga haqli.

Qo’shilgan qiymat solig’ini va foyda solig’ini to’lashga ikhtiyoriy ravishda o’tgan soliq to’lovchilar, basharti joriy soliq davri yakunlari bo’yicha tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olgan jami daromadlari bir milliard so’mdan oshmagan bo’lsa, aylanmadan olinadigan soliqni to’lashga kamida o’n ikki oydan keyin qayta o’tishga haqli.

Soliq davri davomida tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olgan jami daromadi bir milliard so’mdan oshgan soliq to’lovchilar, shu jumladan yangi tashkil etilgan yuridik shakhslar va yangi ro’ykhatdan o’tgan yakka tartibdagi tadbirkorlar bunday oshish ro’y bergan oydan keyingi oyning birinchi sanasidan boshlab qo’shilgan qiymat solig’i va foyda solig’ini to’lashga o’tadi.

Agar yangi tashkil etilgan yuridik shakhsda yoki yangi ro’ykhatdan o’tgan yakka tartibdagi tadbirkorda tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan daromad summasi ro’ykhatdan o’tilgan sanadan to kalendar yil tugaguniga qadar, 365 ga bo’lingan va ro’ykhatdan o’tilgan sanadan to kalendar yil tugaguniga qadar bo’lgan kunlar soniga ko’paytirilganda bir milliard so’mga teng summadan oshsa, u holda bunday shakhslar ro’ykhatdan o’tilgan yildan keyingi yildan etiboran qo’shilgan qiymat solig’i va foyda solig’ini to’lashga o’tadi.

Vositachilik, topshiriq shartnomasi va vositachilik khizmatlari ko’rsatishga oid boshqa shartnomalar bo’yicha vositachilik khizmatlari ko’rsatuvchi soliq to’lovchilar, shu jumladan telekommunikasiyalar operatorlari va (yoki) provayderlariga vositachilik khizmatlarini ko’rsatuvchi yakka tartibdagi tadbirkorlar tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan daromadni realizasiya qilish bo’yicha umumiy aylanmadan (bitim summalaridan) kelib chiqqan holda aniqlaydi.

Bo’sh turgan binolar, yashash uchun mo’ljallanmagan inshootlar va qurilishi tugallanmagan obektlar, shuningdek foydalanilmayotgan ishlab chiqarish maydonlarining mulkdori bo’lgan yuridik shakhslar, ularni samarasiz foydalanayotganligi bo’yicha khulosa kiritilgan oydan keyingi oyning birinchi sanasidan boshlab qo’shilgan qiymat solig’ini va foyda solig’ini to’lashga o’tadi.

Qurilishi tugallanmagan obektlar va foydalanilmayotgan ishlab chiqarish maydonlarining mulkdorlari bo’lgan yuridik shakhslar, investision loyihaning amalga oshirilmaganligi to’g’risida khulosa berishga vakolati bo’lgan vakolatli organning khulosasi chiqarilgan oydan keyingi oyning birinchi sanasidan etiboran qo’shilgan qiymat solig’ini va foyda solig’ini to’lashga o’tadi.

Moliyalashtirishning markazlashtirilgan manbalari hisobidan obektlar qurilishini (bundan joriy va kapital tamirlash mustasno) bajaruvchi yuridik shakhslar bunday qurilishga doir shartnoma rasmiylashtirilgan oydan keyingi oyning birinchi sanasidan etiboran qo’shilgan qiymat solig’i va foyda solig’ini to’lashga o’tadi.

Soliqni to’lash soliq to’lovchini quyidagilardan ozod etmaydi:

ushbu Kodeks bilan uning zimmasiga yuklatilgan soliq agentining majburiyatlarini bajarishdan;

agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, hisobvaraq-faktura taqdim etish, kharidlarni hisobga olish kitobini va sotishlarni hisobga olish kitobini yuritish majburiyatidan.

463-modda. Soliq solish obekti

Ushbu Kodeksning 43-bobiga muvofiq aniqlanadigan jami daromad soliq solish obektidir, bundan ushbu Kodeksning 304-moddasiga muvofiq, ushbu moddada nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlar hisobga olingan holda soliq solish chog’ida inobatga olinmaydigan daromadlar mustasno.

Soliq solish maqsadida tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan daromad deganda quyidagilar tushuniladi:

qurilish, qurilish-montaj, tamirlash-qurilish, ishga tushirish-sozlash, loyiha-qidiruv va ilmiy-tadqiqot tashkilotlari uchun — o’z kuchlari bilan bajarilgan, tegishincha qurilish, qurilish-montaj, tamirlash-qurilish, ishga tushirish-sozlash, loyiha-qidiruv va ilmiy-tadqiqot ishlarini realizasiya qilishdan olingan daromadlar. Bunda, agar yuqorida qayd etilgan khizmatlarni materiallar bilan taminlash majburiyati shartnomaga binoan buyurtmachining zimmasida bo’lsa, ushbu materiallarga bo’lgan mulk huquqi buyurtmachining o’zida saqlanib qolgan taqdirda, o’z kuchlari bilan bajarilgan khizmatlarni realizasiya qilishdan olinadigan daromadlar bajarilgan hamda tasdiqlangan khizmatlarning buyurtmachi materiallarining qiymati kiritilmagan holdagi daromadi sifatida belgilanadi;

mol-mulkni moliyaviy ijaraga (lizingga) beruvchi yuridik shakhslar uchun — moliyaviy ijara (lizing) bo’yicha foizli daromad summasi;

vositachilik va topshiriq shartnomalari hamda vositachilik khizmatlari ko’rsatishga oid boshqa shartnomalar bo’yicha vositachilik khizmatlari ko’rsatadigan yuridik shakhslar uchun — ko’rsatilgan khizmatlar uchun haq summasi;

tovarlarni (khizmatlarni) tekin beruvchi yuridik shakhslar uchun — agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilgan bo’lmasa, tovarlarning (khizmatlarning) tannarkhi yoki ularni olish bahosi (tovarni olish bilan bog’liq kharajatlarni hisobga olgan holda). Mazkur norma ekologiya, sog’lomlashtirish hamda khayriya jamg’armalariga, madaniyat, sog’liqni saqlash, mehnat, aholini ijtimoiy muhofaza qilish, jismoniy tarbiya va sport, talim muassasalariga bepul beriladigan tovarlarga (khizmatlarga) nisbatan tatbiq etilmaydi;

notijorat tashkilotlarining ushbu Kodeks 318-moddasining birinchi qismida ko’rsatilmagan daromadlari.

Soliq solish obekti bo’lib quyidagilar ham hisoblanadi:

1) tovarlarni (khizmatlarni) quyidagilarga:

a) ishtirokchilar tarkibidan ishtirokchi chiqqan (chiqib ketgan) taqdirda yokhud uning yuridik shakhsdagi ulushi kamaytirilganda yoki yuridik shakhs tomonidan ishtirokchidan uning ushbu yuridik shakhsda ishtirok etish ulushi (ulushning qismi) qaytarib sotib olinganda ushbu ishtirokchiga berish;

b) yuridik shakhs bo’lgan emitent tomonidan aksiyadordan ushbu emitent chiqargan aksiyalar qaytarib sotib olinganda aksiyadorga berish;

v) yuridik shakhs tugatilganda aksiyadorga yoki ishtirokchiga berish;

2) tovarlarni (khizmatlarni) jismoniy shakhs mehnatiga haq to’lash hisobidan yoki dividend to’lash hisobidan berish;

3) tovarlarni yoki boshqa mol-mulkni qayta ishlab berish uchun berish, agar tovarlar va (yoki) mulk qayta ishlash mahsuloti sifatida shartnomada belgilangan muddatda qaytarilmagan bo’lsa;

4) ko’p marta aylanadigan, sotuvchiga qaytarilishi shart bo’lgan idishlarni, agar idish mahsulotni shunday idishda etkazib berish shartnomasida belgilangan muddatda qaytarilmagan bo’lsa, berish.

Tovarlarni (khizmatlarni) olish huquqini taqdim etuvchi vaucherlarni realizasiya qilish yoki bepul berish mazkur tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish deb etirof etiladi.

Uzoq muddatli shartnomalar bo’yicha daromadlar ushbu Kodeksning 303-moddasida nazarda tutilgan tartibda jami daromad tarkibiga kiritiladi.

Balansning valyuta hisobvaraqlarini qayta baholash chog’ida kursdagi ijobiy va salbiy farqlar o’rtasidagi saldo soliq solish obekti deb etirof etiladi. Kursdagi salbiy farqning summasi kursdagi ijobiy farq summasidan ortiq bo’lgan taqdirda oshib ketgan summa aylanmadan olinadigan soliqni hisoblab chiqarishda soliq bazasini kamaytirmaydi.

Soliq to’lovchilar tomonidan jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i yokhud qo’shilgan qiymat solig’i va foyda solig’i to’lash davrida aylanmadan olinadigan soliqni to’lashga o’tguniga qadar olingan daromadlar jami daromadga kiritilmaydi.

464-modda. Soliq bazasi

Ushbu Kodeksning 463-moddasiga muvofiq hisoblab chiqarilgan jami daromad soliq bazasi deb etirof etiladi, bundan quyidagilar mustasno:

1) O’zbekiston Respublikasining davlat obligasiyalari va boshqa davlat qimmatli qog’ozlari bo’yicha daromadlar, shuningdek O’zbekiston Respublikasi rezidentlari bo’lgan yuridik shakhslarning khalqaro obligasiyalari bo’yicha daromadlar;

2) soliq agentida soliq solinishi lozim bo’lgan dividendlar;

3) qaytariladigan ko’p marta aylanadigan tara qiymati, agar uning qiymati ilgari tovarlarni (khizmatlarni) sotishdan olinadigan daromadga kiritilgan bo’lsa;

4) amortizasiya qilinadigan aktivlarni tugatishda ularni qo’shimcha baholashda olingan, oldingi narkhni tushirishlardagi summadan ortiqcha summa hisobidan olingan daromadlar;

5) hisobot yilida aniqlangan o’tgan yillardagi daromadlar. Mazkur daromadlarga ular shakllangan davrdagi qonun hujjatlariga muvofiq soliqlar bo’yicha qayta hisob-kitob o’tkazilganligi inobatga olingan holda soliq solinadi;

6) tovarlarni (khizmatlarni) eksport qilishdan olingan daromadlar, agar tovarlarni (khizmatlarni) eksport qilishdan olingan daromadlar umumiy daromadning 15 foizidan ko’prog’ini tashkil etsa.

Soliq solinadigan baza ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan chegirmalardan tashqari quyidagilar uchun kamaytiriladi:

1) brokerlik tashkilotlari uchun — bitim summasidan birjaga o’tkaziladigan vositachilik yig’imi summasiga;

2) komissiya shartnomasi bo’yicha vositachilik khizmatlarini ko’rsatuvchi yuridik shakhslar uchun — tovarlarni import qilishda to’langan bojkhona to’lovlari summasiga realizasiya qilingan tovar ulushida;

3) turizm faoliyati subektlari uchun — turistik khizmatlarni onlayn bronlashtirish va sotish uchun yaratilgan dasturiy mahsulotlarni hamda akhborot tizimlarini joriy etishga yo’naltirilgan mablag’lar summasiga.

465-modda. Yakka tartibdagi tadbirkorlarning soliq bazasini aniqlashning o’ziga khos khususiyatlari

Yakka tartibdagi tadbirkorlarning soliq bazasi bo’lib ushbu Kodeks 463-moddasiga muvofiq hisoblab chiqilgan, uning tadbirkorlik faoliyati doirasida olingan jami daromadi hisoblanadi.

Jismoniy shakhs o’z tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liq bitimlarni tuzishda o’zining yakka tartibdagi tadbirkor sifatida faoliyat ko’rsatayotganligini, agar bu bitimlarni tuzish holatining o’zidan yaqqol kelib chiqmasa, ko’rsatishi shart.

Soliq solishda yakka tartibdagi tadbirkorning jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i solinadigan, uning tadbirkorlikni amalga oshirish bilan bog’liq bo’lmagan shakhsiy (oilaviy) mol-mulkini sotishdan olingan daromadlari hisobga olinmaydi.

466-modda. Daromadlarga tuzatish kiritish

Hisobot soliq davrida soliq bazasini ko’paytirish yoki kamaytirish daromadlarga tuzatish kiritish deb etirof etiladi.

Daromadlarga quyidagi hollarda tuzatish kiritiladi:

1) tovarlar to’liq yoki qisman qaytarilganda;

2) bitim shartlari o’zgarganda;

3) narkhlar o’zgarganda, sotib oluvchi siylovlardan foydalanganda;

4) ko’rsatilgan khizmatlardan voz kechilganda.

Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan daromadlarga tuzatish kiritish bir yillik muddat doirasida, kafolat muddati belgilangan tovarlar (khizmatlar) bo’yicha esa kafolat muddati doirasida amalga oshiriladi.

Ushbu moddaga muvofiq daromadlarga tuzatish kiritish ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan hollar yuz berganligini tasdiqlovchi hujjatlar asosida amalga oshiriladi. Bunda tovarni (khizmatlarni) sotuvchi tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan daromadga tuzatish kiritishni ushbu Kodeksning 257-moddasida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiradi.

Daromadlarga ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan hollarda tuzatish kiritish ko’rsatilgan hollar yuz bergan soliq davrida amalga oshiriladi.

Daromadlarga tuzatish kiritish soliq to’lovchi umumbelgilangan soliq solish tartibidan aylanmadan olinadigan soliqni to’lashga o’tgan hollarda ham amalga oshiriladi, bundan tuzatish kiritiladigan daromadlar bo’yicha imtiyozlarni qo’llash hollari mustasno.

Oldingi tahrirga qarang.

467-modda. Soliq stavkalari

Coliq stavkalari quyidagi miqdorlarda belgilanadi:

T/r	Soliq to’lovchilar	Soliq stavkalari, foizlarda
1.	Iqtisodiyotning barcha tarmoqlaridagi soliq to’lovchilar, bundan 2 — 14-bandlarda nazarda tutilganlar mustasno	4
2.	Bojkhona rasmiylashtiruvi bo’yicha khizmatlar ko’rsatadigan yuridik shakhslar (bojkhona brokerlari)	5
3.	Lombardlar	25
4.	Konsert-tomosha ko’rsatish faoliyati bilan shug’ullanish uchun lisenziyaga ega bo’lgan yuridik va jismoniy shakhslarni (shu jumladan norezidentlarni) jalb etish yo’li bilan ommaviy tomosha tadbirlarini tashkil etishdan daromadlar oladigan yuridik shakhslar	5
5.	Brokerlik idoralari (6-bandda ko’rsatilganlar bundan mustasno), shuningdek vositachilik, topshiriq shartnomasi va vositachilik khizmatlari ko’rsatishga doir boshqa shartnomalar bo’yicha vositachilik khizmatlari ko’rsatadigan yuridik shakhslar, shu jumladan telekommunikasiya operatorlari va (yoki) provayderlariga vositachilik khizmatlarini ko’rsatuvchi yakka tartibdagi tadbirkorlar	25
6.	Sug’urta agentlari, shuningdek sug’urta, qimmatli qog’ozlar bozori va tovar-khomashyo birjalarida brokerlik faoliyatini amalga oshiradigan yuridik shakhslar, shuningdek rieltorlik faoliyatini amalga oshiruvchi ko’rsatuvchi shakhslar	13
7.	Asosiy faoliyati mol-mulkni ijaraga berish hisoblangan yuridik shakhslar (lizing kompaniyalari bundan mustasno)	8
8.	Umumiy ovqatlanish korkhonalari
	joylashgan joyiga qarab:
	aholisi soni yuz ming nafar va undan ko’p kishidan iborat shaharlarda	8
	boshqa aholi punktlarida	6
	borish qiyin bo’lgan va tog’li tumanlarda	4
	shundan
	umumtalim maktablari, maktab-internatlar, o’rta makhsus, kasb-hunar va oliy o’quv yurtlariga khizmat ko’rsatuvchi ikhtisoslashgan umumiy ovqatlanish korkhonalari	Joylashgan joyiga qarab belgilangan soliq stavkasining 75%i
9.	Chakana savdo sohasidagi soliq to’lovchilar
9.1.	joylashgan joyiga qarab:
	aholisi soni yuz ming nafar va undan ko’p kishidan iborat shaharlarda	4
	boshqa aholi punktlarida	2
	borish qiyin bo’lgan va tog’li tumanlarda	1
9.2.	joylashgan joyidan qati nazar, tamaki mahsulotlari realizasiyasidan tovar aylanmasi bo’yicha:	4
10.	Ulgurji, shuningdek ulgurji-chakana savdoni amalga oshiradigan savdo korkhonalari (11-bandda ko’rsatilganlaridan tashqari)	4
11.	Quyidagi joylarda joylashgan ulgurji va chakana dorikhona tashkilotlari:
	aholisi soni yuz ming nafar va undan ko’p kishidan iborat shaharlarda	3
	boshqa aholi punktlarida	2
	borish qiyin bo’lgan va tog’li tumanlarda	1
12.	Qishloq kho’jaligi mahsulotlarini sotib oluvchi, saralovchi, saqlovchi va qadoqlovchi tayyorlov tashkilotlari	tovar aylanmasining 4%i yoki yalpi daromadning 25%i
13.	Elektron tijorat subektlarining Milliy reestriga kiritilgan soliq to’lovchilar	2
14.	Yagona ishtirokchisi nogironligi bo’lgan shakhslarning jamoat birlashmalari, «Nuroniy» jamg’armasi va «O’zbekiston Chernobilchilari» assosiasiyasi bo’lgan va umumiy sonida nogironlar, urush va 1941 — 1945 yillar mehnat fronti veteranlari 50 foizdan kam bo’lmagan va nogironlar, urush va 1941 — 1945 yillar mehnat fronti veteranlarining mehnatiga haq to’lash fondi umumiy mehnatga haq to’lash fondining 50 foizidan kam bo’lmagan soliq to’lovchilar	0

(467-modda O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 30 dekabrdagi O’RQ-659-sonli Qonuni tahririda — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son — 2021 yil 1 yanvardan kuchga kiradi)

468-modda. Alohida-alohida hisob yuritish

Turli soliq solish obektlari va (yoki) soliq stavkalari belgilangan bir necha faoliyat turi bilan shug’ullanadigan soliq to’lovchilar bunday faoliyat turlari bo’yicha alohida-alohida hisob yuritishi hamda soliq to’lovchilarning tegishli toifalari uchun belgilangan stavkalar bo’yicha soliqni to’lashi shart.

Ushbu modda birinchi qismining qoidalari chakana savdo sohasidagi mustaqil yuridik shakhs bo’lmagan turli aholi punktlarida joylashgan bir qancha savdo nuqtalariga ega soliq to’lovchilarga nisbatan ham qo’llaniladi.

Ushbu Kodeks 297-moddasi uchinchi qismining 4, 5, 6, 10, 11, 12, 13, 14, 17, 18, 21, 22, 23, 25 va 27-bandlarida ko’rsatilgan daromadlarga, shuningdek foizlar tarzidagi daromadlarga soliq to’lovchining hisobot (soliq) davri yakunlari bo’yicha umumiy jami daromadlaridagi ulushi ustunlik qiladigan faoliyat turi uchun belgilangan soliq stavkalari bo’yicha soliq solinadi.

Hisobot (soliq) davrida ushbu Kodeks 467-moddasining 2 — 14-bandlarida ko’rsatilgan faoliyat turlari mavjud bo’lmaganda, ushbu moddaning uchinchi qismida ko’rsatilgan daromadlarga ushbu Kodeks 467-moddasining 1-bandida belgilangan soliq stavkasi bo’yicha soliq solinadi.

469-modda. Soliq davri. Hisobot davri

Kalendar yil soliq davridir.

Yil choragi hisobot davridir.

470-modda. Soliqni hisoblab chiqarish, soliq hisobotlarini taqdim etish va soliqni to’lash tartibi

Hisobot (soliq) davri yakunlari bo’yicha soliq summasi soliq to’lovchi tomonidan mustaqil aniqlanadi.

Agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilgan bo’lmasa, hisobot davri yakunlari bo’yicha soliq summasi soliq davri boshidan ortib boruvchi yakun bilan soliq bazasining mos soliq stavkasiga foiz ulushi sifatida hisoblab chiqariladi.

Soliq hisoboti soliq to’lovchi tomonidan soliq hisobida turgan joyidagi soliq organiga quyidagi muddatlarda taqdim etiladi:

1) hisobot davri yakunlari bo’yicha — hisobot davridan keyingi oyning o’n beshinchi kunidan kechiktirmay;

2) soliq davri yakunlari bo’yicha — soliq davridan keyingi davrning 15 fevralidan kechiktirmay;

Hisobot (soliq) davri yakunlari bo’yicha soliqni to’lash tegishli hisobot (soliq) davri uchun soliq hisobotini taqdim etish muddatidan kechiktirmay amalga oshiriladi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.08.00 Shakhslarning ayrim toifalarini soliqqa tortish / 07.10.08.01 Kichik korkhonalar va mikrofirmalarni soliqqa tortish]

KhKhI BO’LIM.
SOLIQ TO’LOVChILARNING AYRIM TOIFALARIGA SOLIQ SOLIShNING O’ZIGA KhOS KhUSUSIYaTLARI

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.08.00 Shakhslarning ayrim toifalarini soliqqa tortish / 07.10.08.05 To’g’ridan-to’g’ri khususiy khorijiy investisiyalarni jalb qiluvchi yuridik shakhslarni soliqqa tortish]

67-bob. To’g’ridan-to’g’ri khususiy chet el investisiyalari ishtirokidagi yuridik shakhslarga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

471-modda. To’g’ridan-to’g’ri khususiy chet el investisiyalari ishtirokidagi yuridik shakhslarga soliq solish shartlari

To’g’ridan-to’g’ri khususiy chet el investisiyalarini jalb etgan holda tashkil etilgan va qonun hujjatlarida tasdiqlanadigan ro’ykhat bo’yicha mahsulot ishlab chiqarishga ikhtisoslashgan yuridik shakhslar uchun ayrim soliqlar bo’yicha imtiyozlarni qo’llashning o’ziga khos khususiyatlari nazarda tutiladi.

To’g’ridan-to’g’ri khususiy chet el investisiyalari deganda chet davlatning fuqarolari bo’lgan jismoniy shakhslar, O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida doimiy yashovchi fuqaroligi bo’lmagan shakhslar, shuningdek chet ellik nodavlat yuridik shakhslar tomonidan O’zbekiston Respublikasining kafolatini taqdim etmasdan amalga oshiriladigan investisiyalar tushuniladi.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan yuridik shakhslarga O’zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori bilan belgilanadigan muddatga kiritilgan to’g’ridan-to’g’ri khususiy chet el investisiyalari hajmiga qarab, er solig’i, mol-mulk solig’i va suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliqni to’lashdan ozod etish tarzidagi soliq imtiyozlari beriladi.

To’g’ridan-to’g’ri khususiy chet el investisiyalari ishtirokidagi korkhona soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa soliq imtiyozlardan foydalanishga haqli.

472-modda. To’g’ridan-to’g’ri khususiy chet el investisiyalari ishtirokidagi yuridik shakhslar tomonidan soliq imtiyozlarini qo’llash tartibi

Ushbu Kodeksning 471-moddasida nazarda tutilgan soliq imtiyozlari quyidagi shartlar bajarilgan taqdirda qo’llaniladi:

1) yuridik shakhslar qonun hujjatlarida belgilanadigan hududlarga joylashtirilganda;

2) chet ellik investorlar tomonidan to’g’ridan-to’g’ri khususiy chet el investisiyalari O’zbekiston Respublikasining kafolati berilmagan holda amalga oshirilganda;

3) yuridik shakhslarning ustav fondida (ustav kapitalida) chet ellik ishtirokchilarning ulushi kamida 33 foiz, aksiyadorlik jamiyatlari uchun esa kamida 15 foiz bo’lganda;

4) chet el investisiyalari erkin ayirboshlanadigan valyuta yoki yangi zamonaviy tekhnologik asbob-uskuna tarzida kiritilganda;

5) ushbu Kodeksning 471-moddasida nazarda tutilgan soliq imtiyozlari berilganligi natijasida ularning qo’llanilishi muddati mobaynida olingan daromadlarning kamida 50 foizi ishlab chiqarishni yanada rivojlantirish maqsadida reinvestisiyaga yo’naltirilganda.

Ushbu Kodeksning 471-moddasida nazarda tutilgan soliq imtiyozlarini olgan to’g’ridan-to’g’ri khususiy chet el investisiyalari ishtirokidagi yuridik shakhs imtiyozlar berilgan muddat o’tganidan keyin bir yil o’tmasidan oldin faoliyatini tugatgan taqdirda, chet ellik investorning foydasini o’z mamlakatiga o’tkazish va kapitalini khorijga olib chiqib ketish faqat berilgan soliq imtiyozlari summalarining o’rni byudjetga qoplanganidan keyin amalga oshiriladi.

Ushbu bobda nazarda tutilgan shartlarga nomuvofiqlik aniqlangan taqdirda, ushbu Kodeksning 471-moddasida nazarda tutilgan soliq imtiyozlarini olgan to’g’ridan-to’g’ri khususiy chet el investisiyalari ishtirokidagi yuridik shakhs belgilangan talablarga muvofiq bo’lmagan davr uchun soliqlar ushbu Kodeksning VIII bo’limida nazarda tutilgan penyalar qo’llanilgan holda, umumbelgilangan tartibda to’lanadi.

68-bob. Makhsus iqtisodiy zonalarning ishtirokchilariga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

473-modda. Makhsus iqtisodiy zonalarning ishtirokchilariga soliq solish shartlari

Makhsus iqtisodiy zonalarning ishtirokchilariga kiritilgan investisiyalar hajmiga qarab, mol-mulk solig’idan, er solig’idan va suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliqdan O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori bilan belgilangan muddatga ozod qilish tarzida soliq imtiyozlari beriladi.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan soliq imtiyozlari faqat investor (investorlar) va Makhsus iqtisodiy zona direksiyasi o’rtasida tuzilgan Makhsus iqtisodiy zona hududiga investisiya kiritish to’g’risidagi bitimda nazarda tutilgan makhsus iqtisodiy zona ishtirokchisining faoliyati turlariga nisbatan tatbiq etiladi.

Makhsus iqtisodiy zonalarning ishtirokchilari qo’shilgan qiymat solig’i va boshqa soliqlar bo’yicha imtiyozlardan ushbu Kodeksga muvofiq foydalaniladilar.

474-modda. Makhsus iqtisodiy zonalar ishtirokchilari tomonidan soliq imtiyozlarini qo’llash tartibi

Ushbu Kodeks 473-moddasining birinchi qismida nazarda tutilgan soliq imtiyozlarining amal qilish muddati makhsus iqtisodiy zona ishtirokchisining guvohnomasi olingan kundan etiboran hisoblab chiqariladi.

Makhsus iqtisodiy zonaning ishtirokchisi maqomidan mahrum etilganda tadbirkorlik subekti makhsus iqtisodiy zona ishtirokchilariga beriladigan soliq imtiyozlari va boshqa preferensiyalardan makhsus iqtisodiy zona ishtirokchisi maqomidan mahrum etilgan oyning birinchi kunidan etiboran foydalanishga haqli emas.

Agar makhsus iqtisodiy zona ishtirokchisi investisiyalar hajmini soliq imtiyozlarining uzoqroq amal qilish muddatini nazarda tutadigan miqdorgacha oshirsa, u investisiyalarning haqiqiy hajmiga muvofiq soliq imtiyozlarining amal qilish muddatini uzaytirishga haqli. Bunda, agar investisiyalar hajmining oshishi imtiyozlarning avvalgi amal qilish muddati tugaganidan keyin amalga oshirilsa, soliq imtiyozlari imtiyozlarning uzoqroq amal qilish muddatiga bo’lgan huquq yuzaga kelgan oydan keyingi oyning birinchi kunidan etiboran qo’llaniladi.

[OKOZ:

1.11.00.00.00 Atrof tabiiy muhit va tabiiy resurslar / 11.04.00.00 Er osti boyliklaridan foydalanish va muhofaza qilish / 11.04.10.00 Mahsulot taqsimotiga oid bitimlar]

69-bob. Mahsulot taqsimotiga oid bitim doirasida amalga oshiriladigan faoliyatga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

475-modda. Umumiy qoidalar

Mahsulot taqsimotiga oid bitim shartnoma bo’lib, bu shartnomaga muvofiq O’zbekiston Respublikasi haq olish asosida hamda muayyan muddatga chet ellik investorga bitimda ko’rsatilgan er qari uchastkasida konlarni aniqlash, qidirish va foydali qazilmalarni kavlab olish uchun mutlaq huquqlar beradi.

Mahsulot taqsimotiga oid bitimda quyidagilar nazarda tutiladi:

hisob yuritish va hisobot berish tartibi;

soliq solish va boshqa to’lovlarni to’lash shartlari;

chet ellik investorning ulushini olib chiqish tartibi.

476-modda. Mahsulot taqsimotiga oid bitim doirasida amalga oshiriladigan faoliyatga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

Chet ellik investor, bundan mahsulot taqsimotiga oid bitimlar to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollar mustasno, mahsulot taqsimotiga oid bitimning amal qilish muddati mobaynida ushbu Kodeksning 17-moddasida nazarda tutilgan soliqlarni to’laydi.

Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan soliqlar, agar mahsulot taqsimotiga oid bitimda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, O’zbekiston Respublikasining rezidentlari uchun belgilangan stavkalar bo’yicha undiriladi.

Chet ellik investorga soliq solish quyidagi o’ziga khos khususiyatlar inobatga olingan holda amalga oshiriladi:

1) foyda solig’i mahsulot taqsimotiga oid bitim bo’yicha ishlarni bajarish chog’ida olingan daromad bo’yicha va faoliyatning boshqa turlari bo’yicha olingan daromad bo’yicha alohida-alohida to’lanadi. Bitim shartlariga binoan chet ellik investorga tegishli bo’lgan, chegirmalar qilinmagan holda foydaga qolgan mahsulotning qiymati mahsulot taqsimotiga oid bitim bo’yicha ishlarni bajarish chog’ida olingan daromadlar bo’yicha foyda solig’i solish obektidir;

2) mineral khom ashyoni kavlab olish hajmiga yoki ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatiga nisbatan foizli nisbatda mahsulot taqsimotiga oid bitim shartlariga muvofiq belgilanadigan va pul shaklida yoki kavlab olingan mineral khom ashyoning bir qismi tarzida to’lanadigan er qaridan foydalanganlik uchun soliq.

Agar yuridik shakhs maqomiga ega bo’lmagan yuridik shakhslar birlashmasi investor sifatida ish yuritayotgan bo’lsa, bunday birlashmaning ishtirokchilaridan biri yoki mahsulot taqsimotiga oid bitim bo’yicha ishlarni bajaruvchi operator soliq majburiyatlarini bajaruvchi bo’ladi. Bunda lisenziya olgan investor bir oylik muddatda soliq organini mazkur birlashmadan soliq majburiyatini bajaruvchi bo’lib ish yuritadigan ishtirokchi to’g’risida khabardor etishi shart.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.08.00 Shakhslarning ayrim toifalarini soliqqa tortish / 07.10.08.10 Advokatlik tashkilotlarni va advokatlarni soliqqa tortish]

70-bob. Advokatlar hayatlariga, advokatlik firmalariga, advokatlik byurolariga va advokatlarga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

477-modda. Advokatlarga soliq solish

Advokatlar hayati, advokatlik firmalari va advokatlik byurolari faoliyatning notijorat tashkilotlar sifatida advokatlar tomonidan huquqiy yordam ko’rsatish bilan bog’liq qismi bo’yicha soliqlar va yig’imlar to’lashdan ozod qilinadi, bundan quyidagilar mustasno:

bojkhona to’lovlari;

ijtimoiy soliq;

avtotransport yig’imi;

to’lov manbaida ushlab qolinadigan soliqlar.

Advokatlar hayati, advokatlik firmalari va advokatlik byurolari tomonidan tadbirkorlik faoliyati amalga oshirilganda (yuridik yordam ko’rsatish bilan bog’liq bo’lmagan) soliqlar va yig’imlar tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi yuridik shakhslar uchun ushbu Kodeksda nazarda tutilgan tartibda to’lanadi.

478-modda. Advokatlar daromadlariga soliq solish

Advokatlar tomonidan yuridik yordam ko’rsatganlik uchun olinadigan gonorarlar summalariga ushbu moddada nazarda tutilgan khususiyatlar hisobga olingan holda, mazkur Kodeksning XIII bo’limida belgilangan tartibda jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i solinadi.

Advokatning daromadlari jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i solish obektidir.

Advokatning daromadi advokat tomonidan yuridik yordam ko’rsatilganligi uchun olingan summa bilan advokatlar hayatlarini, advokatlik firmalarini va advokatlik byurolarini saqlab turish uchun o’tkaziladigan mablag’lar summasi o’rtasidagi farq sifatida aniqlanadi.

Soliq bazasi advokatning daromadidan uning daromadida hisobga olinadigan ijtimoiy to’lov chegirib tashlangan holda aniqlanadi.

[OKOZ:

1.07.00.00.00 Moliya va kredit to’g’risidagi qonunchilik. Bank faoliyati / 07.10.00.00 Umumdavlat soliqlari / 07.10.08.00 Shakhslarning ayrim toifalarini soliqqa tortish / 07.10.08.04 Notariuslarni soliqqa tortish]

71-bob. Khususiy amaliyot bilan shug’ullanuvchi notariuslarga soliq solishning o’ziga khos khususiyatlari

479-modda. Khususiy amaliyot bilan shug’ullanuvchi notariuslarga soliq solish

Khususiy amaliyot bilan shug’ullanuvchi notariuslar ushbu bobda nazarda tutilgan o’ziga khos khususiyatlarni hisobga olgan holda, ushbu Kodeksda belgilangan tartibda soliqlarni to’lovchilar hisoblanadi.

Khususiy amaliyot bilan shug’ullanuvchi notariuslar mehnatga haq to’lash tarzida olinadigan daromadlar bo’yicha belgilangan stavkalar bo’yicha ijtimoiy soliq va jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’i to’laydi.

Khususiy amaliyot bilan shug’ullanuvchi notarius zimmasiga khodimlarning mehnatiga haq to’lash bo’yicha jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’ini va ijtimoiy soliqni hisoblab chiqarish hamda to’lash majburiyati yuklatiladi.

Khususiy amaliyot bilan shug’ullanuvchi notariuslar notarial khizmatlar ko’rsatish bo’yicha qo’shilgan qiymat solig’ini to’lashdan ozod etiladi.

480-modda. Khususiy amaliyot bilan shug’ullanuvchi notariuslarning foydasiga soliq solish

Khususiy amaliyot bilan shug’ullanuvchi notariuslar foyda solig’ini ushbu Kodeksda belgilangan stavka bo’yicha to’laydi. Bunda foyda solig’ini hisoblab chiqarish, soliq hisobotlarini taqdim etish va to’lash yiliga bir marta, hisobot davridan keyingi yilning 1 martidan kechiktirmay amalga oshiriladi.

Foyda solig’ini hisoblab chiqarishda khususiy amaliyot bilan shug’ullanuvchi ushbu Kodeksning 43-bobida nazarda tutilgan daromadlarning barcha turlari notariuslarning daromadlari deb etirof etiladi.

Notarial faoliyatni amalga oshirish bilan bog’liq kharajatlar chegiriladigan kharajatlar jumlasiga kiritiladi. Bunda chegirilmaydigan kharajatlar ushbu Kodeksning 317-moddasiga muvofiq aniqlanadi.

Foyda solig’i to’langanidan keyin khususiy amaliyot bilan shug’ullanuvchi notariusning tasarrufida qolgan foyda soliq solish maqsadida dividendlarga tenglashtiriladi.

Oldingi tahrirga qarang.

72-bob. Alohida sharoitlarda soliq majburiyatlarini bajarish

481-modda. Alohida sharoitlarda qo’shimcha vakolatlar berish

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti 2020 yilning alohida sharoitlarida quyidagilarni nazarda tutuvchi normativ-huquqiy hujjatlarni qabul qilishga haqlidir:

1) ushbu Kodeksda va «2020 yil uchun O’zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunida belgilangan ayrim soliqlar va yig’imlar (bundan qo’shilgan qiymat solig’i va er qaridan foydalanganlik uchun soliq mustasno) stavkalarini o’zgartirish;

2) ushbu Kodeksda belgilangan soliqlar, shu jumladan ular bo’yicha bo’nak va joriy to’lovlar hamda yig’imlarni to’lash muddatlarini uzaytirish;

3) soliq, moliyaviy hisobotlarni va (yoki) soliqlarni hisoblab chiqarish bilan bog’liq boshqa hujjatlarni, shuningdek ularni taqdim etmaganlik (o’z vaqtida taqdim etmaganlik) uchun javobgarlikni qo’llamaslik asoslari va (yoki) shartlarini taqdim etish muddatlarini uzaytirish;

4) soliqlar, penyalar va jarimalarni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish, shuningdek ularni berish tartibi va shartlarini qayta ko’rib chiqish;

5) soliqlar, yig’imlar, penyalar va jarimalarni to’lash to’g’risidagi talabnomalarni jo’natish va ijro etish muddatlarini, shuningdek soliqlar, yig’imlar, penyalar, jarimalarni undirish to’g’risida qarorlar qabul qilish muddatlarini uzaytirish;

6) soliqlar va yig’imlar bo’yicha (bundan qo’shilgan qiymat solig’i va er qaridan foydalanganlik uchun soliq mustasno) soliq imtiyozlarini berish;

7) soliqlar, penyalar va jarimalarni majburiy undirish choralarini to’khtatib turish.

Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan normativ-huquqiy hujjatlarning amal qilishi davrida yuzaga keladigan huquqiy munosabatlar ushbu normativ-huquqiy hujjatlarda nazarda tutilgan khususiyatlarni hisobga olgan holda soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi.

482-modda. Soliqlarni, soliqlar bo’yicha bo’nak to’lovlarini to’lash bo’yicha foizsiz to’lashni kechiktirishning yoki bo’lib-bo’lib to’lashni qo’llashning va alohida sharoitlarda soliq majburiyatlarini bajarishning vaqtinchalik tartibi

Soliqlarni, soliqlar bo’yicha bo’nak to’lovlari bo’yicha foizsiz kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati quyidagilar bo’yicha beriladi:

ushbu Kodeks 17-moddasi birinchi qismining 6, 7 va 8-bandlarida ko’rsatilgan soliqlar bo’yicha — mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan, agar ushbu qismning uchinchi khatboshisida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa. Ko’rsatilgan soliqlarga nisbatan kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati 2020 yil 31 dekabrga qadar soddalashtirilgan asosda, olti oydan ko’p bo’lmagan muddatga berilishi mumkin;

ushbu Kodeks 17-moddasi birinchi qismining 6 — 9-bandlarida ko’rsatilgan soliqlar va aylanmadan olinadigan soliq bo’yicha — o’z faoliyatini to’khtatgan va (yoki) tovarlar (khizmatlar) realizasiyasidan tushumlar miqdori 2020 yilning birinchi choragida tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan daromadi o’rtacha oylik ko’rsatkichga nisbatan 50 foizdan ko’proqqa kamayadigan mikrofirmalar, kichik korkhonalar va yakka tartibdagi tadbirkorlarga. Bunday soliqlarga nisbatan ushbu moddaning beshinchi qismida belgilangan tartibda 2020 yil 1 oktyabrga qadar kechiktirish (bo’lib-bo’lib to’lash) imkoniyati berilib, kechiktirish (bo’lib-bo’lib to’lash) imkoniyati berilgan soliqlar summalari keyinchalik to’lanadi.

Ushbu Kodeksning 11-bobida nazarda tutilgan soliqlarni to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berish tartibi soliqlarni to’lash bo’yicha foizsiz kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyatini berishning ushbu moddada nazarda tutilgan tartibiga nisbatan tatbiq etilmaydi.

Soliqlarni, soliqlar bo’yicha bo’nak to’lovlarni to’lash bo’yicha foizsiz kechiktirish va bo’lib-bo’lib to’lashning:

1) ushbu modda birinchi qismining ikkinchi khatboshisida ko’rsatilgan imkoniyati — soliq to’lovchining arizasi hamda O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiy taraqqiyot va kambag’allikni qisqartirish vazirligi hamda Moliya vazirligi hududiy bo’linmalari rahbarlarining khulosalari asosida, boshqa hujjatlar talab qilib olinmagan holda beriladi;

2) ushbu modda birinchi qismining uchinchi khatboshisida ko’rsatilgan imkoniyati — mikrofirmalar, kichik korkhonalar va yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan ular soliq organlariga quyidagilarni taqdim etgan taqdirda qo’llaniladi:

soliq solish obekti joylashgan joy bo’yicha — mol-mulk solig’i, er solig’i va suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq bo’yicha kechiktirishni (bo’lib-bo’lib to’lashni) qo’llash to’g’risidagi bildirishni ushbu Kodeks 417-moddasining oltinchi qismida, 432-moddasining birinchi qismida va 448-moddasining uchinchi qismida belgilangan soliqni, soliq bo’yicha bo’nak to’lovini to’lash muddatlaridan kechiktirmay, yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan esa mol-mulk solig’i va er solig’i bo’yicha kechiktirishni (bo’lib-bo’lib to’lashni) qo’llash to’g’risidagi bildirishni;

soliqqa doir hisobga olish joyi bo’yicha — aylanmadan olinadigan soliq va ijtimoiy soliq bo’yicha kechiktirishni (bo’lib-bo’lib to’lashni) qo’llash to’g’risidagi bildirishni soliq hisobotini taqdim etish uchun belgilangan muddat bilan bir vaqtda.

Soliq to’lovchilar tomonidan ushbu modda birinchi qismining uchinchi khatboshisida ko’rsatilgan soliqlarni, soliqlar bo’yicha bo’nak to’lovlarini to’lash bo’yicha kechiktirishni (bo’lib-bo’lib to’lashni) soliq organlarini khabardor qilmagan holda qo’llanilganligiga soliqlarni, soliqlar bo’yicha bo’nak to’lovlarini o’z vaqtida to’lamaganlik sifatida qaraladi. Mazkur hollarda bunday soliq to’lovchilarni aniqlagan soliq organlari to’lanmagan soliqlarning, soliqlar bo’yicha bo’nak to’lovlarining summasiga ushbu Kodeksning 110-moddasida belgilangan tartibda penya hisoblaydi.

Ushbu modda birinchi qismining uchinchi khatboshisida ko’rsatilgan, kechiktirish (bo’lib-bo’lib to’lash) imkoniyati berilgan soliqlarga nisbatan soliqning, soliqlar bo’yicha bo’nak to’lovlarining summalarini to’lash 2020 yil 1 oktyabrdan keyin amalga oshiriladi:

1) ijtimoiy soliq bo’yicha — olti oy davomida teng ulushlarda, ushbu Kodeks 407-moddasining beshinchi qismida va 408-moddasining to’rtinchi qismida belgilangan soliqni to’lash muddatlaridan kechiktirmay;

2) quyidagilar bo’yicha o’n ikki oy davomida teng ulushlarda:

yuridik shakhslarning mol-mulkiga solinadigan soliq bo’yicha — ushbu Kodeks 417-moddasining oltinchi qismida belgilangan soliq bo’yicha bo’nak to’lovlarini to’lash muddatidan kechiktirmay, yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun esa har oyning o’n beshinchi kunidan kechiktirmay;

yuridik shakhslarning er solig’i bo’yicha — ushbu Kodeksning 432-moddasi birinchi qismida belgilangan soliqni to’lash muddatidan kechiktirmay, yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun esa — har oyning o’n beshinchi sanasidan kechiktirmay;

suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq bo’yicha — ushbu Kodeks 448-moddasining uchinchi qismida belgilangan soliq bo’yicha bo’nak to’lovlarini to’lash muddatidan kechiktirmay;

aylanmadan olinadigan soliq bo’yicha — har oyning o’n beshinchi kunidan kechiktirmay.

Soliqlarni, soliqlar bo’yicha bo’nak to’lovlarini to’lash bo’yicha kechiktirish yoki bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati berilgan davrda soliq to’lovchi tugatilgan taqdirda kechiktirilgan (bo’lib-bo’lib to’lash imkoniyati berilgan) to’lov summasi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda byudjet tizimiga to’lanadi.

2020 yil uchun jismoniy shakhslarning mol-mulkiga solinadigan soliqni va jismoniy shakhslardan olinadigan er solig’ini to’lash 2020 yil 15 oktyabrga qadar amalga oshiriladi.

2020 yilda foyda solig’ining soliq to’lovchisi joriy hisobot davri birinchi oyining yigirmanchi kunigacha joriy hisobot davri uchun foyda solig’i bo’yicha har oylik bo’nak to’lovlari summasi to’g’risidagi malumotnomani soliq bo’yicha hisobga olish joyidagi soliq organiga mo’ljallanayotgan foydadan kelib chiqqan, foyda solig’ini o’tgan chorak natijalari asosida hisoblab chiqarishning belgilangan talabi bekor qilingan holda taqdim etishga haqlidir. Foyda solig’i bo’yicha bo’nak to’lovlari summasini kamaytirish holatlari aniqlangan taqdirda, soliq organlari har oylik bo’nak to’lovlari summasini qayta ko’rib chiqishga haqli.

Ushbu Kodeksning 393-moddasida ko’rsatilgan daromadlar bo’yicha soliq to’lovchilar 2019 yil uchun jami yillik daromadlar to’g’risidagi deklarasiyani doimiy yashash joyidagi soliq organiga 2020 yil 1 avgustga qadar taqdim etadi. 2019 yil uchun jami yillik daromadlari to’g’risidagi deklarasiya malumotlariga ko’ra jismoniy shakhslardan olinadigan hisoblab chiqarilgan daromad solig’ini to’lash bunday deklarasiyani taqdim etish muddatidan kechiktirmay amalga oshiriladi.

483-modda. Vaqtinchalik soliq imtiyozlari

2020 yil 1 oktyabrgacha bo’lgan davr uchun foyda solig’ini hisoblab chiqarishda tijorat banklari tomonidan moliyaviy qiyinchiliklarga duch kelgan yuridik va jismoniy shakhslarning, shuningdek yakka tartibdagi tadbirkorlarning kreditlari bo’yicha to’lovlarni kechiktirish imkoniyati berilgan davrda hisoblangan va kechiktirilgan foizlar summasi jami daromad tarkibiga kiritilmaydi.

2020 yil 31 dekabrga qadar bo’lgan davrda:

1) turoperatorlar, turagentlar va turizm sohasida mehmonkhona khizmatlari (joylashtirish khizmatlari) ko’rsatuvchi subektlar, «Uzbekistan Airways» aksiyadorlik jamiyati va uning tarkibiy bo’linmalari, «Uzbekistan Airports» aksiyadorlik jamiyati va uning tarkibiga kiruvchi masuliyati cheklangan jamiyatlar shaklidagi khalqaro aeroportlar, shuningdek «O’zaeronavigasiya markazi» davlat unitar korkhonasi:

yuridik shakhslarning mol-mulkidan olinadigan soliqni va yuridik shakhslardan olinadigan er solig’ini to’lashdan ozod qilinadi;

ijtimoiy soliqni 1 foiz miqdoridagi soliq stavkasi bo’yicha to’laydi;

2) tovarlarni (khizmatlarni) realizasiya qilish aylanmasi oyiga bir milliard so’mdan oshmaydigan, elektron hisob-fakturalarni qo’llovchi qo’shilgan qiymat solig’i soliq to’lovchilari qo’shilgan qiymat solig’ini har choraklik asosda, ushbu Kodeksning 37-bobida belgilangan tartibda hisoblab chiqarishga va to’lashga haqli;

3) foyda solig’ini hamda aylanmadan olinadigan soliqni hisoblab chiqarishda jami daromad tarkibiga ushbu Kodeks 299-moddasining to’rtinchi qismida ko’rsatilgan daromadlar kiritilmaydi;

4) qatiy belgilangan miqdorda jismoniy shakhslardan olinadigan daromad solig’ini va ijtimoiy soliqni hisoblashni hamda to’lashni ushbu Kodeksning 392 va 408-moddalarida ko’rsatilgan, karantin tadbirlari davrida o’z faoliyatini majburiy tarzda to’khtatib turgan soliq to’lovchilarga nisbatan to’khtatib turish faoliyatni amalga oshirish joyidagi soliq organlariga soliq to’lovchining shakhsiy kabineti orqali elektron hujjat tarzida yuboriladigan faoliyatning vaqtinchalik to’khtatib turilishi to’g’risidagi bildirish asosida amalga oshiriladi.

Soliq to’lovchi faoliyati tiklangan taqdirda faoliyatni amalga oshirish boshlanguniga qadar bu haqida faoliyatni amalga oshirish joyidagi soliq organlarini shunga o’khshash tartibda khabardor qilishi shart;

5) koronavirus infeksiyasiga qarshi kurashish bo’yicha tibbiyot va karantin obektlarini qurish hamda ularning faoliyat ko’rsatishi uchun zarur bo’lgan, O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kiriladigan qurilish materiallari va boshqa tovarlar qo’shilgan qiymat solig’ini va aksiz solig’ini to’lashdan ozod etiladi;

6) ushbu Kodeks 415-moddasining uchinchi qismida, 422-moddasining oltinchi qismida, 429-moddasining to’qqizinchi qismida va 437-moddasining to’rtinchi qismida nazarda tutilgan, shu jumladan 2020 yil 1 aprelga qadar aniqlangan obektlarga nisbatan qonun hujjatlarida belgilangan mol-mulk solig’i va er solig’i bo’yicha oshirilgan soliq stavkalari, shuningdek ular bo’yicha penya hisoblash va qarzdorlikni majburiy undirish choralari qo’llanmaydi.

(72-bob O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 1 dekabrdagi O’RQ-652-sonli Qonuniga asosan kiritilgan — Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 02.12.2020 y., 03/20/652/1581-son — 2020 yil 1 martdan etiboran yuzaga keladigan munosabatlarga nisbatan ham tatbiq etiladi)

(Qonun hujjatlari malumotlari milliy bazasi, 31.12.2019 y., 02/19/SK/4256-son; 11.03.2020 y., 03/20/607/0279-son, 05.10.2020 y., 03/20/640/1348-son; 09.11.2020 y., 03/20/646/1488-son; 02.12.2020 y., 03/20/652/1581-son; 04.12.2020 y., 03/20/653/1592-son; 31.12.2020 y., 03/20/659/1681-son)